Δημοτικός λαχανόκηπος Αμαρουσίου, 2015 Φωτογραφία: Θ.Ανθοπούλου ΣΥ.ΛΑ.Π. Δήμου Νέας Σμύρνης Θεματική Κοινωνικής Πολιτικής Νέα Σμύρνη, 2 Δεκεμβρίου 2015 Δημοτικοί λαχανόκηποι. Κοινωνική ένταξη και Βιώσιμη πόλη Θ.Ανθοπούλου & Σ.Σούγελα Πάντειο Παν/μιο
Ορίζοντας την Αστική Γεωργία Η καλλιέργεια φυτών ή/και η εκτροφή ζώων μέσα στον αστικό ιστό ή στις παρυφές της πόλης (FAO, 1998). Η αστική γεωργία είναι ενσωματωμένη και αλληλεπιδρά με το οικολογικό σύστημα της πόλης και την αστική οικονομία. (www.ruaf.org) Λαχανόκηπος το Birmingham, Σεπτέμβριος 2015 Φωτο:Ανθοπούλου Θ.
Ιστορική αναδρομή για την Αστική Γεωργία Οι αστικοί λαχανόκηποι αναδύονται, ήδη, από τις αρχές του 19 ου αι. με την ανάπτυξη της βιομηχανικής πόλης Αντιμετώπιση διαχρονικά της φτώχειας και του επισιτισμού σε περιόδους κρίσης => Depression Relief Gardens Victory Gardens (Α & Β (1929 30) παγκόσμιοι πόλεμοι)
Η επάνοδος της Αστικής Γεωργίας και Kινήματα πόλης (δεκαετία 70) Αμφισβήτηση κατανάλωσης του αστικού τρόπου ζωής και της κοινωνίας της Αμφισβήτηση του μεταπολεμικού εντατικού μοντέλου της γεωργίας και της ποιότητας των τροφίμων της αγροβιομηχανίας και των μεγάλων δικτύων διανομής Αντάρτικη Κηπουρική (Green Guerilla) και Κοινοτικοί Λαχανόκηποι (Community Gardens), μέσα 1970 στη Νέα Υόρκη => (Επαν)οικειοποίηση του δημόσιου χώρου Επανασύνδεση με τη φύση Ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης Συμμετοχή στον αστικό σχεδιασμό Αυτοδιαχειριζόμενος Αγρός Ελληνικού, 2012,
Η Αστική Γεωργία την εποχή της κρίσης Η πρόσφατη οικονομική κρίση επαναφέρει τη συζήτηση για το διατροφικό ζήτημα στις πόλεις => Λαχανόκηποι στη Λισσαβώνα, 2012 Λαχανόκηποι στη Μπαρτσελόνα, 2013 Photo credits: J. Castro Henriques Photo credits: L.Calvet-Mir, E. Gómez-Baggethun Πηγή: http://www.urbanallotments.eu/case-studies/spain.html Ζητήματα επισιτιστικής ασφάλειας στην πόλη, διατροφικής δικαιοσύνης (food justice) εκδημοκρατισμού του αγρο-διατροφικού συστήματος (food democracy)
Η αναγνώριση της πολυλειτουργικότητας της Α.Γ. Η αστική γεωργία απαντά στη γενικευμένη αστική κρίση : ως πλαίσιο ζωής και ως διατροφική ποιότητα, ιδιαίτερα για τα ευπαθή κοινωνικά στρώματα Ο πολυλειτουργικός ρόλος της αστικής γεωργίας => Εκτός από τρόφιμα, η γεωργία παράγει και δημόσια αγαθά τοπία, πρασίνισμα πόλης, βιοποικιλότητα, δημόσια υγεία, κοινωνικός δεσμός, εκπαίδευση κλπ Η προστιθέμενη αξία της Α.Γ. πολλαπλάσια της οικονομικής αξίας των παραγόμενων προϊόντων
Η Αστική Γεωργία στην Ελλάδα και προτεραιότητες πολιτικής Όψιμη ανακάλυψη, υπό την πίεση της κρίσης Δημοτικός λαχανόκηπος Αλεξανδρούπολης Φωτο: Κουματζίδου Τ. Μετά το 2012 ταχεία ανάπτυξη Δημοτικών Αστικών Λαχανόκηπων σε όλη την Ελλάδα Στο πλαίσιο κυρίως της Κοινωνικής Πολιτικής (οικονομική ανακούφιση δημοτών, κοινωνική ένταξη ευπαθών ομάδων) Και όχι μιας στοχευμένης Πολιτικής Βιώσιμης αστικής ανάπτυξης Δημοτικός λαχανόκηπος Αλεξανδρούπολης Φωτο: Παρταλίδου Μ.
Τα αποτελέσματα της έρευνας: Αστική Γεωργία και Βιώσιμη Πόλη (Πάντειο-Πράσινο Ταμείο, 2012) Δημοτικός Βιοαγρός Αλεξανδρούπολης: 27 στρ. στις παρυφές της πόλης, 290 τεμάχια των 70-80m2, Δημιουργία αγρού: αρχές 2012, Εγκατάσταση πρώτων καλλιεργητών (271) Οκτώβριος 2012 και Απρίλιος 2013, Κοινωνικά κριτήρια επιλογής 10% παραγωγής προσφέρεται στο Δημ. Κοινωνικό Παντοπωλείο. Δημοτικός Λαχανόκηπος Θέρμης (Ραιδεστού): 15 στρ. στον περιαστικό αγροτικό χώρο, 180 αγροτεμάχια των 50-80m2, Δημουργία αγρού: αρχές 2012, Εγκατάσταση πρώτων καλλιεργητών (50) Ιούνιος 2013. Δημοτικός λαχανόκηπος Αλεξανδρούπολης Φωτο: Κουματζίδου Τα.
