Kαταλυτικές Eπιφάνειες

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 1 Kαταλυτικές Eπιφάνειες Σηµείωση Το ΕΑΠ είναι υπεύθυνο για την επιµέλεια έκδοσης και την ανάπτυξη των κειµένων σύµφωνα µε τη Μεθοδολογία της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Για την επιστηµονική αρτιότητα και πληρότητα των συγγραµ- µάτων την αποκλειστική ευθύνη φέρουν οι συγγραφείς, κριτικοί αναγνώστες και ακαδηµαϊκοί υπεύθυνοι που ανέλαβαν το έργο αυτό.

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 2

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 3 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών KATAΛYΣH KAI ΠPOΣTAΣIA TOY ΠEPIBAΛΛONTOΣ Θεµατική Ενότητα KATAΛYTIKEΣ EΠIΦANEIEΣ Kαταλυτικές Eπιφάνειες XΡΗΣΤΟΣ A. KΟΡ ΟΥΛΗΣ Aναπλ. Kαθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Πατρών AΛΕΞΗΣ Σ. ΛΥΚΟΥΡΓΙΩΤΗΣ Kαθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Πατρών ΠATPA 2003

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 4 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών KATAΛYΣH KAI ΠPOΣTAΣIA TOY ΠEPIBAΛΛONTOΣ Θεµατική Ενότητα KATAΛYTIKEΣ EΠIΦANEIEΣ Kαταλυτικές Eπιφάνειες Συγγραφή XPHΣTOΣ A. KOP OYΛHΣ Aναπλ. Kαθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Πατρών AΛEΞHΣ Σ. ΛYKOYPΓIΩTHΣ Kαθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Πατρών Κριτική Ανάγνωση ΦIΛIΠΠOΣ ΠOMΩNHΣ Kαθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Iωαννίνων Ακαδηµαϊκός Υπεύθυνος για την επιστηµονική επιµέλεια του τόµου ΓEΩPΓIOΣ KAPAΪΣKAKHΣ Kαθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Πατρών Επιµέλεια στη µέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση EIPHNH ΓEΩPΓIA H Γλωσσική Επιµέλεια ΛOYΪZA MΠANTH Καλλιτεχνική Tεχνική Επιµέλεια, Σελιδοποίηση ΓIANNHΣ ΣK. ΠIKPAMENOΣ Συντονισµός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιµέλεια των εκδόσεων ΟΜΑ Α ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / 1997 2003 ISBN: 960 538 536 8 Kωδικός Έκδοσης: KΠΠ 51 Copyright 2003 για την Ελλάδα και όλο τον κόσµο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, 26222 Πάτρα Τηλ: (2610) 314094, 314206 Φαξ: (2610) 317244 Σύµφωνα µε το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασµατική αναδηµοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του µε οποιοδήποτε µέσο χωρίς την άδεια του εκδότη.

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 5 ÂÚÈÂ fiìâó Πρόλογος... 13 K º π 1 ÔÌ Î È MÔÚÊÔÏÔÁ ÙˆÓ ÙÂÚÂÒÓ K Ù Ï ÙÒÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 15 1.1 ραστικές φάσεις... 17 1.2 Kαταλυτικοί φορείς... 19 1.2.1 Αλουµίνα (Al 2 O 3 )... 23 1.2.2 Σίλικα (SiO 2 )... 24 1.2.3 Τιτάνια (TiO 2 )... 24 1.2.4 Zεόλιθοι... 25 1.3 Σταθεροποιητές... 26 1.4 Tροποποιητές... 28 1.5 Xηµικοί ή ηλεκτρονικοί ενισχυτές... 28 1.6 Στερεοί καταλύτες µε µορφή τεµαχιδίων... 30 1.7 Mονολιθικοί καταλύτες... 33 1.8 οµικές αλλαγές των στερεών καταλυτών κατά τη διάρκεια µιας καταλυτικής διεργασίας... 35 1.8.1 Aνενεργοποίηση εξαιτίας της υψηλής θερµοκρασίας της διεργασίας... 36 1.8.2 Aνενεργοποίηση λόγω δηλητηρίασης της καταλυτικής επιφάνειας... 38 1.8.3 Aνενεργοποίηση λόγω απώλειας καταλυτικής µάζας... 40 1.8.4 Kατανοµή δραστικής φάσης εκλεκτικότητα και χρόνος ζωής του καταλύτη... 41 1.9 Ονοµατολογία των στερεών καταλυτών... 43 Σύνοψη... 45 Bιβλιογραφία... 46

