Για παραπομπή : Δάρδαλης Νικόλαος,, 2006, Περίληψη : Το Ομήρειο Παρθεναγωγείο ιδρύθηκε το 1881 από τον Παύλο Εμμανουήλ Αθηνογένη με τη στήριξη Ελλήνων ομογενών. Υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Σμύρνης και απευθυνόταν κυρίως στις εύπορες τάξεις. Χρονολόγηση 1881-1922 Γεωγραφικός εντοπισμός Σμύρνη 1. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα των Ευρωπαίων και η ακτινοβολία τους στους ελληνορθόδοξους της Σμύρνης Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα στη Σμύρνη λειτουργούσαν με τη χρηματοδότηση δυτικών κρατών και υπό τη διεύθυνση ξένων θρησκευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων εκπαιδευτικά ιδρύματα αρρένων και θηλέων όλων των βαθμίδων, ορφανοτροφεία, βρεφοκομεία αλλά και επαγγελματικές και γεωργικές σχολές. Δύο παρθεναγωγεία, το Γερμανικό Σχολείο των Διακονισσών, των Πρωσίδων καλογριών, και αυτό των Γαλλίδων καλογριών, των Dames de Sion, απευθύνονταν στις κοπέλες των ανώτερων τάξεων. Έχοντας ισχυρή οικονομική βάση και εφαρμόζοντας εκπαιδευτικά προγράμματα που ανταποκρίνονταν στα ζητούμενα των μεσαίων αστικών κοινωνικών ομάδων της εποχής, είχαν κατορθώσει να προσελκύουν μαθήτριες και άλλων εθνοθρησκευτικών κοινοτήτων. Πολλές οικογένειες Ελληνορθοδόξων έστελναν τις κόρες τους στην πρωσική ή στη γαλλική σχολή είτε ως οικότροφους είτε ως εξωτερικές μαθήτριες. Σύμφωνα με τον Α. Αθηνογένη, το 1880 και στις δύο σχολές φοιτούσαν γύρω στα 300-350 κορίτσια από ελληνορθόδοξες οικογένειες. 1 Πολλοί επιφανείς Ελληνορθόδοξοι της εποχής αλλά και ελληνικές εφημερίδες κατέκριναν με έμφαση την εκπαιδευτική πολιτική αυτών των ιδρυμάτων, καθώς «με πολλή περιφρόνηση γίνεται λόγος για την Ελλάδα και επαναλαμβανόταν μέχρι κόρου η γνωστή θεωρία του Φαλμεράυερ πως η φυλή των αρχαίων Ελλήνων εντελώς έχει χαθεί». Τόνιζαν ακόμη «ότι αι μαθήτριαι εξαναγκάζονται να προσεύχωνται και να γονυπετώσι δεκαοκτάκις της ημέρας εν ταις Εκκλησίαις των Καθολικών». Γι αυτό και αναφέρεται ότι οι μαθήτριες «δεν θα ηδύναντο να συνεχίσωσι [ ] την ελληνικήν παράδοσιν ως θυγατέρες, ως αδελφαί, ως σύζυγοι, ως μητέρες». 2 Οι αντιδράσεις αυτές σχετίζονται με δύο άμεσα αλληλοσυνδεόμενους παράγοντες: τη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας στους ελληνορθόδοξους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τη μια, και το ζήτημα της γυναικείας εκπαίδευσης, από την άλλη. 2. Η εκπαίδευση των κοριτσιών Η προσέλευση των κοριτσιών από ελληνορθόδοξες οικογένειες σε αυτά τα ιδρύματα οφειλόταν και στον περιορισμένο αριθμό των ελληνικών παρθεναγωγείων της πόλης μάλιστα κανένα από αυτά δεν είχε οικοτροφείο. Ακόμα και το πιο μεγάλο από αυτά, το Κεντρικό Παρθεναγωγείο, δεχόταν επικρίσεις ότι υστερούσε στην εκμάθηση των ξένων γλωσσών και τη διδασκαλία των σύγχρονων μαθημάτων, όπως της μουσικής, της ζωγραφικής και του χορού. Οι επικρίσεις αυτές μπορούν να ερμηνευτούν στο πλαίσιο των αλλαγών που