LIFE07 ENV/GR/000278 SOIL SUSTAINABILITY (So.S.) Αειφορική διαχείριση εδάφους στην Yδρολογική λεκάνη του Ανθεμούντα με βάση την Ευρωπαϊκή Θεματική στρατηγική για το έδαφος Action N o 15 / Σχεδιασμός καινοτόμων λύσεων για τον έλεγχο της στεγανοποίησης σε μια υπό αστικοποίηση πιλοτική περιοχή Μελέτη σκοπιμότητας επέκτασης του οικισμού της Ν. Ραιδεστού με βάση τον κίνδυνο στεγανοποίησης (Ιανουάριος / 2012)
Πίνακας Περιεχομένων ΠΕΡΙΛΗΨΗ EXEUTIVE SUMMARY 1. Εισαγωγή... 5 1. Περιοχή μελέτης... 6 2. Περιοχή επέκτασης Ν. Ραιδεστού Συντελεστής απορροής... 8 3. Περιοχή επέκτασης Ν. Ραιδεστού Εφαρμογή Πολεοδομικού... 10 4. Περιοχή επέκτασης Ν. Ραιδεστού Μέθοδοι άρσης στεγανοποίησης... 13 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α 2
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο πλαίσιο εκπόνησης της Δράσης 15, συντάχθηκε το παρόν παραδοτέο με τίτλο «Μελέτη σκοπιμότητας επέκτασης του οικισμού της Ν. Ραιδεστού με βάση τον κίνδυνο της στεγανοποίησης». Σκοπό του παραδοτέου αποτέλεσε η αξιολόγηση του κινδύνου της στεγανοποίησης στην περιοχή επέκτασης της Ν. Ραιδεστού και η εξέταση διαφόρων εφαρμογών άρσης της στεγανοποίησης. O κίνδυνος της στεγανοποίησης της περιοχής διερευνήθηκε έχοντας ως δεδομένα, το όριο της περιοχής επέκτασης και την πρόταση Πολεοδομικού Σχεδίου στην περιοχή της Ν. Ραιδεστού. Χρησιμοποιώντας το λογισμικό που συντάχθηκε στο πλαίσιο της Δράσης 14 υπολογίστηκε ο συντελεστής απορροής στην υφιστάμενη κατάσταση ίσος με =22. Εν συνεχεία, υπολογίστηκε εκ νέου ο συντελεστής απορροής, εφαρμόζοντας όπως ακριβώς απεικονίζονται οι χρήσεις γης του Πολεοδομικού Σχεδίου. Η τιμή του που προέκυψε είναι =83,39. Είναι προφανές ότι, η αστικοποίηση της περιοχής επέκτασης της Ν. Ραιδεστού με συμβατικές μεθόδους, επιφέρει ραγδαία αύξηση στην τιμή του συντελεστή απορροής και θέτει σε κίνδυνο την περιοχή από τις δυσμενείς επιπτώσεις της στεγανοποίησης (κίνδυνος αύξησης πλημμυρών, αύξηση της θερμοκρασίας, οπτική όχληση κ.α.). Επομένως, κρίνεται απαραίτητο να εφαρμοστούν μέθοδοι και τεχνικές απομείωσης της στεγανοποίησης. Αφετηρία για την εφαρμογή των τεχνικών άρσης της στεγανοποίησης αποτέλεσαν τα αποτελέσματα της έρευνας του έτερου παραδοτέου της Δράσης 15 με τίτλο «Μελέτες περίπτωσης για τον περιορισμό της στεγανοποίησης σε υπό αστικοποίηση περιοχές». Στο εν λόγω παραδοτέο αντικείμενο αποτελεί η διενέργεια μελετών μικρής κλίμακας (case studies) με σκοπό την απομείωση της στεγανοποίησης α) σε δημόσια κτήρια (και δη ένα σχολικό συγκρότημα) αλλά και β) σε ιδιωτικές κατοικίες. Στο παρόν, εφαρμόζονται τα αποτελέσματα των ανωτέρω μελετών, σε ευρεία κλίμακα, στο όριο επέκτασης της Ν. Ραιδεστού. Σε αντιστοιχία με το έτερο παραδοτέο της Δράσης 15, εξετάζεται αρχικά η παρέμβαση σε δημόσια κτήρια και χώρους στάθμευσης και εν συνεχεία η παρέμβαση σε ιδιωτικές κατοικίες. Από τα αποτελέσματα, προέκυψε ότι, η παρέμβαση μόνο σε δημόσια κτήρια δεν είναι ικανή να περιορίσει σημαντικά τη στεγανοποίηση σε μία ευρεία έκταση όπως είναι αυτή της περιοχής επέκτασης της Ν. Ραιδεστού (περί τα 4.823 στρέμματα ή 4,823km 2 ). Αντίθετα, αν στην προσπάθεια αυτή, συμμετέχουν και οι ιδιωτικές κατοικίες τότε τα αποτελέσματα είναι άκρως εντυπωσιακά, ειδικά όταν το ποσοστό των ιδιωτικών κατοικιών που συμμετέχουν είναι αυξημένο. Αναφορικά με το κόστος εφαρμογής των τεχνικών άρσης στεγανοποίησης, υπάρχουν οικονομικές αλλά και λιγότερο οικονομικές μέθοδοι. Η μέθοδος τελικά που προτείνεται για τις ιδιωτικές κατοικίες, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος, το βαθμό άρσης στεγανοποίησης αλλά και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής, περιλαμβάνει την ευρεία συμμετοχή του πρασίνου (χλοοτάπητας, θάμνοι και δένδρα) στη ζωή των κατοίκων. 3