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 5 (PANTONE 146 CV ÙÛ ÁÎÔ)

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 6 6 K À π E πº π K º π 2 Ú ÛÎÂ ÌË ÙËÚÈÁÌ ÓˆÓ K Ù Ï ÙÒÓ Î È ºÔÚ ˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 49 2.1 Παρασκευή καταλυτών µε καθίζηση... 53 2.2 Μηχανισµός σχηµατισµού ιζηµάτων: πυρηνογένεση... 56 2.3 Μηχανισµός σχηµατισµού ιζηµάτων: κρυσταλλική ανάπτυξη... 60 2.4 Η επίδραση της τιµής του υπερκορεσµού στα χαρακτηριστικά του ιζήµατος... 64 2.5 Μηχανισµός σχηµατισµού υδροπηκτωµάτων µέσω παραγωγής και δικτύωσης µικύλλων: υδροπηκτώµατα σίλικας... 68 2.6 Μηχανισµός σχηµατισµού υδροπηκτωµάτων µε υδρόλυση και πολυµερισµό αλκοξειδίων... 71 2.7 Συγκαθίζηση και συµπηκτοποίηση... 74 2.8 Γήρανση των ιζηµάτων: υδροθερµικοί µετασχηµατισµοί... 78 2.9 Ξήρανση: αεροπηκτώµατα... 80 2.10 Η θέρµανση µετά την ξήρανση (calcination): απλά ιζήµατα ή πηκτώµατα... 85 2.11 Μορφοποίηση... 93 Σύνοψη... 98 Bιβλιογραφία... 100 K º π 3 Ú ÛÎÂ ÙËÚÈÁÌ ÓˆÓ K Ù Ï ÙˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 101 3.1 Ξηρός και υγρός εµποτισµός... 103 3.2 Εναπόθεση καθίζηση... 105 3.3 Μελέτη της επιφάνειας οξειδικών φορέων... 106 3.4 Η διεπιφάνεια οξειδίων ύδατος... 114 3.5 Οι αλληλεπιδράσεις ανάµεσα στην επιφάνεια του φορέα και στα ιόντα της πρόδροµης ένωσης κατά τη διάρκεια του εµποτισµού... 120 3.6 Η τεχνική της ισορροπίας εναπόθεσης διήθησης... 124

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 6 (PANTONE 146 CV ÙÛ ÁÎÔ)