σταδιακά επικρατούσαν στη νοοτροπία των μεσαίων εγγράμματων στρωμάτων των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων σε ό,τι αφορά τη γυναικεία εκπαίδευση. Είναι η εποχή που αναγνωρίζεται η ανάγκη να ενταχθούν συστηματικά οι γυναίκες στην εκπαιδευτική διαδικασία, προκειμένου να εξασφαλίσουν το απαραίτητο «συμβολικό κεφάλαιο» που θα επέτρεπε την κατά το δυνατόν πιο αποτελεσματική αξιοποίηση των γαμήλιων στρατηγικών της οικογένειας, που απέβλεπαν στην κοινωνική της άνοδο, και στη συνέχεια να αναλάβει την ανατροφή των παιδιών σύμφωνα με το αστικό και το εθνικό πρότυπο. Έτσι, οι γνώσεις που θα έπρεπε να αποκομίσουν ήταν εκείνες που θα τους έδιναν τα εφόδια να ενταχθούν στα μεσαία στρώματα (ξένες γλώσσες, ευρωπαϊκή μουσική και χοροί), θα τις βοηθούσαν να Δημιουργήθηκε στις 22/1/2017 Σελίδα 1/6
Για παραπομπή : Δάρδαλης Νικόλαος,, 2006, αναγνωρίσουν τη νεωτερική εθνική ταυτότητα ως την κύρια συλλογική τους ταυτότητα (σε αντικατάσταση της θρησκευτικής ή κοινοτικής) και θα τις προετοίμαζαν για τη μητρότητα, με σκοπό την ανατροφή ικανών πολιτών και πατριωτών. 3. Η ίδρυση του Ομήρειου Ανάμεσα στους ελληνορθόδοξους της Σμύρνης έγινε μια προσπάθεια, με προεξάρχοντα τον Παύλο Εμμανουήλ Αθηνογένη, διακεκριμένο παράγοντα της κοινότητας της Σμύρνης, να ιδρυθεί ελληνικό παρθεναγωγείο με οικοτροφείο που θα παρείχε εκπαίδευση εφάμιλλη των ξένων εκπαιδευτηρίων. Ωστόσο, αν και το σκεπτικό του Αθηνογένη και οι σχετικές προτάσεις του έτυχαν ευνοϊκής αντιμετώπισης, δε σημειώθηκε κάποια πρόοδος για την υλοποίησή τους εξαιτίας δυσκολιών που συνδέονταν με το οικονομικό κόστος και τις ενδεχόμενες αντιδράσεις από την πλευρά τόσο των Ευρωπαίων όσο και του οθωμανικού κράτους. Ένα απρόοπτο γεγονός επιτάχυνε τις διαδικασίες για τη δημιουργία ενός τέτοιου ιδρύματος. Στις 23 Μαρτίου 1880 μεγάλος σεισμός κατέστρεψε τη Χίο και χτύπησε σκληρά τις πόλεις και τα χωριά στη χερσόνησο της Ερυθραίας. Στη Σμύρνη τα δύο ξένα παρθεναγωγεία που διατηρούσαν οικοτροφείο περισυνέλεξαν και μετέφεραν στα κεντρικά τους καταστήματα διακόσια ορφανά. Το γαλλικό και το γερμανικό προξενείο, τα οποία στήριζαν τα δύο αυτά ιδρύματα, διέθεσαν μεγάλα ποσά για τη στήριξη των πληγέντων. Η συνδρομή αυτή των δύο ιδρυμάτων χρησιμοποιήθηκε ως επιχείρημα από αυτούς που ήταν ενάντιοι στην πρόταση του Αθηνογένη και υποστήριζαν ότι, αν ιδρυόταν ελληνικό παρθεναγωγείο ανταγωνιστικό των δυτικών εκπαιδευτηρίων, όλη αυτή η βοήθεια των ξένων προς τα ορφανά και τους σεισμοπαθείς μπορεί να μην είχε δοθεί τόσο απλόχερα. Ωστόσο, το Πάσχα του 1880 οι ελληνορθόδοξοι της Σμύρνης πληροφορήθηκαν ότι οι αρχές των δύο ιδρυμάτων ασκούσαν πίεση για τον προσηλυτισμό των παιδιών που είχαν περισυλλέξει, ορίζοντας ότι για να παραταθεί η φιλοξενία τους θα ήταν απαραίτητο να ασπαστούν το καθολικό ή το προτεσταντικό δόγμα. Η μητρόπολη της ελληνικής ορθόδοξης κοινότητας αντιδρώντας αμέσως απέσπασε με τη συνδρομή των τοπικών αρχών τα διακόσια ορφανά από τα δύο ιδρύματα. 