Υπεδαφικά χωρικά δεδομένα και χρήση τους στην δημιουργία βασικών υποδομών

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: http://www.researchgate.net/publication/273001388 Υπεδαφικά χωρικά δεδομένα και χρήση τους στην δημιουργία βασικών υποδομών CONFERENCE PAPER OCTOBER 2012 READS 13 6 AUTHORS, INCLUDING: George Panagopoulos Technical University of Crete 19 PUBLICATIONS 6 CITATIONS SEE PROFILE Emmanouil Manoutsoglou Technical University of Crete 94 PUBLICATIONS 171 CITATIONS SEE PROFILE Available from: Emmanouil Manoutsoglou Retrieved on: 30 October 2015

Υπεδαφικά χωρικά δεδομένα και χρήση τους στην δημιουργία βασικών υποδομών Νικόλαος Ανδρονικίδης 1, Γεώργιος Κρητικάκης 2, Χριστίνα Παπαθανασίου 3, Αντώνιος Βαφείδης 4, Γεώργιος Παναγόπουλος 5 και Εμμανουήλ Μανούτσογλου 6 (1) ΙΔΑΧ Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης, Πολυτεχνειούπολη, Ακρωτήρι, 73100 Χανιά, 28210-37681, nandron@mred.tuc.gr (2) ΙΔΑΧ Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης, Πολυτεχνειούπολη, Ακρωτήρι, 73100 Χανιά, 28210-37670, gkritik@mred.tuc.gr (3) Διπλωματούχος Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης, Πολυτεχνειούπολη, Ακρωτήρι, 73100 Χανιά, 28210-37670 (4) Καθηγητής Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης, Πολυτεχνειούπολη, Ακρωτήρι, 73100 Χανιά, 28210-37643, vafidis@mred.tuc.gr (5) Γεωλόγος, υποψ. διδ. Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης, Πολυτεχνειούπολη, Ακρωτήρι, 73100 Χανιά, 28210-37652, gpanagopoulos@isc.tuc.gr (6) Καθηγητής Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης, Πολυτεχνειούπολη, Ακρωτήρι, 73100 Χανιά, 28210-37650, emanout@mred.tuc.gr Περίληψη Αν και διανύουμε τον 21 ο αιώνα, σε πολλές δομημένες περιοχές της Ελληνικής επικράτειας λείπουν βασικές αστικές υποδομές, όπως δίκτυα ύδρευσης αλλά κυρίως αποχέτευσης. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται τα γεωχωρικά δεδομένα γεωφυσικής διασκόπισης εντός του αστικού ιστού στην περιοχή του Μοχού Ηρακλείου. Από την κατανομή των τιμών της ταχύτητας των Ρ-κυμάτων, που προέκυψαν από την μέθοδο της σεισμικής τομογραφίας για βάθη 0-6 m, προσδιορίστηκε η ποσοστιαία κατανομή εδαφικού καλύμματος και πετρωμάτων που δομούν την περιοχή μελέτης. Τα γεωχωρικά αυτά δεδομένα επιτρέπουν τον ορθολογικό σχεδιασμό δικτύου αποχέτευσης και την ουσιαστική οικονομική προσέγγιση προβλημάτων που σχετίζονται κυρίως με ανόρυξη σχετικά μεγάλου ό- γκου ανισοκατανεμημένου ποσοστού εδαφικού καλύμματος και πετρωμάτων. Για την χωρική απεικόνιση των δεδομένων αυτών χρησιμοποιήθηκαν υπάρχοντα τοπογραφικά συστήματα αναφοράς. Με αντίστοιχη τεχνολογική προσέγγιση ή/και την ανάπτυξη ανάλογης χαρτογραφικής υποδομής, παρόμοια δεδομένα, που στις περισσότερες των περιπτώσεων θεωρούνται εξειδικευμένες μελέτες, θα μπορούσαν να αποτελούν εργαλεία υ- ποστήριξης αποφάσεων των αρμόδιων φορέων και οργάνων και να θεωρηθούν πρότυπα αναφοράς κατά την κατασκευή βασικών αστικών υποδομών. Λέξεις κλειδιά: Γεωχωρικά δεδομένα, σχεδιασμός αστικών υποδομών, ταχύτητα των P κυμάτων Abstract Despite the fact that we are in the 21 st century, basic urban infrastructures, such as water and sewerage networks are absent in many places of Greece. In this paper are pre- Γεωπληροφορία και Γεωλογία 287

sented geospatial data derived from geophysical surveys in Mochos, in Herakleion of Crete. The velocity distribution of P-wave that seismic-tomography method showed for depths up to 6m, was used to conclude the percentile distribution of soil and rocks in the study area. The aforementioned geospatial data contributed in the rational design of the sewerage network, and in solving problems regarding excavation of large volumes of rocks under low budget. Similar technological procedures, which nowadays are regarded as scientific elaborated studies, in combination with the development of relevant cartographic infrastructure could act as supportive tools in decision making, and to be in the future reference standards in the construction of any basic urban infrastructure. 1. Εισαγωγή Η γεωφυσική έρευνα έχει μεταξύ άλλων και ως στόχο την αξιοποίηση των γεωφυσικών γνώσεων για πρακτικούς σκοπούς. Ένα από τα πλέων γνωστά πεδία που σχετίζονται με τα αποτελέσματα της εφαρμοσμένης γεωφυσικής έρευνας, είναι αυτό της αναζήτησης υδρογονανθράκων. Πέραν αυτού όμως ο προσδιορισμός των μηχανικών ιδιοτήτων επιφανειακών στρωμάτων, βρίσκει μεγάλες εφαρμογές στην κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων, όπως θεμελιώσεις γεφυρών, φραγμάτων κτλ. Αν και διανύουμε τον 21 ο αιώνα, σε πολλές δομημένες περιοχές της Ελληνικής επικράτειας λείπουν βασικές αστικές υποδομές, όπως δίκτυα ύδρευσης αλλά κυρίως αποχέτευσης. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα γεωφυσικής διασκόπησης εντός του αστικού ιστού στην περιοχή του Μοχού Ηρακλείου (Σχ. 1). Από τη μέθοδο της σεισμικής τομογραφίας προέκυψαν οι Σχήμα 1. (α) Περιοχή έρευνας. (β) Γεωφυσική διασκόπηση εντός του αστικού ιστού στην περιοχή του Μοχού. 288 12 ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Χαρτογραφία & Χωρική Πληροφορία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, 10-12/10/12

ταχύτητες διάδοσης των διαμήκων σεισμικών κυμάτων στους επιφανειακούς σχηματισμούς και υπολογίστηκε η κατανομή των πετρωμάτων στο υπέδαφος. 2. Ιστορικό Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνταν για τον προσδιορισμό της επιδεκτικότητας ενός πετρώματος σε εξόρυξη μέχρι το 1990, διακρίνονται σε άμεσες και έμμεσες. Η καλύτερη μέθοδος, είναι αυτή που βασίζεται στη λειτουργία μηχανοκίνητου άροτρου στο πεδίο (άμεση μέθοδος). Αυτή η μέθοδος δεν είναι πάντα δυνατό να εφαρμοστεί, γι αυτό έγιναν προσπάθειες για την ανάπτυξη μιας σχέσης, μεταξύ της εξόρυξης με τη βοήθεια μηχανοκίνητου άροτρου και των φυσικών και μηχανικών παραμέτρων του πετρώματος (έμμεση μέθοδος). Οι έμμεσες μέθοδοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία, ανήκουν οι μέθοδοι που βασίζονται μόνο στην ταχύτητα των σεισμικών κυμάτων. Πολλοί ερευνητές (Atkinson 1971, Bailey 1975, Church 1981 κ.