«ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ: ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ»

Λ.Τ.ΚΑΡΥΑΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2012-2013 ΤΑΞΗ Α PROJECT Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ «ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ: ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ» ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ Λάζαρης Ελευθέριος Λάζαρης Χαράλαµπος Μπάλτσα Αγγελική Παπαδοπούλου Παρασκευή Παστέλης Ευστάθιος Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΝΤΕΜΟΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΕ12.03 ΚΑΡΥΑ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6 Φωτογραφικό υλικό 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ - ΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ 11 Περίληψη 11 1.1 Αρχαιότητα 12 1.2 Βυζάντιο 13 1.3 Τουρκοκρατία 14 1.4 Επαναστατική περίοδος 17 1.5 Τα Νεοκλασικά Σχολεία (Νεοκλασική Εποχή) 17 1.6 Τα Σχολεία του 1930 19 1.7 Τα Σχολεία του ΟΣΚ 21 1.7.1 Τα πρώτα πέντε χρόνια λειτουργίας (1962 1967) 21 1.7.2 Το µεταβατικό στάδιο (1967-1978) 22 1.7.3 Η απόφαση συνέχισης λειτουργίας (1978-1998) 22 1.7.4 Νέες αρµοδιότητες του ΟΣΚ (1984-1998) 22 1.7.5 Από τον ΟΣΚ στην ΟΣΚ ΑΕ (1998-2012) 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ 27 Περίληψη 27 2.1 Βασικές αρχές 27 2.2 Εσωτερικός χώρος - διαµόρφωση 29 2.2.1 Φωτισµός 29 2.2.2 Εξαερισµός 29 2.2.3 Θέρµανση 30 2.2.4 Εξοπλισµός Αιθουσών 30 2.3 Εξωτερικοί χώροι Αύλειοι χώροι 31 2.3.1 Χώρος εκδηλώσεων 31 2.3.2 Χώρος στάθµευσης 31 2.3.3 Προδιαγραφές Ειδικών Εξυπηρετήσεων 32 2.4 Προδιαγραφές για την πρόληψη ατυχηµάτων 32 2.4.1 Εξωτερικοί χώροι 32 2

2.4.1.1 Απαιτήσεις για την αποφυγή ατυχηµάτων στους εξωτερικούς χώρους 33 2.4.1.2 Στοιχεία και εγκαταστάσεις στους εξωτερικούς χώρους (εξοπλισµός) 35 2.4.2 Εσωτερικοί χώροι 37 2.4.2.1 Απαιτήσεις για την αποφυγή ατυχηµάτων στους εσωτερικούς χώρους 37 2.4.2.2 Εξοπλισµοί 37 2.4.3 Ειδικοί χώροι 38 2.5 Ασφάλεια κτηρίου 39 2.6 Στατιστικά στοιχεία σχολικών µονάδων παιδικών ατυχηµάτων 40 2.7 Βιοκλιµατικά σχολεία 43 2.7.1 Προδιαγραφές βιοκλιµατικών σχολείων 43 2.8 Ένα διαφορετικό σχολείο: Το «έξυπνο σχολείο» του µέλλοντος 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΟΙ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΙΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ; 51 Περίληψη 51 3.1 Εσωτερική ποιότητα αερισµού 51 3.1.1 Σύνδεση ΕΠΑ µε την απόδοση των µαθητών 51 3.2 Οι επιδράσεις του εξαερισµού στην απόδοση των µαθητών 52 3.3 Θερµοκρασία και Υγρασία 53 3.4 Θερµική Άνεση 54 3.5 Φωτισµός 55 3.6 Ακουστική 56 3.7 Η ηλικία του κτηρίου 57 3.8 Το µέγεθος του σχολείου 57 3.9 Το µέγεθος της τάξης 58 3.10 Παρουσίαση της εργασίας: «Πώς η τάξη µου γίνεται όµορφη και καλή και «δική» µου τάξη» 59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ 60 Περίληψη 60 3

