Το σεμινάριο Πραγματοποιήθηκε στις 26/9/2012 Είχε διάρκεια 3 ώρες Κάλυψε θέματα ορισμού και αιτολογίας πρόληψης, αντιμετώπισης και καλών πρακτικών συγκεκριμένων θεμάτων/προβλημάτων Χρησιμοποιήσε ως μέσα τη χορήγηση ερωτηματολογίων γνώσεων πριν τις εισηγήσεις τη θεωρητική εισήγηση τη συζήτηση σε ομάδες για ανάδυση θεμάτων τη χορήγηση ερωτηματολογίου αξιολόγησης του σεμιναρίου
Διαπιστώσεις από το ερωτ/γιο γνώσεων Τάση για υπερεκτίμηση της συχνότητας του φαινομένου στο συνολικό μαθητικό πληθυσμό, γεγονός που ίσως υποδεικνύει τη μεγάλη συχνότητα τέτοιων περιστατικών μέσα στο σχολικό (έναν κλειστό χώρο) Αναγνώριση του μεγάλου εύρους συνεπειών που μπορεί να έχει ο εκφοβισμός για ένα παιδί Δυσκολία διαχωρισμού, από αρκετούς, μεταξύ εκφοβισμού και τσακωμού, και κατά συνέπεια πρόταση κατά μεγάλο ποσοστό ότι «οι μαθητές πρέπει να μάθουν να λύνουν μόνοι τους τα προβλήματά τους»
Διαπιστώσεις από το ερωτ/γιο γνώσεων Αναγνώριση ότι πρόκειται για ομαδικό φαινόμενο και όχι για κατάσταση που αφορά μεμονωμένα άτομα, με ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία ή χαρακτηριστικά Δυσκολία να αναγνωρίσουν τους διακριτούς ρόλους που μπορεί να παίξει ένας παρατηρητής ενός περιστατικού, στην εκδήλωση του φαινομένου Πιστεύουν ότι πρέπει να έχουν ενεργό ρόλο στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου Πιστεύουν κατά μεγάλο ποσοστό ότι οι γονείς έχουν γνώση των περιστατικών στα οποία εμπλέκονται τα παιδιά τους
Διαπιστώσεις από το ερωτ/γιο γνώσεων Δυσκολία αναγνώρισης ορισμένων ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών αυξημένης επικινδυνότητας, τόσο για παιδιά που εκφοβίζουν, όσο και για παιδιά που συχνά εκφοβίζονται Θεωρούσαν ότι μια σωστή τακτική για τους ίδιους/τις ίδιες είναι η συμφιλίωση των παιδιών που εμπλέκονται σε περιστατικά εκφοβισμού
Διαπιστώσεις από την κατά ομάδες συζήτηση Η επικοινωνία ήταν περισσότερο ανοιχτή Υπήρχε έντονη ανάγκη έκφρασης των προβληματισμών τους Υπήρχε μεγάλη ανάγκη ανταλλαγής εμπειριών και των συναισθημάτων που τις συνόδευαν, τόσο μεταξύ τους όσο και μαζί μας
Θέματα που αναδύθηκαν Ένα πρωταρχικής σημασίας ζήτημα αφορά στους διακριτούς και περιορισμένους ρόλους που καλούνται οι οδηγοί και οι συνοδοί να υιοθετήσουν, στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασής τους με τους μαθητές Οι οδηγοί αισθάνονται «απομονωμένοι» στο ρόλο τους που δεν επιτρέπει την αλληλεπίδραση με τα παιδιά, παρότι κάποιοι από αυτούς θα ήθελαν να μπορούν να βοηθήσουν τις συνοδούς στο παιδαγωγικό μέρος της εργασίας τους
Θέματα που αναδύθηκαν Από την άλλη πλευρά, οι συνοδοί επίσης αισθάνονται ότι θα ήθελαν να βελτιώσουν τη σχέση τους με τα παιδιά, πράγμα που εμπειρικά είναι αποδεδειγμένο ότι θα βοηθούσε στην πρόληψη φαινομένων εκφοβισμού Ένα ζήτημα που συζητήθηκε στις επιμέρους ομάδες είναι αυτό της «κάλυψης» που παρέχει το σχολείο στις συνοδούς, ως βοηθητικό εκπαιδευτικό προσωπικό. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε ότι τα κινητά τους τηλέφωνα δίνονται στους γονείς χωρίς την σαφή συγκατάθεσή τους, πράγμα το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά από ορισμένους γονείς
Θέματα που αναδύθηκαν Επίσης έγινε συζήτηση γύρω από τις πρακτικές που ακολουθούνται σχετικά με την καταγραφή περιστατικών εκφοβισμού στα σχολικά από τις συνοδούς. Συγκεκριμένα, 1. Παρατηρήθηκε δυσκολία στη δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης και ασφάλειας μεταξύ συνοδών και σχολείου, ενώ ο στόχος θα πρέπει να είναι οι συνοδοί να αισθάνονται μέρος του εκπαιδευτικού προσωπικού του σχολείου 2. Αναφέρθηκε ότι συχνά τα παιδιά αψηφούν ανοιχτά τη δικαιοδοσία της συνοδού να επιβάλει κυρώσεις, θεωρώντας ότι δεν θα υπάρξει συνέχεια μεταξύ αναφοράς περιστατικού και επιπτώσεων που προβλέπονται βάσει κανονισμού για τον μαθητή