α.) και εταιρείες κατασκευής χωματουργικών μηχανημάτων (Caterpillar 1983 και 1986, Komatsu 1982), έχουν σχετίσει την επιδεκτικότητα σε εξόρυξη με χρήση μηχανοκίνητου άροτρου, μόνο με την ταχύτητα των σεισμικών κυμάτων. Ειδικότερα, η εταιρεία Caterpillar έχει εκδώσει πίνακες (Caterpillar Performance Handbook, 1989) για κάθε μοντέλο μηχανοκίνητου άροτρου, στους οποίους συσχετίζει την ταχύτητα σεισμικών κυμάτων διαμέσου ενός γεωϋλικού, με την επιδεκτικότητα ενός πετρώματος σε εξόρυξη. Με τους πίνακες αυτούς, ένα γεωϋλικό χαρακτηρίζεται εύκολα, οριακά ή δύσκολα εξορύξιμο. Στη δεύτερη κατηγορία, ανήκουν οι μέθοδοι που βασίζονται στις φυσικές και μηχανικές παραμέτρους του πετρώματος, σε συνδυασμό με τη σεισμική ταχύτητα. Τέτοιες μέθοδοι έχουν προταθεί από τους: Franklin et al. (1971), Weaver (1975), Muftuoglu (1983), Smith (1986), Singh et al. (1987) και Karpuz (1990). Ορισμένοι από τους παραπάνω ε- ρευνητές, προτείνουν τη χρήση διαγραμμάτων και πινάκων, που δημιουργήθηκαν με πραγματικά δεδομένα και λειτουργούν ως συστήματα ταξινόμησης. Με αυτό τον τρόπο, αξιολογείται ο κάθε σχηματισμός, σύμφωνα με συγκεκριμένες ιδιότητες (βαθμός αποσάθρωσης, αντοχή σε ανεμπόδιστη θλίψη, αντοχή σε εφελκυσμό, ύπαρξη και είδος ασυνεχειών κ.α.), ενώ ταυτόχρονα σχετίζεται με την ταχύτητα των σεισμικών κυμάτων. Μετά την αξιολόγηση, το γεωϋλικό χαρακτηρίζεται εύκολα ή δύσκολα εξορύξιμο. Τα συστήματα ταξινόμησης, αποτελούν τη βάση για την επιλογή της μεθόδου εξόρυξης και των μηχανημάτων και οδηγούν σε συμπεράσματα για την αναγκαιότητα η όχι, χρήσης εκρηκτικών. Κανένα όμως σύστημα, δεν περιλαμβάνει τις παραμέτρους της διάτμησης, παρόλο που η αστοχία σε διάτμηση θεωρείται ο κύριος μηχανισμός αστοχίας (Kirsten, 1983) κατά την εξόρυξη. Επίσης, δεν λαμβάνεται υπόψιν η περιεκτικότητα του πετρώματος σε υγρασία και άργιλο, που επηρεάζει την αποδοτικότητα του μηχανήματος και ο αριθμός των οικογενειών ασυνεχειών. Οι έμμεσες μέθοδοι εφαρμόστηκαν σε διετές ερευνητικό πρόγραμμα, σε υπαίθρια ο- ρυχεία λιγνίτη (Turkish Coal Enterprises, ΤΚΙ) στην Τουρκία (Karpuz et al, 1990). Έγινε εργαστηριακή μελέτη και έρευνα στο πεδίο, σε δείγματα 46 διαφορετικών θέσεων από 17 ορυχεία. Γενικά, η περιοχή καλυπτόταν από ιζηματογενή πετρώματα, με πιο συνηθισμένα τις μάργες και τον αποσαθρωμένο ασβεστόλιθο. Για να εκτιμηθεί η επιδεκτικότητα ενός πετρώματος σε εξόρυξη με χρήση μηχανοκίνητου άροτρου (rippability), προσδιορίστηκαν οι παρακάτω παράμετροι: πάχος στρωμά- Γεωπληροφορία και Γεωλογία 289

