Η Έννοια της διαχείρισης προστατευόµενων περιοχών και η εφαρµογή της (ή µη εφαρµογή της) στη χώρα µας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ Σεµιναριακός Κύκλος Μαθηµάτων µε θέµα: «ιαχείριση Προστατευτέων Περιοχών» Μυτιλήνη 26 Μαΐου 2005 Εισήγηση: Η Έννοια της διαχείρισης προστατευόµενων περιοχών και η εφαρµογή της (ή µη εφαρµογή της) στη χώρα µας ρ Κων.. Ν. Κασιούµης Τακτικός Ερευνητής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. I. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΙI. ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΙΙΙ. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ 1. Εισαγωγή Αναφορά στο ερώτηµα: Προστατευτέες ή προστατευόµενες περιοχές; 2. Η καθιέρωση προστατευόµενων περιοχών και οι βασικές αντιλήψεις στην κατανόησή τους 3. Οι λειτουργίες και αξίες των προστατευόµενων περιοχών ιδίως στην εποχή µας 4. Η επιλογή και διαχείριση των προστατευόµενων περιοχών ανάλογα µε την κατανόησή τους

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΕΣ ή ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ; Στο σεµινάριο αυτό αναφερόµαστε σε περιοχές για τις οποίες ισχύει ειδική ε θεσµική κατοχύρωση του προστατευτικού τους καθεστώτος. Αυτό σηµαίνει ότι υπάρχει κάποια προστασία τους (έστω και µόνο στα χαρτιά ή δυνητικά) και δεν είναι σωστό να τις αντιλαµβανόµαστε ως «περιοχές που πρόκειται να προστατευτούν» όπως υπονοείται µε τον όρο προστατευτέες περιοχές. Το γεγονός ότι η πολιτεία έχει δεσµευτεί για τη διατήρηση των περιοχών αυτών και των ιδιαίτερων αξιών τους, αποτελεί το ουσιαστικότερο βήµα για την κατοχύρωση του προστατευτικού τους καθεστώτος. Αυτό σηµαίνει ότι οι περιοχές αυτές είναι προστατευόµενες ανεξάρτητα από το βαθµό προστασίας τους στην πράξη. Μόνο για τέτοιες περιοχές άλλωστε µπορούµε να µιλάµε για αρχές και κ κανόνες διαχείρισης, ως ιδιαίτερο επιστηµονικό αντικείµενο, αφού µόνο στο πλαίσιο της ειδικής αυτής θεσµικής κατοχύρωσης µπορούµε να επεξεργαστούµε προτάσεις και µέτρα για την πλήρη εφαρµογή και αξιοποίηση του θεσµού αυτού στην πράξη.

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΕΣ ή ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ; Συµπέρασµα: : Για να µπορέσουµε να µιλήσουµε για αρχές και κανόνες διαχείρισης (όπως στο σεµινάριο αυτό) θα πρέπει να δεχθούµε τις περιοχές αυτές ως προστατευόµενες περιοχές (Protected Areas),, όπως γίνεται για την κατανόηση του θεσµού σε διεθνές επίπεδο. Συµβολή στην καλύτερη κατανόησή τους έχουν οι όροι: Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Special Protection Areas) ) και Ειδικές Ζώνες ιατήρησης (Special Areas for Conservation), που χρησιµοποιούνται για τις περιοχές αυτές στις σχετικές Οδηγίες 79/409/ και 92/43/ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Η καθιέρωση «προστατευόµενων περιοχών», ήταν αποτέλεσµα της συνειδητοποίησης, ιδίως στην περίοδο πριν από ενάµισι περίπου αιώνα, της συνεχιζόµενης υποβάθµισης του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου και της διατάραξης της οικολογικής ισορροπίας, καθώς και του κινδύνου να εξαφανισθούν από τον πλανήτη πολλά είδη φυτών και ζώων ζ και µοναδικά τοπία. Η συνειδητοποίηση αυτή οδήγησε πολλές κυβερνήσεις στην απόφαση να ν θέσουν κάτω από ειδικό καθεστώς προστασίας και υπό τον έλεγχο της πολιτείας τουλάχιστον ορισµένες εκτάσεις µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τικά, ώστε να εξασφαλιστεί η διατήρηση των ζώντων οργανισµών και των ιδιαίτερων αξιών του φυσικού περιβάλλοντος, για την παρούσα και τις µελλοντικές γενεές. ηµιουργείται έτσι ο θεσµός των «προστατευόµενων περιοχών» (protected( areas) ) ως µια συνειδητή προσπάθεια της ανθρωπότητας να εξασφαλίσει τη διατήρηση των ζώντων οργανισµών και των ιδιαίτερων αξιών της φύσης.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ είναι εκτάσεις όπου η φύση πρέπει να αφήνεται ανεπηρέαστη στη φυσική εξέλιξή της,, µε την απαγόρευση κάθε ανθρώπινης χρήσης και εκµετάλλευσης. (Αποµονωµένες εκτάσεις απόλυτης προστασίας). είναι εκτάσεις µε ιδιαίτερες αξίες, πολλές από τις οποίες δηµιουργήθηκαν από την αρµονική συνύπαρξη του ανθρώπου µε το φυσικό περιβάλλον,, των οποίων η διατήρηση εξαρτάται από την αµφίδροµη σχέση της προστασίας χρήσης και της µη αποµόνωσής τους. (Εκτάσεις φυσικής κληρονοµιάς και αειφορικής χρήσης των φυσικών πόρων). είναι εκτάσεις όπου η διατήρηση της φυσικής κληρονοµιάς είναι ι επίσης σηµαντική για την παροχή ευκαιριών υπαίθριας αναψυχής και οικοτουρισµού και τη δηµιουργία δυνατοτήτων απασχόλησης και εισοδήµατος. (Εκτάσεις σηµαντικές για την αναβάθµιση της επικοινωνίας του ανθρώπου µε το φυσικό περιβάλλον). είναι πολύτιµες εκτάσεις φυσικής κληρονοµιάς, µε πολλαπλές αξίες για το σύγχρονο άνθρωπο (κοινωνικές, οικονοµικές, πολιτιστικές) που µπορούν να αξιοποιηθούν ως «πρότυπα» για την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων. (εκτάσεις πολλαπλών αξιών πρότυπα ολοκληρωµένης αειφορικής χρήσης του φυσικού περιβάλλοντος)