4.1 Σχολείο και σχολική τάξη 60 4.2 Η σχολική τάξη ως κοινωνικό σύστηµα 63 4.3 Η σχολική τάξη ως κοινωνική κατάσταση «συµβολικής αλληλενέργειας και διαπραγµάτευσης» 64 4.4 Σύγχρονο σχολείο και τοπική κοινωνία 65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ 67 5.1 Τα πρώτα σχολεία στο νησί της Λευκάδας 67 5.2 Εκπαίδευση στην Καρυά 69 5.3 Το σχολείο µας 71 5.4 Συνέντευξη 76 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 84 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 86 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας «Project» του Α τετραµήνου σχολικού έτους 2012-2013 της Α Λυκείου, επιλέχθηκε το θέµα: «Το σχολείο µας: το δεύτερο σπίτι µας». Κριτήριο για την επιλογή του συγκεκριµένου θέµατος αποτέλεσε το γεγονός ότι το σχολείο αποτελεί το χώρο που ζούµε ένα µεγάλο και σηµαντικό κοµµάτι της ζωής µας: µας προσφέρει µόρφωση, κοινωνικοποίηση, τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσουµε µε τους άλλους, να ενταχθούµε στην κοινωνία, να προετοιµαστούµε για τους ρόλους που θα αναλάβουµε αργότερα. Περνάµε στο χώρο αυτό ένα µεγάλο κοµµάτι της ζωής µας και ο χρόνος αυτός µένει χαραγµένος στη µνήµη και στην καρδιά µας. Θεωρούµε το σχολείο µας, όπως αναφέρεται και στον τίτλο της εργασίας, «το δεύτερο σπίτι µας». Στην εργασία µελετήθηκαν θέµατα: 1. Ιστορία των σχολικών κτηρίων στην Ελλάδα, 2.Προδιαγραφές των σχολικών κτηρίων, 3. Επηρεασµός των σχολικών υποδοµών στις ακαδηµαϊκές επιδόσεις των µαθητών, 4. Σχολείο και κοινωνικοποίηση του ατόµου και 5. Η εκπαίδευση στη Λευκάδα και το σχολείο µας στην Καρυά. Ως τέχνηµα, αποφασίστηκε να κατασκευάσουµε τη µακέτα του σχολείου: µετρήσαµε τα κτίρια του σχολείου µας, τα σχεδιάσαµε και προχωρήσαµε στην κατασκευή µε υλικά µακέτας σε κλίµακα 1:50. 5

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 6

7

8

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ - ΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Περίληψη Κατά την αρχαιότητα η εκπαίδευση απευθύνεται µόνο στους άντρες στοχεύει στην αρετή και δίνει εφόδια στους µαθητές ώστε να γίνουν ικανοί, άξιοι και καλοί πολίτες. Η εκπαίδευση διαιρείται σε τρία στάδια: το πρωτοβάθµιο (ηλικίες 6 έως 14 ετών), το δευτεροβάθµιο (ηλικίες 14 έως 18 ετών) και το τριτοβάθµιο (ηλικίες 18 έως 20 ετών ) το οποίο ήταν υποχρεωτικό και το παρείχε η πόλη-κράτος. Στην περίοδο του Βυζαντίου η εκπαίδευση ήταν προνόµιο των ολίγων. Η εκκλησία είχε τον κυρίαρχο ρόλο στην εκπαίδευση, ενώ δεν υπήρχαν ειδικά διαµορφωµένα κτίρια για την εκπαίδευση. Τον 18 ο αιώνα ιδρύονται σχολεία στις ευπορότερες ελληνικές περιοχές. Το πρώτο σχολείο στην Αθήνα χτίστηκε µε δαπάνες του ιεροµονάχου Γρηγορίου Σωτήρη και ονοµάστηκε «Φροντιστήριο Ελληνικών Μαθηµάτων». Το 1822 λειτουργεί το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο και όταν ανέλαβε κυβερνήτης της Ελλάδας ο Καποδίστριας έφτιαξε πολυάριθµα αλληλοδιδακτικά σχολεία σε όλη την επικράτεια, διασφάλισε την εκπαίδευση των δασκάλων και µετέτρεψε το διδακτικό σύστηµα σε συνδιδακτικό. Από το 1895 µέχρι το 1920 ανεγέρθηκαν µε κρατικές δαπάνες 500 περίπου διδακτήρια δηµοτικής εκπαίδευσης, ενώ από το 1920 µέχρι το 1929 επιχορηγήθηκαν άλλα 1.000 περίπου. Από το 1930 και µετά µέσα σε λίγα χρόνια κατασκευάστηκαν χιλιάδες αίθουσες και σχολεία σ όλη την Ελλάδα στα πρότυπα της τότε σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Το 1962 ιδρύεται ο ΟΣΚ που ασχολείται µε την κατασκευή σχολικών κτιρίων µέχρι σήµερα. 10