EXEUTIVE SUMMARY The present deliverable entitled Feasibility study for the urban sprawl of Nea Redestos, based on the assessment of soil sealing is submitted in partial fulfillment of the requirements for the Action 15 of LIFE07 ENV/GR/000278 SOIL SUSTAINABILITY (So.S.) project. The deliverable concentrates on the assessment of soil sealing danger in the area of Nea Redestos expansion and on the suggestion of various soil sealing mitigation measures. For the soil sealing danger assessement prossess, the boundary of Nea Redestos expansion area along with the Proposal of Nea Redestos Urbanisation Plan were used. The application of the software presented in Action 14 enabled the estimation of the runoff coefficient. According to the present land uses in the expansion area the estimated runoff coefficient was found to be equal to 22. hange of the land uses according to the Proposal of Nea Redestos Urbanisation Plan resulted in being equal to 83.39. It is therefore shown that using conventional construction techniques the urbanization leads to a substantial increase of runoff coefficient. In addition to that, it poses a threat to the area due to the negative consequenses of soil sealing (floods, temperature increase, visual disturbance etc). It is therefore considered as indispensable to apply techniques of soil sealing mitigation in the area. The application of soil sealing mitigation techniques is based on the results of the deliverable of Action 15 entitled ase studies for the mitigation of soil sealing in of soil sealing in a future urban development area. The aim of the aforementioned deliverable is to investigate various techniques concerning a) a public building (school) and b) the major land use in the under-development rural area of Nea Redestos: private residential property. In the present deliverable, the investigated techniques are applied in a wider range: the Nea Redestos expansion area. In accordance with the previously mentioned deliverable, the soil sealing mitigation techniques are applied to public buildings, parking lots and private residential properties. The results show that the application of these techniques to public buildings only is not sufficient to prevent soil sealing in an extensive area such as this of Nea Redestos urban expansion (approx. 482,3 ha / 4,823 km 2 ). In the case that soil sealing mitigation techniques are applied to private properties, the results are impressive, especially when the number of properties that adopt such techniques is increased. The cost of the suggested techniques application varies considerably. For residential properties, the wide use of green (lawn, shrubs, trees) is cost-wise suggested as an efficient mitigation technique that also increases the quality of everyday life. 4
1. Εισαγωγή Αντικείμενο της Δράσης 15 και ειδικότερα του παρόντος παραδοτέου, αποτέλεσε η έρευνα σχετικά με τον κίνδυνο στεγανοποίησης σε μία υπό αστικοποίηση περιοχή όπου στην προκειμένη περίπτωση η περιοχή αυτή είναι η Νέα Ραιδεστός. Σκοπός του παραδοτέου είναι να εξετάσει τον κίνδυνο της στεγανοποίησης στην περιοχή της Νέας Ραιδεστού. Η συγκεκριμένη περιοχή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς πρόκειται να επεκταθεί. Το γεγονός αυτό την καθιστά ιδανική πιλοτική περιοχή έτσι ώστε να διερευνηθεί ο κίνδυνος της στεγανοποίησης αλλά και να προταθούν εναλλακτικές λύσεις τεχνικές άρσης του φαινομένου της στεγανοποίησης. Επισημαίνεται ότι, το παρόν παραδοτέο βασίζεται κατά κύριο λόγο στο έτερο παραδοτέο της Δράσης 15 με τίτλο «Μελέτες περίπτωσης για τον περιορισμό της στεγανοποίησης σε υπό αστικοποίηση περιοχές». Στο εν λόγω παραδοτέο αντικείμενο αποτελεί η διενέργεια μελετών μικρής κλίμακας (case studies) με σκοπό την απομείωση της στεγανοποίησης α) σε δημόσια κτήρια (και δη ένα σχολικό συγκρότημα) αλλά και β) σε ιδιωτικές κατοικίες. Τα αποτελέσματα των ανωτέρω μελετών εφαρμόζονται στον υφιστάμενο οικισμό της Ν. Ραιδεστού αλλά και στην περιοχή επέκτασης αυτού. 5
2. Περιοχή μελέτης Όπως έχει ήδη αναφερθεί η περιοχή μελέτης είναι η Νέα Ραιδεστός και η περιοχή επέκτασής της. Η Ν. Ραιδεστός ανήκει στο Δήμο Θέρμης ο οποίος βρίσκεται στην ανατολική περιοχή της Θεσσαλονίκης και απέχει 15km. από το κέντρο της πόλης. Εκτείνεται από τις νοτιοανατολικές ακτές του Θερμαϊκού μέχρι τον ορεινό όγκο του Χορτιάτη και το Χολομώντα καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος της Λεκάνης του Ανθεμούντα. Με την εφαρμογή του «Καλλικράτη» ο Δήμος Θέρμης αποτελείται από τις Δημοτικές Ενότητες Θέρμης (με τις Τοπικές Ενότητες Θέρμης, Νέου Ρύσιου, Νέας Ραιδεστού και Ταγαράδων), Μίκρας (με τις Τοπικές Ενότητες Πλαγιαρίου, Τριλόφου, Καρδίας και Κάτω Σχολαρίου) και Βασιλικών (με τις Τοπικές Ενότητες Βασιλικών, Αγίας Παρασκευής, Αγίου Αντωνίου, Λιβαδίου, Περιστεράς