Θέματα που αναδύθηκαν Μιλώντας για τον εκφοβισμό, έγινε αρκετά σαφές ότι εκτός από τον εκφοβισμό που συμβαίνει ανάμεσα σε μαθητές στο σχολικό, υπαρκτά είναι και τα περιστατικά στα οποία οι συνοδοί εκφοβίζονται με απειλές απόλυσης από τα ίδια τα παιδιά. Αναφέρθηκαν, επίσης, και περιστατικά τηλεφωνικών απειλών από γονείς Επίσης, αναδύθηκε και ένα συναίσθημα αγνόησης από τη μη πρόσκληση σε συμμετοχή των υπεύθυνων ενηλίκων (συνοδών, οδηγών) στη συνδιαμόρφωση του κανονισμού που αφορά στη συμπεριφορά των μαθητών μέσα στο σχολικό
Θέματα που αναδύθηκαν Η παρουσία εκπροσώπων από τον σύλλογο γονέων και κηδεμόνων αξιολογήθηκε πολύ θετικά από τους συμμετέχοντες Τονίστηκε η ανάγκη για συνέχιση της συνεργασίας και καλύτερη επικοινωνία τόσο με τους γονείς, όσο και με το διοικητικό προσωπικό, ώστε να διαμορφωθεί μια κοινή γραμμή πλεύσης
Διαπιστώσεις από το ερωτ/γιο αξιολόγησης Οι περισσότεροι συμμετέχοντες αξιολόγησαν θετικά συνολικά το σεμινάριο, τις πληροφορίες που τους παρασχέθηκαν μέσω των εισηγήσεων καθώς και τη συζήτηση που ακολούθησε Ορισμένοι επεσήμαναν δυσκολία εφαρμογής των συγκεκριμένων προτεινόμενων καλών πρακτικών, διευκρινίζοντας τη σύγκρουση με πρϋπάρχοντες κανόνες Αρκετοί αισθάνθηκαν περισσότερο «έτοιμοι» μετά το σεμινάριο να αντιμετωπίσουν περιστατικά εκφοβισμού μέσα στο σχολικό λεωφορείο
Προτάσεις για δράσεις γενικά Είναι πιθανή η ανάγκη για αναθεώρηση ορισμένων πρακτικών, με στόχο να εξυπηρετηθούν καλύτερα οι ανάγκες του σχολείου σας, βάσει των διεθνώς καθιερωμένων καλών πρακτικών Για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο, πρέπει να προηγηθεί διαβούλευση με στόχο την πιο συγκεκριμένη και αναλυτική καταγραφή των θέσεων των εμπλεκομένων πλευρών, πράγμα που απαιτεί χρόνο και ανοιχτή επικοινωνία
Προτάσεις για δράσεις συγκεκριμένα 1. Να αναθεωρηθεί το έγγραφο καταγραφής των περιστατικών εκφοβισμού και να τηρείται αρχείο, ώστε να είναι δυνατό να διαπιστωθεί εάν κάποιοι μαθητές συστηματικά εκφοβίζουν ή εκφοβίζονται, και να υπάρχει μια στατιστική εικόνα του φαινομένου ώστε να είναι στοιχειοθετημένες οι δράσεις αντιμετώπισης 2. Να συνταχθούν συλλογικά οι κανόνες συμπεριφοράς στο σχολικό λεωφορείο, δίνοντας λόγο και στους οδηγούς και συνοδούς, αλλά και στους μαθητές, χωρίς όμως να καταργείται η ιεραρχία (υπεύθυνοι ενήλικες που εφαρμόζουν τον κανονισμό / μαθητές παιδιά)
Προτάσεις για δράσεις 3. Να αναρτηθούν οι κανόνες, με υπογραφή των παιδιών, του οδηγού και της συνοδού, σε ορατό σημείο του λεωφορείου, ώστε να τους γνωρίζουν όλοι οι μαθητές (και οι γονείς) και να δεσμευτούν στην τήρησή τους 4. Να υπάρχει ακολουθία ανάμεσα στην παραβίαση ενός κανόνα και την επίπτωση που αυτή επιφέρει για τον μαθητή που τον παραβιάζει, και αυτή να είναι συνεπής (δηλ. να εφαρμόζεται κάθε φορά) 5. Να τηρείται ο κανόνας της ορισμένης θέσης για τον κάθε μαθητή μέσα στο σχολικό λεωφορείο
Προτάσεις για δράσεις 6. Να γίνονται συστηματικές συναντήσεις μεταξύ γονέων, εκπαιδευτικών, διοίκησης και συνοδών οδηγών, προκειμένου να συζητούνται και να προτείνονται λύσεις σε θέματα που ανακύπτουν και σχετίζονται με τη συμπεριφορά των παιδιών στο σχολικό λεωφορείο 7. Να υπάρχει πρόθεση για αναθεώρηση και προσαρμογή των κανόνων κατά διαστήματα, με κεντρικό γνώμονα σε κάθε περίπτωση όχι την άκαμπτη εφαρμογή τους, αλλά τη σωματική και ψυχολογική ασφάλεια όλων (προσωπικού και παιδιών)
Προτάσεις για δράσεις 8. Προτείνεται, ακόμη, η εφαρμογή ενός δομημένου προγράμματος πρόληψης του εκφοβισμού που θα αφορά σε όλο το σχολείο, όπως είναι το «STOP στην ενδοσχολική βία» που έχει αναπτύξει η Ε.Ψ.Υ.Π.Ε., το οποίο απευθύνεται στις Δ, Ε και Στ τάξεις (για την ώρα) αποτελείται από 14 δομημένα εργαστήρια που πραγματοποιούνται από τον εκπαιδευτικό και την τάξη του υποστηρίζεται από 2 ειδικούς της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. ανά 2 εργαστήρια έχει ήδη τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα κάνει συμμέτοχους μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς