Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ενότητα 2: Συστήματα Αποφάσεων στην Παραγωγή Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Διοίκηση Παραγωγής Ενότητα 2: Λειτουργίες και παραγωγικότητα
Περιεχόμενα ενότητας Εμπορεύματα έναντι υπηρεσιών Παραγωγικότητα Ανταγωνιστικότητα Στόχοι απόδοσης της Διοίκησης Λειτουργιών
Χαρακτηριστικά εμπορευμάτων Υλικά αγαθά Συγκεκριμένων σταθερών προδιαγραφών Το προϊόν συνήθως διαχωρίζεται από την κατανάλωση Μπορεί να διατηρηθεί σε αποθέματα Χαμηλή αλληλεπίδραση από τους 3 πελάτες
Χαρακτηριστικά υπηρεσιών Μη υλικά προϊόντα Παράγονται και καταναλώνονται την ίδια ώρα Συχνά είναι μοναδικά Υψηλή αλληλεπίδραση πελατών Μη σταθερός ορισμός προϊόντος Συχνά βασίζονται στην γνώση Συχνά διασκορπίζονται, χάνονται 4
Παραγωγικότητα 5
Παραγωγικότητα Η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών απαιτεί την μετατροπή των διαθέσιμων πόρων σε αγαθά και υπηρεσίες. Όσο πιο αποτελεσματική είναι αυτή η μετατροπή τόσο πιο παραγωγικοί είμαστε και τόσο αυξάνεται η αξία των προϊόντων και των υπηρεσιών. Εκροές Παραγωγικότητα = Εισροές 6
Παραγωγικότητα και Ανταγωνιστικότητα Αύξηση ανταγωνιστικότητας επιτυγχάνεται μέσω: 1. Βελτίωσης της ποιότητας του προϊόντος Στόχος η ικανοποίηση των πελατών 2. Αύξησης της παραγωγικότητας Στόχος η μείωση του κόστους παραγωγής (γιατί;) 7
Παραγωγικότητα και κόστος παραγωγής Κάθε μορφή σπατάλης των παραγωγικών πόρων λειτουργεί ανασταλτικά στην αύξηση της παραγωγικότητας. Σπατάλη πόρων έχουμε από: Χαμένες ώρες εργασίας, αχρήστευση υλικών, ελαττωματικά προϊόντα, απώλεια ενέργειας λόγω κακής συντήρησης, κ.α. Το κόστος παραγωγής προσδιορίζεται: σε φυσικά μεγέθη (αναλωθέντες παραγωγικοί πόροι όπως, εργατοώρες, μηχανοώρες, ποσότητα αναλωθείσας ενέργειας, κ.α.) σε οικονομικά μεγέθη (χρηματική αξία των αναλωθέντων φυσικών μεγεθών). Έτσι, η σπατάλη των πόρων παραγωγής επιβαρύνει αρκετά το κόστος παραγωγής και δεν προσφέρει καμιά αξία στο προϊόν. 8
Η στρατηγική σημασία της Παραγωγικότητας Η παραγωγικότητα έχει τεράστια σημασία τόσο σε επίπεδο επιχείρησης όσο και σε επίπεδο εθνικής οικονομίας. Για να κατανοήσουμε τη σημασία αυτή ας θέσουμε το πιο κάτω ερώτημα: Ποιες είναι οι επιπτώσεις από τη μείωση της παραγωγικότητας σε μια επιχείρηση; 9
Ο φαύλος κύκλος των επιπτώσεων λόγω μείωσης της παραγωγικότητας 1. Αύξηση μοναδιαίου κόστους παραγωγής 7. Νέα μείωση παραγωγικότητας 2. Αύξηση τιμής του προϊόντος 3. Μείωση ανταγωνιστικότητας 4. Μείωση μεριδίου αγοράς 10 6. Αρνητικές επιπτώσεις στους συντελεστές της παραγωγής (προσωπικό, μηχανές, κέρδη μετόχων) 5. Μείωση κερδών (δηλ. μείωση αποδοτικότητας της επιχείρησης).