και Σουρωτής), έχει έδρα τη Θέρμη, με συνολικό πληθυσμό 36.276 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Η Νέα Ραιδεστός είναι καθαρά προσφυγικό χωριό, το οποίο ιδρύθηκε το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Οι πρώτοι κάτοικοι, 180 οικογένειες, προέρχονταν από την παλαιά Ραιδεστό (Tekirdag) της Ανατολικής Θράκης και τα περίχωρα αυτής. Από εκεί έλαβε το όνομα Νέα Ραιδεστός. Η αρχική ονομασία της περιοχής ήταν Μαντζάρηδες από το όνομα του τότε τούρκου τοποτηρητή Μάντζαρη. Η επίσημη μετονομασία του χωριού έγινε με το βασιλικό διάταγμα της 16-12-1953. Στο σχήμα 1 δίνεται απόσπασμα δορυφορικής εικόνας (πηγή Google Earth) όπου διακρίνεται ο υφιστάμενος οικισμός της Ν. Ραιδεστού. Σχήμα 1: Απόσπασμα δορυφορικής εικόνας (πηγή Google Earth) όπου εμφαίνεται ο υφιστάμενος οικισμός της Ν. Ραιδεστού. 6
Ακολουθούν φωτογραφίες από αυτοψία της Ομάδας Μελέτης στην περιοχή της επέκτασης της Ν. Ραιδεστού. Διαπιστώθηκε ότι, η περιοχή παρουσιάζει ικανή κλίση, αποτελείται κυρίως στην υφιστάμενη κατάσταση από αγροτεμάχια και υπάρχει έντονη παρουσία υδρογραφικού δικτύου. Φωτ. 1: Περιοχή επέκτασης Ν. Ραιδεστού. Φωτ. 2: Περιοχή επέκτασης Ν. Ραιδεστού. 7
3. Περιοχή επέκτασης Ν. Ραιδεστού Συντελεστής απορροής Για την εκπόνηση του παραδοτέου και τη διερεύνηση του συντελεστή απορροής στην περιοχή επέκτασης της Ν. Ραιδεστού, πραγματοποιήθηκε αρχικά η έρευνα για τη συλλογή των απαραίτητων δεδομένων. Σημειώνεται ότι, το στάδιο της έρευνας ήταν αρκετά χρονοβόρο. Τελικά, παραχωρήθηκε από το Δ. Θέρμης σχέδιο πρότασης γενικού πολεοδομικού σχεδίου του Δήμου Θέρμης στην περιοχή της Ν. Ραιδεστού. Όμως, μας κατέστη σαφές ότι, η μελέτη αυτή βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, καθώς και ότι δεν έχουν οριστικοποιηθεί οι εκτάσεις που αναλογούν στις προτεινόμενες χρήσεις γης που διακρίνονται στο χάρτη. Επομένως, η μοναδική πληροφορία που δύναται να αντληθεί αφορά στο όριο της επέκτασης, στο είδος των προτεινόμενων χρήσεων γης και στη χωρική τους κατανομή στην περιοχή επέκτασης της Ν. Ραιδεστού. Εφόσον στην περιοχή της Ν. Ραιδεστού υπάρχει ήδη σαφές όριο της επέκτασης αυτής, η Ομάδα Μελέτης δεν έκρινε σκόπιμο να υπεισέλθει στη διαδικασία αξιολόγησης του ορίου αυτού ούτε και επαναπροσδιορισμού του, θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο δεν εξυπηρετεί στην παρούσα φάση, όπου η μελέτη του Πολεοδομικού είναι σε εξέλιξη (έχοντας το όριο αυτό). Η αξιολόγηση του ορίου θα είχε νόημα αν δεν είχε καθοριστεί η περιοχή της επέκτασης. Σύμφωνα με την πρόταση του Πολεοδομικού στη Ν. Ραιδεστό, το όριο σχεδίου πόλης έως το 2016, αφορά σε έκταση 4.823.271,19m2 ή 4.823,27 στρέμματα και περιλαμβάνει και τον υφιστάμενο οικισμό της Ν. Ραιδεστού. Στο σχήμα 2 που ακολουθεί διακρίνεται το όριο της επέκτασης της Ν. Ραιδεστού καθώς και η μεταβολή του συντελεστή απορροής στην υφιστάμενη κατάσταση ανά γεωγραφική ενότητα. Σχήμα 2: Όριο επέκτασης Ν. Ραιδεστού και μεταβολή του συντελεστή απορροής στην υφιστάμενη κατάσταση. Με κόκκινο χρώμα εμφαίνεται η περιοχή του υφιστάμενου οικισμού της Ν. Ραιδεστού. 8
Στο όριο επέκτασης της Ν. Ραιδεστού εσωκλείονται συνολικά πενήντα (50) γεωγραφικές ενότητες. Οι γεωγραφικές ενότητες που βρίσκονται πλησίον του ορίου επέκτασης και τμήμα αυτών ανήκει στην περιοχή επέκτασης περιορίστηκαν ακριβώς στο όριο επέκτασης. Για τις ανωτέρω γεωγραφικές ενότητες υπολογίστηκε εκ νέου ο συντελεστής απορροής. Συνολικά για την περιοχή επέκτασης υπολογίστηκε μέσος συντελεστής απορροής old=22. Η μέγιστη τιμή του σε γεωγραφική ενότητα είναι στον υφιστάμενο οικισμό της Ραιδεστού και έχει τιμή 81 και η ελάχιστη έχει τιμή 5 και απαντάται σε έξι (6) ενότητες. Τα προαναφερθέντα ολοκληρώθηκαν με χρήση του λογισμικού το οποίο αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της Δράσης 14. 9