3 Τότε συστήθηκε με πρωτοβουλία του Παύλου Αθηνογένη η Φιλεκπαιδευτική Εταιρία με σκοπό τη σύσταση ελληνικού παρθεναγωγείου με οικοτροφείο, ώστε να υποστηριχθεί «η εν αυτώ ελληνοπρεπής ανατροφή και εκπαίδευσις θυγατέρων των ενταύθα και αλλαχού ευπορουσών οικογενειών, διά της εκμαθήσεως της ελληνικής γλώσσης καταβαλλομένης επίσης ιδιαιτέρας μερίμνης προς εκμάθησιν και των συνηθηστέρων ευρωπαϊκών». 4 Η Εταιρία τέθηκε εξαρχής εκτός της δικαιοδοσίας της κοινότητας της Σμύρνης επιζητώντας την προστασία του ελληνικού κράτους. Πρώτος πρόεδρος εξελέγη ο Παύλος Αθηνογένης, γενικός γραμματέας ο Διονύσιος Μαρκόπουλος, ο οποίος πήρε τη θέση του προέδρου από το 1902, και ταμίας ο Έκτωρ Κοσαντέλης. Η εταιρεία για την πραγμάτωση των στόχων της εξέδωσε μετοχές και σε σύντομο χρονικό διάστημα συγκέντρωσε 20.000 χρυσές λίρες. 4. Η λειτουργία και το σχολικό πρόγραμμα Τα εγκαίνια του «Ελληνικού Παρθεναγωγείου μετ υποτροφείου» όπως ήταν η αρχική ονομασία πραγματοποιήθηκαν το Σεπτέμβριο του 1881. Στον κανονισμό του παρθεναγωγείου αναφέρεται ότι το ίδρυμα «σκοπόν προτίθεται την κατά τα πάτρια χριστιανικήν και ελληνοπρεπήν αγωγήν και παίδευσιν [...] και την όσον ένεστι τελειοτέραν εκμάθησιν των ευχρηστοτέρων ευρωπαϊκών γλωσσών». 5 Το παρθεναγωγείο στεγαζόταν στο κτήριο που ήταν γνωστό ως ακίνητο Bragiotti και είχε χρησιμοποιηθεί για οικοτροφείο των Dames de Sion. Είχε τα εξής τμήματα: νηπιαγωγείο διάρκειας δύο ετών, ελληνικό σχολείο με πέντε τάξεις, γυμνάσιο τεσσάρων τάξεων και αργότερα διδασκαλείο. Σε αυτό οι μαθήτριες επιμορφώνονταν ως δασκάλες, ώστε να διδάξουν στα σχολεία των ελληνικών κοινοτήτων της Μικράς Ασίας. Η κατάταξη των νεοεισερχόμενων μαθητριών στις εκπαιδευτικές βαθμίδες του ιδρύματος γινόταν κατόπιν εξέτασής τους γραπτής και προφορικής από τους καθηγητές της σχολής. Στο νηπιαγωγείο μπορούσαν να φοιτήσουν και αγόρια ηλικίας μικρότερης των δέκα ετών. Οι μαθήτριες που γίνονταν δεκτές μπορούσαν να φοιτήσουν ως οικότροφοι, ημιοικότροφοι και εξωτερικές μαθήτριες. Τα ετήσια δίδακτρα για τις οικοτρόφους ήταν 32 λίρες, για τις ημιοικοτρόφους 16 και για τις Δημιουργήθηκε στις 22/1/2017 Σελίδα 2/6
Για παραπομπή : Δάρδαλης Νικόλαος,, 2006, εξωτερικές 8. Οι κηδεμόνες των μαθητών ήταν υποχρεωμένοι αμέσως μετά την εγγραφή των παιδιών τους στο ίδρυμα να καταβάλουν το ήμισυ των διδάκτρων και των τροφείων τους. Δωρεάν φοίτηση προβλεπόταν μόνο για τις άπορες κοπέλες που είχαν αποφοιτήσει με καλό βαθμό από την τρίτη και τέταρτη τάξη του γυμνασίου και επιθυμούσαν να εγγραφούν στο διδασκαλείο του ιδρύματος για να γίνουν δασκάλες. Στο εκπαιδευτήριο γίνονταν δεκτές και μαθήτριες που δεν ανήκαν στην ορθόδοξη κοινότητα, χωρίς να είναι υποχρεωμένες να παρακολουθούν τη διδασκαλία των θρησκευτικών μαθημάτων και να συμμετέχουν στο ορθόδοξο τελετουργικό. Στον κανονισμό του σχολείου αναφέρεται ότι ύστερα από συνεννόηση με τη διεύθυνση οι μαθήτριες άλλων θρησκευμάτων μπορούσαν να τελούν κανονικά μέσα στο χώρο του ιδρύματος τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. 