29 Νοεμβρίου έως 10 Δεκεμβρίου 2010, Κανκούν, Μεξικό 16η Διάσκεψη των Μερών της Σύμβασης-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές (COP 16) 6 η Σύνοδος των Μερών του Πρωτοκόλλου του Κυότο (CMP6) Αποτελέσματα Διάσκεψης COP-16 στο Κανκούν Κατά την Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών (COP16) για την Κλιματική Αλλαγή στο Κανκούν σε μια ύστατη προσπάθεια, οι κυβερνήσεις των κρατών που μετείχαν στη συνάντηση του ΟΗΕ προχώρησαν σε μια σειρά δεσμεύσεων που αναμένεται να αποτελέσει το υπόβαθρο για την επίτευξη μιας παγκόσμιας συμφωνίας σε περίπου ένα έτος από σήμερα, στο Ντέρμπαν της Νοτίου Αφρικής. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε, ήταν σε πολιτικό επίπεδο αναγκαία για τη φιλοξενούσα χώρα του Μεξικό και λόγω της προσωπικής επένδυσης του πρωθυπουργού κ. Calderon σε μία πολύ δύσκολη εσωτερική στιγμή γι αυτόν αλλά κυρίως για το μέλλον της πολυμερούς διαπραγματευτικής διαδικασίας (multilateral process) του ΟΗΕ για την οποία μετά την Κοπεγχάγη είχε υπάρξει μεγάλη κριτική και προσπάθεια να αντικατασταθεί από άλλες όπως οι G-20, οι MEF (Major Emitting Forum) αλλά και προσπάθειες περιορισμένων ομάδων κρατών που οργανώθηκαν κατά καιρούς. Ήταν επίσης αναγκαία για την συνέχιση της διαδικασίας αφού η 1 η Περίοδος του Πρωτοκόλλου του Κιότο (ΠΚ) τελειώνει το 2012 και δεν υπάρχει συμφωνία συνέχειας αλλά ούτε και αντικατάστασης της. Βασικοί παράγοντες για την επιτυχία αυτή ήταν: Η συνειδητοποίηση από τις περισσότερες χώρες ότι άλλη μία αποτυχία μετά την Κοπεγχάγη θα σήμαινε την ουσιαστική απαξίωση ή και την ολοκληρωτική εγκατάλειψη της πολυμερούς διαδικασίας του ΟΗΕ για την επίλυση προβλημάτων. Οι χειρισμοί της Προέδρου της Συνάντησης κ. Patricia Espinoza, Υπουργού Εξωτερικών του Μεξικού και του συμβούλου της Πρέσβη κ. Luis Alfonso de Alba. Η συνεχής προσπάθεια της Προεδρίας να μην υπάρχουν παράπονα εξαίρεσης ή αποκλεισμού ή υπόνοιας ύπαρξης κρυφής ατζέντας ή κειμένων αλλά και οι ευχάριστες συνθήκες του χώρου της συνάντησης. Η θετική αξιοποίηση των Υπουργών στην διαπραγμάτευση στο τελικό στάδιο και η μη ανάμειξη και των όποιων Πρωθυπουργών ήταν παρόντες, πέραν βεβαίως του Calderon η παρουσία του οποίου ήταν συνεχής αλλά πολύ διακριτική.