4. Περιοχή επέκτασης Ν. Ραιδεστού Εφαρμογή Πολεοδομικού Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως η Ομάδα Μελέτης παρέλαβε από το Δ. Θέρμης σχέδιο πρότασης γενικού πολεοδομικού σχεδίου του Δήμου Θέρμης στην περιοχή της Ν. Ραιδεστού (σχήμα 3). Σχήμα 3: Σχέδιο πρότασης γενικού πολεοδομικού σχεδίου του Δήμου Θέρμης στην περιοχή της Ν. Ραιδεστού. Η μελέτη όμως αυτή δεν έχει οριστικοποιηθεί, βρίσκεται σε εξέλιξη, με αποτέλεσμα η μοναδική πληροφορία που δύναται να αντληθεί, αφορά στο είδος των προτεινόμενων χρήσεων γης και στη χωρική τους κατανομή. Δεν έχει καθοριστεί ακόμα η αντιστοιχία χρήσεων γης και εκτάσεων. Το γεγονός αυτό οδήγησε την Ομάδα Μελέτης να προβεί σε εκτιμήσεις υποθέσεις για την περαιτέρω έρευνα και την εκπόνηση του παραδοτέου. Οι χρήσεις γης που απαντώνται στο Πολεοδομικό μεταξύ άλλων είναι: Αμιγής κατοικία, Γενική κατοικία, Κεντρικές λειτουργίες πόλης, Τοπικό κέντρο συνοικίας-γειτονιάς, Εκπαίδευση, Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο, Περίθαλψη, Κέντρο Υγείας, Ειδικό Νοσοκομείο, Πρόνοια, Παιδικός Σταθμός, Αθλητισμός, Γήπεδο ποδοσφαίρου, Γήπεδα μπάσκετ, τέννις βόλεϋ, Εκκλησία, Αστικό πράσινο, Περιαστικό πράσινο, Τουρισμός-Αναψυχή, Χώροι στάθμευσης, κ.α. Το ανωτέρω σχέδιο πρότασης πολεοδομικού δομήθηκε σε περιβάλλον Συστήματος Γεωγραφικής Πληροφορίας (σχήμα 4). 10
Σχήμα 4: Εφαρμογή Πολεοδομικού Σχεδίου σε περιβάλλον Συστήματος Γεωγραφικής Πληροφορίας. Εφαρμόζοντας τις προτεινόμενες χρήσεις γης του πολεοδομικού ανά γεωγραφική ενότητα (λαμβάνοντας όμως υπόψη τις εκτάσεις όπως ακριβώς απεικονίζονται στην πρόταση του ρυμοτομικού) υπολογίστηκε εκ νέου ο συντελεστής απορροής σε κάθε γεωγραφική ενότητα και κατ επέκταση στο σύνολο της περιοχής επέκτασης της Ν. Ραιδεστού. Ο μέσος συντελεστής απορροής ανέρχεται σε new=83,39. Διαπιστώνεται ότι, μετά την αστικοποίηση ο μέσος συντελεστής απορροής αυξάνει κατά 377% (από 22 μεταβάλλεται σε 83,39). Η μεταβολή της τιμής του νέου συντελεστή απορροής ανά γεωγραφική ενότητα εμφαίνεται στο σχήμα 5. 11
Σχήμα 5: Όριο επέκτασης Ν. Ραιδεστού και μεταβολή του συντελεστή απορροής new σύμφωνα με τις χρήσεις γης του προτεινόμενου Πολεοδομικού. Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι, οι βασικές χρήσεις γης οι οποίες λήφθηκαν υπόψη είναι οι αστικοποιημένες περιοχές (με συμβατές μεθόδους αστικοποίησης), οι χώροι πρασίνου, τα ρέματα και τα γήπεδα ποδοσφαίρου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα προκύπτει ότι, η αστικοποίηση της περιοχής επέκτασης της Ν. Ραιδεστού με τις συνήθεις μεθόδους και πρακτικές αυξάνει σε μεγάλο βαθμό τη στεγανοποίηση της περιοχής (αύξηση του συντελεστή απορροής κατά 377%) και θέτει σε κίνδυνο την περιοχή από τις δυσμενείς επιπτώσεις της στεγανοποίησης (κίνδυνος αύξησης πλημμυρών, αύξηση της θερμοκρασίας, οπτική όχληση κ.α.). Επομένως, κρίνεται απαραίτητο να εφαρμοστούν μέθοδοι και τεχνικές απομείωσης της στεγανοποίησης. 12
5. Περιοχή επέκτασης Ν. Ραιδεστού Μέθοδοι άρσης στεγανοποίησης Εξετάζοντας την περιοχή της επέκτασης της Ν. Ραιδεστού και λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών του εδάφους για τον υπολογισμό της περατότητας, που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της Δράσης 13, προκύπτει ότι, η περιοχή στο σύνολό της χαρακτηρίζεται από εδάφη μέσης περατότητας. Το γεγονός αυτό, δε δίνει τη δυνατότητα εξέτασης ανά γεωγραφική ενότητα της βέλτιστης θέσης των προτεινόμενων χρήσεων γης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, σε περίπτωση περιοχών εδαφών υψηλής περατότητας θα προτείνονταν να αποφεύγονταν η στεγανοποίηση (δηλαδή σε εδάφη υψηλής περατότητας θα προτείνονταν περιοχές αστικού πρασίνου). Αντιθέτως περιοχές με χαμηλή περατότητα θα ήταν προτεινόμενες για αστικοποίηση. Έχοντας τα προαναφερθέντα κριτήρια ως αναφορά, θα υπήρχε η δυνατότητα μεταβολής της διάταξης των χρήσεων γης ανά γεωγραφική ενότητα. Εφόσον όμως το σύνολο της περιοχής χαρακτηρίζεται από εδάφη μίας κατηγορίας μέσης περατότητας- δεν υπάρχει η δυνατότητα αυτή. Ωστόσο, εκείνο που μπορεί να εξεταστεί έχει να κάνει με την εφαρμογή των μεθόδων άρσης αστικοποίησης και πως αυτή μπορεί να επηρεάσει στη μείωση του συντελεστή απορροής, εξετάζοντας βέβαια και την οικονομική παράμετρο έκαστης μεθόδου. Τα ανωτέρω θα πραγματοποιηθούν λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα του έτερου παραδοτέου της Δράσης 15 με τίτλο «Μελέτες περίπτωσης για τον περιορισμό της στεγανοποίησης σε υπό αστικοποίηση περιοχές». Στο εν λόγω παραδοτέο αντικείμενο αποτελεί η διενέργεια μελετών μικρής κλίμακας (case studies) με σκοπό την απομείωση της στεγανοποίησης α) σε δημόσια κτήρια (και δη ένα σχολικό συγκρότημα) αλλά και β) σε ιδιωτικές κατοικίες. Η πρώτη εφαρμογή αφορά στα δημόσια κτήρια και χώρους στάθμευσης όπως σημειακά εμφαίνονται στην πρόταση του Πολεοδομικού. Αυτά αφορούν σε Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια, Παιδικούς Σταθμούς, Πολιτιστικά Κέντρα και σε Κέντρα Υγείας. Για τα δημόσια κτήρια, έγινε η θεώρηση ότι έκαστο εξ αυτών έχει έκταση περί τα 10 στρέμματα πλην των Πολιτιστικών Κέντρων για τα οποία θεωρήθηκε έκταση 5 στρεμμάτων. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη το έτερο παραδοτέο της Δράσης 15 και τα σενάρια που εφαρμόστηκαν, επιλέχθηκε μείωση του συντελεστή απορροής περίπου σε ποσοστό 50% (σενάριο 1 δημόσια κτήρια). Επομένως, για τις προαναφερθείσες χρήσεις γης ορίστηκε νέος βελτιωμένος συντελεστής απορροής 50% (οι τιμές του πριν κυμαίνονταν από 85 έως 95% -ανάλογα την κλίση- και αντιστοιχούσε σε αστικοποιημένες περιοχές). Για τους χώρους στάθμευσης ορίστηκε έκαστος να έχει έκταση 5 στρέμματα και ο νέος συντελεστής απορροής να είναι ίσος με 10%. Το αποτέλεσμα αυτής της εφαρμογής ήταν ο συντελεστής απορροής του συνόλου της περιοχής επέκτασης να λάβει τιμή 79,65%, δηλαδή προέκυψε βελτίωση του κατά 3,74% (από 83,39 σε 79,65). Όπως είναι εμφανές, η βελτίωση αυτή είναι πολύ μικρή για το σύνολο της έκτασης γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, για να υπάρξει αισθητή βελτίωση του συντελεστή απορροής, θα πρέπει οι τεχνικές άρσης αστικοποίησης να εφαρμοστούν και στις ιδιωτικές κατοικίες. Εφαρμόστηκαν και τα έξι (6) Σενάρια του έτερου παραδοτέου της Δράσης 15. Το Σενάριο 1 πραγματεύεται ως παρέμβαση την απόληξη των υδρορροών της κεραμοσκεπής σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους. Οι χώροι αυτοί μπορούν να είναι α) παρτέρια με 13
εγκατεστημένους θάμνους, β) χώροι διήθησης νερού είτε, γ) δεξαμενές συλλογής των όμβριων υδάτων. Η τελική τιμή του συντελεστή απορροής που προκύπτει από το σενάριο αυτό είναι =38. Επιλέχθηκε να εφαρμοστεί ως ποσοστό της συνολικής έκτασης των αστικοποιημένων περιοχών σε έκαστη γεωγραφική ενότητα στην περιοχή επέκτασης της Ν. Ραιδεστού. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα και στο σχήμα που ακολουθεί: Πίνακας 1: Μεταβολή συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου 1 (ιδιωτικές κατοικίες) στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Ποσοστό % έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Βελτίωση Μείωση συντελεστή απορροής (αρχική τιμή =83,39) Προκύπτων τιμή 0 79,65 3,74 10 75,38 8,01 20 71,11 12,28 30 66,84 16,55 40 62,57 20,82 50 58,31 25,08 60 54,04 29,35 70 49,77 33,62 80 45,50 37,89 90 41,23 42,16 100 36,97 46,42 new - Σενάριο 1 Σχήμα 6: Όριο επέκτασης Ν. Ραιδεστού και μεταβολή του συντελεστή απορροής σύμφωνα με το Σενάριο 1. 14
Το Σενάριο 2 πραγματεύεται, επιπλέον των παρεμβάσεων του Σεναρίου 1, την αντικατάσταση των αδιαπέρατων υλικών στο χώρο της αυλής και του χώρου στάθμευσης από διάτρητους κυβόλιθους. Για λόγους αισθητικής, αλλά και αύξησης του αστικού πρασίνου, επιλέγεται η πλήρωση των κενών των κυβόλιθων να γίνει με γρασίδι (εγκατάσταση χλοοτάπητα προ της τοποθέτησής τους). Η τελική τιμή του συντελεστή απορροής που προκύπτει από το σενάριο αυτό είναι =28. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα 2 και στο σχήμα 7. Πίνακας 2: Μεταβολή συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου 2 (ιδιωτικές κατοικίες) στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Ποσοστό % έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Βελτίωση Μείωση συντελεστή απορροής (αρχική τιμή =83,39) Προκύπτων τιμή 0 79,65 3,74 10 74,57 8,82 20 69,48 13,91 30 64,40 18,99 40 59,32 24,07 50 54,24 29,15 60 49,16 34,23 70 44,07 39,32 80 38,99 44,4 90 33,91 49,48 100 28,83 54,56 15
new - Σενάριο 2 Σχήμα 7: Όριο επέκτασης Ν. Ραιδεστού και μεταβολή του συντελεστή απορροής σύμφωνα με το Σενάριο 2. Το Σενάριο 3 διαφοροποιείται του Σεναρίου 2 στην αντικατάσταση των κυβόλιθων της αυλής με χλοοτάπητα. Λαμβάνοντας υπόψη την αναγκαιότητα ο χώρος της αυλής να είναι αυξημένης χρηστικότητας, η Ομάδα Μελέτης προτείνει την τοποθέτηση πλακών στο χώρο της αυλής. Η τελική τιμή του συντελεστή απορροής που προκύπτει από το σενάριο αυτό είναι =20. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα 3 και στο σχήμα 8. 16