6 Αμέσως μετά την ίδρυση της σχολής, η Εφορεία του παρθεναγωγείου επέλεξε διακεκριμένους καθηγητές και δασκάλους για να διδάξουν ξένες γλώσσες στο ίδρυμα και να εφαρμόσουν σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους. Το πρώτο χρόνο της λειτουργίας του το ίδρυμα είχε 70 μαθήτριες, οι οποίες αυξήθηκαν σε διακόσιες την επόμενη χρονιά. Τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή του, το 1885, το εκπαιδευτήριο αναγνωρίστηκε από το ελληνικό υπουργείο Παιδείας ως ισότιμο και ισόβαθμο με το Αρσάκειο Αθηνών. Αυτό συνεπαγόταν την υποχρέωση «να συμμορφούσθε προς το κατ έτος εγκρινόμενον υπό του καθ ημάς υπουργείου πρόγραμμα των διδακτέων εν τω Αρσακείω μαθημάτων». 7 Τον Οκτώβριο του 1886 το σχολείο ύστερα από εισήγηση του ιδρυτή του μετονομάζεται σε Ομήρειο Παρθεναγωγείο. 5. Το νέο Ομήρειο Ωστόσο η μετονομασία αυτή συνοδεύτηκε από μια καταστροφή. Το Νοέμβριο του 1886 μια πυρκαγιά κατέκαψε το Ομήρειο Παρθεναγωγείο. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ανεγέρθηκε σε παράπλευρο αγορασμένο γήπεδο νέο σχολικό κτήριο, το οποίο σχεδίασε ο Σμυρναίος αρχιτέκτονας Ξενοφών Λάτρης. Το νέο Ομήρειο κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις επιταγές της αρχιτεκτονικής της εποχής σε ό,τι αφορά τον αερισμό και το φωτισμό. Ήταν φτιαγμένο από μάρμαρο, με ευρύχωρες και ευήλιες αίθουσες και κοιτώνες. Ανάμεσα στους χώρους του συμπεριλαμβάνονταν βιβλιοθήκη, που έφτασε να περιέχει πάνω από 10.000 τόμους, υπόστεγο για γυμναστική και ανθόκηπος με μαρμαρόγλυφο πίδακα. Οι διπλοί πίνακες κάθε αίθουσας λειτουργούσαν με τέτοιο μηχανισμό, ώστε με μια περιστροφική κίνηση ο καθηγητής μπορούσε ταυτόχρονα να χρησιμοποιεί τέσσερις επιφάνειες γραφής. Το Ομήρειο διέθετε και χημείο εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα τεχνολογικά μέσα της εποχής. Μετά τη μετεγκατάσταση του Ομήρειου τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτήρια δέχτηκαν ισχυρό πλήγμα, καθώς το σχολείο συγκέντρωσε μεγάλο αριθμό κοριτσιών από τις ελληνορθόδοξες εύπορες οικογένειες της πόλης. Η διείσδυση του σχολείου στην αστική τάξη της Σμύρνης φαίνεται και από το γεγονός ότι στις μαθήτριές του συγκαταλέγονταν και αρκετά κορίτσια από εύπορες αρμενικές και εβραϊκές οικογένειες. 6. Εκπαίδευση και καθήκοντα των μαθητριών Το ορθόδοξο τελετουργικό που ακολουθούσε το πρόγραμμα του Ομήρειου δεν αναιρούσε το γεγονός ότι η διδασκαλία των ξένων γλωσσών αποτελούσε μια από τις βασικές του συνιστώσες. Η διδασκαλία της γαλλικής και της αγγλικής ήταν υποχρεωτική σε όλες τις τάξεις του σχολείου. Στο άρθρο 21 του κανονισμού του σχολείου αναφέρεται ότι «κατά τας ώρας της τραπέζης και τα διαλείμματα, αι μαθήτριαι χρώνται εν ταις διαλέξεσιν αυτών τη γαλλική και αγγλική γλώσσα εναλλάξ». 