.1 Αρχαιότητα Για τον Έλληνα η λέξη εκπαίδευση σήµαινε εκπαίδευση του χαρακτήρα, αρµονική ανάπτυξη του σώµατος, του νου και της φαντασίας και συνεπώς κάθε είδους τεχνική εκπαίδευση αποκλειόταν από τα ελληνικά σχολεία ως βάναυσο. Υπήρχε, λοιπόν, ένα σύστηµα µεταβίβασης της γνώσης, σε ό,τι αφορούσε στο εµπόριο και τις τέχνες, αλλά η γενική άποψη ήταν πως: «η τεχνική καθοδήγηση και όλη η διδασκαλία που αποβλέπει στην οικονοµική απολαβή είναι χυδαία και δε δικαιούται το όνοµα της εκπαίδευσης. Η αληθινή εκπαίδευση στοχεύει αποκλειστικά στην αρετή, η οποία ωθεί το παιδί να είναι καλός πολίτης, ικανός να κυβερνήσει και να υπακούσει». Παρόλα αυτά η εκπαίδευση και πάλι έµεινε µισή, συγκρινόµενη µε τα δεδοµένα των σύγχρονων κοινωνιών. Και τούτο γιατί απευθυνόταν µόνο στα αγόρια της οικογένειας. Οι γυναίκες ζούσαν περίπου σε καθεστώς ανατολίτικου περιορισµού, εκτός ίσως από τη Χίο, τη Λοκρίδα, την Κρήτη και φυσικά τη Σπάρτη. Θα δούµε τώρα πώς ήταν διαρθρωµένη η παιδεία στην Αθήνα και τις άλλες πόλεις. Το σύνηθες σύστηµα της πρωτοβάθµιας -θα µπορούσαµε να πούµε- εκπαίδευσης στην Αθήνα είναι ευθύνη των γραµµατιστών, των κιθαριστών και των παιδοτρίβων. Οι γραµµατιστές δίδασκαν γραφή, ανάγνωση και στοιχεία αριθµητικής και δίδασκαν τους µαθητές τους να διαβάζουν και να µαθαίνουν από στήθους τους µεγάλους ποιητές -Όµηρο Ησίοδο κ.α. Οι κιθαριστές µε τη σειρά τους δίδασκαν τα αγόρια πώς να παίζουν την επτάχορδη λύρα και να τραγουδούν τα έργα των λυρικών ποιητών. Οι παιδοτρίβες φρόντιζαν για τη φυσική τους ανάπτυξη µε τρόπο επιστηµονικό. Τους δίδασκαν την πάλη, το παγκράτιο, την πυγµαχία, το τρέξιµο, τη ρίψη του δίσκου, το άλµα και ποικίλες άλλες ασκήσεις στην παλαίστρα. Σε αυτό το τριπλό σύστηµα ενίοτε προστίθετο και το σχέδιο ή η ζωγραφική, ειδικότερα από τα τέλη του 4ου ΠΚΕ αιώνα. Ωστόσο, το σύνηθες 11