Πίνακας 3: Μεταβολή συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου 3 (ιδιωτικές κατοικίες) στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Ποσοστό % έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Βελτίωση Μείωση συντελεστή απορροής (αρχική τιμή =83,39) Προκύπτων τιμή 0 79,65 3,74 10 73,92 9,47 20 68,18 15,21 30 62,45 20,94 40 56,72 26,67 50 50,98 32,41 60 45,25 38,14 70 39,52 43,87 80 33,79 49,60 90 28,05 55,34 100 22,32 61,07 new - Σενάριο 3 Σχήμα 8: Όριο επέκτασης Ν. Ραιδεστού και μεταβολή του συντελεστή απορροής σύμφωνα με το Σενάριο 3. Στο Σενάριο 4, επιπλέον των παρεμβάσεων του Σεναρίου 3, διερευνάται τεχνοοικονομικά η επίδραση της εγκατάστασης μικρού αριθμού δένδρων στην αυλή. Η τελική τιμή του συντελεστή απορροής που προκύπτει από το σενάριο αυτό είναι =18. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα 4 και στο σχήμα 9. 17
Πίνακας 4: Μεταβολή συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου 4 (ιδιωτικές κατοικίες) στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Ποσοστό % έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Βελτίωση Μείωση συντελεστή απορροής (αρχική τιμή =83,39) Προκύπτων τιμή 0 79,65 3,74 10 73,75 9,64 20 67,86 15,53 30 61,96 21,43 40 56,07 27,32 50 50,17 33,22 60 44,27 39,12 70 38,38 45,01 80 32,48 50,91 90 26,59 56,80 100 20,69 62,70 new - Σενάριο 4 Σχήμα 9: Όριο επέκτασης Ν. Ραιδεστού και μεταβολή του συντελεστή απορροής σύμφωνα με το Σενάριο 4. Το Σενάριο 5, διαφοροποιείται από το Σενάριο 4, στην αντικατάσταση της κοινής κεραμοσκεπής από πράσινη οροφή εκτατικού τύπου. Η δυνατότητα της πράσινης οροφής να συγκρατεί ποσότητες νερού (συνδυάζοντας τη μείωση της αιχμής της απορροής με την ταυτόχρονη αύξηση του χρόνου παρατήρησής της) δύναται να επιτρέψει τη απόληξη τυχόν απορροής εκ της οροφής στο χλοοτάπητα της αυλής. Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο 18
του Σεναρίου 5 δεν απαιτείται η εγκατάσταση παρτεριών και δεξαμενών συλλογής όμβριων υδάτων. Η τελική τιμή του συντελεστή απορροής που προκύπτει από το σενάριο αυτό είναι =18. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα 5 και στο σχήμα 10. Παρατηρείται ότι τα αποτελέσματα των σεναρίων 4 και 5 ταυτίζονται καθώς η τελική τιμή του συντελεστή απορροής είναι η ίδια (=18). Πίνακας 5: Μεταβολή συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου 5 (ιδιωτικές κατοικίες) στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Ποσοστό % έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Βελτίωση Μείωση συντελεστή απορροής (αρχική τιμή =83,39) Προκύπτων τιμή 0 79,65 3,74 10 73,75 9,64 20 67,86 15,53 30 61,96 21,43 40 56,07 27,32 50 50,17 33,22 60 44,27 39,12 70 38,38 45,01 80 32,48 50,91 90 26,59 56,80 100 20,69 62,70 new - Σενάριο 5 Σχήμα 10: Όριο επέκτασης Ν. Ραιδεστού και μεταβολή του συντελεστή απορροής σύμφωνα με το Σενάριο 5. 19
Το Σενάριο 6, διερευνά αποκλειστικά την αντικατάσταση της κοινής κεραμοσκεπής από πράσινη οροφή εκτατικού τύπου. Η τελική τιμή του συντελεστή απορροής που προκύπτει από το σενάριο αυτό είναι =38. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα 6 και στο σχήμα 11. Παρατηρείται ότι τα αποτελέσματα των σεναρίων 1 και 6 ταυτίζονται καθώς η τελική τιμή του συντελεστή απορροής είναι η ίδια (=38). Πίνακας 6: Μεταβολή συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου 6 (ιδιωτικές κατοικίες) στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Ποσοστό % έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Βελτίωση Μείωση συντελεστή απορροής (αρχική τιμή =83,39) Προκύπτων τιμή 0 79,65 3,74 10 75,38 8,01 20 71,11 12,28 30 66,84 16,55 40 62,58 20,81 50 58,31 25,08 60 54,04 29,35 70 49,77 33,62 80 45,5 37,89 90 41,23 42,16 100 36,97 46,42 new - Σενάριο 6 Σχήμα 11: Όριο επέκτασης Ν. Ραιδεστού και μεταβολή του συντελεστή απορροής σύμφωνα με το Σενάριο 6. 20