8 Υποχρεωτική ήταν επίσης η εκμάθηση φωνητικής, μουσικής, χορού και γυμναστικής. Αντίθετα, προαιρετική ήταν η διδασκαλία της γερμανικής, ιταλικής και αρμενικής γλώσσας. Μεγάλη έμφαση δινόταν στην ηθική και σωματική αγωγή και στην προετοιμασία των κοριτσιών για τα οικογενειακά τους καθήκοντα. Οι μαθήτριες για να γίνουν δεκτές έπρεπε να είναι «χρηστοήθεις και υγιείς». Ο εκκλησιασμός, η ανάγνωση του Ευαγγελίου και η προσευχή κατείχαν σημαντική θέση στο πρόγραμμα των μαθητριών. Καθημερινά «οι οικότροφοι επί δίωρον καταγίνονται εις την ραπτικήν». Αξίζει να σημειωθεί ότι το διοικητικό συμβούλιο μπορούσε να συγκροτεί, όποτε έκρινε αναγκαίο, σώμα κοσμητριών από «συμπολίτιδας δέσποινας εκ των επί φιλομουσία και χριστιανική αρετή διακρινομένων αίτινες [ ] εποπτεύωσι την εν αυτώ ευταξίαν των μαθητριών». 9 Δημιουργήθηκε στις 22/1/2017 Σελίδα 3/6
Για παραπομπή : Δάρδαλης Νικόλαος,, 2006, Το νέο Ομήρειο θεωρούνταν εφάμιλλο των σύγχρονων ευρωπαϊκών παρθεναγωγείων. Κάθε χρόνο σπούδαζαν σε αυτό 250-300 μαθήτριες, από τις οποίες 40-50 ήταν οικότροφοι. Αναφέρεται ότι το τελευταίο έτος της λειτουργίας του σχολείου το διδακτικό προσωπικό αποτελούνταν από 17 καθηγητές και καθηγήτριες. 7. Διοίκηση Το Ομήρειο Παρθεναγωγείο διοικούνταν από δωδεκαμελές διοικητικό συμβούλιο, αρχικά από τους ιδρυτές του εκπαιδευτηρίου και αργότερα από τους διαδόχους που οι ίδιοι οι ιδρυτές υποδείκνυαν. Το συμβούλιο το απάρτιζαν τρεις επιτροπές: η πρώτη για τα εκπαιδευτικά θέματα και την επιλογή προσωπικού, η δεύτερη για την οικονομική διαχείριση και η τρίτη για τη γενική επίβλεψη του ιδρύματος. Το διοικητικό συμβουλίο, όπως αναφέρει και ο ίδιος ο πρόεδρός του, αποτελούνταν κυρίως από ανθρώπους που ανήκαν στην εμπορική τάξη της Σμύρνης. 10 Η διοίκηση του ιδρύματος λογοδοτούσε κάθε χρόνο στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας και στο μητροπολίτη της Σμύρνης. Ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου έστελνε στοιχεία για τους μαθητές, τους καθηγητές και το πρόγραμμα, όποτε του το ζητούσαν οι Αρχές της μητρόπολης της πόλης. 11 Χάρη στα δίδακτρα και τροφεία που έδιναν οι μαθητές, το ίδρυμα μπορούσε να καλύπτει με ευχέρεια τα έξοδα λειτουργίας του, που ανέρχονταν ετησίως στις 10.000 χρυσές λίρες. Τα έξοδα για την ανέγερση του ακινήτου και τον εξοπλισμό του σχολείου καλύφθηκαν μέσω δωρεών από εύπορους Ελληνορθόδοξους της Σμύρνης. Το 1909 το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών χορήγησε στο ίδρυμα 12.000 δραχμές. 