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 7 EPIEXOMENA 7 3.7 Σύγκριση των τεχνικών εµποτισµού από υδατικά διαλύµατα... 127 3.8 Ετερογενοποίηση οµογενών καταλυτών εµβολιασµός... 128 3.9 Παρασκευή στηριγµένων καταλυτών µε διαφορετικές µακροκατανοµές στηριγµένης φάσης σε µορφοποιηµένα τεµαχίδια φορέων... 130 Σύνοψη... 136 Bιβλιογραφία... 140 K º π 4 ÚÔÛ ÈÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ º ÛÈÎÒÓ X Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙˆÓ ÙÂÚÂÒÓ K Ù Ï ÙÒÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 139 4.1 Προσδιορισµός της υφής των στερεών καταλυτών... 143 4.1.1 Η προσρόφηση αδρανών αερίων στις επιφάνειες στερεών... 143 4.1.2 Μέθοδος ΒΕΤ για τη µέτρηση της ειδικής επιφάνειας... 146 4.1.3 Η µέθοδος της καµπύλης t για τον προσδιορισµό της ειδικής επιφάνειας... 151 4.1.4 Μικροπορώδες... 153 4.1.5 Η µέθοδος αs για τον προσδιορισµό της ειδικής επιφάνειας στερεών µε µικροπορώδη δοµή... 153 4.1.6 Κατανοµή µεγέθους και όγκου πόρων... 155 4.1.7 Προσδιορισµός του ειδικού όγκου του στερεού σκελετού και της πραγµατικής πυκνότητας πορωδών καταλυτών και υποστρωµάτων... 162 4.1.8 Προσδιορισµός του φαινόµενου όγκου και της φαινόµενης πυκνότητας στερεών καταλυτών και φορέων... 164 4.2 Προσδιορισµός του Μεγέθους των Τεµαχιδίων και Μικροτεµαχιδίων των Στερεών Καταλυτών και Φορέων... 165 4.3 Προσδιορισµός της Mηχανικής Aντοχής των Kαταλυτικών Tεµαχιδίων... 170 4.4 Προσδιορισµός της µακροκατανοµής των συστατικών στα καταλυτικά τεµαχίδια... 171 4.5 Προσδιορισµός των γεωµετρικών χαρακτηριστικών των στηριγµένων φάσεων στους στερεούς καταλύτες... 180 4.5.1 Μέτρηση του µεγέθους συσσωµατωµάτων στηριγµένων φάσεων µε Ηλεκτρονική Μικροσκοπία ιαπερατότητας (ΤΕΜ)... 181

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 7 (PANTONE 146 CV ÙÛ ÁÎÔ)

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 8 8 K À π E πº π 4.5.2 Μέτρηση του µεγέθους συσσωµατωµάτων στηριγµένων φάσεων µε Εκλεκτική Προσρόφηση Ειδικών Αερίων... 181 4.5.3 Μέτρηση του µεγέθους κρυσταλλικών συσσωµατωµάτων στηριγµένων φάσεων µε Περίθλαση Ακτίνων X (XRD)... 185 4.5.4 Άλλες τεχνικές για τη µέτρηση της διασποράς... 186 Σύνοψη... 192 Bιβλιογραφία... 194 K º π 5 ÚÔÛ ÈÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÓÔÏÈÎÒÓ XËÌÈÎÒÓ X Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙˆÓ ÙÂÚÂÒÓ K Ù Ï ÙÒÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 195 5.1 Μέθοδοι στοιχειακής ανάλυσης των στερεών καταλυτών... 199 5.2 Μέθοδοι προσδιορισµού της φύσης των χηµικών ενώσεων που συνιστούν την κύρια µάζα των στερεών καταλυτών... 205 5.2.1 Περίθλαση ακτίνων Χ από σκόνη... 210 5.2.2 Φασµατοσκοπίες δόνησης... 215 5.2.3 Φασµατοσκοπίες υπεριώδους ορατού και εγγύς υπέρυθρου φωτός... 225 5.2.4 Μέθοδοι θερµικής ανάλυσης... 230 Σύνοψη... 238 Bιβλιογραφία... 240 K º π 6 ÚÔÛ ÈÔÚÈÛÌfi XËÌÈÎÒÓ X Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙˆÓ EappleÈÊ ÓÂÈÒÓ ÙˆÓ ÙÂÚÂÒÓ K Ù Ï ÙÒÓ Î È ºÔÚ ˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 241 6.1 Επιφανειακή ανάλυση στερεών καταλυτών Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 244 6.1.1 Η σηµασία της επιφανειακής ανάλυσης των στερεών καταλυτών... 245

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 8 (PANTONE 146 CV ÙÛ ÁÎÔ)