των, σύστημα ασυνεχειών, υλικό πλήρωσης και άνοιγμα ασυνεχειών, βαθμός αποσάθρωσης, σκληρότητα κ.α. καθώς και η ταχύτητα διάδοσης των κυμάτων μέσω του γεωϋλικού. Ακόμη, συλλέχθηκαν αντιπροσωπευτικά δείγματα για περαιτέρω ανάλυση στο εργαστήριο. Για κάθε δείγμα, εφαρμόστηκαν όλα τα συστήματα (εκτός από το σύστημα Karpuz, 1990). Στη συνέχεια, έγινε σύγκριση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Τα ίδια δεδομένα, χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση της επιδεκτικότητας απόσπασης του πετρώματος, από τη φυσική του θέση (diggability). Βάσει των αποτελεσμάτων, ένα γεωϋλικό χαρακτηρίστηκε (ως προς την εξόρυξη με χρήση μηχανοκίνητου άροτρου): 1) μη εξορύξιμο, προτάθηκε η χρήση εκρηκτικών, 2) πιθανώς εξορύξιμο, με συγκεκριμένο τύπο μηχανοκίνητου άροτρου, 3) εύκολα εξορύξιμο, με συγκεκριμένο τύπο μηχανοκίνητου άροτρου, και 4) δύσκολα ή πολύ δύσκολα εξορύξιμο. Για την τελευταία κατηγορία, κρίθηκε αναγκαίο να πραγματοποιηθούν δοκιμές στο πεδίο ώστε να επανεκτιμηθούν οι παράμετροι. Οι διαφορές που εμφανίστηκαν κατά την αξιολόγηση, οφείλονταν στη διαφορετική βαθμονόμηση των παραμέτρων που πρότειναν οι ερευνητές. Για παράδειγμα, στο σύστημα που προτάθηκε από τον Weaver (1975), ένα γεωϋλικό χαρακτηρίζεται δύσκολα εξορύξιμο όταν η σεισμική ταχύτητα λαμβάνει την τιμή των 2150 m/s, ενώ για την ίδια περίπτωση, οι Singh et al. (1987), εκτιμούν ότι η τιμή της ταχύτητας είναι 2500 m/s. Η εύρεση της ταχύτητας διάδοσης των κυμάτων διαμέσου των γεωϋλικών, είναι καθοριστική παράμετρος, αλλά δεν είναι πάντα διαθέσιμη. Επίσης, δεν αρκεί η χρήση της σεισμικής ταχύτητας και μόνον αυτής, για το χαρακτηρισμό ενός γεωϋλικού. Γι αυτό το λόγο, προτάθηκε η συσχέτιση της σεισμικής ταχύτητας με παραμέτρους (όπως η αντοχή σε θλίψη, η αντοχή σε εφελκυσμό, η πυκνότητα κ.α.), οι οποίες μπορούν εύκολα να καθοριστούν. Κρίθηκε αναγκαίο να συμπεριληφθούν στα συστήματα εκτίμησης, τα μηχανήματα που υποστηρίζουν την κάθε περίπτωση και να συνεχιστούν οι δοκιμές στο πεδίο με πραγματικά δεδομένα. Συστήθηκε να αναπτυχθούν οι υπάρχουσες μέθοδοι εκτίμησης, με στόχο τη βελτίωσή τους και την παραγωγή πιο αξιόπιστων αποτελεσμάτων. Η μεθοδολογία που ενδείκνυται για τον προσδιορισμό της επιδεκτικότητας ενός πετρώματος σε εξόρυξη με τη χρήση μηχανοκίνητου άροτρου, είναι αυτή που βασίζεται στο συνδυασμό των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν ένα πέτρωμα και των στοιχείων εξόρυξης. Βασική προϋπόθεση για το σωστό σχεδιασμό της εξόρυξης, είναι η έρευνα της περιοχής και η συλλογή αντιπροσωπευτικών δειγμάτων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν σε εργαστηριακές δοκιμές. Μετά τον προσδιορισμό των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν τους σχηματισμούς της περιοχής, ακολουθεί η χρήση των συστημάτων ταξινόμησης και των διαγραμμάτων, με τα οποία σχετίζονται τα χαρακτηριστικά του πετρώματος (φυσικά, γεωλογικά και μηχανικά), με την ταχύτητα των διαμήκων κυμάτων. Τα πετρώματα κατατάσσονται σε κατηγορίες, κάθε μια από τις οποίες αντιστοιχεί σε ένα τύπο μηχανήματος. Με αυτό τον τρόπο, επιλέγεται ο εξοπλισμός της εξόρυξης σύμφωνα με δοκιμές που έχουν πραγματοποιηθεί στο πεδίο. 3. Γεωφυσική διασκόπηση Η γεωφυσική έρευνα είχε ως στόχο την απεικόνιση των γεωλογικών σχηματισμών του υπεδάφους, τον προσδιορισμό της ταχύτητας διάδοσης των διαμήκων σεισμικών κυμάτων στους επιφανειακούς σχηματισμούς της περιοχής μελέτης και τελικά τον υπολογισμό της κατανομής των πετρωμάτων στο υπέδαφος. 290 12 ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Χαρτογραφία & Χωρική Πληροφορία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, 10-12/10/12