12 Ο ιδεολογικός χαρακτήρας του Ομήρειου περιστρέφεται γύρω από τους άξονες της εθνικής συγκρότησης και της κοινωνικής υπεροχής και καθίσταται σαφής στο διοικητικό καθεστώς του ιδρύματος. Τόσο ο διακηρυγμένος προσανατολισμός του ιδρύματος προς τις εύπορες οικογένειες όσο και το κοινωνικό προφίλ των διοικούντων αναδεικνύουν το Ομήρειο σε έναν εκπαιδευτικό θεσμό της ελληνορθόδοξης ελίτ της Σμύρνης. Αυτές είναι οι κατεξοχήν κοινωνικές ομάδες που αναγνωρίζουν την αξία της γυναικείας εκπαίδευσης στο αστικό περιβάλλον του κοινωνικού τους περίγυρου. Ως προς τα διοικητικά πράγματα, το σχολείο διευθυνόταν από μια κλειστή ομάδα ανθρώπων που αναπαραγόταν εσωτερικά, χωρίς την ανάμειξη των κοινοτικών μηχανισμών της Σμύρνης, και αναφερόταν ουσιαστικά στο ελληνικό κράτος μέσω του προξενείου. Σε αυτό το σημείο οι ιδρυτές του σχολείου αναπαρήγαγαν το καθεστώς λειτουργίας εκείνων των ευρωπαϊκών σχολείων της Σμύρνης που «προστατεύονταν» από ένα ξένο κράτος. Τούτο αντικατοπτρίζει τις ιδεολογικές επιλογές ενός μέρους της ελληνορθόδοξης ελίτ της Σμύρνης, εκείνης που έχει ή επιζητεί να αποκτήσει στενούς δεσμούς με το «εθνικό κέντρο». Το Ομήρειο συμμετείχε στις πρωτοβουλίες τόσο της ελληνορθόδοξης ελίτ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και του ελληνικού κράτους σε σχέση με τη διασπορά της ελληνικής παιδείας και γλώσσας (και συνακόλουθα της εθνικής ιδεολογίας). Στο πλαίσιο αυτό είναι χαρακτηριστικό ότι ανέλαβε να εκπαιδεύσει υποτρόφους μαθήτριες, οι οποίες μετά το πέρας των σπουδών τους αποστέλλονταν ως δασκάλες στους τόπους καταγωγής τους. 13 Αυτή η πρακτική αντικατοπτρίζει την αίσθηση κοινωνικής υπεροχής των Σμυρναίων αστών έναντι των άλλων Ελληνορθοδόξων της Μικράς Ασίας, αλλά επιπλέον εναρμονίζεται και με την επιδιωκόμενη από το ελληνικό κράτος διάχυση της ελληνικής παιδείας και της εθνικής ιδεολογίας. Το Ομήρειο φαίνεται πως επιζητούσε να καταλάβει σημαντικό ρόλο στη διαμεσολάβηση ιδεολογίας και πολιτικής συμπεριφοράς ανάμεσα στην Αθήνα και τους Ελληνορθόδοξους, καταρχήν της Σμύρνης και δευτερευόντως της Μικράς Ασίας. 8. Το τέλος του Ομήρειου Κατά την τριετή παρουσία του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη μέρος του ιδρύματος είχε επιταχθεί για τις ανάγκες του στρατεύματος. Η αποχώρηση του ελληνικού στρατού και η Καταστροφή του 1922 σήμαινε και το τέλος του εκπαιδευτικού ιδρύματος. Οι απόφοιτές του σύστησαν το 1950 τον πολιτιστικό και φιλανθρωπικό «Σύλλογο Αποφοίτων Ομηρειάδων». 14 Δημιουργήθηκε στις 22/1/2017 Σελίδα 4/6
Για παραπομπή : Δάρδαλης Νικόλαος,, 2006, 1. Αθηνογένης, Α. Ι., «Το Ομήρειον παρθεναγωγείο της Σμύρνης», Μικρασιατικά Χρονικά Α (1938), σελ. 142. 2. Σολομωνίδης, Χ. Σ., Η παιδεία στη Σμύρνη (Αθήνα 1961), σελ. 256. 3. Αθηνογένης, Α. Ι., «Το Ομήρειον παρθεναγωγείο της Σμύρνης», Μικρασιατικά Χρονικά Α (1938), σελ. 146-148. 4. Καταστατικόν της εν Σμύρνη Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας (Σμύρνη 1881), σελ. 2. 5. Κανονισμός του υπό της εν Σμύρνη Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας ιδρυθέντος Ελληνικού Παρθεναγωγείου μετ' οικοτροφείου (Σμύρνη 1881), σελ. 3. 6. Κανονισμός του υπό της εν Σμύρνη Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας ιδρυθέντος Ελληνικού Παρθεναγωγείου μετ' οικοτροφείου (Σμύρνη 1881), σελ. 20. 