ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ενότητα 1: ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Α.Ε.Α.Θ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας 1 Εξετάζονται η δυνατότητα ύπαρξης μιας φιλοσοφίας χριστιανικής και ο τρόπος που μπορεί να συνεργαστεί η πίστη με τον λόγο. Γίνεται μια αναδρομή στις κυριότερες θεωρίες που διατυπώθηκαν από θεολόγους και φιλοσόφους σχετικά με την ύπαρξη ή μη αμοιβαίων σχέσεων μεταξύ φιλοσοφικής σκέψης και χριστιανικής πίστης. 4
Σκοποί ενότητας 2 Επίσης, εκτιμάται η φιλοσοφική κίνηση που αναπτύχθηκε στον χριστιανικό κόσμο ως ιστορικό γεγονός. 5
Περιεχόμενα ενότητας ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 6
1.1 Προσέγγιση της έννοιας Σημειώνονται κυρίως δύο τρόποι προσέγγισης της χριστιανικής φιλοσοφίας: Ο πρώτος τρόπος την αναγνωρίζει ως ιστορικό γεγονός. Διαπιστώνεται ότι φιλοσοφική κίνηση υπήρξε στο Βυζάντιο, στον Δυτικό Μεσαίωνα, στους Άραβες και στους Ιουδαίους, και άσκησαν επίδραση η μια πάνω στην άλλη. Ο δεύτερος τρόπος αφορά τη φιλοσοφική στάση απέναντι στο θέμα. Εδώ προκύπτει το ερώτημα: υπάρχουν φιλόσοφοι χριστιανοί; Όπως υπάρχουν φιλόσοφοι ιδεαλιστές, φιλόσοφοι εμπειρικοί κ.ά;
1.2 Προσέγγιση της έννοιας Συνεπώς, κατά πόσο μπορούμε να μιλάμε για χριστιανική φιλοσοφία; Αρκετοί ιστορικοί της φιλοσοφίας διαπιστώνουν ότι δεν υπήρξε φιλοσοφία στο Μεσαίωνα, φυσικά ούτε και στο Βυζάντιο. Οι φιλόσοφοι προσπαθούν να εξηγήσουν την παραπάνω διαπίστωση. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν παρατηρείται στην ιστορία, γιατί η έννοια αυτή είναι αντιφατική.
1.3 Προσέγγιση της έννοιας Γιατί η έννοια είναι αντιφατική; Οι ορθολογιστές λένε ότι ανάμεσα στη θρησκεία και τη φιλοσοφία υπάρχει ουσιαστική διαφορά, που κάνει αδύνατη κάθε συνεργασία. Η θρησκεία δεν ανήκει στην τάξη του λόγου. Ο λόγος ανήκει στην τάξη της φιλοσοφίας. Προκύπτει το θέμα της σχέσης μεταξύ πίστης και λόγου.
1.4 Προσέγγιση της έννοιας Όσοι καλλιεργούν τη δεν κατόρθωσαν να φτάσουν σ ένα ορισμό της. Οι θωμιστές ενδιαφέρονται για τον λόγο. Υποστηρίζουν ότι ο Θωμάς Ακινάτης (1225-1274, Ιταλός ιερέας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στο τάγμα των Δομινικανών, σημαντικός φιλόσοφος και θεολόγος, εκπρόσωπος της σχολής του σχολαστικισμού) είναι ο μόνος χριστιανός στοχαστής που κατόρθωσε να ιδρύσει φιλοσοφία. Η φιλοσοφία του δεν έρχεται σε αντίφαση με την πίστη, γιατί η πίστη είναι αληθινή και η αλήθεια δεν μπορεί να αντιφάσκει στην αλήθεια. Στην περίπτωση αυτή η είναι απλώς φιλοσοφία.
1.5 Προσέγγιση της έννοιας Αντιθέτως, ο Αυγουστίνος (354-430 χριστιανός θεολόγος και φιλόσοφος, θεμελιωτής του Δυτικού χριστιανισμού και της Δυτικής φιλοσοφίας) και οι οπαδοί του ακολουθούν διαφορετική κατεύθυνση ενδιαφέρονται για την πίστη. Τόνισαν ότι η κατανόηση του περιεχομένου της Αποκαλύψεως γίνεται με τη βοήθεια της φιλοσοφίας. Έτσι δέχονται τη με τον όρο να είναι μόνο χριστιανική και να πάψει να είναι φιλοσοφία.