Η εξ αρχής αποδοχή ότι δεν υπάρχει πιθανότητα για συνολική, νομικά δεσμευτική συμφωνία ούτε και δεσμευτική συμφωνία συνέχισης του ΠΚ και οι χαμηλές φιλοδοξίες και της Προεδρίας. Η γνώση των δυσκολιών και σημείων ευαισθησίας όλων των μεγάλων κρατών και των ομάδων κρατών. Και από πλευράς ΕΕ, η πολύ καλή προεδρία και στάση του Βελγίου, παρά τα συνεχή θέματα που ανέκυψαν και λόγω της Συνθήκης της Λισσαβόνας. Τέλος, η απάλειψη όλων των σημείων για τα οποία δεν επιτεύχθηκε συμφωνία μέχρι την Πέμπτη της 2 ης εβδομάδας. Τι τελικά συμφωνήθηκε Η συμφωνία ουσιαστικά περιλαμβάνει 2 αποφάσεις: η μία για το Πρωτόκολλο του Κιότο (ΠΚ) και η άλλη για την προπαρασκευή μιας γενικότερης συμφωνίας που πιθανόν να καταλήξει σε ένα δεύτερο πρωτόκολλο που θα περιλαμβάνει και τις ΗΠΑ αλλά δεσμεύσεις κυρίως πολιτικές και από τα άλλα μεγάλα κράτη (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία κλπ) όπως αυτή κατέληξε μετά τις διαπραγματεύσεις μέχρι στιγμής η Ομάδα για Μακροπρόθεσμη Δράση Συνεργίας (Long-term Cooperative Action εφεξής AWG-LCA). Η AWG-LCA είναι η Ομάδα Εργασίας που επεξεργάζεται στα πλαίσια της Σύμβασης-Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή σχέδιο συμφωνίας για ένα νέο Πρωτόκολλο με την συμμετοχή όλων περιλαμβανομένων και αυτών που δεν έχουν κυρώσει το ΠΚ όπως οι ΗΠΑ. Αποφάσεις επίσης πάρθηκαν για άλλα επιμέρους θέματα τόσο από τα επικουρικά όργανα όσο και από την Ολομέλεια της Συνάντησης των Συμβαλλομένων Μερών και των Μερών του ΠΚ που αφορούν κυρίως οικονομικά θέματα διαχείρισης ταμείων και της Γραμματείας. A. Η απόφαση για το ΠΚ είναι σχετικά μικρή σε μέγεθος και περιλαμβάνει τα εξής σημεία: Επέκταση της χρήσης των ευέλικτων μηχανισμών του ΠΚ και πέραν της 31.12.2012 έως ότου να επιτευχθεί συμφωνία για την 2 η Περίοδο Υποχρεώσεων καθώς και των δικαιωμάτων από δράσεις αλλαγής χρήσεων γης και διαχείρισης δασών. Η απόφαση αυτή είναι σημαντική γιατί εξασφαλίζει συνέχεια στην αγορά δικαιωμάτων που θα κλονιζόταν ενόψει κενού μεταξύ 1 ης και 2 ης Περιόδου, ταυτόχρονα όμως αμβλύνει την πίεση για μονομερή κύρωση της 2 ης Περιόδου χωρίς ταυτόχρονη συμφωνία στην μεριά της Σύμβασης μέσω της AWG-LCA. Καταγραφή των προσφορών των κρατών στα πλαίσια του Συμφώνου της Κοπεγχάγης σε έγγραφο της Γραμματείας της Σύμβασης Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ άρα κατά κάποιο τρόπο επισημοποίηση των και μάλιστα ακριβώς κατ αντιστοιχία με αυτή της απόφασης της AWG-LCA. Αποδοχή του κειμένου (FCCC/KP/AWG/2010/CRP.4/Rev.4) για την συνέχιση των διαπραγματεύσεων που περιλαμβάνει όλη την πρόοδο που επιτεύχθηκε μέχρι στιγμής συμπεριλαμβανομένης και αυτής στο Κανκούν, το οποίο όμως εξακολουθεί να είναι 73