σύστηµα εκπαίδευσης περιελάµβανε λογοτεχνία, µουσική και αθλητικά. Ως πρόδροµος του πρώτου πανεπιστηµίου, η δίχρονη εκπαίδευση των εφήβων δικαιούται τον τίτλο της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, παρόλο που ως τον 3ο ΠΚΕ αιώνα παρείχε µόνο στρατιωτική εκπαίδευση. Η αθηναϊκή εκπαίδευση, όπως και η εκπαίδευση των άλλων πόλεων, διαιρείται σε τρία στάδια: Το Πρωτοβάθµιο, από τα έξι ως τα δέκα τέσσερα, το Δευτεροβάθµιο από τα δέκα τέσσερα έως τα δέκα οκτώ και το τριτοβάθµιο από τα δέκα οκτώ έως τα είκοσι. Από τα τρία στάδια το τρίτο µόνο ήταν υποχρεωτικό και το παρείχε η πόλη-κράτος. Το δεύτερο ήταν εντελώς προαιρετικό και µάλλον για τους εύπορους. Από το πρωτοβάθµιο τα γράµµατα ήταν µάλλον δια νόµου υποχρεωτικά, όπως φαίνεται από έναν παλιό νόµο που αποδίδεται στο Σόλωνα και ο οποίος αναφέρει πως το παιδί πρέπει να διδάσκεται γράµµατα και κολύµπι. Μετά από αυτό οι φτωχοί µπορούν να στρέψουν την προσοχή τους στη γεωργία και το εµπόριο, ενώ οι πλουσιότεροι στη µουσική, την ιππασία, τη γυµναστική, το κυνήγι και τη φιλοσοφία. 1.2 Βυζάντιο Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στην εποχή του Βυζαντίου, ως αποκλειστικό προνόµιο των ολίγων, θα ήταν αδύνατο να είναι δηµόσιο καθώς είχαν πρόσβαση σ' αυτήν µόνο οι οικονοµικά εύποροι. Ξεκινώντας από την αρχαία Ελλάδα ο παιδαγωγός καθοδηγούσε το µαθητή µε ορθό τρόπο εκπληρώνοντας το γνωστό ρητό της εποχής "νους υγιής εν σώµατι υγιή". Συγκεκριµένα, συνόδευε το µαθητή στους κατάλληλους δασκάλους προκειµένου να διδαχθεί τη γραφή και την ανάγνωση, την αριθµητική και τη µουσική. Παράλληλα, µεριµνούσε εξίσου για τη σωµατική του υγεία δείχνοντας του το σωστό τρόπο να αθληθεί στο γυµναστήριο, το µοναδικό κατάλληλο χώρο προορισµένο για εκπαίδευση σε σχέση µε το σπίτι του δασκάλου ή του µαθητή 12

Εικόνα 1:καθηγητές και φοιτητές του 13 ου αιώνα Παρόµοια εικόνα επικράτησε και τους επόµενους χρόνους φτάνοντας µέχρι το Βυζάντιο στο οποίο όµως η Εκκλησία είχε τον κυρίαρχο ρόλο στην εκπαίδευση, και αυτό διότι οι ιερωµένοι εκτελούσαν χρέη δασκάλου χρησιµοποιώντας εκκλησιαστικά βιβλία, διδάσκοντας τα ελληνικά ή ιερά γράµµατα. Επιπλέον, αξίζει να σηµειωθεί ότι ειδικά διαµορφωµένα κτίρια για την εκπαίδευση δεν υπήρχαν. 1.3 Τουρκοκρατία Στην Τουρκοκρατούµενη Ελλάδα το 15 ο και 16 ο αιώνα η εκπαίδευση δεν υπήρχε πλέον ως έννοια. Από το 17 ο όµως αιώνα και µετά η φλόγα της εκπαίδευσης άρχισε να σιγοκαίει και πάλι καθώς στην περιοχή του Φαναριούπνευµατικό κέντρο της εποχής-παραχωρούνταν προνόµια σχετικά µε την ανάπτυξη των ελληνικών σχολείων. Ακόµη στην ελληνική κοινότητα της Βενετίας διαπρέπει το Φλαγγίνειο Φροντιστήριο στο οποίο επιτρέπεται η φοίτηση µόνο Ελλήνων ορθόδοξων µαθητών, ενώ οι δάσκαλοί του προσπαθούν να καθιερώσουν τη σταδιακή οργάνωση της δηµόσιας εκπαίδευσης στις ελληνικές τουρκοκρατούµενες περιοχές. 13

Η προσπάθεια αυτή αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά καθώς κατά το 18 ο αιώνα ιδρύονται σχολεία στις ευπορότερες ελληνικές περιοχές. Την ευθύνη για τη λειτουργία κέντρων εκπαίδευσης αναλαµβάνουν σηµαντικοί φορείς όπως η εκκλησία, που εξακολουθούσε να αποτελεί τη µητέρα της εκπαίδευσης εκείνη την εποχή, οι κοινοτικές επιτροπές, τα φιλεκπαιδευτικά σωµατεία και οι πλούσιοι ιδιώτες οµογενείς. 14