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ διαφύλαξη πολύτιµων οικολογικών και τοπιακών αξιών, της «φυσικής κληρονοµιάς» κάθε χώρας και σηµαντική συµβολή στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας, ιδίως της βιοποικιλότητας,, µέσω της επί τόπου (in situ) ) διατήρησης γενετικών αποθεµάτων. µεγάλη επιστηµονική σηµασία, ως πολύτιµα αποθέµατα για επιστηµονική µελέτη και έρευνα του φυσικού κόσµου,, που δεν έχει ακόµα πλήρως διερευνηθεί. σηµαντική εν δυνάµει οικονοµική αξία, µε τη διαφύλαξη ανεκτίµητου υλικού για ιατρική χρήση (νέα φάρµακα), την αξιοποίηση σπάνιων τοπικών φυτών, ντόπιων φυλών ζώων, υλικού για βιοχηµικές βιοµηχανίες κ.λ.π., καθώς και µε τη συνέχιση παραδοσιακών δραστηριοτήτων συνδεδεµένων µε το φυσικό περιβάλλον

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ σηµαντική συµβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του σηµερινού ανθρώπου,, ιδίως των πόλεων και των αστικών περιοχών, µε την παροχή µοναδικών ευκαιριών υπαίθριας αναψυχής και περιβαλλοντικής ενηµέρωσης εκπαίδευσης, που επιζητεί όλο και πιο πολύ ο σύγχρονος άνθρωπος συµβολή στην ανάπτυξη του φυσιολατρικού τουρισµού και του οικοτουρισµού,, αφού αποτελούν πόλο έλξης ενός συνεχώς αυξανόµενου αριθµού επισκεπτών µεγάλες δυνατότητες απασχόλησης και εισοδήµατος,, στην ευρύτερη περιφέρειά τους, ιδίως σε αποµονωµένες και ορεινές περιοχές

ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥΣ περιοχές άγριας φύσης υπό καθεστώς αυστηρής (απόλυτης) προστασίας µε την απαγόρευση κάθε ανθρώπινης χρήσης και εκµετάλλευσης, ώστε να αφεθεί η φύση ανεπηρέαστη στη φυσική εξέλιξη. Αποµονωµένες περιοχές µε αρνητική διαχείριση (κυρίως απαγορεύσεις και περιορισµοί) και περιορισµένη χρήση ορισµένων εκτάσεών τους για παραδοσιακές ανθρώπινες δραστηριότητες και την επίσκεψη του κοινού. ού. Φυσικές αλλά και ηµιφυσικές περιοχές που περιέχουν αντιπροσωπευτικούς, σπάνιους ή κινδυνεύοντες βιοτόπους,, είδη ή/και τοπία, που διαχειρίζονται ενεργά για τη διατήρηση των ιδιαίτερων αξιών και την παροχή ευκαιριών υπαίθριας αναψυχής και τουρισµού που σχετίζεται µε τη φύση (οικοτουρισµού( οικοτουρισµού). Πολύτιµες εκτάσεις φυσικής ή/και πολιτιστικής κληρονοµιάς µε πολλαπλές λειτουργίες και αξίες, στις οποίες εφαρµόζεται «ολοκληρωµένη αειφορική διαχείριση» για την εξυπηρέτηση κοινωνικών, οικονοµικών και πολιτιστικών αναγκών του ανθρώπου, οι ο οποίες µπορούν να αξιοποιηθούν επίσης ως «πρότυπα» για την ορθολογική ογική χρήση των φυσικών πόρων.

ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ 1. Στρατηγική για τις προστατευόµενες περιοχές 1.1. Κριτήρια επιλογής και κατηγορίες προστατευόµενων περιοχών 1.2. Θέσπιση ειδικής νοµοθεσίας 2. Σχεδιασµός και εφαρµογή της διαχείρισης στην πράξη

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Η «Στρατηγική για τις προστατευόµενες περιοχές» είναι συνήθως µέρος της γενικότερης πολιτικής για την προστασία διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και αποτελεί τον αναγκαίο µηχανισµό - το εργαλείο - για τη λήψη και υλοποίηση των αποφάσεων που είναι απαραίτητες για τη βελτίωση του συστήµατος των προστατευόµενων περιοχών σε κάθε χώρα. Παρέχει το πλαίσιο µέσα στο οποίο οι διάφοροι φορείς και τα προγράµµατα που σχετίζονται µε τις προστατευόµενες περιοχές θα µπορούν να αξιολογούνται και να εναρµονίζονται και καθορίζει, σύµφωνα µε τα επιµέρους εθνικά προγράµµατα και αναγκαιότητες, τις κατά περίπτωση προτεραιότητες, την έµφαση σε ορισµένες λειτουργίες και σκοπούς που εξυπηρετούν οι προστατευόµενες περιοχές, τα µέσα εφαρµογής τους,, τους φορείς υλοποίησης κ.λ.π..

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Καταγράφονται και αξιολογούνται κυρίως φυσικές περιοχές που περιέχουν µια ποικιλία διαφόρων αντιπροσωπευτικών, µοναδικών ή σπάνιων χαρακτηριστικών και θα πρέπει να εξασφαλιστεί η διατήρησή τους για την παρούσα και τις µελλοντικές γενεές, όπως: Χαρακτηριστικά ή µοναδικά οικοσυστήµατα και περιοχές µε ασυνήθιστη ποικιλία ειδών Είδη της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας, ιδιαίτερα αυτά που π είναι αντιπροσωπευτικά, σπάνια ή απειλούµενα µε εξαφάνιση Τοπία ή φυσιογραφικοί σχηµατισµοί και θέσεις µε ιδιαίτερη αισθητική, ική, επιστηµονική ή άλλη αξία Εκτάσεις και χαρακτηριστικά µε ιδιαίτερο αναψυχικό ή τουριστικό ενδιαφέρον Ανθρωπογενή και πολιτιστικά στοιχεία και θέσεις που συνυπάρχουν ή συνδέονται µα τα παραπάνω χαρακτηριστικά

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Η σηµασία της περιοχής από την άποψη της διατήρησης ιδιαίτερων οικολογικών αξιών Σπανιότητα, Μοναδικότητα και Αντιπροσωπευτικότητα, Φυσικότητα, Τυπικότητα, Ευαισθησία, Ιδιαίτερο κάλλος και Αισθητική αξία, η θέση της περιοχής στην ευρύτερη οικολογική και γεωγραφική ενότητα, η αναγκαιότητα για ιστορικούς λόγους και η τυχόν ιδιαίτερη επιστηµονική σηµασία Γενικότερες συνθήκες στην ευρύτερη περιφέρεια γεωγραφικές, πολιτικές και διοικητικές, πρακτικές, τουριστικές συνθήκες

ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ IUCN/1994 Κατηγορία Ι. Αυστηρά Φυσικά Καταφύγια / Περιοχές Άγριας Ζωής (Strict Nature Reserve/Wilderness Area) Κατηγορία ΙΙ. Εθνικά Πάρκα (National( Park) Κατηγορία ΙΙΙ. Φυσικά Μνηµεία (Natural( Monument) Κατηγορία VΙ.. Περιοχές ιαχείρισης Ειδών/Βιοτόπων (Habitat/Species Management Area) Κατηγορία V. Κατηγορία VΙ. Προστατευόµενα Χερσαία και Θαλάσσια Τοπία (Protected Landscapes/Seascapes) Προστατευόµενες Περιοχές ιαχειριζόµενων Φυσικών Πόρων (Managed Resource Protected Area)

ΘΕΣΠΙΣΗ ΕΙ ΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Ορισµένα στοιχεία στα οποία αναφέρεται και θα πρέπει να ρυθµίζει και να κατοχυρώνει η ειδική νοµοθεσία για τις προστατευόµενες περιοχές, είναι τα εξής: Γενικοί όροι άσκησης δραστηριοτήτων και εκτέλεσης έργων Σύνθεση, καθήκοντα και αρµοδιότητες φορέων διαχείρισης και οι σχέσεις του µε άλλες υπηρεσίες και φορείς που εµπλέκονται στη διαχείριση προστατευόµενων περιοχών Ιδιοκτησιακό καθεστώς και δυνατότητες περιορισµού υφισταµένων δικαιωµάτων και δουλειών ιαδικασίες παράγωγης (δευτερεύουσας) νοµοθεσίας και επί µέρους κανονισµών και διατάξεων ιαδικασίες εφαρµογής νοµοθετικών µέτρων δίωξη παραβατών

ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ 2. Σχεδιασµός και εφαρµογή της διαχείρισης στην πράξη 2.1. Θεσµοθέτηση προστατευτικού καθεστώτος 2.2. Κατοχυρωµένες πρακτικές για την αποτελεσµατική υλοποίηση της τ διαχείρισης των προστατευόµενων περιοχών 2.2.1. Σχέδιο ιαχείρισης 2.2.2. Ζωνική διάκριση επί µέρους εκτάσεων 2.2.3. Κατοχύρωση και εξασφάλιση βιωσιµότητας φορέα διαχείρισης 2.2.4. Εφαρµογή προγράµµατος παρακολούθησης (monitoring( monitoring) 2.2.5. Κανονισµός λειτουργίας και προγράµµατα διαχείρισης 2.3. Ανάλυση βασικών προγραµµάτων διαχείρισης 2.3.1. Προστασία της φύσης και διατήρηση των ιδιαίτερων αξιών 2.3.2. Εξυπηρέτηση των επισκεπτών 2.3.2. Λειτουργική ένταξη στην ευρύτερη περιφέρεια

ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ (Θέµατα-προϋποθέσεις που θα πρέπει να εξετάζονται) Τεκµηρίωση της ανάγκης στο πλαίσιο της υφιστάµενης στρατηγικής και της αντίστοιχης εθνικής πολιτικής για τις προστατευόµενες περιοχές Καταγραφή, ανάλυση και αξιολόγηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών (φυσικοβιολογικών και κοινωνικοοικονοµικών) της περιοχής Αδροµερής προσδιορισµός των σκοπών που καλείται να εξυπηρετήσει η προστατευόµενη περιοχή, στο πλαίσιο των γενικών λειτουργιών που έχουν οι περιοχές αυτές στην εποχή µας και της ανάγκης για την ενοποίησή της στην περιφέρεια που βρίσκεται Καθορισµός των ορίων και των επιµέρους ζωνών στις οποίες θα πρέπει να διακριθεί η περιοχή,, για να εξασφαλιστεί η αποτελεσµατικότερη διατήρηση- διαχείριση των ιδιαίτερων αξιών και η καλύτερη εξυπηρέτηση των σκοπών σ της κηρύξεώς της. ιαµόρφωση πρότασης για την ένταξη της περιοχής στις κατηγορίες προστασίας που προβλέπονται από την εθνική νοµοθεσία (και των τυχόν περιφερειακών ειακών της ζωνών) µε βάση την ως άνω αξιολόγηση και τους σκοπούς που καλείται αι να εξυπηρετήσει Κατοχύρωση βασικών «εργαλείων» και «µέσων» και των αντίστοιχων κατοχυρωµένων πρακτικών για την αποτελεσµατική υλοποίηση της διαχείρισης στην πράξη.

ΣΧΕ ΙΟ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Το «Σχέδιο ιαχείρισης» αποτελεί το βασικό εργαλείο και το κλειδί για την επιτυχία κάθε προστατευόµενης περιοχής στην πράξη και την εξασφάλιση των οποιωνδήποτε πλεονεκτηµάτων από την ανακήρυξή της Κατευθύνει όλα τα µέτρα και τις αναγκαίες ενέργειες για την αποτελεσµατική προστασία και την ουσιαστική οργάνωση και λειτουργία κάθε προστατευόµενης περιοχής. Ισχύει συνήθως για πέντε χρόνια, οπότε και αναθεωρείται όπου θεωρείται αναγκαίο. Αποτελεί το σηµείο αναφοράς για τον διαχειριστή της,, ώστε να κάνει την αποτελεσµατικότερη χρήση του προσωπικού, των µέσων και των διαφόρων εφοδίων που έχει στη διάθεσή του (ή θα πρέπει να απαιτήσει) για να επιτύχει τους καθορισµένους σκοπούς της διαχείρισης.

ΣΧΕ ΙΟ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Το σχέδιο διαχείρισης δεν είναι απλά ένα κείµενο, µια «µελέτη» που γίνεται σε κάποιο γραφείο από κάποιους ειδικούς, µακριά από αυτούς που έχουν την ευθύνη διαχείρισης, καθώς και αυτών που επηρεάζουν ή επηρεάζονται από την ύπαρξη της προστατευόµενης περιοχής, ιδιαίτερα του τοπικού πληθυσµού. Αντίθετα αποτελεί ουσιαστικό µέσο κατοχύρωσης της προστατευόµενης περιοχής,, καθώς και προώθησης συµµετοχικών διαδικασιών και συναινετικής πολιτικής, που αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία της στην πράξη. Στο σχέδιο ιαχείρισης, γίνεται λεπτοµερής καταγραφή, ανάλυση και αξιολόγηση των χαρακτηριστικών (φυσικοβιολογικών( και κοινωνικοοικονοµικών) κάθε περιοχής και των ιδιαίτερων αξιών της, περιγράφονται οι λόγοι που οδήγησαν στην ανακήρυξή της και προσδιορίζονται µε προσοχή οι στόχοι και ο σχεδιασµός της διαχείρισης (µε βάση καθιερωµένες πρακτικές) για την εξυπηρέτηση των στόχων αυτών. Είναι απαραίτητο να καθορίζεται µε προσοχή το «ιάγραµµα ύλης (Περιεχόµενα)» του σχεδίου, όσο και οι φάσεις και η διαδικασία εκπόνησής του.