Οι επιπτώσεις στην εθνική οικονομία 1 Όταν το προηγούμενο φαινόμενο γενικεύεται σε πολλούς οικονομικούς κλάδους τότε έχουμε: 1. Σημαντική αύξηση πληθωρισμού σε σχέση με άλλες χώρες 2. Αύξηση της ανεργίας 3. Επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου λόγω αδυναμίας εξαγωγών (τα εγχώρια προϊόντα είναι λιγότερα ανταγωνιστικά από τα εισαγόμενα) 11
Οι επιπτώσεις στην εθνική οικονομία 2 4. Εξασθένηση του εθνικού νομίσματος (πιθανή υποτίμηση) 5. Απώλεια ανταγωνιστικότητας σε εθνική κλίμακα (χάσιμο σημαντικού μεριδίου σε ξένες αγορές) 6.Πτώση του βιοτικού επιπέδου για πολλές κατηγορίες εργαζομένων. 12
Βελτιώνοντας την παραγωγικότητα στα Starbucks Ομάδα αναλυτών ψάχνει συνεχώς τρόπους μείωσης του χρόνου εξυπηρέτησης. Ορισμένες βελτιώσεις: 1. Σταμάτα να ζητάς υπογραφή από πιστωτικές κάρτες για αγορές < $25 2. Αλλαγή μεγέθους μπάλας παγωτού Εξοικονόμηση 8 sec ανά συναλλαγή Εξοικονόμηση 14 sec σε κάθε σερβίρισμα 3. Προσθήκη νέων μηχανών espresso 13 Εξοικονόμηση 12 sec για κάθε παραγγελία
Βελτιώνοντας την παραγωγικότητα στα Starbucks Ομάδα αναλυτών ψάχνει συνεχώς τρόπους μείωσης του χρόνου εξυπηρέτησης. Ορισμένες βελτιώσεις: 1. Σταμάτα να ζητάς υπογραφή Η βελτίωση από των Εξοικονόμηση υπηρεσιών 8 sec ανά πιστωτικές κάρτες για αγορές βοήθησε < $25 τα Starbucks συναλλαγή να αυξήσουν τα ετήσια έσοδα από 2. Αλλαγή μεγέθους μπάλας $200.000 παγωτού σε $940.000 Εξοικονόμηση σε 6 14 χρόνια. sec σε κάθε σερβίρισμα Η Παραγωγικότητα αυξήθηκε κατά 3. Προσθήκη νέων μηχανών 27%, espresso ή περίπου Εξοικονόμηση 4,5% ανά χρόνο. 12 sec για κάθε παραγγελία 14
Πως η Toyota προσεγγίζει την παραγωγικότητα 1 Για κάθε διαδικασία προσδιορισμός του τρόπου επίλυσης της με το χέρι. Αυτοματοποίηση της συγκεκριμένη διαδικασίας Δημιουργία περιβάλλοντος με κύριο χαρακτηριστικό την σταθερότητα στην εκμάθηση 15
Πως η Toyota προσεγγίζει την παραγωγικότητα 2 Εξαφάνιση της σπατάλης Δημιουργία σταθερών και ειλικρινών συνεργασιών με τους προμηθευτές Διαφύλαξη των κρίσιμων και ανταγωνιστικών αποφάσεων 16
Παραγωγικότητα στα Goodys Πιθανές βελτιώσεις: Αναθεώρηση των μενού Σχεδιασμός φαγητών με σκοπό την πιο γρήγορη προετοιμασία τους Μεταφορά μέρους της προετοιμασίας στους προμηθευτές Αποτελεσματική χωροθέτηση και αυτοματισμός Εκπαίδευση και κίνητρα στο 17 προσωπικό
Ορισμοί Παραγωγικότητας
Μερική Παραγωγικότητα Εργασία Κεφάλαιο Υλικά Ενέργεια Παραγωγική Διαδικασία Παραγωγή Μερική Παραγωγικότητα = Έξοδος ή Έξοδος ή Έξοδος ή Έξοδος Εργασία Κεφάλαιο Υλικά Ενέργεια Ποσότητα παραγωγής Ανάλωση πόρου παραγωγής 19