1.6 Προσέγγιση της έννοιας Η απάντηση στο ερώτημα της ύπαρξης ή όχι χριστιανικής φιλοσοφίας αναζητείται όχι με τη λογική διερεύνηση και ανάλυση των όρων, αλλά στην ιστορική πραγματικότητα. Ο στόχος είναι να εξεταστεί αν και πότε η φιλοσοφική σκέψη και χριστιανική πίστη είχαν αμοιβαίες σχέσεις. Τι αισθανόταν ότι έδιναν και έπαιρναν η μια από την άλλη. Αυτή είναι η άποψη που υποστηρίζει ο Etienne Gilson (1884-1978, Γάλλος, ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς της φιλοσοφίας).
1.7 Προσέγγιση της έννοιας Υπάρχουν όμως και σοφοί που αρνούνται ότι φιλοσοφία και χριστιανισμός είχαν αμοιβαίες σχέσεις. Η περίπτωση του Harnack (1851-1928, Γερμανός Λουθηρανός θεολόγος, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός, μνημονεύεται κυρίως με το έργο του Ιστορία των Δογμάτων). Υποστήριξε ότι ο χριστιανισμός των πρώτων χρόνων δεν έφερνε μαζί του κανένα θεωρητικό στοιχείο αλλά ήταν κίνηση αλληλοβοήθειας.
1.8 Προσέγγιση της έννοιας Η άποψη του Harnack παραβλέπει πολλά κείμενα όχι χριστιανών φιλοσόφων αλλά της ίδιας της Αγίας Γραφής. Τα κείμενα αυτά είναι: Η Α Καθολική Επιστολή του Ιωάννη, η οποία μιλάει για την αλήθεια, την κάθαρση αμαρτίας και την αιώνια ζωή. Η διδασκαλία του αποστόλου Παύλου για τη θεία Χάρη. Ο πρόλογος του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, όπου περιέχεται η διδασκαλία για τον Λόγο, τον ουράνιο Πατέρα, τη θεία Πρόνοια και την αιώνια ζωή στη βασιλεία των ουρανών.
1.9 Προσέγγιση της έννοιας Η Παλαιά Διαθήκη συμπεριλαμβάνει πλήθος από νοήματα για τον Θεό και για την κυβέρνηση του κόσμου από τον Θεό. Όλα αυτά είναι θρησκευτικές θέσεις με θεωρητικό περιεχόμενο. Συνεπώς ο χριστιανικός βίος περιείχε ευθύς εξαρχής και θεωρητικά στοιχεία, που άνοιξαν νέους ορίζοντες στη φιλοσοφική σκέψη.
1.10 Προσέγγιση της έννοιας Η νεότερη φιλοσοφία δεν θα ήταν ότι ακριβώς είναι αν δεν είχε προηγηθεί η. Στην επίδραση του χριστιανισμού οφείλει η νεότερη φιλοσοφία σε μεγάλο μέρος μερικές από τις κατευθυντήριες αρχές που την εμπνέουν. Το παράδειγμα του Descartes είναι σαφές και χαρακτηριστικό.
1.11 Προσέγγιση της έννοιας Ο Descartes (1596-1650, Γάλλος φιλόσοφος, μαθηματικός και επιστήμονας φυσικών επιστημών, μια από τις σημαντικότερες μορφές του ευρωπαϊκού ορθολογισμού, γνωστός από τη ρήση του cogito ergo sum= σκέφτομαι άρα υπάρχω) στο έργο του Στοχασμοί πάνω στη μεταφυσική: Αποδεικνύει την ύπαρξη του Θεού και την αθανασία της ψυχής.