ΖΩΝΙΚΗ ΙΑΚΡΙΣΗ ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΕΚΤΑΣΕΩΝ Βασικό εργαλείο για την αποτελεσµατική προστασία οργάνωση και λειτουργία κάθε προστατευόµενης περιοχής, που καθορίζει και τη φιλοσοφία διαχείρισής της, είναι η κατάλληλη Ζωνική διάκριση (ζωνοποίηση)) των επιµέρους εκτάσεων,, σύµφωνα µε προσεκτική εκτίµηση των διαφόρων ενοτήτων χώρου, από την άποψη της φυσικής εξέλιξης των υπαρχόντων οικοσυστηµάτων, των ιδιαίτερων αξιών και της ευαισθησίας τους, καθώς και την εφαρµογή ενιαίων κριτηρίων διαχείρισης και ρύθµισης των χρήσεων γης - δραστηριοτήτων σε κάθε ζώνη.

ΦΟΡΕΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Είναι αδύνατο να εξασφαλιστεί η προστασία και η ορθολογική οργάνωση και αξιοποίηση µιας προστατευόµενης περιοχής αν δεν υπάρχει ένα αποτελεσµατικό όργανο, ένας υπεύθυνος «φορέας διοίκησης και διαχείρισης» µε κατάλληλη στελέχωση και χρηµατοδότηση, που θα έχει την ευθύνη εφαρµογής της διαχείρισης στην πράξη. Βασικά στοιχεία που θα πρέπει να κατοχυρώνονται στο φορέα διαχείρισης είναι το «Οργανόγραµµα» και η στελέχωσή του µε κατάλληλο προσωπικό όλων των βαθµίδων, καθώς και η ανάθεση συγκεκριµένων καθηκόντων, οι σχέσεις του φορέα µε τις αρµόδιες υπηρεσίες και φορείς, ιδίως σε τοπικό επίπεδο και κυρίως η εξασφάλιση της οικονοµικής βιωσιµότητάς του.

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ (MONITORING( MONITORING) ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Η διαχείριση των προστατευόµενων περιοχών απαιτεί πολυεπίπεδη και πολυεπιστηµονική προσέγγιση, για την εφαρµογή της οποίας είναι εντελώς αναγκαία η ενασχόληση ειδικών επιστηµόνων οι οποίοι θα πρέπει πρώτα να γνωρίζουν και να κατανοούν τη δοµή και λειτουργία των φυσικών οικοσυστηµάτων και να µπορούν επίσης (σε συνεργασία µε κατάλληλα στελέχη) να αντιλαµβάνονται τις ανάγκες και τις προοπτικές ένταξης της περιοχής στην περιφέρεια που βρίσκεται. Η διευκόλυνση της έρευνας αποτελεί µια από τις βασικές λειτουργίες κάθε προστατευόµενης περιοχής, και είναι επίσης αναγκαία για την καλύτερη διαχείρισή της. Σηµαντικό εργαλείο της διαχείρισης κάθε περιοχής (µετά το σχέδιο διαχείρισης) αποτελεί το «πρόγραµµα παρακολούθησης»(monitoring) monitoring). Παρέχει στο διαχειριστή συνεχή στοιχεία για την κατάσταση του περιβάλλοντος και την αποτελεσµατικότητα των µέτρων διαχείρισης, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα λήψης µέτρων για τη βελτίωση της διαχείρισης των προστατευόµενων αντικειµένων και την καλύτερη εξυπηρέτηση των σκοπών της περιοχής.

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Με τον «Κανονισµό λειτουργίας» "καθορίζονται τα αναγκαία µέτρα οργάνωσης και λειτουργίας των προστατευόµενων αντικειµένων" και "εξειδικεύονται οι γενικοί όροι και περιορισµοί άσκησης δραστηριοτήτων και εκτέλεσης έργων που καθορίζονται µε την ανακήρυξη της περιοχής".