Στο Παράρτημα Α παρατίθενται τα αποτελέσματα των τιμών του συντελεστή απορροής ανά εφαρμοζόμενο σενάριο για κάθε γεωγραφική ενότητα εντός του Πολεοδομικού σχεδίου. Η αρχική τιμή του συντελεστή απορροής αναφέρεται στην υφιστάμενη κατάσταση (χωρίς την εφαρμογή του Πολεοδομικού σχεδίου). Στα σχήματα 11 και 12 που ακολουθούν αποτυπώνονται οπτικοποιημένα τα αποτελέσματα που παρατίθενται στους πίνακες 1 έως 6. Μεταβολή συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή 90 80 Συντελεστής απορροής 70 60 50 40 30 20 10 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Σενάριο 1 Σενάριο 2 Σενάριο 3 Σενάριο 4 Σενάριο 5 Σενάριο 6 Σχήμα 11: Μεταβολή συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Βελτίωση συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Βελτίωση συντελεστή απορροής 70 60 50 40 30 20 10 Σενάριο 1 Σενάριο 2 Σενάριο 3 Σενάριο 4 Σενάριο 5 Σενάριο 6 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή Σχήμα 12: Βελτίωση Μείωση συντελεστή απορροής ανά ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Στα σχήματα 11 και 12 διακρίνονται μόνο τέσσερις (4) απεικονίσεις τάσεων και όχι έξι (6) όπου είναι το πλήθος των σεναρίων καθώς, τα αποτελέσματα των σεναρίων 1 και 6 και των σεναρίων 4 και 5 ταυτίζονται. Αξιολογώντας μόνο τα αποτελέσματα ως προς τη 21
βελτίωση της τιμής του συντελεστή απορροής προκύπτει ότι, τα σενάρια 4 και 5 δίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα, ακολουθεί το σενάριο 3, το σενάριο 2 και στην τελευταία θέση βρίσκονται τα σενάρια 1 και 6. Λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική παράμετρο, όπως αυτή αξιολογήθηκε στο έτερο παραδοτέο της Δράσης 15, διερευνήθηκε το κόστος εφαρμογής ανά Σενάριο και ανά ποσοστό της έκτασης εφαρμογής έκαστου σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Τα αποτελέσματα της έρευνας δίνονται στον πίνακα 7 και στο σχήμα 13. Επισημαίνεται ότι, στο κόστος δε συμπεριλαμβάνεται η επέμβαση στα δημόσια κτήρια και στους χώρους στάθμευσης, δράση που είναι κοινή για όλα τα σενάρια. Πίνακας 7: Κόστος εφαρμογής σεναρίου ανά ποσοστό έκτασης στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Ποσοστό έκτασης αστικοποίησης Επιφάνεια εφαρμογής σεναρίου Κόστος Σενάριο 1 Κόστος Σενάριο 2 Κόστος Σενάριο 3 Κόστος Σενάριο 4 Κόστος Σενάριο 5 Κόστος Σενάριο 6 (%) (m 2 ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 0 0 0 0 0 0 0 0 10 391.261,88 3.912.619 12.716.011 7.825.238 8.803.392 27.388.331 22.497.558 20 782.523,76 7.825.238 25.432.022 15.650.475 17.606.784 54.776.663 44.995.116 30 1.173.785,63 11.737.856 38.148.033 23.475.713 26.410.177 82.164.994 67.492.674 40 1.565.047,51 15.650.475 50.864.044 31.300.950 35.213.569 109.553.326 89.990.232 50 1.956.309,39 19.563.094 63.580.055 39.126.188 44.016.961 136.941.657 112.487.790 60 2.347.571,27 23.475.713 76.296.066 46.951.425 52.820.353 164.329.989 134.985.348 70 2.738.833,14 27.388.331 89.012.077 54.776.663 61.623.746 191.718.320 157.482.906 80 3.130.095,02 31.300.950 101.728.088 62.601.900 70.427.138 219.106.652 179.980.464 90 3.521.356,90 35.213.569 114.444.099 70.427.138 79.230.530 246.494.983 202.478.022 100 3.912.618,78 39.126.188 127.160.110 78.252.376 88.033.922 273.883.314 224.975.580 Κόστος (Ευρώ) 300.000.000 250.000.000 200.000.000 150.000.000 100.000.000 Κόστος / Σενάριο 1 Κόστος / Σενάριο 2 Κόστος / Σενάριο 3 Κόστος / Σενάριο 4 Κόστος / Σενάριο 5 Κόστος / Σενάριο 6 50.000.000 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Ποσοστό έκτασης εφαρμογής σεναρίου στην υπό αστικοποίηση περιοχή (%) Σχήμα 13: Κόστος εφαρμογής σεναρίου ανά ποσοστό έκτασης στην υπό αστικοποίηση περιοχή. Επιχειρώντας να αξιολογηθεί τόσο η βελτίωση της τιμής του συντελεστή απορροής όσο και το κόστος εφαρμογής έκαστου σεναρίου δημιουργήθηκε ο πίνακας 8. 22
Πίνακας 8: Κόστος και βελτίωση τιμής ανά σενάριο εφαρμογής. α/α Σεναρίου Κόστος/m 2 έκτασης εφαρμογής 50% Βελτίωση για ποσοστό Σενάριο 1 10,00 25,08 Σενάριο 2 32,50 29,15 Σενάριο 3 20,00 32,41 Σενάριο 4 22,50 33,22 Σενάριο 5 70,00 33,22 Σενάριο 6 57,50 25,08 Στον πίνακα 8 διακρίνεται ότι, υπάρχει πλήθος εναλλακτικών τρόπων έτσι ώστε να επιτευχθεί μείωση του συντελεστή απορροής τόσο με οικονομικές αλλά και με λιγότερο οικονομικές μεθόδους. Αξιολογώντας τα αποτελέσματα του πίνακα 8 προκύπτει ότι, το Σενάριο που επιτυγχάνει τόσο τη μείωση του συντελεστή απορροής αλλά έχει και το χαμηλότερο κόστος είναι το Σενάριο 1 που προβλέπει την απόληξη των υδρορροών της κεραμοσκεπής σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους οι οποίοι δύνανται να είναι: α) παρτέρια με εγκατεστημένους θάμνους, β) χώροι διήθησης νερού είτε, γ) δεξαμενές συλλογής των όμβριων υδάτων. Όμως, σημαντική παράμετρος εκτός από την άρση της στεγανοποίησης αποτελεί και η ενίσχυση της συμμετοχής του πράσινου στην καθημερινότητα του πολίτη. Αυτή διασφαλίζεται με την εφαρμογή του Σεναρίου 4, που περιλαμβάνει την ευρεία συμμετοχή του πρασίνου (χλοοτάπητας, θάμνοι και δένδρα) στη ζωή των κατοίκων. Εκτιμώντας ότι, εκτός από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα (άρση στεγανοποίησης) έχει σημασία, ειδικά σε νέες υπό αστικοποίηση περιοχές, και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, για το λόγο αυτό, η Ομάδα Μελέτης προτείνει την εφαρμογή του Σεναρίου 4. 23