Στα πλαίσια της μελέτης αυτής η γεωφυσική διασκόπηση, με τη μέθοδο της σεισμικής τομογραφίας, περιελάμβανε 45 αναπτύγματα πηγής-γεωφώνων με τη διάταξη της σεισμικής διάθλασης μήκους 24 m το κάθε ένα συνολικού μήκους 1080 m καλύπτοντας περιοχή εμβαδού 3.2 εκταρίων περίπου. Η διάρκεια κάθε σεισμικής καταγραφής ήταν 100 ms, ενώ το διάστημα δειγματοληψίας ορίστηκε στα 62.5 ns. Χρησιμοποιήθηκαν 12 γεώφωνα, με ισαπόσταση 2 m, κατακόρυφης συνιστώσας ιδιοσυχνότητας 4.5 Hz και αντίστοιχου αριθμού μεταλλικές βάσεις στερέωσής τους. Ως καταγραφικό όργανο χρησιμοποιήθηκε ένα 12κάναλο GEODE της Geometrics, ενώ ως σεισμική πηγή χρησιμοποιήθηκε βαριοπούλα 6 kg, πίπτουσα επί μεταλλικής πλάκας σε τρεις θέσεις σε κάθε ανάπτυγμα (Σχ. 2). Σχήμα 2. Γεωμετρία των σεισμικών γραμμών μελέτης. Από την επιλογή των πρώτων αφίξεων (απευθείας ή μετωπικών) με τη μέθοδο της σεισμικής τομογραφίας προέκυψαν τομές της ταχύτητας των P κυμάτων. Στα αναπτύγματα που σχημάτιζαν ευθεία γραμμή η επεξεργασία έγινε ταυτόχρονα, Στο σχήμα 3α απεικονίζεται το μοντέλο ταχυτήτων για τα αναπτύγματα 42 έως 45. Στο κεντρικό τμήμα της τομής οι ταχύτητες κυμαίνονται από 800 έως 1600 m/s σε μικρά βάθη (>3 m) ενώ βαθύτερα ξεπερνάν τα 2000 m/s. Σχήμα 3. Σεισμικά αναπτύγματα 42-45. (α) Ταχύτητα των P κυμάτων. (β) Ποσοστό πετρώματος. Γεωπληροφορία και Γεωλογία 291

4. Υπολογισμός και απεικόνιση της ποσοστιαίας κατανομής του πετρώματος Η μέση ταχύτητα των σεισμικών κυμάτων σε ανομοιογενές μέσο που αποτελείται από έδαφος και πέτρωμα εξαρτάται από την ταχύτητα του κάθε σχηματισμού μέσα από τον οποίο διαδίδεται το σεισμικό κύμα. Συνεπώς, το ποσοστό του πετρώματος (R%) σε αυτό το μέσο μπορεί να υπολογιστεί προσεγγιστικά από την ακόλουθη εξίσωση: Vp VSoil R % = min 100, x100, (1) VRock VSoil όπου V p είναι η ταχύτητα των P κυμάτων που πρόκυψε από την σεισμική τομογραφία, ενώ V Rock και V Soil είναι η ταχύτητα των P κυμάτων στο πέτρωμα και στο έδαφος αντίστοιχα. Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες στην περιοχή της Κρήτης (Vafidis et al, 2004) αντιπροσωπευτική ταχύτητα διάδοσης των Ρ-κυμάτων στις γαιώδεις (αλλουβιακές) αποθέσεις, θεωρείται η τιμή των 550 m/s ενώ για στον δολομιτικό ασβεστόλιθο η αντίστοιχη ταχύτητα ξεπερνάει τα 2000 m/s. Με βάση την εξίσωση (1) υπολογίστηκαν για κάθε σεισμική τομή τα αντίστοιχα ποσοστά της κατανομής των πετρωμάτων στο υπέδαφος (3β). Επιπρόσθετα, η V p υπολογίστηκε για τρεις διαφορετικές ζώνες βάθους (0 2 m, 2 4 m and 4 6 m) και δημιουργήθηκαν διδιάστατοι χάρτες που