Μερική Παραγωγικότητα Εργασία Κεφάλαιο Υλικά Ενέργεια Παραγωγική Διαδικασία Παραγωγή Μερική Παραγωγικότητα = Έξοδος ή Έξοδος ή Έξοδος ή Έξοδος Εργασία Κεφάλαιο Υλικά Ενέργεια Ποσότητα παραγωγής Ανάλωση πόρου παραγωγής 20
Μερική Παραγωγικότητα Εργασία Κεφάλαιο Υλικά Ενέργεια Παραγωγική Διαδικασία Παραγωγή Μερική Παραγωγικότητα = Ποσότητα παραγωγής Ανάλωση πόρου παραγωγής Εκροές ή Εκροές ή Εκροές ή Εκροές Εργασία Κεφάλαιο Υλικά Ενέργεια 21
Παραδείγματα μερικής παραγωγικότητας Για ένα εργοστάσιο συγκομιδής σταφυλιών η παραγωγικότητα εργασίας Για ένα ταχυδρομείο η παραγωγικότητα εργασίας Για ένα βιβλιοπωλείο η παραγωγικότητα κεφαλαίου Για ένα εργοστάσιο παραγωγής μπύρας η παραγωγικότητα ενέργειας = = = = αριθμός τελάρων εργατοώρες αριθμός επιστολών υπαλληλοώρες Έσοδα περιόδου αποσβέσεις παγίων Κιβώτια μπύρας κιλοβατώρες 22
= Παραγωγικότητα πολλαπλών παραγόντων ή Συνολική Παραγωγικότητα Συνολική Παραγωγή εργασία + υλικά + ενέργεια + κεφάλαιο + άλλα Άρα αύξηση παραγωγικότητας προκύπτει: 1. Με αύξηση της παραγόμενης ποσότητας διατηρώντας δεδομένα επίπεδα ανάλωσης πόρων. 2. Με παραγωγή της ίδιας ποσότητας αναλώνοντας μικρότερη ποσότητα παραγωγικών πόρων. 23
Παραγωγικότητα πολλαπλών παραγόντων ή Συνολική Παραγωγικότητα = Συνολική Παραγωγή εργασία + υλικά + ενέργεια + κεφάλαιο + άλλα Άρα αύξηση παραγωγικότητας προκύπτει: 1. Με αύξηση της παραγόμενης ποσότητας διατηρώντας σταθερά επίπεδα ανάλωσης πόρων. 2. Με παραγωγή της ίδιας ποσότητας αναλώνοντας μικρότερη ποσότητα παραγωγικών πόρων. 24
1 ο Παράδειγμα Μια επιχείρηση παρήγαγε 1000 μονάδες από ένα προϊόν δαπανώντας 250 ώρες εργασίας. Ποια είναι η παραγωγικότητα εργασίας της; Παραγωγικότητα εργασίας = Μονάδες που παρήχθησαν σύνολο ωρών εργασίας 1000 250 = 4 μον./ώρα 25
1 ο Παράδειγμα Μια επιχείρηση παρήγαγε 1000 μονάδες από ένα προϊόν δαπανώντας 250 ώρες εργασίας. Ποια είναι η παραγωγικότητα Παραγωγικότητα εργασίας της; εργασίας= Μονάδες που παρήχθησαν σύνολο ωρών εργασίας 1000 250 = 4 μον./ώρα 26
2 ο Παράδειγμα Ένα δικηγορικό γραφείο έχει 4 υπαλλήλους που εργάζονται 8 ώρες την ημέρα. Το συνολικό ημερήσιο κόστος μισθοδοσίας είναι 640 και το κόστος άλλων επιβαρύνσεων είναι 400 /μέρα. Το γραφείο φτιάχνει 8 τίτλους συμβολαίων την ημέρα. 27
2 ο Παράδειγμα Πρόσφατα το γραφείο μηχανοργανώθηκε και έτσι αύξησε τους παραγόμενους τίτλους σε 14/ημέρα με το κόστος επιπλέον επιβαρύνσεων να γίνεται ίσο με 800. Οι μισθοί και οι ώρες εργασίας έμειναν ίδιοι. Ποια η παραγωγικότητα πριν και μετά τη μηχανοργάνωση; 28
Παλαιό σύστημα: Δικηγορικό γραφείο παραγωγικότητα 1 4 υπάλλ. εργάζονται 8 ώρες/μέρα Κόστη μισθοδοδίας = 640 /μέρα Παραγωγικό τητα εργασίας 8 τίτλοι/μέρα = = 0,25 τίτλοι / ανθρωποώ 32 ανθρωποώρες 29