Την εποχή αυτή δεν υπήρχαν πλέον σχολικά κτήρια. Ως χώρος διδασκαλίας χρησιµοποιούνταν συνήθως µοναστήρια, εκκλησίες ή ιδιωτικές κατοικίες. Δύσκολα ανεγειρόταν σχολικό κτήριο. Τελικά στις αρχές του 18 ου αιώνα µε δαπάνες του ιεροµονάχου Γρηγορίου Σωτήρη χτίστηκε το πρώτο σχολείο στην Αθήνα και ονοµάστηκε <<Φροντιστήριο Ελληνικών Μαθηµάτων>>. Τα λιγοστά σχολεία της περιόδου αυτής χτίζονταν στον περίβολο της εκκλησίας µε σκοπό και την εξυπηρέτηση του δασκάλου, ο οποίος ήταν συνήθως κληρικός. Τα κτήρια αυτά ήταν µικρής χωρητικότητας µε ορθογώνια κάτοψη που εξασφάλιζε τις βασικές ανάγκες διδασκαλίας, χωρίς όµως τους κατάλληλους χώρους υγιεινής. Ήταν λιτά, προσαρµοσµένα στη µορφή της τοπικής αρχιτεκτονικής. Οι Τούρκοι δε επέτρεπαν την οικοδόµηση σχολικών µονάδων στα κεφαλοχώρια, καθώς και σε πολλές περιπτώσεις την οικοδόµηση οικοτροφείων δίπλα στα σχολικά κτήρια. Η συγκέντρωση εξοπλισµού για τα σχολεία ήταν αδύνατη, εκτός από ορισµένες περιπτώσεις. Ενώ τα παιδιά διδάσκονταν υπό άθλιες συνθήκες καθώς κάθονταν σταυροπόδι στο πάτωµα. 15

1.4 Επαναστατική περίοδος. Το σύνταγµα του 1822 έδινε έµφαση στην παιδεία αν και στην πράξη δεν ίσχυσε. Την χρονιά αυτή λειτούργησε το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο. Το τοπίο άλλαξε όταν υπουργός εσωτερικών έγινε ο Παπαφλέσσας, στη θητεία του οποίου φτιάχτηκαν τα πρώτα λιγοστά σχολεία. Τα σχολεία αυτά ήταν ορθογώνια, µικρά και στοιχειωδώς λειτουργικά. Ο αριθµός και η ποιότητα εκπαίδευσης που προσέφεραν άλλαξε ριζικά όταν κυβερνήτης της Ελλάδος ανέλαβε ο Καποδίστριας. Βασικός του στόχος ήταν η ανάπτυξη της παιδείας για αυτό και έφτιαξε δηµοσία δαπάνη πολυάριθµα αλληλοδιδακτικά σχολεία σε όλη την επικράτεια. Διασφάλισε την εκπαίδευση των δασκάλων και σιγά σιγά µετέτρεψε το διδακτικό σύστηµα σε συνδιδακτικό. Τέλος καθορίστηκαν οι κτιριακές προδιαγραφές για τους υπαίθριους χώρους και τους χώρους υγιεινής. Παρόλα αυτά τα κτήρια αυτά εγκαταλείφθηκαν γρήγορα λόγω της ελλιπούς συντήρησής τους. 1.5 Τα Νεοκλασικά Σχολεία (Νεοκλασική Εποχή) Λίγα είναι γνωστά για την ανέγερση σχολείων στην µετακαποδιαστριακή εποχή. Ωστόσο, γνωστό είναι ότι οι δαπάνες ανέγερσης και συντήρησης σχολείων εξακολουθούσαν να βαρύνουν τους δήµους και τις κοινότητες, ανάλογα µε τις τοπικές οικονοµικές δυνατότητες. Για το λόγο αυτό, παρατηρείται την περίοδο αυτή µια ποικιλοµορφία ακατάλληλων διδακτηρίων η οποία επέτεινε την ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών από το κράτος για την αντιµετώπιση του προβλήµατος. Έως το 1894 το ελληνικό κράτος δεν κατασκεύασε κανένα σχολικό κτίριο διότι για το σκοπό αυτό µεριµνούσαν οι δωρητές ή οι δήµοι, εφόσον διέθεταν την οικονοµική δυνατότητα. Όµως, από το 1895 έως το 1920 ανεγέρθηκαν 16