7. Σολομωνίδης, Χ. Σ., Η παιδεία στη Σμύρνη (Αθήνα 1961), σελ. 262. 8. Κανονισμός του υπό της εν Σμύρνη Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας ιδρυθέντος Ελληνικού Παρθεναγωγείου μετ' οικοτροφείου (Σμύρνη 1881), σελ. 18. 9. Κανονισμός του Ομηρείου Ανώτατου Ελληνικού Παρθεναγωγείου μετ οικοτροφείου ιδρυθέντος τω 1881 (Σμύρνη 1895), σελ. 8, 17, 21-39 Σολομωνίδης, Χ. Σ., Η παιδεία στη Σμύρνη (Αθήνα 1961), σελ. 258-268. 10. Μαρκόπουλος, Δ., «Συνοπτική ιστορία του εν Σμύρνη Ομήρειου Ελληνικού παρθεναγωγείου μετ οικοτροφείου ιδρυθέντος τω 1881», Ξενοφάνης 1:11-12 (1904), σελ. 522-523. 11. Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922) Β, Η οργάνωση και η λειτουργία των σχολείων (Αθήνα 1989), σελ. 160. 12. Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922) Γ, Η εξάρτηση και η δραστηριότητα των σχολείων (Αθήνα 1991), σελ. 47 Αθηνογένης, Α. Ι., «Το Ομήρειον παρθεναγωγείο της Σμύρνης», Μικρασιατικά Χρονικά Α (1938), σελ. 157. 13. Βλ. Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922) Γ, Η εξάρτηση και η δραστηριότητα των σχολείων (Αθήνα 1991), σελ. 97. 14. Σολομωνίδης, Χ. Σ., Η παιδεία στη Σμύρνη (Αθήνα 1961), σελ. 276-277. Βιβλιογραφία : Αναγνωστοπούλου Σ., Μικρά Ασία, 19ος αι.-1919. Οι Eλληνορθόδοξες Κοινότητες. Aπό το Μιλλέτ των Ρωμιών στο Ελληνικό Έθνος, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997 Σολδάτος Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922), Α': Η γέννηση και η εξέλιξη των σχολείων, Αθήνα 1989 Σολδάτος Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922). Β : Η οργάνωση και η λειτουργία των σχολείων, Αθήνα 1989 Σολομωνίδης Χ., Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα 1961 Μαρκόπουλος Διονύσιος, "Περί εκπαιδεύσεως", Ξενοφάνης, 3:5, Φεβρουάριος 1906, 230-236 Δημιουργήθηκε στις 22/1/2017 Σελίδα 5/6
Για παραπομπή : Δάρδαλης Νικόλαος,, 2006, Μαρκόπουλος Διονύσιος, "Περί εκπαιδεύσεως", Ξενοφάνης, 3:6, Μάρτιος 1906, 262-272 Μαρκόπουλος Διονύσιος, "Συνοπτική ιστορία του εν Σμύρνη «Ομήρειου» Ελληνικού παρθεναγωγείου μετ οικοτροφείου ιδρυθέντος τω 1881", Ξενοφάνης, 1:11-12, 1904, 518-523 Αθηνογένης Αντώνιος, "Το Ομήρειον παρθεναγωγείο της Σμύρνης", Μικρασιατικά Χρονικά, Α, 1938, 137-158 Φραγκάκη-Syrett Έλενα, Τhe Comerce of Smyrna in the eighteenth century (1700-1820), Αθήνα 1992 Σολδάτος Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922). Γ : Η εξάρτηση και η δραστηριότητα των σχολείων, Αθήνα 1991 Πηγές Καταστατικόν της εν Σμύρνη Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας (Σμύρνη 1881) Εφημερίδα Μικρασιατική Ηχώ (Αθήνα, Μάρτιος 1966) Κανονισμός του υπό της εν Σμύρνη Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας ιδρυθέντος Ελληνικού Παρθεναγωγείου μετ οικοτροφείου (Σμύρνη 1881) Κανονισμός του Ομηρείου Ανωτάτου Ελληνικού Παρθεναγωγείου μετ οικοτροφείου ιδρυθέντος τω 1881 (Σμύρνη 1895) Δημιουργήθηκε στις 22/1/2017 Σελίδα 6/6