σελίδες με όλες τις εναλλακτικές προτάσεις σε διάφορα σημεία του και σε πολλά κρίσιμα σημεία όπως π.χ. τα νέα αέρια που θα περιληφθούν, το διάστημα της 2 ης Περιόδου, και διάφορα μεθοδολογικά όπως οι λόγοι ισοδυναμίας επιπτώσεων σε διάστημα 100 ετών μεταξύ των αερίων κ.α. Αποδοχή κειμένου για τους κανόνες εκτίμησης, απογραφής και πιστοποίησης εκπομπών (ΜRV) και απορρόφησης CO2 από δράσεις αλλαγής γης και δασοπονίας για την περίοδο μετά την λήξη της 1 η Περιόδου. Β. Η απόφαση για το σχέδιο Μακροπρόθεσμης Δράσης Συνεργασίας αποτελείται από 7 κεφάλαια και 4 παραρτήματα συνολικής έκτασης 28 σελίδων που εξειδικεύει και επισημοποιεί τα σημεία που καλύπτει η Συμφωνία της Κοπεγχάγης των 3 σελίδων. Τα κεφάλαια αναφέρονται στα εξής: Κοινό όραμα για Μακροπρόθεσμη Δράση Συνεργασίας Ενισχυμένη Δράση για Προσαρμογή Ενισχυμένη Δράση για Αντιμετώπιση των Εκπομπών που διαιρείται σε 5 υποκεφάλαια για δράσεις μείωσης εκπομπών των αναπτυγμένων χωρών και των αναπτυσσομένων χωρών, πολιτικές για την μείωση της αποδάσωσης σε αναπτυσσόμενες χώρες, μεθόδους αξιοποίησης των μηχανισμών αγοράς και αύξησης της αποτελεσματικότητας μέτρων μείωσης εκπομπών, και τέλος εκτίμηση των επιπτώσεων στις οικονομίες των αναπτυσσομένων χωρών από τα μέτρα μείωσης των εκπομπών. Βοήθεια στις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω οικονομικών πόρων, μεταφοράς τεχνολογίας και δημιουργίας σχετικών δομών Εκτίμηση της απόδοσης των μέτρων μείωσης των εκπομπών Διάφορα άλλα θέματα Επέκταση του έργου της AWG-LCA Τα σημαντικότερα σημεία που περιλαμβάνονται είναι: 1.1 Αναφορά του στόχου της συγκράτησης της αύξησης της θερμοκρασίας κάτω των 2 ο C 1.2 Ανάγκη επίτευξης συμφωνίας για τον στόχο μείωσης μέχρι το 2050 και για τον χρόνο αναστροφής της αυξητικής τάσης των συνολικών εκπομπών 2.1 Σημασία και ίση προτεραιότητα των δράσεων προσαρμογής 3.1 Καταγραφή των προσφορών των αναπτυγμένων κρατών στα πλαίσια του Συμφώνου της Κοπεγχάγης σε έγγραφο της Γραμματείας της Σύμβασης-Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ, άρα κατά κάποιο τρόπο επισημοποίηση των και μάλιστα ακριβώς κατ αντιστοιχία με αυτή της απόφασης του ΚΠ. 3.2 Δημιουργία εθνικών συστημάτων απογραφής 3.3 Ετήσιες απογραφές και ανά διετία αναφορές στην πρόοδο δράσεων μείωσης
3.4 Βελτίωση των κανόνων απογραφής και μηχανισμού ελέγχου με βάση στοιχεία αντίστοιχα αυτών του ΠΚ 3.5 Καταγραφή των προσφορών των αναπτυσσόμενων κρατών στα πλαίσια του Συμφώνου της Κοπεγχάγης σε έγγραφο της Γραμματείας της Σύμβασης Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ άρα κατά κάποιο τρόπο επισημοποίηση τους 3.6 Δημιουργία αρχείου καταγραφής δράσεων μείωσης των αναπτυσσομένων χωρών αλλά και της βοηθείας για υλοποίηση των από τις αναπτυγμένες χώρες 3.7 Κατάθεση εκθέσεων προόδου των αναπτυσσομένων χωρών ανά τετραετία και των εθνικών εκθέσεων και ανά διετία 3.8 Δημιουργία μηχανισμού διεθνούς εκτίμησης και ανάλυσης ανά διετία των εθνικών εκθέσεων των αναπτυσσομένων χωρών όπου συμπεριλαμβάνονται και οι εκτιμήσεις εκπομπών 3.9 Αρχές πολιτικών και κίνητρα για