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 9 EPIEXOMENA 9 6.1.2 Μέθοδοι επιφανειακής ανάλυσης στερεών καταλυτών... 249 Σύνοψη ενότητας... 256 6.2 Χρήση της φασµατοσκοπίας φωτοηλεκτρονίων των ακτίνων Χ για τη µελέτη καταλυτικών επιφανειών Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 257 6.2.1 Αρχές και οργανολογία της φασµατοσκοπίας φωτοηλεκτρονίων των ακτίνων Χ... 259 6.2.2 Ποιοτική στοιχειακή ανάλυση καταλυτικών επιφανειών µε τη βοήθεια της φασµατοσκοπίας φωτοηλεκτρονίων των ακτίνων Χ... 265 6.2.3 Ταυτοποίηση χηµικών ειδών στις επιφάνειες στερεών καταλυτών µε τη βοήθεια της φασµατοσκοπίας φωτοηλεκτρονίων των ακτίνων Χ... 270 6.2.4 Ποσοτική ανάλυση στις επιφάνειες στερεών καταλυτών µε τη βοήθεια της φασµατοσκοπίας φωτοηλεκτρονίων των ακτίνων Χ... 276 Σύνοψη ενότητας... 286 6.3 Μέθοδοι προσδιορισµού της οξύτητας και της βασικότητας των καταλυτικών επιφανειών Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 287 6.3.1 Υδατικές µέθοδοι προσδιορισµού της επιφανειακής οξύτητας των στερεών καταλυτών και φορέων... 290 6.3.2 Μη υδατικές µέθοδοι προσδιορισµού της επιφανειακής οξύτητας... 299 6.3.3 Θερµοχηµικές µέθοδοι προσδιορισµού της επιφανειακής οξύτητας των στερεών καταλυτών και φορέων... 302 6.3.4 Καταλυτικές µέθοδοι προσδιορισµού της επιφανειακής οξύτητας των στερεών καταλυτών και φορέων... 308 6.3.5 Φασµατοσκοπικές µέθοδοι προσδιορισµού της επιφανειακής οξύτητας των στερεών καταλυτών και φορέων... 310 Σύνοψη ενότητας... 318 Σύνοψη... 320 Bιβλιογραφία... 321

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 10 10 K À π E πº π K º π 7 ÈÓËÙÈÎ ÙˆÓ AÓÙÈ Ú ÛÂˆÓ ÛÙÈ K Ù Ï ÙÈÎ EappleÈÊ ÓÂÈ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 323 7.1 Ο µηχανισµός της ετερογενούς καταλυτικής δράσης... 325 7.1.1 Η πορεία των αντιδράσεων στις καταλυτικές επιφάνειες... 325 7.1.2 Ενεργειακές µεταβολές κατά τις καταλυτικές αντιδράσεις... 327 7.2 Προσρόφηση... 331 7.2.1 Φυσική προσρόφηση... 331 7.2.2 Χηµική προσρόφηση... 334 7.2.3 Ποσοτική περιγραφή της προσρόφησης... 336 7.2.4 Η ισόθερµη Langmuir... 338 7.2.5 Αποκλίσεις από το πρότυπο Langmuir... 342 7.3 Η κινητική των επιφανειακών αντιδράσεων... 346 7.3.1 Βασικές υποθέσεις για την παραγωγή εξισώσεων ρυθµού... 346 7.3.2 Μονοµοριακές αντιδράσεις... 346 7.3.3 ιµοριακές αντιδράσεις... 348 7.3.4 Εξισώσεις ρυθµού και µηχανισµοί καταλυτικών αντιδράσεων... 351 Σύνοψη... 352 K º π 8 apple Ú ÛË ÙˆÓ º ÈÓÔÌ ÓˆÓ MÂÙÊÔÚ M Î È ÂÚÌfiÙËÙ ÛÙËÓ KÈÓËÙÈÎ ÙˆÓ EÙÂÚÔÁÂÓÒÓ K Ù Ï ÙÒÓ ÈÂÚÁ ÛÈÒÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 355 8.1 Φαινόµενα Εξωτερικής Μεταφοράς... 357 8.1.1 Eξωτερική διάχυση... 357 8.1.2 Σχέση εξωτερικής διάχυσης και εκλεκτικότητας των καταλυτικών διεργασιών... 364 8.1.3 Εξωτερική µεταφορά θερµότητας... 365 8.2 Φαινόµενα Εσωτερικής Μεταφοράς... 367

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 10 (PANTONE 146 CV ÙÛ ÁÎÔ)