µε κρατικές δαπάνες πεντακόσια περίπου διδακτήρια δηµοτικής εκπαίδευσης, ενώ από το 1920 έως το 1929 επιχορηγήθηκαν άλλα χίλια περίπου κοινοτικά διδακτήρια µε βάση τα αρχιτεκτονικά πρότυπα του Καλλία. Το 'Ελληνικό Σχολείο' στη Θεσσαλονίκη 1893, Θεσσαλονίκη Παράλληλα µε όσα συµβαίνουν στον τοµέα της δηµοτικής εκπαίδευσης, την ίδια εποχή αναπτύσσεται αξιοσηµείωτη δραστηριότητα για την κατασκευή κτιρίων ανώτερης βαθµίδας (γυµνάσια, ακαδηµίες) που χρηµατοδοτούνται από κοινωφελείς ιδιωτικούς οργανισµούς, δωρητές και ευεργέτες ή τις ισχυρές οικονοµικά κοινότητες των αστικών κέντρων. Η κτιριολογική διάρθρωση των διδακτηρίων την περίοδο 1890-1920 ήταν επηρεασµένη από την αρχιτεκτονική του νεοκλασικισµού, η οποία αναδεικνύει κτίρια µε µνηµειακό ύφος. Πρόκειται για κτίρια που χαρακτηρίζονται από απόλυτη συµµετρία η οποία, όµως, αποβαίνει ενίοτε σε βάρος της λειτουργικότητας. 17

Έτσι, θέµατα προσανατολισµού, επάρκειας φωτισµού και χώρων διδασκαλίας, σχέσεων του κλειστού προς τον ελεύθερο χώρο κ.ά. τίθενται σε δεύτερη προτεραιότητα µε πρωτεύουσα την τάξη, την πειθαρχία και το κάλλος, στοιχεία συνεπή προς τα νεοκλασικά αρχιτεκτονικά πρότυπα που συνάδουν εξάλλου και µε το εκπαιδευτικό πνεύµα της εποχής, όπως αυτό αντανακλάται κυρίως στην επιβλητική πρόσοψη. 1.6. Τα Σχολεία του 1930 Το 1930 συγκροτήθηκε στο Υπουργείο Παιδείας µια υπηρεσία η οποία, αφού στελεχώθηκε από νέους αρχιτέκτονες, προχώρησε σε πλήρη αναθεώρηση της δοµής και της µορφής του σχολικού κτηρίου συνεκτιµώντας τα κτιριολογικά, τα µορφολογικά, τα κατασκευαστικά και τα οικονοµικά δεδοµένα σύµφωνα µε τις ελληνικές ανάγκες και δυνατότητες. Τα αποτελέσµατα της επιτροπής αυτής ήταν εντυπωσιακά καθώς µέσα σε λίγα χρόνια κατασκευάστηκαν χιλιάδες αίθουσες και σχολεία σε όλη την Ελλάδα στα πρότυπα της τότε σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Λειτουργικότητα των χώρων, ένταξη στη µορφολογία του εδάφους, αναίρεση του µνηµειακού ύφους, σύγχρονη κατασκευή είναι τα γνωρίσµατα της µοντέρνας αρχιτεκτονικής. Προκειµένου να αντιµετωπιστούν άµεσα οι στεγαστικές ανάγκες των σχολικών κτιρίων σε ολόκληρη τη χώρα παραλήφθηκε η δηµιουργία πρόσθετων αιθουσών και βοηθητικών χώρων. Ιδιαίτερη σηµασία δόθηκε στο θέµα του φωτισµού και του ηλιασµού των αιθουσών και χαρακτηρίστηκε ως καταλληλότερος ο µεσηµβρινός προσανατολισµός. Έτσι, δηµιουργήθηκε ένα νέου τύπου σχολικό κτήριο µε αµφίπλευρο φωτισµό κύριο µεσηµβρινό και συµπληρωµατικό βορινό. Το χρώµα, επίσης, απασχόλησε τους αρχιτέκτονες 18

της εποχής αυτής. Έγινε προσπάθεια τονισµού των αρχιτεκτονικών στοιχείων και της δηµιουργίας χαρούµενης ατµόσφαιρας, η οποία να είναι ταυτόχρονα σοβαρή και απέριττη. Δ. Πικιώνης 1931-1932 19