Ο κυρίαρχος λόγος (discourse) των αστώνκαλλιεργητών για την πόλη Η αναπαράσταση της πόλης μέσα από τον λόγο των αιτούντων καλλιεργητών (απάντηση στο ερώτημα τι σημαίνει για εσάς πόλη) η πόλη σημαίνει ΦΑΣΑΡΙΑ-ΚΑΥΣΑΕΡΙΟ-ΑΓΧΟΣ (με βάση τη συχνότητα εμφάνισης των λέξεων-κλειδί) Τι σημαίνει για εσάς η πόλη ; Πηγή: Ανθοπούλου, Παρταλίδου, κ.ά. 2013, Αθήνα: Πάντειο Παν/μιο
Ο κυρίαρχος λόγος (discourse) των αστώνκαλλιεργητών για το χωριό Η αναπαράσταση του χωριού μέσα από τον λόγο των αιτούντων καλλιεργητών (απάντηση στο ερώτημα τι σημαίνει για εσάς το χωριό) το χωριό σημαίνει ΦΥΣΗ- ΗΡΕΜΙΑ- ΗΣΥΧΙΑ.. Ειδυλλιακή πρόσληψη της υπαίθρου Τι σημαίνει για εσάς το χωριό ; Πηγή: Ανθοπούλου, Παρταλίδου, κ.ά. 2013, Αθήνα: Πάντειο Παν/μιο
Τα κίνητρα των καλλιεργητών πριν την εγκατάσταση στον αγρό Ιδία παραγωγή φρέσκων υγιεινών λαχανικών Δηλ. «να ξέρω τι τρώω» Συχνότητα απάντησης ως 1 ης ή 2 ης προτεραιότητας κίνητρο: 71% Αλεξανδρούπολη 84% Θέρμη Αυτοκατανάλωση στο πλαίσιο της επιβίωσης Δηλ. «Για οικονομικούς λόγους- ελάφρυνση του οικογενειακού προϋπολογισμού» Συχνότητα απάντησης ως 1 ης ή 2 ης προτεραιότητας κίνητρο: 35% Αλεξανδρούπολη 62% Θέρμη Δημοτικός λαχανόκηπος Αλεξανδρούπολης Φωτο: Κουματζίδου Τ. Η κρίση έπαιξε ρόλο στην απόφασή σας ; Η οικονομική κρίση έπαιξε «πολύ έως πάρα πολύ μεγάλο ρόλο»: Αλεξανδρούπολη: 75% των αιτησάντων αγρού Θέρμη: 50%
Ο βαθμός ικανοποίησης των καλλιεργητώντο βίωμα της κηπουρικής Επιβεβαιώθηκαν τα στοιχεία της ιδιοπαραγωγής σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση (κάλυψη διατροφικών αναγκών, πρόσβαση σε φρέσκα, βιολογικά λαχανικά σε προσιτό κόστος) Αλλά και της επανασύνδεσης με τη γη (αναμνήσεις χωριού, παιδικής ηλικίας κλπ) Κυρίως όμως προτάσσουν τη χαρά της δημιουργίας και της κοινωνικοποίησης με τις παρέες και τις νέες σχέσεις γειτονίας στον αγρό, τη ψυχαγωγία, την κοινωνική αλληλεγγύη, ως αντίδοτο στο στρες της κρίσης Αργόσχολοι Βριλησσού, Αύγουστος 2012 Φωτο: Ολ.Αρχοντάκη
Ο δημοτικός λαχανόκηπος στο Μαρούσι Στο Μαρούσι της οικοδομικής έξαρσης της 10ετίας του 90, των μεγάλων εμπορικών κέντρων και των Ολυμπιακών έργων, οι περίοικοι κινητοποιούνται και σταματούν την ανέγερση Πολυδύναμου κέντρου σε οικόπεδο του Δήμου => Λαχανόκηπος Αμαρουσίου, Πρώτες καλλιέργειες, Οκτώβριος 2012 Φωτο: Νικολαϊδου Σ. Λαχανόκηπος Αμαρουσίου, Σεπτέμβριος 2015 Φωτο: Θ.Ανθοπούλου Την Άνοιξη του 2012, ένα εγκαταλειμμένο οικόπεδο μετατρέπεται από σκουπιδότοπος σε δημοτικό λαχανόκηπο και ενσωματώνεται ξανά στη γειτονιά
Βασικά Ερωτήματα και προοπτικές για την Αστική Γεωργία στην Ελλάδα Κατά πόσο οι Δημοτικοί λαχανόκηποι είναι βιώσιμοι και με διάρκεια σε βάθος χρόνου ; Προϋποθέσεις βιωσιμότητας: Κατανόηση από τις δημοτικές αρχές του πολυλειτουργικού χαρακτήρα της Α.Γ. και της συμβολής της στον «αστικό μεταβολισμό» Αφοσίωση και συνεχής φροντίδα από τους καλλιεργητές Επίλυση θεσμικών ανεπαρκειών : θεσμοθέτηση της αστικής γεωργίας «ως λειτουργία της πόλης» και διακριτή χρήση γης. Ένταξη στον αστικό σχεδιασμό.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας! antho@panteion.gr http://www.urbanallotments.eu/