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 11 EPIEXOMENA 11 8.2.1 Εσωτερική διάχυση... 367 8.2.2 Η επίδραση της ανενεργοποίησης των καταλυτών στην εσωτερική διάχυση... 375 8.2.3 Εσωτερική µεταφορά θερµότητας... 377 Σύνοψη... 380 Bιβλιογραφία... 382 K º π 9 ÚÁ ÛÙËÚÈ ÎÔ K Ù Ï ÙÈÎÔ AÓÙÈ Ú ÛÙ ÚÂ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 383 9.1 Ταξινόµηση των εργαστηριακών καταλυτικών αντιδραστήρων... 385 9.2 Αντιδραστήρες που λειτουργούν σε µη µόνιµη κατάσταση... 387 9.2.1 Αντιδραστήρες διαλείποντος έργου (Batch Reactors)... 387 9.2.2 Καταλυτικοί αντιδραστήρες ηµιδιαλείποντος έργου (Semibatch Reactors)... 392 9.2.3 Αντιδραστήρες δυναµικής απόκρισης (Transient Reactors)... 394 9.3 Αντιδραστήρες που λειτουργούν σε µόνιµη κατάσταση... 396 9.3.1 Αυλωτοί αντιδραστήρες (Tubular Reactors)... 396 9.3.2 Αντιδραστήρες κινούµενης κλίνης... 409 9.3.3 Αντιδραστήρες συνεχούς λειτουργίας µε ανάδευση (Continuously fed Stirred Tank Reactors: CSTR)... 413 Σύνοψη... 417 Bιβλιογραφία... 418 Προσάρτηµα Ι... 419 Προσάρτηµα ΙΙ... 423 Aπαντήσεις ασκήσεων αυτοαξιολόγησης... 429 Aπαντήσεις δραστηριοτήτων... 477

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 11 (PANTONE 146 CV ÙÛ ÁÎÔ)

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 12

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 13 ÚfiÏÔÁÔ Γράψαµε το βιβλίο αυτό για τους φοιτητές του µεταπτυχιακού προγράµµατος «Κατάλυση και Προστασία του Περιβάλλοντος» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου. Το περιεχόµενό του καλύπτει το µεγαλύτερο µέρος των αντικειµένων της θεµατικής ενότητας «Καταλυτικές Επιφάνειες» που διδάσκεται στο πλαίσιο του προγράµµατος αυτού. Με τη µελέτη των αντικειµένων αυτών θα συµπληρώσετε τις γνώσεις σας, στο πεδίο της Κατάλυσης, που αποκτήσατε παρακολουθώντας την οµώνυµη θεµατική ενότητα. Εδώ συγκεντρώνουµε την προσοχή σας στους στερεούς καταλύτες, και ιδιαίτερα στα επιφανειακά χαρακτηριστικά τους. Μας απασχολούν, η δοµή, η παρασκευή και ο φυσικοχηµικός χαρακτηρισµός των στερεών καταλυτών καθώς και η «φυσικοχη- µεία» των αντιδράσεων που λαµβάνουν χώρα στις καταλυτικές επιφάνειες. Έχοντας ήδη σπουδάσει τη θεµατική ενότητα «Κατάλυση» και πριν αρχίσετε τη µελέτη αυτού του βιβλίου, θα ήταν σκόπιµο να επαναλάβετε τη µελέτη του πρώτου κεφαλαίου του οµώνυµου τόµου. Αρχίζοντας, κατόπιν, το βιβλίο αυτό, θα έχετε την ευκαιρία να µελετήσετε τη δοµή και τα γενικά χαρακτηριστικά των στερεών καταλυτών (κεφ. 1) καθώς και τη φυσικοχηµική βάση των µεθόδων παρασκευής των µη στηριγµένων και στηριγµένων καταλυτών (κεφ. 2 και 3). Κατόπιν θα περάσετε στη µελέτη του προσδιορισµού των φυσικών και των συνολικών χηµικών χαρακτηριστικών των στερεών καταλυτών (κεφ. 4 και 5) καθώς και των χηµικών χαρακτηριστικών των καταλυτικών επιφανειών (κεφ. 6). Θα προχωρήσετε στη συνέχεια στη µελέτη της προσρόφησης και της κινητικής των αντιδράσεων στις καταλυτικές επιφάνειες (κεφ7), της επίδρασης των φαινοµένων µεταφοράς µάζας και θερµότητας στην κινητική των ετερογενών καταλυτικών διεργασιών (κεφ. 8). Τέλος, θα ολοκληρώσετε τη µελέτη σας µε τη µελέτη των εργαστηριακών καταλυτικών αντιδραστήρων (κεφ. 9). Γράφοντας αυτό το βιβλίο προσπαθήσαµε να ανταποκριθούµε στις απαιτήσεις της µεθόδου της εκπαίδευσης από απόσταση. Έτσι προσπαθήσαµε να γράψουµε ένα κεί- µενο φιλικό για τον φοιτητή, γνωρίζοντας ότι αυτός δεν παρακολουθεί τακτικές παραδόσεις, αλλά ότι υποστηρίζεται από κάποιον Καθηγητή Σύµβουλο µέσα από οµαδικές συµβουλευτικές συναντήσεις, λεπτοµερή αξιολόγηση εργασιών και εξ αποστάσεως συµβουλευτικές.