Δηµοτικό σχολείο Π. Καραντινού κάτω από την ακρόπολη 1.7 Τα Σχολεία του ΟΣΚ!1.7.1. Τα πρώτα πέντε χρόνια λειτουργίας (1962-1967) Το 1962 ιδρύεται ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ, φορέας του Ελληνικού Δηµοσίου µε αρχική διάρκεια ζωής 5 έτη και σκοπό την υλοποίηση σχολικών υποδοµών κατά τον πλέον ευέλικτο τρόπο. Το Υπουργείο Παιδείας, προσπαθώντας να καλύψει τις ανάγκες σχολικής στέγης, σε συνεργασία µε τον νεοσύστατο ΟΣΚ, καταγράφει τις ελλείψεις σε σχολικά κτίρια, συντάσσει κτιριολογικά και προχωρεί γοργά στην υλοποίησή τους. Έχοντας ως κύριο στόχο την καταπολέµηση του αναλφαβητισµού, κατασκευάζει στην ύπαιθρο ολιγοθέσια σχολεία Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης, ενώ στις πόλεις προσπαθεί να εξασφαλίσει οικόπεδα για την ανέγερση Δηµοτικών και Γυµνασίων Σχολείων. Συνάµα, εκσυγχρονίζει την επίπλωση των σχολικών µονάδων και τις εφοδιάζει µε τα απαραίτητα εξοπλιστικά µέσα 20

για τα µαθήµατα της Γεωγραφίας, της Ανθρωπολογίας, της Φυσικής, της Χηµείας και της Γυµναστικής. 1.7.2. Το µεταβατικό στάδιο (1967-1978) Το έργο του Οργανισµού τα πρώτα πέντε χρόνια είναι πραγµατικά αξιέπαινο. Για το λόγο αυτόν, στη συνέχεια, ο ΟΣΚ παύει να έχει µεταβατικό χαρακτήρα και αποστολή και µεταβάλλεται σε κύριο φορέα υλοποίησης της πολιτικής δηµιουργίας σχολικής στέγης. 1.7.3. Η απόφαση συνέχισης λειτουργίας (1978-1984) Το 1978, οι ανάγκες για σχολικές κτιριακές υποδοµές φαίνεται να µην έχουν καλυφθεί, παρά τις προσπάθειες της Πολιτείας, των Διοικήσεων του ΟΣΚ και των εργαζοµένων σε αυτόν. Οι υπάλληλοι, από 50 που είχαν προσληφθεί την πρώτη 5ετία, φθάνουν τους 300, εντείνοντας τις προσπάθειες µελέτης και υλοποίησης των έργων. 1.7.4. Νέες αρµοδιότητες του ΟΣΚ (1984-1998) Το 1984, µε νόµο ο ΟΣΚ αναλαµβάνει ως κύρια αρµοδιότητα τα έργα στο Λεκανοπέδιο της Αττικής, ενώ η κατασκευή σχολικών µονάδων στους υπόλοιπους Νοµούς ανατίθεται στις Διευθύνσεις Τεχνικών Υπηρεσιών των Νοµαρχιών. Το 1994 µεταφέρεται στους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης η αρµοδιότητα για τις επισκευές και συντηρήσεις των σχολείων, καθώς και η ιδιοκτησία αυτών, χωρίς όµως νοµοθετική κάλυψη και χωρίς διάθεση των σχετικών πιστώσεων. 1.7.5. Από τον ΟΣΚ στην ΟΣΚ ΑΕ (1998 - σήµερα) Το 1998 ο ΟΣΚ µετατρέπεται σε Ανώνυµη Εταιρεία µε την επωνυµία "Οργανισµός Σχολικών Κτιρίων ΑΕ", µορφή µε την οποία λειτουργεί έως σήµερα, µε σκοπό την εξυπηρέτηση του δηµόσιου συµφέροντος. Ο Οργανισµός έχει αναπτύξει µεγάλο εύρος δραστηριοτήτων, που αφορούν στη διαµόρφωση, ανάπτυξη και εκσυγχρονισµό των εκπαιδευτικών υποδοµών 21