1.12 Προσέγγιση της έννοιας Στηρίζεται στη ιδέα ενός παντοδύναμου Θεού, που κατά κάποιο τρόπο δημιουργεί μόνος του τον εαυτό του, τις αιώνιες αλήθειες, ακόμη και τις μαθηματικές. Δημιουργεί το σύμπαν από το τίποτε και το διατηρεί στην ύπαρξη με αδιάκοπη δημιουργία κάθε στιγμή. Χωρίς αυτή την αδιάκοπη δημιουργία όλα τα πράγματα θα ξανάπεφταν αμέσως στο μηδέν, στο χάος, από το οποίο τα έφερε στην ύπαρξη η θέληση του Θεού.
1.13 Προσέγγιση της έννοιας Στην περίπτωση αυτή ο Descartes εξαρτάται απ ευθείας από τη βιβλική παράδοση: Πώς βλέπει τον Θεό; Άπειρο, τέλειο, παντοδύναμο, δημιουργό ουρανού και γης, που έπλασε τον άνθρωπο κατ εικόνα και καθ ομοίωσίν του και διατηρεί όλα τα όντα με τη δημιουργική πράξη που τα ποίησε. Ας βεβαιώνει ο Descartes ότι όλες οι ιδέες από τις οποίες ξεκινά είναι ιδέες σαφείς και καθαρές τις οποίες ανακαλύπτει μέσα του ο φυσικός λόγος.
1.14 Προσέγγιση της έννοιας Στην περίπτωση αυτή ο Descartes εξαρτάται απ ευθείας από τη βιβλική παράδοση (συνέχεια): Οι ιδέες αυτές, οι καθαρά νοητικές και λογικές συμφωνούν μ εκείνες που είχε διδάξει ο χριστιανισμός δεκαέξι αιώνες πριν απ αυτόν στο όνομα της πίστης και της αποκάλυψης. Στη νεότερη φιλοσοφία η περίπτωση του Descartes δεν αποτελεί εξαίρεση. Είναι σχεδόν ο κανόνας.
1.15 Προσέγγιση της έννοιας Στην περίπτωση αυτή ο Descartes εξαρτάται απ ευθείας από τη βιβλική παράδοση (συνέχεια): Η νεότερη φιλοσοφία χρησιμοποιεί: α) ως πηγή τη χριστιανική φιλοσοφική παράδοση, και β) ως μεθοδολογία την ελληνική φιλοσοφική παράδοση. Ένας νεότερος φιλόσοφος βλέπει τα πράγματα με τρόπο ανεξάρτητο από την ελληνική φιλοσοφική παράδοση, με νέα μάτια. Αυτή η νέα όραση έχει τη ρίζα της στη χριστιανική ανθρωπολογία, που μας οδήγησε να ανακαλύψουμε μέσα μας η χριστιανική αποκάλυψη.
1.16 Προσέγγιση της έννοιας Σύμφωνα με το Λάιμπνιτς (1646-1716, Γερμανός φιλόσοφος, μαθηματικός, διπλωμάτης, φυσικός, ιστορικός, βιβλιοθηκονόμος και νομικός, θεωρείται ως καθολικό πνεύμα της εποχής του, του έχει αποδοθεί ο τίτλος ο πολυμαθέστατος ανήρ μετά τον Αριστοτέλη).
1.17 Προσέγγιση της έννοιας Στο έργο του Λόγος για τη μεταφυσική, όπου πραγματεύεται την έννοια του τέλειου και ελεύθερου όντος, του Θεού, αιτιολογεί τη θεία πρόνοια και κλείνει με τα ακόλουθα λόγια: Οι αρχαίοι πολύ λίγο γνώριζαν τις σπουδαίες αυτές αλήθειες. Ο Ιησούς Χριστός, μόνο αυτός τις διατύπωσε με τρόπο θεϊκό, αλλά και τόσο καθαρά και οικεία που και οι πιο άξεστοι τις καταλάβαιναν. Έτσι το Ευαγγέλιό Του άλλαξε εντελώς την όψη των ανθρώπινων πραγμάτων.
1.18 Προσέγγιση της έννοιας Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε: Ο χωρισμός φιλοσοφίας και θρησκείας δεν ήταν σχεδόν ποτέ ριζικός. Η μεταφυσική των νεότερων χρόνων έχει επηρεαστεί από τη χριστιανική αποκάλυψη, καθώς από αυτήν πέρασαν στην καθαρή φιλοσοφία φιλοσοφικές ιδέες. Η επίδραση του χριστιανισμού στη φιλοσοφία είναι πραγματικό γεγονός. Η πίστη είναι πηγή που τροφοδοτεί τον φιλοσοφικό λόγο.