KÔÚ Ô ÏË (496 ÛÂÏ.) 5-11-04 13:51 ÂÏ 14 14 K À π E πº π Έτσι κάθε κεφάλαιο του βιβλίου αρχίζει µε το «Σκοπό» στον οποίο παραθέτουµε µια σύντοµη επεξήγηση του τίτλου. Ακολουθούν τα «Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα», στα οποία προσδιορίζονται οι γνώσεις και οι δεξιότητες που αναµένεται να αποκτηθούν µετά τη µελέτη του κεφαλαίου. Εκεί θα πρέπει να επιστρέφετε προκειµένου να αξιολογείτε τη µελέτη σας. Κατόπιν παραθέτουµε τις «Βασικές έννοιες και όρους» µε τους οποίους αναµένεται να εξοικειωθεί ο αναγνώστης του κεφαλαίου. Στις «Εισαγωγικές Παρατηρήσεις» και στα «Περιεχόµενα» που ακολουθούν σκιαγραφούµε τη µαθησιακή πορεία από την αρχή ως το τέλος του κεφαλαίου σε µια προσπάθεια να αναδείξουµε την ενότητά του. Σε κάθε κεφάλαιο θα βρίσκετε «Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης» ή και «ραστηριότητες» τις οποίες θα πρέπει να αντιµετωπίζεται και κατόπιν να συνεχίζετε τη µελέτη σας. Σας συνιστούµε να βλέπετε τις αποκρίσεις σε αυτές τις ασκήσεις, που παραθέτουµε στο τέλος του βιβλίου, αφού πρώτα καταβάλετε σηµαντική προσπάθεια για την επίλυσή τους. Σας συνιστούµε επίσης µετά τη µελέτη µιας ενότητας ενός κεφαλαίου να γράφετε µια σύντοµη σύνοψη. Έτσι καθώς θα ολοκληρώνετε προοδευτικά τη µελέτη ενός κεφαλαίου θα ολοκληρώνετε και τη δική σας σύνοψη για το κεφάλαιο, την οποία µπορείτε να συγκρίνετε, µε τη «Σύνοψη» που παραθέτουµε στο τέλος του κεφαλαίου. Στο τέλος του πρώτου εισαγωγικού κεφαλαίου παραθέτουµε τη γενική βιβλιογραφία του πεδίου. Παρουσιάζουµε ειδικότερα τα πιο σηµαντικά από τα βιβλία που έχουν εκδοθεί ως τώρα, τις πιο σηµαντικές σειρές µονογραφιών καθώς και τα ειδικά περιοδικά στα οποία φιλοξενούνται άρθρα για την κατάλυση. Στο τέλος των κεφαλαίων που ακολουθούν παραθέτουµε την αντίστοιχη ειδική βιβλιογραφία. Kλείνοντας επιθυµούµε να ευχαριστήσουµε τον ρα K. Mπουρίκα για τη συµβολή του στη συγγραφή του δευτέρου κεφαλαίου. Οι Συγγραφείς Πάτρα 2003