ΤΙ ΜΑΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟΝ ΥΠΝΟ

ΤΙ ΜΑΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟΝ ΥΠΝΟ

2 Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΩΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΫΠΝΙΑΣ Η εργασία: είκοσι πέντε με σαράντα ώρες την εβδομάδα από τον πολύτιμο χρόνο μας. Πολύς χρόνος για να είμαστε κουρασμένοι, έτσι δεν είναι; Ο χώρος στον οποίο εργαζόμαστε, οι σχέσεις με τους συναδέλφους μας, οι ευθύνες της θέσης μας ή ο τύπος της δουλειάς μας μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο αισθανόμαστε και ζούμε την κάθε μας μέρα και, φυσικά, τη νύχτα. Σήμερα όλα γίνονται με βιασύνη και άγχος, ιδιαίτερα στη δουλειά. Απαιτούν από εμάς ολοένα και περισσότερη προετοιμασία, ανταγωνιστικότητα, ευελιξία ως προς το ωράριο εργασίας, κάτι που κατατρώει τον ελεύθερο χρόνο μας. Πίεση και πάλι πίεση, σε πόλεμο με την ποιότητα ζωής και την ευημερία. Αν στις ολοένα και πιο μίζερες και αγχωτικές εργασιακές συνθήκες προσθέσουμε τον διαρκή βομβαρδισμό που δεχόμα-

22 ΤΙ ΜΑΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟΝ ΥΠΝΟ στε για την οικονομική κρίση και την αστάθεια στον εργασιακό χώρο, θα κατανοήσουμε γιατί το να στριφογυρνάμε στο κρεβάτι είναι πια πολύ συνηθισμένο. Δύο είναι οι παράγοντες που πυροδοτούν τις διαταραχές του ύπνου: το εργασιακό στρες και η αβεβαιότητα για το μέλλον, αν και υπάρχουν και άλλα προβλήματα που σχετίζονται με τη δουλειά και μπορούν να περιορίσουν τον ύπνο μας όπως θα δούμε παρακάτω. Μ ένα τέτοιο πανόραμα, ο αριθμός των ανθρώπων που υποφέρουν από αϋπνία έχει αυξηθεί. Εκτιμάμε ότι το 70% του ενεργούς πληθυσμού πάσχει από κάποιον τύπο στρες, που ορισμένες φορές οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο: η πίεση στη δουλειά δε μας αφήνει το βράδυ να κοιμηθούμε, και η κούραση, επειδή δεν έχουμε κοιμηθεί καλά, μας κάνει να έχουμε περισσότερη ένταση στη δουλειά την επόμενη μέρα, πράγμα που μας πετάει τελείως εκτός. Πώς εκδηλώνεται το στρες; Ποιοι άλλοι παράγοντες έχουν αντίκτυπο στον ρυθμό ύπνου - ξύπνου; Προσοχή, επίσης, στην ψυχολογική φθορά λόγω μόμπινγκ ή εργασιακής εξουθένωσης, στον εθισμό στην τεχνολογία ή στις αλλαγές ωραρίων. Παρακάτω θα τα εξετάσουμε λεπτομερώς. ΤΟ ΣΤΡΕΣ Κατά τον γιατρό Χανς Σέλιε, τον πρώτο που εισήγαγε την ιδέα αυτή στον χώρο της υγείας το 1926, το στρες είναι η γενική αντίδραση του οργανισμού σε οποιοδήποτε ερέθισμα ή στρεσογόνα κατάσταση, όπως, για παράδειγμα, ένα περιβάλλον υπερβολικών απαιτήσεων.

2. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΩΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΫΠΝΙΑΣ 23 Το θέμα είναι ότι το στρες αυτό καθαυτό δεν έχει λόγο να είναι αρνητικό. Υπό μία γενική έννοια μιλάμε για μια φυσιολογική ψυχολογική αντίδραση που βιώνει ο οργανισμός μπροστά σε καταστάσεις μέγιστης απαίτησης. Το αν θα νιώσουμε στρεσαρισμένοι εξαρτάται τόσο από τις εξωτερικές απαιτήσεις όσο και από τις δικές μας δυνάμεις για να τις αντιμετωπίσουμε. Όταν εκτιθέμεθα σε μια κατάσταση στρες, αυτό προκαλεί μια «αντίδραση στο στρες», δηλαδή ο οργανισμός μας ετοιμάζεται για να αποκρούσει την πίεση. Υπάρχει εκείνος που αντιμετωπίζει με ικανοποιητικό τρόπο τις περιστάσεις, και, ως εκ τούτου, το στρες του είναι προσωρινό και δε διαιωνίζεται ξέρει να βάζει τελεία στην κρίσιμη κατάσταση όταν αυτή τελειώνει. Ωστόσο, υπάρχει κι εκείνος που, μπροστά σε μια κατάσταση στρες, δεν αντιδρά με αποτελεσματικό τρόπο, μένει στη φάση αντίστασης και, λίγο λίγο, εξαντλείται. Αυτό συμβαίνει όταν εμμένουμε στην κατάσταση που μας έκανε να υποφέρουμε, με αποτέλεσμα να νιώθουμε κόπωση, άγχος, ή να υποφέρουμε από αϋπνία. Αυτή είναι η περίπτωση, για παράδειγμα, των εργαζόμενων στα αεροδρόμια. Πρόκειται εκ προοιμίου για μέρη που προδιαθέτουν για στρες. Τα νεύρα των ταξιδιωτών και η επιθετικότητά τους συχνά εκτονώνονται στον υπάλληλο που τους εξυπηρετεί. Τα προβλήματα λόγω διπλών κρατήσεων, καθυστερήσεων ή απώλειας αποσκευών μπορεί να τους οδηγήσουν σε λεκτική ή ακόμα και σε σωματική βία προς τους υπαλλήλους των αερογραμμών, οι οποίοι, από τη μεριά τους, δεν επιτρέπεται να απαντήσουν στις επιθέσεις αλλά πρέπει να υπομείνουν την μπόρα. Η πληκτική και άξια υπομονής εξυπηρέτηση του κοινού.

24 ΤΙ ΜΑΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟΝ ΥΠΝΟ Με την αναχώρηση της πτήσης και μαζί των ταξιδιωτών η κρίσιμη κατάσταση λαμβάνει τέλος και το στρες θα έπρεπε να είχε πετάξει κι αυτό. Ωστόσο κάποιοι εμμένουν: οι βρισιές έχουν πληγώσει τον υπάλληλο, ο οποίος δεν μπορεί να σταματήσει να σκέφτεται το συμβάν, που τον απασχολεί και μετά το τέλος της βάρδιας του, ακόμα κι όταν πάει να κοιμηθεί. Κι έτσι δεν καταφέρνει να τον πάρει ο ύπνος. Αν καταστάσεις όπως αυτή, σε έναν τερματικό αεροδρομίου, επαναλαμβάνονται συχνά, το στρες μπορεί να γίνει χρόνιο και να προκαλέσει αϋπνία. Τη σημερινή εποχή το εργασιακό στρες αποτελεί πρόβλημα επιτακτικό. Εμφανίζεται όταν αντιλαμβανόμαστε κάποια δυσαρμονία ανάμεσα στις επαγγελματικές απαιτήσεις και στην προσωπική μας ικανότητα να τις φέρουμε εις πέρας, είτε λόγω έλλειψης χρόνου είτε λόγω συσσώρευσης υποχρεώσεων. Όσα μας στρεσάρουν στη δουλειά μπορούμε να τα ταξινομήσουμε σε διαφορετικές ομάδες ως εξής: Παράγοντες στρες από το φυσικό περιβάλλον, οι οποίοι σχετίζονται με τον χώρο εργασίας. Κακός φωτισμός, υπερβολικός θόρυβος, ατμοσφαιρικοί ρύποι ή κακός εξαερισμός χειροτερεύουν τις συνθήκες εργασίας και μας κάνουν να τη βιώνουμε με αρνητικό τρόπο. Παράγοντες στρες από την οργάνωση, δηλαδή αυτοί που έχουν να κάνουν με τα ωράρια και τις σχέσεις στην εταιρεία. Μια βάρδια εξαιρετικά πολύωρη, μια άσχημη μεταχείριση από τους συναδέλφους ή η αβεβαιότητα για το μέλλον της εταιρείας γεννούν στρες, που μπορεί να προ-

2. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΩΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΫΠΝΙΑΣ 25 καλέσει επιπλέον άλλα εργασιακά προβλήματα όπως περιγράφουμε πιο κάτω. Παράγοντες στρες από τη δουλειά, δηλαδή παράγοντες που αφορούν την εργασία αυτή καθαυτή. Η υπερανάληψη ευθυνών με σύντομο χρόνο διεκπεραίωσης, η έλλειψη ελέγχου στις αναληφθείσες εργασίες ή η αμφιβολία για τον ρόλο του στην επιχείρηση μπορεί να αγχώσουν τον εργαζόμενο. Αν προσεγγίσουμε το πρόβλημα πιο γενικά, θα δούμε ότι η έλλειψη οργάνωσης στον εργασιακό χώρο επηρεάζει αρνητικά την απόδοση των εργαζόμενων. Το να έχουμε να αντιμετωπίζουμε διαρκώς συσκέψεις, σχέδια και αποφάσεις με σημαντικές συνέπειες για όλη την επιχείρηση μπορεί να μας φανεί βαρύ φορτίο και να παραλύσουμε από το στρες. Οι αλλαγές ωραρίου, τα αδιάκοπα ταξίδια ή οι ατέλειωτες βάρδιες, που κλέβουν τον ελεύθερο χρόνο και την προσωπική μας ζωή, επίσης τροφοδοτούν το στρες. Το άσχημο είναι ότι σ αυτές τις περιπτώσεις μεταφέρουμε τα προβλήματα και την ένταση στο σπίτι και δεν μπορούμε να χαλαρώσουμε ούτε την ώρα του ύπνου. Δεν καταφέρνουμε να αποσυνδεθούμε: με το που ξαπλώνουμε, ο εγκέφαλος, αντί να σβήσει, συνεχίζει να βρίσκεται σε εγρήγορση. Το εργασιακό στρες μάς δυσκολεύει να κοιμηθούμε, μας κάνει να πεταγόμαστε συχνά τη νύχτα εν μέσω του ύπνου ταραγμένοι από τις έγνοιες, το άγχος, ακόμα και από εφιάλτες, και να βασανιζόμαστε να ξανακοιμηθούμε.

26 ΤΙ ΜΑΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟΝ ΥΠΝΟ Έτσι, την επομένη είμαστε σαν να χτύπησε το δωμάτιό μας τυφώνας. Αρχίζουμε τη μέρα μας χωρίς να έχουμε ξεκουραστεί, χωρίς να έχουμε χαλαρώσει. Είμαστε τσιτωμένοι και κακόκεφοι, πράγμα που αποτελεί πρόσθετη πηγή προβλημάτων. Ο εγκέφαλός μας δεν έχει αποφορτιστεί και συνεχίζει με τη συσσωρευμένη ένταση της προηγούμενης μέρας, γι αυτό του είναι ακόμα πιο δύσκολο να διαχειριστεί το στρες που τον περιμένει στη δουλειά. Και για να κλείσει ο φαύλος κύκλος, το στρες της μέρας μάς εμποδίζει, τη νύχτα που ακολουθεί, να απολαύσουμε τον βαθύ ύπνο τον οποίο έχουν ανάγκη το σώμα μας και το μυαλό μας για να ξεπεράσουμε την ένταση. ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ (BURN-OUT) Ποιος δεν έχει νιώσει κάποια φορά «καμένος» από τη δουλειά; Η κοινωνιοψυχολόγος Κριστίνα Μάσλαχ προσδιόρισε το σύνδρομο αυτό ως «συγκινησιακή υπερφόρτωση» που εκδηλώνεται με εξάντληση και χαμηλή προσωπική ικανοποίηση. Αν και είναι βέβαιο ότι υπάρχουν πολλές αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε ακραίο στρες, οι μελέτες καταδεικνύουν ότι κυρίως το παθαίνουν άτομα που το επάγγελμά τους απαιτεί διαρκή και άμεση επαφή με πρόσωπα, όπως επίσης άτομα με υπερβολικά ωράρια εργασίας και λίγη ξεκούραση. Ανάμεσά τους είναι οι γιατροί και οι νοσοκόμες, ακολουθούν οι ψυχολόγοι και οι θεραπευτές, καθώς και όσοι δουλεύουν στον εκπαιδευτικό ή στον σωφρονιστικό τομέα, όπως και σε πολλούς άλλους τομείς.

2. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΩΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΫΠΝΙΑΣ 27 Το σύνδρομο αυτό αναγνωρίζεται από την αρνητική στάση του εργαζόμενου απέναντι στους αποδέκτες της δουλειάς του. Ο εργαζόμενος υιοθετεί τη στρατηγική της αποστασιοποίησης για να προστατευτεί από το στρες της δουλειάς, όμως έτσι χάνει την ικανότητα να αποδείξει εμπράκτως τις δυνατότητές του και κρίνει την ίδια του τη δουλειά αρνητικά. Είναι μπουχτισμένος, χωρίς κίνητρα. Καμένος. Πέρα από τη συμπεριφορά, εμφανίζονται και ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλοι, μυϊκοί πόνοι, εντερικές διαταραχές, κόπωση και μια γενική κακοδιαθεσία, τόσο σωματική όσο και ψυχολογική (αίσθημα κενού, αδυναμία ή χαμηλή αυτοεκτίμηση), καθώς και νευρικότητα ή διαταραχές του ύπνου, που αποτελούν το θέμα που μας απασχολεί εδώ. Ένα από τα πρώτα συμπτώματα του burn-out είναι το αίσθημα αδυναμίας, που οδηγεί σε κόπωση την οποία συσσωρεύουμε χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Η δουλειά δεν έχει τέλος κι εμείς, επιπλέον, αρχίζουμε να την υποτιμάμε. Αρχίζουν οι μυϊκοί πόνοι, οι πονοκέφαλοι, το στρες Ένα αίσθημα ματαίωσης φωλιάζει στο μυαλό μας και κουβαλάμε όλες τις ανησυχίες και την κακοδιαθεσία μας στο σπίτι. Το μυαλό δεν μπορεί να ξεφορτωθεί αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, που το πιέζουν όλη μέρα. Δεν κλείνουμε μάτι και συχνά υποφέρουμε ξυπνώντας μέσα στη νύχτα, σαν το μυαλό μας να έχει μείνει γαντζωμένο σε αυτό τον θύσανο αρνητικών σκέψεων. Κι έτσι την επομένη το να πάμε στη δουλειά αποτελεί ένα αποκαρδιωτικό βασανιστήριο.

28 ΤΙ ΜΑΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟΝ ΥΠΝΟ ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Για πολλά χρόνια το να δουλεύει κανείς περισσότερες ώρες απ όσο πρέπει ή να φέρνει τη δουλειά στο σπίτι ακόμα και το Σαββατοκύριακο ή στις διακοπές αποτελούσε συνώνυμο του καλού εργαζόμενου. Ωστόσο, η σημερινή ψυχολογία τονίζει ότι η συμπεριφορά αυτή μπορεί να είναι η έκφραση ενός εθισμού και όχι ενός πάθους. Θα μπορούσαμε να ορίσουμε αυτή την εξάρτηση ως μια υπερβολική και ανεξέλεγκτη ανάγκη να εργαζόμαστε αδιάκοπα, η οποία έχει αντίκτυπο στην υγεία μας και στις κοινωνικές και προσωπικές μας σχέσεις. Η ζωή του εργασιομανούς είναι μονοδιάστατη: μόνο η δουλειά υπάρχει. Αντί να δουλεύει για να ζει, ζει για να δουλεύει. Έτσι, τα δύο τρίτα της ζωής μετατρέπονται σε ένα, με αποτέλεσμα να αφιερώνουμε τον ελεύθερο χρόνο μας μόνο για να κοιμόμαστε. Και, φυσικά, θα έχουμε έναν ύπνο κακής ποιότητας, αφού το μυαλό μας έχει ανάγκη να απομακρυνθεί από τη δουλειά. Αν στερούμαστε τον ελεύθερο χρόνο και τις σχέσεις με τους φίλους και την οικογένεια, είμαστε καταδικασμένοι να τους χάσουμε, κάτι που αποβαίνει επίσης ενάντια στη χαλάρωσή μας. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 20% του ενεργούς πληθυσμού παγκοσμίως είναι εθισμένο στην εργασία. Στην Ισπανία το 7-12% ζει ταμπουρωμένο στη δουλειά του. Πολλοί γαντζώνονται στην εργασία γιατί αντλούν απ αυτή μια ικανοποίηση που δε βρίσκουν σε καμία άλλη δραστηριότητα. Επίσης, γιατί χρησιμοποιούν το επάγγελμά τους ως μηχανισμό διαφυγής από τα προσωπικά ή οικογενειακά προβλήματα που παραμονεύουν έξω, στον αληθινό κόσμο. Ο εργασιομανής αισθάνεται απογοήτευση, εκνευρισμό ή

2. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΩΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΫΠΝΙΑΣ 29 αναστάτωση όταν δεν μπορεί να εργαστεί στον ελεύθερο χρόνο του (κάτι που συμπεριλαμβάνει τόσο τα Σαββατοκύριακα όσο και τις διακοπές, αν καταφέρει να τα σεβαστεί). Αναζητά πάντα καινούριες ασχολίες σχετικές με το επάγγελμά του για να καταλάβουν το μυαλό και τον χρόνο του. Του είναι αναγκαίο να βρίσκεται σε ένταση, να έχει τον έλεγχο. Όλες οι άλλες δραστηριότητες γύρω του δεν του λένε τίποτα. Αυτό μεταφράζεται σε υποβάθμιση της οικογενειακής και κοινωνικής του ζωής, καθώς και της προσωπικής του υγείας, μια και δεν ξέρει να βάζει όριο στον χρόνο που αφιερώνει στη δουλειά, γεγονός που, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, θα έχει σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες. Ο εθισμός του και η ικανοποίηση που νιώθει δουλεύοντας τον κάνουν να μην α- κούει το εσωτερικό του ρολόι, που του ζητάει να ξεκουραστεί. Θεωρεί ότι ο ύπνος και η ξεκούραση είναι δευτερεύοντα πράγματα κι ότι ο ύπνος τού κλέβει πολύτιμο χρόνο που θα μπορούσε να τον αφιερώσει στην «ενημέρωσή» του. Βραχυπρόθεσμα, ο εργασιομανής παρουσιάζει υψηλή απόδοση και η στάση του επαινείται. Ωστόσο, ο φρενήρης ρυθμός τον οποίο υιοθετεί, καθώς και μια σταθερή επιβολή άφταστων στόχων που του χρησιμεύουν ως δικαιολογία για να δουλεύει ακόμη περισσότερες ώρες, τον κάνουν να παραμελεί άλλες πλευρές της ζωής: τρώει άσχημα, σχεδόν δεν κοιμάται, γεγονός που κάνει την απόδοσή του να πέσει κατακόρυφα έπειτα από λίγο. Είναι ζωή αυτή; Βέβαια, χρειάζεται να διαφοροποιήσουμε τον στρατευμένο στην εργασία από τον εργασιομανή. Ο στρατευμένος είναι αποτελεσματικός, αλλά ξέρει να αποσυνδέεται από τη δίνη, πράγμα

30 ΤΙ ΜΑΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟΝ ΥΠΝΟ που του επιτρέπει να ξεκουράζεται και να επιστρέφει στη δουλειά με ανανεωμένες δυνάμεις. Ο εργασιομανής, όχι. Πρέπει να ξέρουμε να «χτυπάμε κάρτα» νοερά. Μπαίνουμε στον χώρο εργασίας μας μια συγκεκριμένη ώρα και, όντας κάπως ελαστικοί, πρέπει να ξέρουμε πότε τελειώνει η βάρδια και τότε να «χτυπάμε κάρτα» εξόδου, ως την επόμενη μέρα ή ως την επόμενη Δευτέρα. Από τη στιγμή αυτή και μετά ο χρόνος είναι δικός μας κι έχουμε το δικαίωμα και την υποχρέωση να τον απολαύσουμε. Αν, φυσικά, δε συμβαίνει να έχουμε γοητευθεί από άλλα πράγματα που μας απομακρύνουν από το μαξιλάρι. ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΝΈΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Παρόλο που δεν είναι αποκλειστικό μονοπώλιο των εργαζόμενων (πολλοί έφηβοι και νέοι έχουν τον εθισμό αυτό, ο οποίος καταλαμβάνει τον ελεύθερο χρόνο τους), υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ενηλίκων ανίκανων να εγκαταλείψουν το κινητό, το ipad, τον υπολογιστή και οποιαδήποτε άλλη ηλεκτρονική συσκευή τους επιτρέπει να είναι «συνδεδεμένοι» είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο, προπαντός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook ή το Twitter. Οι νέες τεχνολογίες έχουν ανοίξει ένα ευρύ πεδίο δυνατοτήτων, τόσο σε επίπεδο πληροφόρησης όσο και σε επίπεδο διαπροσωπικής επικοινωνίας. Μπορούμε να επικοινωνούμε σε πραγματικό χρόνο με άτομα που βρίσκονται μακριά, να απαντάμε σε ηλεκτρονικά μηνύματα εκτός γραφείου, να είμαστε συνδεδεμένοι με φίλους, πελάτες ή προμηθευτές όποτε θέλουμε. Ολέθριο λάθος, αν δεν τις ελέγχουμε.

2. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΩΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΫΠΝΙΑΣ 31 Το πρόβλημα πηγάζει από τη χρήση που κάνουμε, όχι από αυτές καθαυτές τις νέες τεχνολογίες. Ο εθισμένος έχει την ανάγκη να είναι πάντα εξαρτημένος από τη δουλειά του μέσω του κινητού τηλεφώνου, να το κοιτάζει διαρκώς μήπως του άφησαν κάποιο μήνυμα, ώστε να το διαβάσει και να απαντήσει. Έτσι και το κινητό μείνει χωρίς μπαταρία ή χωρίς σύνδεση, βιώνει αισθήματα εγκατάλειψης, άγχους και στρες επειδή δεν εξακολουθεί να είναι συνδεδεμένος πάσχει από στερητικό σύνδρομο, το οποίο, ως προς τους μηχανισμούς του, δε διαφέρει από οποιοδήποτε ναρκωτικό. Ο εθισμός στις μικροσυσκευές αυτές εμφανίζει μια εμμονή που μετατρέπεται σε άγχος, στρες και καταναγκαστική χρήση. Δε γίνεται να ισχύσει κανένα off. Ο εθισμένος σιγά σιγά παύει να έχει ενδιαφέρον για άλλα πράγματα. Είναι ανίκανος να ελέγξει τον χρόνο έκθεσής του σε αυτές, ενώ παράλληλα νιώθει την επιτακτική ανάγκη να είναι συνδεδεμένος πάντα, εντός και εκτός χώρου και χρόνου εργασίας. Δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτό το εργαλείο που τον κρατάει δεμένο με τον κόσμο της δουλειάς του. Δεν το εγκαταλείπει ποτέ, ούτε στον ύπνο. Κινητό-αρκουδάκι που δεν τον αφήνει να κοιμηθεί. Όσοι παραμένουν συνδεδεμένοι είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο υποφέρουν από διαταραχές του ύπνου πολύ πιο συχνά απ ό,τι εκείνοι που ξέρουν να αποσυνδέουν το κινητό της δουλειάς φτάνοντας στο σπίτι. Σε πολλούς από εμάς έχει τύχει να είμαστε κολλημένοι στην οθόνη του υπολογιστή συνομιλώντας μέσω chat ως τα χαράματα. Αν το εξετάσουμε ψυχρά, θα φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια απλή συζήτηση που θα μπορούσαμε να κάνουμε οποιαδήποτε ώρα, χωρίς

32 ΤΙ ΜΑΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟΝ ΥΠΝΟ την ανάγκη του chat, και ότι είναι κάτι απολύτως περιττό, που μας κλέβει πολύτιμες ώρες ύπνου. Η δυνατότητα να έχουμε ένα γραφείο στο σπίτι μας μέσα από μια τόσο μικρή συσκευή μας επιτρέπει, σε οποιοδήποτε σημείο και σε οποιαδήποτε στιγμή, να ενημερωνόμαστε και να παρακολουθούμε τη «δίνη» της δουλειάς μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, την ώρα που είναι να κοιμηθούμε, να διαταράσσεται η ρουτίνα του ύπνου για να μη μιλήσουμε για τα συχνά ξυπνήματα που οφείλονται σε λάθος ειδοποίηση για μήνυμα μέσα στην άγρια νύχτα. ΤΖΕΤ ΛΑΓΚ Ή ΟΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΚΙΡΚΑΔΙΑΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ Η διαφορά ώρας, που θα αναλύσουμε σε κάποια από τις μαρτυρίες, επηρεάζει τον κύκλο ύπνου - ξύπνου, ειδικά όταν κάνουμε ταξίδια μεγάλων αποστάσεων τα οποία μας αναγκάζουν να περνάμε από διαφορετικές ζώνες ώρας. Το εσωτερικό μας ρολόι έχει την τάση να υπερισχύει, δηλαδή να «παραμένει στην ώρα του», παρά την εξωτερική αλλαγή ώρας που υφίσταται περνώντας από διάφορες ζώνες ώρας του πλανήτη. Όσο και να έχει αλλάξει η ώρα, δε συμβαίνει το ίδιο και με το εσωτερικό μας ρολόι. Αυτός είναι ο λόγος που, όταν φτάνουμε σε κάποια άλλη χώρα, δε νυστάζουμε τη νύχτα και κλείνουν τα μάτια μας τη μέρα. Ο οργανισμός μας είναι προγραμματισμένος να ζει τη μέρα και τη νύχτα κατά έναν συγκεκριμένο τρόπο. Όταν διαφοροποιούμε τον κύκλο ύπνου - ξύπνου σε σχέση με αυτόν στον οποίο είναι κουρδισμένο το σώμα μας, το πιο φυσικό είναι να το πληρώσει ο ύπνος.