1.19 Προσέγγιση της έννοιας Ο Καντ (1724-1804, Γερμανός φιλόσοφος και επιστήμονας, ιδρυτής της θετικής φιλοσοφίας, ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους και στοχαστές όλων των εποχών) διατύπωσε τον περίφημο νόμο των τριών σταδίων, ο οποίος νόμιζε ότι περιέγραφε οριστικά τον ρυθμό της ιστορίας και του πολιτισμού. Μάλιστα πίστεψε ότι μ αυτόν τον νόμο έκανε τον επικήδειο στη Θεολογία και τη μεταφυσική. Ποια ήταν όμως αυτά τα στάδια; Το πρώτο στάδιο ήταν το μυθολογικό, η περίοδος του μύθου.
1.21 Προσέγγιση της έννοιας Ακολούθησε η μεταφυσική περίοδος, κατά την οποία η σκέψη ήταν λογική, αλλά όχι σε αναφορά προς τα πράγματα. Την περίοδο αυτή διαδέχτηκε η τρίτη και οριστική, η θετικά επιστημονική.
1.22 Προσέγγιση της έννοιας Αξιοπρόσεκτη είναι η σκέψη που διατύπωσε ο Γκότχολντ Εφραίμ Λέσσιν (1729-1781, Γερμανός συγγραφέας του Διαφωτισμού, δραματικός ποιητής και κριτικός της τέχνης): Δίχως αμφιβολία οι θρησκευτικές αλήθειες όταν αποκαλύφθηκαν δεν ήταν έλλογες. Οι αλήθειες που προβάλλει ο χριστιανισμός μπορούν να γίνουν κατανοητές από την ανθρώπινη λογική.
1.23 Προσέγγιση της έννοιας Αξιοπρόσεκτη είναι η σκέψη που διατύπωσε ο Γκότχολντ Εφραίμ Λέσσιν (1729-1781, Γερμανός συγγραφέας του Διαφωτισμού, δραματικός ποιητής και κριτικός της τέχνης) (συνέχεια): Σ αυτό ακριβώς το έργο αφοσιώνονται οι χριστιανοί φιλόσοφοι: να παρουσιάσουν με τη χρήση του λόγου το περιεχόμενο της πίστης. Η μελέτη του έργου τους δείχνει τι κέρδισε ο νους με το να εμπνέεται από τη Βίβλο και το Ευαγγέλιο.
1.24 Προσέγγιση της έννοιας Συνεπώς, η έκφραση : Παρά τις αντιρρήσεις των ορθολογιστών, δεν είναι αντιφατική, έχει νόημα και εκφράζει ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός. Συνώνυμη έκφρασή της είναι η χριστιανική μεταφυσική. Αυτό σημαίνει ότι οι όροι και χριστιανική μεταφυσική μπορούν να εναλλάσσονται και να αντικαθιστούν χωρίς κανένα πρόβλημα ο ένας τον άλλο. Ωστόσο, πολλές φορές χρειάζεται να εξηγήσουμε το περιεχόμενο του όρου μεταφυσική.
1.25 Προσέγγιση της έννοιας Ο όρος μεταφυσική: Δε δηλώνει τη φιλοσοφία που ασχολείται με την ύπαρξη και την ουσία του Θεού ή με τα υπερκόσμια. Ως τεχνικός όρος, αναφέρεται σε κάθε νοηματοδότηση που κάνει ο φιλοσοφικός στοχασμός, ερμηνεύοντας τη φυσική πραγματικότητα ή την πνευματική ζωή.
1.26 Προσέγγιση της έννοιας Ο όρος μεταφυσική (συνέχεια): Ο όρος πλάστηκε από το έργο του Αριστοτέλη Μετά τα Φυσικά. Η ονομασία του έργου έγινε από μια τυχαία ταξινόμηση. Ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος, περιπατητικός φιλόσοφος τον 1ο αιώνα π.χ. κάνοντας την πρώτη συστηματική κατάταξη των αριστοτελικών συγγραμμάτων, τοποθέτησε το παραπάνω έργο μετά το γνωστό αριστοτελικό έργο Φυσικά. Από τη θέση αυτή πήρε και την ονομασία.