Δικηγορικό γραφείο παραγωγικότητα 2 Παλαιό σύστημα: 4 υπάλλ. εργάζονται 8 ώρες/μέρα Κόστη μισθοδοδίας = 640 /μέρα Νέο σύστημα: 14 τίτλοι/μέρα Παραγωγικότητ α εργασίας = 8 τίτλοι/μέρα 32 ανθρωποώρες = 0,25 τίτλοι / ανθρωποώρα Παραγωγικότητ α εργασίας = 14 τίτλοι/μέρα 32 ανθρωποώρες = 0,4375 τίτλοι / ανθρωποώρα 30
Παλαιό σύστημα: Νέο σύστημα: Δικηγορικό γραφείο παραγωγικότητα 3 4 υπάλλ. εργάζονται 8 ώρες/μέρα Κόστη μισθοδοδίας = 640 /μέρα 14 τίτλοι/μέρα άλλα κόστη = 800 /μέρα ΠΑΛΑΙΑ Παραγωγικότητα πολλαπλών παραγόντων ΝΕΑ Παραγωγικότητα πολλαπλών παραγόντων = = 8 τίτλοι/μέρα 640 + 400 14 τίτλοι/μέρα 640 + 800 31 = 0,077 τίτλοι / ευρώ = 0,097 τίτλοι / ευρώ
Για μια υπεραγορά Καθαρές πωλήσεις αρ. πωλητών Άλλοι ειδικοί δείκτες παραγωγικότητας Καθαρές πωλήσεις επιφάνεια σε m 2 Αρ. παραπόνων έτος Για ένα νοσοκομείο Συν. αριθ. κλινών αρ. διαθέσιμων κλινών αριθ. παραπόνων κλινική αριθ. ασθενών αριθ. εξιτηρίων Για μια δημόσια υπηρεσία ολοκληρωμένες εργασίες εργασίες σε εξέλιξη αριθ. παραπόνων υπάλληλο Ώρες εργασίας Πληρωθείσες ώρες 32
Για μια υπεραγορά Καθαρές πωλήσεις αρ. πωλητών Άλλοι ειδικοί δείκτες παραγωγικότητας Καθαρές πωλήσεις επιφάνεια σε m 2 Αρ. παραπόνων έτος Για ένα νοσοκομείο Συν. αριθ. κλινών αρ. διαθέσιμων κλινών αριθ. παραπόνων κλινική αριθ. ασθενών αριθ. εξιτηρίων Για μια δημόσια υπηρεσία ολοκληρωμένες εργασίες εργασίες σε εξέλιξη αριθ. παραπόνων υπάλληλο Ώρες εργασίας Πληρωθείσες ώρες 33
Για μια υπεραγορά Καθαρές πωλήσεις αρ. πωλητών Άλλοι ειδικοί δείκτες παραγωγικότητας Καθαρές πωλήσεις επιφάνεια σε m 2 Αρ. παραπόνων έτος Για ένα νοσοκομείο Συν. αριθ. κλινών αρ. διαθέσιμων κλινών αριθ. παραπόνων κλινική αριθ. ασθενών αριθ. εξιτηρίων Για μια δημόσια υπηρεσία ολοκληρωμένες εργασίες εργασίες σε εξέλιξη αριθ. παραπόνων υπάλληλο Ώρες εργασίας Πληρωθείσες ώρες 34
Οικονομικοί δείκτες Μικτό κέρδος αξία παγίων Δείκτες κόστους Κόστος παραγωγής συν. εσόδων Δείκτες απασχόλησης Συν. υπερωριών Συν. Χρόνο εργασίας Οικονομικοί δείκτες παραγωγικότητας Σύνολο εσόδων αξία παγίων Οφειλές Μηνιαίες πωλήσεις Κόστος διαφήμισης συν. εσόδων Άμεσο κόστος εργασίας Έμμεσο κόστος εργασίας 35
Εναλλακτικός τρόπος μέτρησης Παραγωγικότητα συντελεστή (πόρου) παραγωγής και βελτίωσης της παραγωγικότητας = Απόδοση συντελεστή x Βαθμός (%) απασχόλησης Για κάθε συντελεστή παραγωγής εκτός από την απόδοση του (ικανότητα του) μετρείται και το ποσοστό (%) απασχόλησης του. Ως απόδοση (ικανότητα του συντελεστή) εννοείται η μέγιστη δυνατή απόδοση του κάτω από κανονικές συνθήκες λειτουργίες. Π.χ. τόσο το ανθρώπινο δυναμικό, όσο και οι μηχανές περιγράφονται από 36 την ικανότητα που έχουν.