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Προστασία της φύσης και διατήρηση των ιδιαίτερων αξιών Το κυριότερο πρόβληµα που έχει να αντιµετωπίσει ο διαχειριστής µιας µ προστατευόµενης περιοχής, είναι η εξασφάλιση των ιδιαίτερων οικολογικών αξιών της από την άποψη των ειδών, των βιοτόπων και των ιδιαίτερων αξιών του τοπίου.. Το πρόβληµα αυτό σχετίζεται άµεσα µε το ενδιαφέρον δίληµµα της επέµβασης ή µη επέµβασης του ανθρώπου για τη διατήρηση των αξιών αυτών, που έχει απασχολήσει πολλούς επιστήµονες µέχρι σήµερα. Η επέµβαση ή µη επέµβαση του ανθρώπου για τη διατήρηση των ιδιαίτερων οικολογικών αξιών, σχετίζεται µε την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το οικοσύστηµα από πλευράς οικολογικής διαδοχής.. Ο διαχειριστής πρέπει να έχει καλή γνώση των χαρακτηριστικών και της τ κατάστασης των οικοτόπων και ειδών και να είναι εξοικειωµένος µε τις έννοιες της οικολογικής διαδοχής και της βιολογικής ισορροπίας.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Εξυπηρέτηση των επισκεπτών Οι επισκέπτες των προστατευόµενων περιοχών δεν πρέπει να συγχέονται µε τους κοινούς τουρίστες που είναι συνηθισµένοι στην ιδέα του «καταναλωτικού τικού τουρισµού», και τις εξειδικευµένες δραστηριότητες. Αντίθετα, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι επιδιώκουν τη γνωριµία και κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής και την πνευµατική και σωµατική αναζωογόνησή τους στο ύπαιθρο. Η οργάνωση της προστατευόµενης περιοχής για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών γίνεται µε την επιλογή και την οργάνωση εκείνων των δραστηριοτήτων που εξυπηρετούν κυρίως τη γνωριµία και την απόλαυση του περιβάλλοντος ς των προστατευόµενων περιοχών και την ευχάριστη παραµονή του ανθρώπου στο ύπαιθρο, χωρίς να υποβαθµίζονται οι αξίες και η υπόστασή τους. Λειτουργική ένταξη στην ευρύτερη περιφέρεια Η εξασφάλιση της προστατευόµενης περιοχής και η επιτυχία στη διαχείρισή της, µπορεί να επιτευχθεί µόνον εφ όσον λαµβάνονται σοβαρά υπόψη οι τοπικοί κάτοικοι και φορείς που έχουν σχέση µε τον ένα ή άλλο τρόπο µε την τ περιοχή, καθώς και οι δραστηριότητές τους στην περιφέρεια. Η διαχείριση της τ προστατευόµενης περιοχής θα πρέπει να αποβλέπει στην ενοποίησή της στην περιφέρεια που βρίσκεται, ώστε να αποτελεί θετικό στοιχείο στις τοπικές κοινωνίες και οικονοµικές συνθήκες.

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ 1. Εθνικό θεσµικό πλαίσιο και ιστορική εξέλιξη 2. ιεθνείς συµβάσεις και νοµοθεσία της Ε.Ε. 3. Οι κατηγορίες των προστατευόµενων περιοχών στη χώρα µας 4. Ο σχεδιασµός διαχείρισης των προστατευόµενων περιοχών µας 5. Η κατάσταση διαχείρισης των προστατευόµενων περιοχών στη χώρα µας

ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Ο πρώτος " ασικός Κώδικας και τα "προστατευτικά δάση " Ο Νόµος "περί αρχαιοτήτων" και τα τοπία φυσικού κάλλους " Ειδικές ιατάξεις για τις προστατευόµενες περιοχές ιατάξεις περί θήρας και τα "θηραµατικά" αποθέµατα" Το σύνταγµα του 1975 και η αναγνώριση περιοχών ειδικής προστασίας στο ν. 360/1976 Η δηµιουργία Υπουργείου Περιβάλλοντος και η έκδοση του Ν. 1650/1986 Ο νέος νόµος 2742/1999 για το χωροταξικό σχεδιασµό και την αειφόρο ανάπτυξη (και η συµπλήρωσή του µε το Ν. 3044/2002)

ΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Σύµβαση Ramsar Σύµβαση Βόννης Σύµβαση Βέρνης Πρόγραµµα UNESCΟ για τον Άνθρωπο και τη Βιόσφαιρα Σύµβαση για την Προστασία της Παγκόσµιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονοµιάς Ευρωπαϊκό ίκτυο Βιογενετικών Αποθεµάτων Περιοχές µε Ευρωπαϊκό ίπλωµα Σύµβαση Βαρκελώνης Σύµβαση CITES Σύµβαση για τη Βιοποικιλότητα

ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Οδηγία 79/409/ΕΟΚ "περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών" Οδηγία 92/43/ΕΟΚ "για τη διατήρηση των οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας"

ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α I. Εθνικοί ρυµοί II. ΙΙΙ. Αισθητικά άση ιατηρητέα Μνηµεία της Φύσης ΙV. Θηραµατικά Αποθέµατα V. Τοπία Φυσικού Κάλλους και Προστατευτικά άση VI. VII. VIII. IX. Εθνικά Πάρκα και Θαλάσσια Πάρκα Υγροβιότοποι Ραµσάρ ιεθνούς Σηµασίας Περιοχές Παγκόσµιας Κληρονοµιάς Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ Χ. Περιοχές του ικτύου Φύση 2000 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Προστατευόµενες περιοχές µε την εθνική νοµοθεσία: ασική νοµοθεσία (Ν.. 86/1969, Ν.. 996/1971, Ν.. 177/1975) Προστατευτικά δάση Εθνικοί δρυµοί, Αισθητικά δάση, ιατηρητέα Μνηµεία της Φύσης Θηραµατικά αποθέµατα Νόµος περί Αρχαιοτήτων (ν. 5351/1932 και ν. 1465/1950) Τοπία Φυσικού κάλλους Νόµος 1650/1986 Για την προστασία του περιβάλλοντος Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης Περιοχές προστασίας της φύσης Εθνικά πάρκα Προστατευόµενοι φυσικοί σχηµατισµοί Προστατευόµενα τοπία και στοιχεία του τοπίου