1.27 Προσέγγιση της έννοιας Το έργο της μεταφυσικής: Ασχολείται με κοσμολογικά, ανθρωπολογικά και θεολογικά προβλήματα. Προβάλλει τη φυσική πραγματικότητα στη σημασία της, αυτό που σημαίνει το είναι της πραγματικότητας σε σχέση με την ανθρώπινη μοίρα.
1.28 Προσέγγιση της έννοιας Το έργο της μεταφυσικής (συνέχεια): Είναι προσγειωμένη στα πράγματα και ενδιαφέρεται για τη θέση τους μέσα στον κόσμο και τη σχέση τους με τον άνθρωπο. Συνεπώς ο όρος χριστιανική μεταφυσική σημαίνει.
1.29 Προσέγγιση της έννοιας ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: Ποια είναι η θέση των ορθολογιστών απέναντι στη ; Ποια είναι η διαφορά των οπαδών του Θωμά Ακινάτη και εκείνων του Αυγουστίνου σε σχέση με τη χριστιανική φιλοσοφία; Ποια είναι η γνώμη του Harnack για τη χριστιανική σκέψη των πρώτων χρόνων και κατά πόσο μπορεί να εκφράζει την πραγματικότητα;
1.30 Προσέγγιση της έννοιας ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): Που πιστεύει ότι στηρίζεται ο Descartes για να αποδείξει την ύπαρξη του Θεού και την αθανασία της ψυχής; Τι αποκαλύπτει η περίπτωση του Descartes σε σχέση με τη ; Ποια είναι η προσφορά του χριστιανισμού σύμφωνα με τον Λάιμπνιτς;
1.31 Προσέγγιση της έννοιας ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): Ποιο είναι κυρίως το έργο των χριστιανών φιλοσόφων; Ποιος διατύπωσε το νόμο των τριών σταδίων του ανθρώπινου πολιτισμού και τι θέλει να μας πει μ αυτόν τον νόμο; Τι εκφράζει η μεταφυσική ως τεχνικός όρος; Με ποια θέματα ασχολείται η μεταφυσική;
1.32 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: 1. Οι ορθολογιστές υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει. Ως έννοια τη θεωρούν αντιφατική. Στηρίζουν την άποψή τους στο γεγονός ότι φιλοσοφία και θεολογία χρησιμοποιούν διαφορετικά στοιχεία από την ανθρώπινη πραγματικότητα για την ανάπτυξή τους, που αφορούν τον λόγο και την πίστη αντίστοιχα. Έτσι καταλήγουν ότι κάθε συνεργασία μεταξύ φιλοσοφίας και θρησκείας είναι αδύνατη, καθώς ο λόγος ανήκει στην τάξη της φιλοσοφίας και όχι της θρησκείας.
1.33 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 2. Η διαφορά τους οφείλεται στον προσανατολισμό τους. Οι οπαδοί του Θωμά Ακινάτη θεμελιώνουν μια φιλοσοφία χριστιανική σε καθαρά ορθολογικό πεδίο, η οποία δεν διαφέρει σε τίποτα από οποιαδήποτε άλλη φιλοσοφία. Αντιθέτως, οι οπαδοί του Αυγουστίνου δέχονται τη με τον όρο να πάψει να είναι φιλοσοφία και να ασχολείται αποκλειστικά με την κατανόηση του περιεχομένου της πίστης, η οποία στηρίζεται στην αποκάλυψη του Θεού.
1.34 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 3. Ο Harnack υποστήριξε ότι ο χριστιανισμός των πρώτων χρόνων είχε αποκλειστικά πρακτικό χαρακτήρα χωρίς κανένα θεωρητικό στοιχείο, καθώς παρουσιάστηκε ως κίνηση αλληλοβοήθειας.