την αντιμετώπιση της αποδάσωσης και της υποβάθμισης των δασών σε αναπτυσσόμενες χώρες καθώς και σχετικοί κανόνες 3.10 Καταγραφή βασικών παραμέτρων για την δημιουργία νέων μηχανισμών αγοράς και προσδιορισμός σχεδίου για περαιτέρω επεξεργασία σχεδίων και κανόνων λειτουργίας 3.11 Καταγραφή πιθανών επιπτώσεων στις οικονομίες των αναπτυσσομένων χωρών από τα μέτρα μείωσης των εκπομπών στις ανεπτυγμένες χώρες στις εθνικές τους εκθέσεις 4.1 Δημιουργία του νέου ταμείου «Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα» (Green Climate Fund) και συμφωνία για την διοίκηση του (μέλη Διοικητικού Συμβουλίου, επιτηρητής η World Bank και μεταβατική δομή για άμεση λειτουργία) ώστε να χειριστεί τα κονδύλια του λεγομένου Fast Start (περίπου 30 δισ. δολαρίων εκ των οποίων 7.2 δισ. Ευρώ από την ΕΕ) μέχρι το 2012 καθώς και των 100 δισ. δολαρίων ετησίως το 2020 4.2 Δημιουργία Μηχανισμού Μεταφοράς Τεχνολογίας με συνοδά όργανα (Εκτελεστική Επιτροπή, Κέντρο Μεταφοράς Τεχνολογίας κλπ) 4.3 Δράσεις ενίσχυσης της υποδομής αναπτυσσόμενων χωρών για της αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την εκπλήρωση των όποιων υποχρεώσεων από τα διάφορα ταμεία της Σύμβασης-Πλαίσιο 5.1 Περιοδική και συνεχιζόμενη εκτίμηση της προόδου και αποτελεσματικότητας των δράσεων μείωσης των εκπομπών και της τάσης μείωσης για την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων των 2 ο C με πρώτη εκτίμηση το 2015 και με βάση αυτή την επανεξέταση των δράσεων και των στόχων μείωσης 6.1 Διευκολύνσεις στις χώρες με οικονομίες προς απελευθερωμένες αγορές για την πρόσβαση σε τεχνολογία και οικονομικούς πόρους προκειμένου να προχωρήσουν στην μείωση των εκπομπών τους
6.2 Διευκόλυνση και της Τουρκίας για την πρόσβαση σε τεχνολογία και οικονομικούς πόρους προκειμένου να προχωρήσει στην μείωση των εκπομπών της λόγω ειδικών συνθηκών κατ αναλογία των χωρών με οικονομίες προς απελευθερωμένες αγορές 7.1 Επέκταση της λειτουργίας της AWG-LCA για ένα έτος 7.2 Επέκταση της εξουσιοδότησης της AWG-LCA να εξετάσει την νομική βάση της νέας συμφωνίας Υπάρχουν πολλά επιμέρους σημεία και ποσοτικοί στόχοι που παραμένουν να συμφωνηθούν στις επόμενες ενδιάμεσες συναντήσεις έως ότου να διεξαχθεί η επόμενη Συνάντηση των Συμβαλλομένων Μερών της Σύμβασης-Πλαίσιο τον Δεκέμβριο 2011 στο Durban της Νότιας Αφρικής για τα οποία δεν υπήρξε δυνατότητα προσέγγισης και γι αυτό παρέμειναν εκτός κειμένου του AWG-LCA. Πολλά είναι και τα σημεία σημαντικής απόκλισης και στο κείμενο διαπραγματεύσεων του ΠΚ που αφορούν την 2 η Περίοδο Δεσμεύσεων. Ένα από αυτά που ενδιαφέρουν την Ελλάδα, αφορά σε μέτρα μείωσης των εκπομπών από την ποντοπόρο ναυτιλία όπου δεν επιτεύχθηκε συμφωνία επειδή οι εκπρόσωποι των αναπτυσσομένων χωρών επέμεναν σε διαφοροποίηση μέτρων με βάση τον διαχωρισμό των κρατών σε αναπτυγμένες (δηλαδή χώρες του ΟΟΣΑ) και σε αναπτυσσόμενες (λοιπές χώρες).