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Προστατευόµενες περιοχές στα πλαίσια ιεθνών συµβάσεων - Συµφωνιών: Υγροβιότοποι της Σύµβασης RAMSAR Περιοχές παγκόσµιας κληρονοµιάς Κλπ Οι Προστατευόµενες περιοχές στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ζώνες Ειδικής Προστασίας (SPA) της Οδηγίας 79/409/EOK Για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας Περιοχές του δικτύου NATURA ή ΦΥΣΗ 2000 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ «Για τη διατήρηση των οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας»

Ο ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ Για πολλά χρόνια η δασική υπηρεσία, που είχε την αποκλειστική αρµοδιότητα (σχεδιασµού και εφαρµογής της διαχείρισης) για τις περιοχές αυτές ς µέχρι τα µέσα της δεκαετίας του 1970, τις αντιµετωπίζει κυρίως στο πλαίσιο µιας αρνητικής διαχείρισης (ενδιαφέρεται περισσότερο για την τήρηση των απαγορεύσεων και περιορισµών που προβλέπει η σχετική νοµοθεσία ασικός Κώδικας -). Οι αρµόδιες δασικές υπηρεσίες σε τοπικό επίπεδο ( ασαρχεία) αντιµετωπίζουν τις περιοχές αυτές, ιδίως όσον αφορά την προστασία τους, µε τον ίδιο τρόπο όπως και τις υπόλοιπες δασικές εκτάσεις στην περιοχή τους, ενώ από πλευράς διαχείρισης τις αντιλαµβάνονται ως εκτάσεις «εκτός διαχείρισης». Μετά την ίδρυση Υπουργείου Περιβάλλοντος το 1980 (ο οποίο δεν λειτούργησε ως ανεξάρτητο µέχρι σήµερα) και την έκδοση του ν. 1650/1986, καθώς και της ΚΥΑ 69269/1990, γίνονται κάποιες προσπάθειες οργάνωσης και σχεδιασµού ύ της διαχείρισης των προστατευόµενων περιοχών, κυρίως µε πρωτοβουλίες του ΥΠΕΧΩ Ε,, το οποίο υποκαθιστά σταδιακά τη ασική Υπηρεσία στα θέµατα του καθορισµού της γενικής πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον, συµπεριλαµβανοµένου και του σχεδιασµού της διαχείρισης των προστατευόµενων περιοχών. Οι πρωτοβουλίες αυτές κατευθύνονται επίσης και από την ανάγκη κάλυψης των υποχρεώσεων της χώρας προς τις σχετικές Οδηγίες (79/409 και 92/43/ΕΟΚ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την εφαρµογή των οποίων αναλαµβάνει να συντονίσει το ΥΠΕΧΩ Ε. Σηµαντικές αλλαγές στις διαδικασίες σχεδιασµού και διαχείρισης των τ προστατευόµενων περιοχών επέρχονται το 1999 µε το ν. 2742/1999, ο οποίος ισχύει και σήµερα.

Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΘΕΣΜΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α (Με το ν. 2742/1999 σε συνδυασµό µε το ν. 1650/86) α) εκπόνηση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (ΕΠΜ) σύµφωνα µε την παράγραφο 1 του άρθρου 21 του ν. 1650/86 (µε τα περιεχόµενα και τη διαδικασία που προβλέπεται στην αριθµ. 69269/5387/24-10 10-19901990 ΚΥΑ) β) έκδοση προεδρικού διατάγµατος για τον χαρακτηρισµό της περιοχής σε µία από της κατηγορίες που προβλέπονται στο άρθρο 18 του ν. 1650/86 και για τον καθορισµό "φορέα διαχείρισης" γ) προώθηση της διαχείρισης στην πράξη,, µε µέριµνα του φορέα διαχείρισής και µε βάση τα παρακάτω "θεσµικά εργαλεία" που ρυθµίζουν την υλοποίηση της διαχείρισης ως προστατευόµενης περιοχής: (τα οποία αναθεωρούνται ανά πενταετία - όπως και το π.δ.): Κανονισµός διοίκησης και λειτουργίας (µέσα σε ένα έτος από την κήρυξη) µε τον οποίο "καθορίζονται τα αναγκαία µέτρα οργάνωσης και λειτουργίας των προστατευόµενων αντικειµένων" και "εξειδικεύονται οι γενικοί όροι ι και περιορισµοί άσκησης δραστηριοτήτων και εκτέλεσης έργων πο καθορίζονται µε το π.δ.". Πενταετή "σχέδια διαχείρισης", µε τα οποία προσδιορίζονται "οι κατευθύνσεις και οι προτεραιότητες για την εφαρµογή των έργων, δράσεων και µέτρων που απαιτούνται για την αποτελεσµατικότερη προστασία και διαχείριση των κατά περίπτωση προστατευόµενων αντικειµένων"

ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΦΟΡΕΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ (Με το ν. 2742/1999 σε συνδυασµό µε το ν. 1650/86) Κατάρτιση και ευθύνη εφαρµογής των σχεδίων διαχείρισης και των κανονισµών διοίκησης και λειτουργίας Παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρµογής των µέτρων διαχείρισης της περιοχής Παροχή γνωµοδοτήσεων για έργα δραστηριότητες Επικουρία των αρµόδιων διοικητικών και δικαστικών αρχών στην εφαρµογή της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας και συνεργασία µε τις υπηρεσίες αυτές για τη διαχείριση της περιοχής Κατάρτιση µελετών και ερευνών και ανάληψη εκπόνησης ή εκτέλεσης εθνικών ή ευρωπαϊκών προγραµµάτων Περιβαλλοντική ενηµέρωση και εκπαίδευση, προώθηση και εφαρµογή οικοτουριστικών προγραµµάτων Χορήγηση αδειών επιστηµονικών ερευνών και σηµάτων ποιότητας ιαχείριση εκτάσεων που παραχωρούνται, µισθώνονται ή ενοικιάζονται από το φορέα και πραγµατοποίηση των προβλεποµένων σ αυτές παρεµβάσεων

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ Είναι γεγονός ότι παρά την ύπαρξη της νοµοθεσίας που αναλύθηκε σε προηγούµενη ενότητα και της κήρυξης ενός σηµαντικού αριθµού προστατευόµενων περιοχών, όπως αναφέρονται παραπάνω, οι προσπάθειες της πολιτείας να προστατεύσει, να διαχειριστεί και να αξιοποιήσει την ν πλούσια και πολύτιµη φυσική µας κληρονοµιά, δεν υπήρξαν αποτελεσµατικές µέχρι ι σήµερα. Είναι αναµφισβήτητο ότι η προστασία της φύσης και ιδιαίτερα η διαχείριση προστατευόµενων περιοχών, υπολείπεται ακόµα κατά πολύ στη χώρα µας µ σε σχέση µε τα επιτυχή διεθνή πρότυπα. Συγκρίνοντας την κατάσταση στη χώρα µας µε όσα αναφέρονται στο δεύτερο δ µέρος της εργασίας αυτής, όπου αναλύεται το «πλαίσιο σύγχρονης διαχείρισης δ των προστατευόµενων περιοχών», µπορούµε να πούµε ότι υπάρχουν αρκετές ς αδυναµίες όσον αφορά τον καθορισµό µιας «εθνικής πολιτικής» ενώ έχουν γίνει ι σηµαντικά βήµατα όσον αφορά τη νοµοθεσία για τις προστατευόµενες περιοχές. Αυτό είναι περισσότερο εµφανές µετά την έκδοση του ν 2742/1999 που προσδιορίζει συγκεκριµένες διαδικασίες για την προώθηση της διαχείρισής τους. Εκεί όµως που εξακολουθούν να υπάρχουν µεγάλες αδυναµίες στη χώρα α µας είναι στο σχεδιασµό και ιδίως στην «εφαρµογή της διαχείρισης στην πράξη», µε βάση όσα αναλύονται και στις σχετικές ενότητες του δεύτερου µέρους της ς εργασίας αυτής.

ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΚΑΙ ΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΜΑΣ Βελτίωση της διοικητικής - οργανωτικής δοµής και ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας της πολιτείας στο να εφαρµόσει στην πράξη σχέδια και προγράµµατα για τις προστατευόµενες περιοχές. Βελτίωση των συνθηκών προστασίας, οργάνωσης και λειτουργίας των προστατευόµενων περιοχών στην πράξη. Εφαρµογή ολοκληρωµένης αειφορικής διαχείρισης, που αποτελεί προϋπόθεση για την ανάδειξη του σύγχρονου ρόλου τους, ύστερα από την εκπόνηση και έγκριση ειδικών σχεδίων διαχείρισης κάθε περιοχής (ιδιαίτερα των περισσότερο σηµαντικών) και τη διάθεση των αναγκαίων µέσων (ιδίως σε κατάλληλο προσωπικό) για την εφαρµογή µε συνέπεια και αποτελεσµατικότητα των σχεδίων διαχείρισης κάθε περιοχής.

ΘΕΜΑΤΑ ΜΕ Ι ΙΑΙΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ α) θα πρέπει να αποφεύγονται οι αποσπασµατικές ενέργειες και οι αυτοσχεδιασµοί, ιδιαίτερα στα θέµατα που έχουν σχέση µε την «ανάπτυξη» των προστατευόµενων περιοχών και τη δηµιουργία ευκολιών εξυπηρετήσεων για το κοινό. Θα πρέπει να υπάρχει και να εφαρµόζεται ειδικό "σχέδιο διαχείρισης" µε τουλάχιστον πενταετή ορίζοντα. β) η αποτελεσµατική και ορθολογική διαχείριση των προστατευόµενων περιοχών, λόγω ακριβώς της ιδιαίτερης ευαισθησίας τους και της ανάγκης α ολοκληρωµένης διαχείρισης, χρειάζεται τη συνδροµή υπεύθυνων ειδικών, οι οποίοι µετά από προσεκτική µελέτη και αξιολόγηση θα προτείνουν ν τα αναγκαία µέτρα ενέργειες σε κάθε περίπτωση.