1.35 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 3. (συνέχεια). Η άποψή του δεν εκφράζει την πραγματικότητα γιατί ο χριστιανισμός από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του διατύπωσε θρησκευτικές θέσεις με θεωρητικό περιεχόμενο, όπως αποδεικνύεται από τη διδασκαλία του αποστόλου Παύλου για τη θεία χάρη, από τον πρόλογο του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, ο οποίος περιέχει τη διδασκαλία για τον Λόγο, και στη συνέχεια από τα συγγράμματα των χριστιανών φιλοσόφων.
1.36 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 4. Ο Descartes για να αποδείξει την ύπαρξη του Θεού και την αθανασία της ψυχής στηρίζεται στις ιδέες, που είναι σαφείς, καθαρές, νοητικές, τις οποίες αποκαλύπτει μέσα του ο καθαρός λόγος. Ωστόσο, οι ιδέες αυτές, για τις οποίες κάνει λόγο ο Descartes, συμφωνούν μ εκείνες που είχε διδάξει ο χριστιανισμός πριν απ αυτόν στο όνομα της πίστης και της αποκάλυψης.
1.37 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 5. Η περίπτωση του Descartes φανερώνει ότι πολλοί νεότεροι φιλόσοφοι, όπως και εκείνος, ως πηγή για τη φιλοσοφία τους χρησιμοποιούν τη χριστιανική φιλοσοφική παράδοση, ενώ από την ελληνική φιλοσοφική παράδοση υιοθετούν τις μεθόδους. Αυτό σημαίνει ότι η νεότερη φιλοσοφία οφείλει στην επίδραση του χριστιανισμού μεγάλο μέρος από τις κατευθυντήριες αρχές που την εμπνέουν.
1.38 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 6. Σύμφωνα με τον Λάιμπνιτς η προσφορά του χριστιανισμού συνίσταται στο γεγονός ότι το Ευαγγέλιο του Χριστού άλλαξε εντελώς την όψη των ανθρώπινων πραγμάτων, γιατί ο Ιησούς Χριστός τις αλήθειες, που πολύ λίγο γνώριζαν οι αρχαίοι, τις διατύπωσε με τρόπο θεϊκό αλλά και απλοϊκό, ώστε να μπορούν να τις κατανοήσουν όλοι οι άνθρωποι και όχι μόνο οι μορφωμένοι.
1.39 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 7. Το κύριο έργο των χριστιανών φιλοσόφων ήταν να παρουσιάσουν τις αλήθειες που αποκάλυψε ο Θεός στους ανθρώπους με έναν τρόπο κατανοητό, λογικό και ξεκάθαρο. 8. Αυτός που διατύπωσε τον νόμο των τριών σταδίων της ιστορίας του πολιτισμού ήταν ο Καντ, ο οποίος μ αυτόν τον τρόπο πίστευε ότι αποδείκνυε τον θάνατο της Θεολογίας και της μεταφυσικής. Φυσικά, εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ.
1.40 Προσέγγιση της έννοιας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (συνέχεια): 9. Η μεταφυσική ως τεχνικός όρος αναφέρεται σε κάθε νοηματοδότηση που κάνει ο φιλοσοφικός στοχασμός, ερμηνεύοντας τη φυσική πραγματικότητα ή την πνευματική ζωή. Ως όρος ταυτίζεται με τη φιλοσοφία, και γι αυτό ο όρος χριστιανική μεταφυσική σημαίνει. 10. Τα θέματα με τα οποία ασχολείται η μεταφυσική αφορούν κοσμολογικά, ανθρωπολογικά και θεολογικά προβλήματα.
1.41 Προσέγγιση της έννοιας ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος. Η ελληνική και πατερική Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, 2000. ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας. 1η εκδ. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1994. ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ, π. Νικόλαος. Ορθοδοξία και εκσυγχρονισμός. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, 2006. http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/tatakis/index.htm http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/benakis_byz_erev na.html
Τέλος Ενότητας
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη 2012. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 48
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 49
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 50
Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες. ΤΑΤΑΚΗΣ, Βασίλειος. Η ελληνική και πατερική Βυζαντινή Φιλοσοφία. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, 2000. ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ, Νίκος. Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας. 1η εκδ. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1994. ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ, π. Νικόλαος. Ορθοδοξία και εκσυγχρονισμός. 1η εκδ. Αθήνα: Αρμός, 2006. 51