6. Συμπεράσματα - Προτάσεις Ολοκληρώνοντας το παρόν, αναφέρεται ότι, διερευνήθηκε ο βαθμός κινδύνου στεγανοποίησης σε μία υπό αστικοποίηση περιοχή και συγκεκριμένα στην περιοχή επέκτασης της Ν. Ραιδεστού. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιήθηκε Πολεοδομικό Σχέδιο της περιοχής, στο οποίο διακρίνεται το όριο της επέκτασης του οικισμού της Ν. Ραιδεστού. Βάσει αυτού του ορίου επιχειρήθηκε αρχικά η εκτίμηση του συντελεστή απορροής στην υφιστάμενη κατάσταση (=22). Η εφαρμογή των χρήσεων γης όπως ακριβώς αποτυπώνονται στο Πολεοδομικό Σχέδιο (αν και δεν έχουν οριστικοποιηθεί ακόμα), θεωρώντας ότι θα ακολουθηθούν οι συμβατές μέθοδοι αστικοποίησης (υλικά, τεχνικές), επιφέρει σημαντική αύξηση στην τιμή του συντελεστή απορροής (=83,39). Είναι προφανές ότι καθίσταται αναγκαίο να αξιολογηθούν (ως προς το παραγόμενο αποτέλεσμα αλλά και ως προς το κόστος) όλες εκείνες οι μέθοδοι άρσης της στεγανοποίησης και εν συνεχεία να προταθεί η βέλτιστη εφαρμογή. Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα του έτερου παραδοτέου της Δράσης 15 με τίτλο «Μελέτες περίπτωσης για τον περιορισμό της στεγανοποίησης σε υπό αστικοποίηση περιοχές», προέκυψε ότι, η εφαρμογή τεχνικών άρσης στεγανοποίησης μόνο σε δημόσια κτήρια, δεν επιφέρει σημαντική μείωση στην τιμή του συντελεστή απορροής. Το γεγονός αυτό, εξηγείται συνυπολογίζοντας ότι, η περιοχή επέκτασης της Νέας Ραιδεστού έχει μεγάλη έκταση (περί τα 4,823km 2 ). Σημαντική μείωση στην τιμή του δύναται να επιτευχθεί, μόνο όταν οι μέθοδοι απομείωσης της στεγανοποίησης εφαρμοστούν και στις ιδιωτικές κατοικίες. Τελικά, η εφαρμογή που προκρίνεται, αν και δεν είναι η πλέον οικονομική, περιλαμβάνει την ευρεία συμμετοχή του πρασίνου (χλοοτάπητας, θάμνοι και δένδρα) στη ζωή των κατοίκων. Η επιλογή αυτή έγινε με γνώμονα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, ειδικά σε μια νέα υπό αστικοποίηση περιοχή, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως πρότυπο οικιστικής ανάπτυξης. 24
FID TL_ID Αρχική τιμή Πολεοδομικό ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Δημόσια κτήρια 25 Σεν. 1 Σεν. 2 Σεν. 3 Σεν. 4 Σεν. 5 Σεν. 6 0 218 50 41 41 17 12 9 8 8 17 1 289 50 0 0 0 0 0 0 0 0 2 301 37 88 88 36 27 20 18 18 36 3 306 37 89 89 36 26 19 17 17 36 4 311 39 95 95 38 28 20 18 18 38 5 317 36 91 91 40 30 23 21 21 40 6 328 11 72 61 35 30 26 25 25 35 7 330 50 95 95 38 28 20 18 18 38 8 331 38 88 88 37 28 20 19 19 37 9 333 7 79 62 36 31 27 26 26 36 10 337 11 90 90 38 28 20 18 18 38 11 341 51 53 53 34 31 28 28 28 34 12 347 7 76 76 32 24 17 15 15 32 13 349 5 83 83 35 26 19 17 17 35 14 351 5 90 88 40 31 24 22 22 40 15 357 10 86 68 40 35 31 30 30 40 16 358 50 85 85 38 29 23 21 21 38 17 364 5 72 72 32 24 18 16 16 32 18 368 5 66 66 29 22 16 14 14 29 19 370 5 39 39 17 12 9 8 8 17 20 371 35 95 95 38 28 20 18 18 38 21 373 8 89 89 39 29 21 20 20 39 22 375 23 88 76 43 37 32 31 31 43 23 378 37 94 91 40 31 24 23 23 40 24 381 6 82 70 37 31 26 24 24 37 25 385 8 85 85 38 28 20 18 18 38 26 389 81 84 81 38 30 24 22 22 38 27 392 11 88 88 38 28 20 18 18 38 28 395 5 76 76 32 23 17 15 15 32 29 401 40 83 73 36 29 24 23 23 36 30 402 11 90 90 38 28 20 18 18 38 31 403 10 87 89 39 29 22 20 20 39 32 406 13 77 77 32 24 17 15 15 32 33 407 35 91 81 39 32 26 24 24 39 34 408 35 72 68 30 24 18 17 17 30 35 414 19 90 90 38 28 20 18 18 38 36 415 8 90 86 37 27 19 18 18 37 37 418 27 90 84 40 31 25 23 23 40 38 423 7 88 88 38 28 20 18 18 38 39 428 12 86 86 38 29 21 19 19 38 40 432 8 84 84 36 26 19 17 17 36 41 436 20 84 84 38 28 20 18 18 38 42 438 19 79 79 35 26 19 17 17 35 43 451 11 85 85 38 28 20 18 18 38 44 460 21 80 80 37 28 21 19 19 37 45 462 51 84 84 38 28 20 18 18 38 46 473 5 84 84 38 28 20 18 18 38 47 315 5 75 75 32 23 17 15 15 32 48 379 11 85 85 36 26 19 17 17 36 49 433 9 88 72 40 33 28 27 27 40