Εναλλακτικός τρόπος μέτρησης και βελτίωσης της παραγωγικότητας Απόδοση βαθμός (%) παραγωγικότητα πόρου παραγωγής x απασχόλησης = πόρου παραγωγής x = Περιθώρια βελτίωσης Με νέα τεχνολογία Με εκπαίδευση Με καλύτερη οργάνωση Με κίνητρα (οικονομικά, ψυχολογικά, κοινωνικά) 37 Αδρανής χρόνος χρόνοι προετοιμασίας νεκροί χρόνοι (από βλάβες, ελλείψεις υλικών, προσωπικού, κακή συντήρηση, διακοπές ΔΕΗ, κ.α.)
Παράδειγμα μέτρησης παραγωγικότητας με απόδοση πόρου και % απασχόλησης 1 Απόδοση συντελεστή Χ max =500 τεμ./ώρα % απασχόλησης συντελεστή x = παραγωγικότητα συντελεστή Χ 1 =340 Β 1 =40% Π 1 =136 2 x = Χ 2 =400 Β 2 =30% Π 2 =120 3 x = Χ 3 =300 Β 3 =50% Π 3 =150 Πηγή: Διοίκηση Παραγωγής, Κ. Δερβιτσιώτης, Δ έκδοση, Οικονομική Βιβλιοθήκη, 2006. Σχεδιάγραμμα 2 38
Οι στόχοι απόδοσης της Διοίκησης Παραγωγής 39
Οι 5 στόχοι της Διοίκησης Παραγωγής Ελάχιστη τιμή πώλησης, μέγιστο όφελος Γρήγορη διανομή Ταχύτητα Κόστος Ελάχιστο κόστος Αξιοπιστία Αξιοπιστία παράδοσης Γρήγορη παραγωγή Αξιόπιστη λειτουργία Προϊόντα & υπηρεσίες χωρίς προβλήματα Ποιότητα Διαδικασίες χωρίς λάθη 40 Ικανότητα αλλαγών Εξωτερικό περιβάλλον Πηγή: Operations management / N. Slack, S. Chambers, R. Johnston. 6th edition, Pearson, 2010., Σχεδιάγραμμα 3 Ευελιξία Νέα προϊόντα, μαζική εξατομίκευση
Τέλος Ενότητας 41
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 42
43
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το 44 έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (1/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Σχεδιάγραμμα 1 : Πηγή: Principles of Operations Management, J. Heizer and B. Render, 9th edition, Pearson, 2008. Σχεδιάγραμμα 2 : Πηγή: Διοίκηση Παραγωγής, Κ. Δερβιτσιώτης, Δ έκδοση, Οικονομική Βιβλιοθήκη, 2006. Σχεδιάγραμμα 3 Πηγή: Operations management / N. Slack, S. Chambers, R. Johnston. 6th edition, Pearson, 2010., 45
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα χωρίς σήμανση Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.