απεικονίζουν την πλευρική κατανομή της V p και του ποσοστού του πετρώματος (Σχ. 4). Αρχικά, ως μέθοδος παρεμβολής επιλέχθηκε η Kriging, χρησιμοποιώντας διαφορετικούς τύπους βαριογραμάτων (Exponential, Gaussian, Quadratic and Spherical). Εξαιτίας όμως των υψηλών τιμών της τυπικής απόκλισης (600 800 m/sec) που παρατηρήθηκαν στις ΒΔ και ΝΑ γωνίες των χαρτών, στις οποίες δεν υπήρχαν σεισμικά δεδομένα, η εν λόγω μέθοδος απορρίφθηκε. Τελικά χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος του κοντινότερου σημείου της οποίας τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια με αυτά της μεθόδου Kriging στις περιοχές που υπήρχαν δεδομένα χωρίς όμως να παρατηρούνται φαινόμενα επέκτασης της πληροφορίας στις ΒΔ και ΝΑ γωνίες των χαρτών. Στους χάρτες που περιγράφουν την πλευρική διακύμανση της ταχύτητας των P κυμάτων και της κατανομής του πετρώματος στο υπέδαφος σε τρεις ζώνες βάθους παρατηρούνται δυο περιοχές χαμηλών τιμών. Συγκεκριμένα η μια παρατηρείται στα ΝΔ της περιοχής έρευνας σε όλους του χάρτες (Σχ. 4), ενώ η άλλη που παρουσιάζεται στα βόρεια απουσιάζει από την ζώνη βάθους 4-6 m. Το μέσο ποσοστό του πετρώματος στο υπέδαφος είναι 83.2 %, 89.1% και 94.2% αντίστοιχα για τις τρεις ζώνες βάθους. Από τα δεδομένα δημιουργήθηκε τρισδιάστατος χάρτης της οροφής του πετρώματος (Σχ. 5). Το πέτρωμα εμφανίζεται επιφανειακά (0-0.5 m) στο 41.4% της περιοχής έρευνας. 5. Συμπεράσματα Σε αυτή την εργασία, χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της σεισμικής τομογραφίας προκειμένου να υπολογιστεί το ποσοστό του πετρώματος στο υπέδαφος. Από την κατανομή των τιμών της ταχύτητας των Ρ-κυμάτων, που προέκυψαν από την μέθοδο της σεισμικής τομογραφίας για βάθη 0-6 m, προσδιορίστηκε η ποσοστιαία κατανομή εδαφικού καλύμματος και πετρωμάτων που δομούν την περιοχή μελέτης. Έτσι λοιπόν: Αυτή η πληροφορία συνέβαλλε στο σχεδιασμό της κατασκευής του αποχετευτικού δικτύου στην πόλη του Μοχού. 292 12 ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Χαρτογραφία & Χωρική Πληροφορία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, 10-12/10/12

Σχήμα 4. Χάρτες της ταχύτητας των P κυμάτων (άνω) και του ποσοστού του πετρώματος (κάτω) σε διαφορετικές ζώνες βάθους. Στους χάρτες έχουν υπερτεθεί οι σεισμικές γραμμές (κόκκινο χρώμα) και οι δρόμοι (μαύρο χρώμα). Οι συντεταγμένες αναφέρονται στο Ελληνικό γεωδαιτικό σύστημα α- ναφοράς (ΕΓΣΑ 87). Γεωπληροφορία και Γεωλογία 293

Σχήμα 5. Απεικόνιση της οροφής του πετρώματος (100%). Οι σεισμικές γραμμές έχουν υπερτεθεί (αστέρια μαύρου χρώματος). Η παρουσία ανθρακικών πετρωμάτων σε μικρά βάθη, στην περιοχή έρευνας, υπέδειξε την ακαταλληλότητα των υδραυλικών εκσκαφέων για το εν λόγω έργο και την αναγκαιότητα χρήσης υδραυλικής σφύρας. Τα γεωχωρικά αυτά δεδομένα επιτρέπουν τον ορθολογικό σχεδιασμό δικτύου αποχέτευσης και την ουσιαστική οικονομική προσέγγιση προβλημάτων που σχετίζονται κυρίως με ανόρυξη σχετικά μεγάλου όγκου ανισοκατανεμημένου