ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ στην ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ στην ΕΡΓΑΣΙΑ Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) Μιλτιάδης Δεληχάς μέλος Ομάδας Εργασίας της SLIC Επιθεωρητής Ασφάλειας & Υγείας στην Εργασία Ακτινοφυσικός MSc, Διδάκτωρ Ιατρικής Α.Π.Θ.

2 Ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι Άγχος, συναισθηματική φόρτιση Επαγγελματική εξουθένωση Παρενόχληση - mobbing Βία επιθέσεις τρίτων

3 Burnout: «αναλώνομαι προοδευτικά εκ των ένδον μέχρι του σημείου της απανθράκωσης»

4 Επαγγελματική εξουθένωση εκδηλώνουν με μεγάλη συχνότητα : Εργαζόμενοι που ασκούν κοινωνικό λειτούργημα ή παροχή υπηρεσιών σε άλλα άτομα (ιατροί, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, εκπαιδευτικοί) Επαγγέλματα αγχογόνα από τη φύση τους (ένστολοι, διευθυντικά στελέχη, καλλιτέχνες)

5 ;Άμεσες % Έμμεσες 80-90% ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ - ατομικές, κοινωνικές - οικονομικές

6 Επιπτώσεις στο άτομο : - φυσικές και πνευματικές διαταραχές - ψυχοπαθολογικά, ψυχοσωματικά και σωματικά συμπτώματα - συμπτώματα κοινωνικής δυσλειτουργίας - συχνά ατυχήματα Επιπτώσεις στην επιχείρηση : - αυξημένη βραδύτητα εκτέλεσης του έργου - μειωμένη απόδοση - χαμηλή ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών - συχνές απουσίες - πρόωρες συνταξιοδοτήσεις

7 Μεγάλες διαβαθμίσεις και μεγάλες διαφορές υπάρχουν στα επίπεδα αποδεκτικότητας του άγχους ανάμεσα σε διαφορετικά άτομα Ένας χώρος εργασίας υψηλών απαιτήσεων & προκλήσεων απόλυτα ικανοποιητικός? ή πηγή χρόνιου άγχους??

8 1. Χαρακτηριστικά εργασίας - Απαίτηση για μόνιμη συγκέντρωση, αφοσίωση - ειδική μεταχείριση, πνευματική υπερφόρτωση - Αυξημένη πίεση χρόνου - Μονότονη και περιορισμένη εργασία, έλλειψη αυτονομίας, απρόβλεπτες καταστάσεις - Ασαφώς καθορισμένες υπευθυνότητες, κακή ροή πληροφοριών, έλλειψη αναγνώρισης, χαμηλές απολαβές - Συνθήκες εργασίας : αγχογόνοι παράγοντες (φυσικοί, δομικοί, οργανωτικοί)

9 2. Εξωτερικοί παράγοντες - Διαπροσωπικές σχέσεις (οριζόντιες & κάθετες) - Κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες 3. Εσωτερικοί παράγοντες - Τρόπος αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων - Εκπλήρωση των προσδοκιών - Στάση απέναντι στην εργασία (επαγγελματικό ήθος) - Ενδοατομικοί συναισθηματικοί παράγοντες

10 Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση του burn-out Ατομικά χαρακτηριστικά Καταστάσεις Ηλικία (νεαρά άτομα περισσότερο ευάλωτα) Μη καθορισμένοι ρόλοι / κοινωνική υπευθυνότητα Πολύ υψηλές ατομικές προσδοκίες Υψηλές απαιτήσεις, εγωισμός / ιδεαλισμός Απαίτηση για σκληρή εργασία Διαμάχες ανάμεσα σε λειτουργικές απαιτήσεις Υπερφορτισμένη εργασία Εργασιακή άσκηση Προδιάθεση για αυτοθυσία Προσωπικές διαμάχες Καθορισμός συμπεριφοράς στην επίτευξη σκοπού Έλλειψη απαραίτητων ικανοτήτων για την ολοκλήρωση της εργασίας Ανικανότητα άρνησης Δυσκολία στη λήψη υπευθυνότητας Τάση για προσφορά και όχι για απολαβή Έλλειψη πόρων Έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης Έλλειψη ανταπόδοσης Παράγοντες συνδεδεμένοι με τον εργασιακό χώρο (μη ρεαλιστικοί στόχοι, έλλειψη ανεξαρτησίας στη λήψη απόφασης, λάθος οργάνωση προγράμματος)

11 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ burnout 1. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ μείωση των συναισθημάτων του ατόμου 2. ΑΠΟΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ αρνητική έως κυνική αντιμετώπιση των αποδεκτών των υπηρεσιών 3. ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ μειωμένη προσωπική επίτευξη

12 Στάδια εξέλιξης κατά Maslach Προβλήματα υγείας Αρνητικές σκέψεις Πλήρης αποστροφή Ψυχοσωματικά συμπτώματα Κυνισμός Εκτός ελέγχου

13 Στάδια εξέλιξης κατά Cherniss Άγχος Εξάντληση Αμυντική κατάληξη Διαταραχή ισορροπίας Κόπωση Ανία Κυνισμός

14 Στάδια εξέλιξης κατά Edelwish & Brodsky Ενθουσιασμός Ενθουσιασμός / / Απογοήτευση Απογοήτευση Αμφιβολία Αμφιβολία Αδράνεια Αδράνεια Εξάντληση Εξάντληση Ματαίωση Ματαίωση Απάθεια Απάθεια Κυνισμός Κυνισμός Υπερεπένδυση στην εργασία Απομυθοποίηση Ακύρωση Ελαχιστοποίηση ενέργειας