ποσοστού εδαφικού καλύμματος και πετρωμάτων. Για την χωρική απεικόνιση των δεδομένων αυτών χρησιμοποιήθηκαν υπάρχοντα τοπογραφικά συστήματα αναφοράς. Με αντίστοιχη τεχνολογική προσέγγιση ή/και την ανάπτυξη ανάλογης χαρτογραφικής υποδομής, παρόμοια δεδομένα, που στις περισσότερες των περιπτώσεων θεωρούνται εξειδικευμένες μελέτες, θα μπορούσαν να αποτελούν εργαλεία υποστήριξης αποφάσεων των αρμόδιων φορέων και οργάνων και να θεωρηθούν πρότυπα αναφοράς κατά την κατασκευή βασικών αστικών υποδομών. 294 12 ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Χαρτογραφία & Χωρική Πληροφορία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, 10-12/10/12

Ευχαριστίες Οι συγγραφείς θα ήθελαν να ευχαριστήσουν τον κ. Μ. Λαδουκάκη για την συνεισφορά του στην συλλογή των γεωφυσικών μετρήσεων καθώς και την κοινότητα του Μοχού για την φιλοξενία. Βιβλιογραφία Atkinson, T., (1971), Selection of open-pit excavating and loading equipment. Trans. Ins. of Mining and Metallurgy. Vol. 80: A101-129 Bailey, A., D. [1975] Rock types and seismic velocity versus rippability, Highway Geol. Symp. Proc., 26, 135-142. Caterpillar Tractor Company, (1983), Handbok of Ripping, 7th Edition, Peoria, Illinois, U.S.A. Caterpillar Inc. [1986] Caterpillar Performance Handbook, 17th Edition, Peoria, Illinois, U.S.A. Caterpillar Tractor Company, (1989), Performance Handbook, 14th Edition, October. Church, H. K., (1981), Excavation Handbook, McGraw Hill Inc., U.S.A. Franklin, J. A., Broch, E., and Walton, G., (1971), Logging the mechanical character of rock, Trans. Inst. of Mining and Metallurgy, Vol. 80: A1-9. Karpuz, C. [1990] A classification system for excavation of surface coal measure rock, Mining Science and Technology, 11, 157-163. Kirsten, H. A. D., (1983), Efficient use on construction of tractor mounted rippers, The Civil Engineer in South Africa, May Issue. Komatsu Ltd., (1982), Specifications and Application Handbook, 6th Edition, Akasaka, Minato- Ku, Tokyo, Japan. Muftuoglu, Y. V., (1983), A study of factors affecting diggability in British Surface Coal Mines. Ph.D. Thesis, University of Nottingham, England. Singh, R., N., Denby, B. and Egretli, I. [1987] Development of a new rippability index for coal measures excavations, Proc. 28th US Sym. on Rock Mech., Tucson, 935-943. Smith, H. J., (1986), Estimating rippability of rock mass classification, Proc. 27th US Sym. on Rock Mech. University of Alabama: 443-448. Vafidis, Α., Manoutsoglou, M., Hamdan H., Andronikidis, Ν., Koukadaki, Μ., Kritikakis, G., Oikonomou, Ν. and Spanoudakis, Ν. [2004] Geophysical survey at the Omalos plateau, Chania, Crete, Proceedings of the 10th International Congress, Bulletin of the Geological Society of Greece, vol. XXXVI, 1204-1213 (in greek). Weaver, J., M. [1975] Geological Factors Significant in the assessment of rippability, Civil Engineering in South Africa, 17, 313-316. Γεωπληροφορία και Γεωλογία 295