15 burn out ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ: στην ψυχική και σωματική υγεία (κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, αϋπνία, πονοκέφαλος, αίσθημα κόπωσης, γαστρεντερικές διαταραχές) στις διαπροσωπικές σχέσεις στην εργασιακή συμπεριφορά: συναισθηματική εξάντληση αποπροσωποποίηση αναποτελεσματικότητα

16 Σωματικά Ψυχολογικά Συμπεριφορικά Μυϊκοί πόνοι / υπερένταση Εκνευρισμός, θυμός και σύγχυση Συναισθηματικές εκρήξεις Έλκος στομάχου Άγχος, δυσκαμψία στις αλλαγές Χαμηλή απόδοση/ ικανοποίηση Αυξημένη αρτηριακή πίεση Χαμηλός αυτοσεβασμός Απομάκρυνση από φίλους/οικογένεια Σωματική κόπωση / εξάντληση Έλλειψη ενδιαφέροντος στην εργασία, Έλλειψη ακρίβειας, αποφυγή υπευθυνοτ Γαστρεντερικά προβλήματα Συναισθήματα ανεπάρκειας, ενοχής Έλλειψη ικανότητας για αξιολόγηση Ασθένειες, πονοκέφαλοι Ανησυχία, αποθάρρυνση Ανικανότητα συγκέντρωσης Διαταραχές ύπνου Κατάθλιψη, ανία Συχνοί απουσιασμοί, παράπονα Διαταραχές ομιλίας Αισθήματα ενοχής, αποτυχίας Συνεχής χρήση αλκοόλ / ουσιών Αναπνευστικά προβλήματα Ευερεθιστότητα, έλλειψη υπομονής Δυσκολίες επικοινωνίας, εργασιομανία Αύξηση ή μείωση βάρους Αισθήματα φυγής / αποξένωσης Μείωση εργασιακής δραστηριότητας Σεξουαλική δυσλειτουργία Καχυποψία / ανησυχία για το μέλλον Ανικανότητα αλλαγών, απαξίωση

17 Μετρήσεις MBI Ερωτηματολόγιο 22 καταστάσεων με βαθμολογία από 0 (ποτέ) έως 6 (διαρκώς) Καταστάσεις burnout Χαμηλό Μέσο Υψηλό Συναισθ. Εξάντληση (9) Αποπροσωποποίηση (5) Προσωπ. Επίτευξη (8)

18 ΠΡΟΛΗΨΗ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Α' - Μείωση στρεσογόνων παραγόντων - Έλεγχος & ρύθμιση ψυχοσωματικής ισορροπίας εργαζομένων - Επανασχεδιασμός & οργάνωση εργασίας - Καθιέρωση ελαστικών προγραμμάτων εργασίας - Ενθάρρυνση συμμετοχής σε διοίκηση-σχεδιασμό - Ανάλυση εργασιακών ρόλων, καθορισμός στόχων - Καθιέρωση δίκαιων εργασιακών πολιτικών - Δημιουργία συνεκτικών ομάδων Β' - Διαχείριση της εξουθένωσης μέσω άσκησης & εκπαίδευσης - Οργάνωση και διαχείριση του χρόνου - Δεξιότητες στην επίλυση προβλημάτων - Συμβουλευτική για τροποποίηση της συμπεριφοράς στην εργασία και τον τρόπο ζωής Γ' - Εντοπισμός πασχόντων ατόμων - Λειτουργία ομάδων υποστήριξης - Διαδικασίες θεραπείας / ανάρρωσης - Παροχή υπηρεσιών και συμβουλών για επανένταξη / επιστροφή στην εργασία

19 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ σε οργανωτικό επίπεδο - Θετική εργασιακή κουλτούρα-ανάδραση, πρότυπα & κανόνες, αλληλεπίδραση με εκτίμηση, αποδοχή και σεβασμό - Φόρτος εργασίας ανάλογος των δυνατοτήτων του εργαζομένου - Αποσαφήνιση του ρόλου, των καθηκόντων και των προσμονών του εργαζόμενου, βέλτιστη κατανομή αρμοδιοτήτων - Συμμετοχή του εργαζόμενου στη λήψη αποφάσεων - Δημοκρατική διοίκηση με σθεναρή ηγεσία - Παροχή διαλειμμάτων και ειδικών αδειών - Παροχή κινήτρων δυνατότητα ανέλιξης - Διοικητική ευελιξία και στήριξη (συνδρομή σε δύσκολες καταστάσεις, παρότρυνση εισαγωγή νέων προγραμμάτων και καινοτομιών)

20 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ σε ατομικό επίπεδο (δευτερογενείς, τριτογενείς) - Επανεκτίμηση των προσωπικών στόχων και προσδοκιών - Εκπαίδευση στην αποδοχή ορίων και περιορισμών της εργασίας - Μεθόδευση να μην προκαλείται σύγχυση όταν δεν επιτυγχάνονται οι επαγγελματικοί στόχοι - Ενημερωτικές συμβουλευτικές δράσεις, αναζήτηση βοήθειας σε δύσκολες καταστάσεις - Τροποποίηση της συμπεριφοράς με σκοπό τη δημιουργία θετικών διαπροσωπικών σχέσεων - Ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, διατήρηση σωματικής και ψυχικής ευεξίας - Περιοδική εκπαίδευση στη διαχείριση του άγχους, την επικοινωνία και τη διαχείριση διαφωνιών και συγκρούσεων - Ενεργοποίηση δομών ΥΑΕ ΙΑΤΡΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