άµεσα, στην Περιφέρεια Αττικής, και έµµεσα στην λοιπή επικράτεια, υπό την προϋπόθεση πλήρωσης διαδικασιών που προβλέπονται από το ισχύον θεσµικό πλαίσιο. Στο νέο αιώνα της τεχνολογίας και της πληροφόρησης, ο ΟΣΚ ΑΕ έχει µετατραπεί σε µία σύγχρονη, αποτελεσµατική και µεθοδική εταιρεία του Ελληνικού Δηµοσίου, αξιοποιώντας πλήρως τις νέες τεχνολογίες, οργανωµένος µε τις πλέον σύγχρονες µεθόδους διοίκησης. Το σύγχρονο µοντέλο σχολικών κτηρίων του OΣK αποτελεί το τυποποιηµένο σχέδιο διδακτηρίου µε την επωνυµία Ψυχάρης. Άλλοι τύποι διδακτηρίων φέρουν τις επωνυµίες Aθηνά, Eρατώ, Kάλβος, Θαλής, Παλαµάς κ.ά. 75ο Δηµοτικό Σχολείο Αθηνών 22

ΑΠΧ Αετού Φλώρινα 8ο Νηπιαγωγείο Κορυδαλλού 23

8ο Νηπιαγωγείο Κορυδαλλού 1ο Νηπιαγωγείο Δάφνης 24

2o Δηµοτικό Σχολείο Πλακιά 1ο Γενικό Λύκειο Αγ. Δηµητρίου ("στρογγυλό Ζενέτου") 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ Περίληψη Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατασκευή σχολικών κτιρίων είναι να ληφθούν υπόψη κάποιες βασικές αρχές που αφορούν την χωροθέτηση και το σχεδιασµό τους, τη διαµόρφωση των εσωτερικών και αύλειων χώρων ώστε να εξασφαλίζονται η ασφάλεια και η προσπελασιµότητα των µαθητών. Να τηρούνται οι απαραίτητες προδιαγραφές για την πρόληψη ατυχηµάτων. Να εξασφαλιστεί ο απαραίτητος εξοπλισµός, ώστε να παρέχεται κάθε είδους ευκολία τόσο για τους διδάσκοντες όσο και για τους διδασκόµενους. 1. Βασικές αρχές Κατά την χωροθέτηση του κτιρίου µέσα στο οικόπεδο πρέπει να λαµβάνονται υπόψη τα εξής: o Να εξασφαλίζεται αύλειος χώρος προστατευόµενος από το βορρά o Να εξασφαλίζεται καλός φωτισµός των αιθουσών Κατά τον σχεδιασµό θα πρέπει λαµβάνεται υπόψη το απαιτούµενο κτιριολογικό πρόγραµµα για κάθε βαθµίδα εκπαίδευσης (για νηπιαγωγεία σε ισόγεια κτίρια, δηµοτικά, γυµνάσια και λύκεια σε τριώροφα κτίρια) Το δάπεδο των κτιρίων θα είναι υπερυψωµένο κατά 30-45cm από τον διαµορφωµένο περιβάλλοντα χώρο. Πρόβλεψη µίας αίθουσας διδασκαλίας τουλάχιστον στο ισόγειο. Οι χώροι υγιεινής τοποθετούνται στο ισόγειο, για την καλλίτερη λειτουργία της αποχέτευσης. Στον ίδιο χώρο εντάσσεται και ένα WC 26

για άτοµα µε ειδικές ανάγκες, αποθήκη ειδών καθαρισµού µε παροχή νερού και sink. Δυνατότητα εισόδου στον αύλειο χώρο από δύο σηµεία. Απαραίτητη η πρόσβαση αυτοκινήτου µέσα στον αύλειο χώρο µέχρι την είσοδο του κτιρίου (µεταφορά βιβλίων, ασθενοφόρο κλπ.). ΑΝΟΙΓΜΑΤΑ ΘΥΡΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Τα ανοίγµατα θυρών σε κούφωµα διαµορφώνονται ως εξής: Θύρα εισόδου 180 cm Θύρα διοίκησης και γραφείων 100 cm Θύρα αιθουσών διδασκαλίας 110 cm Θύρα χώρων υγιεινής (πλην WC) 100 cm Θύρα WC 80 cm Θύρα βοηθητικών χώρων 100 cm Θύρα λεβητοστασίου µονόφυλλη 110 cm, δίφυλλη 160 cm Θύρα ανελκυστήρα 110 cm Θύρα WC αναπήρου 100 cm Κατά τον σχεδιασµό των θυρών θα πρέπει να λαµβάνεται υπ όψη ότι αυτές υφίστανται στην χρήση τους ιδιαίτερες καταπονήσεις. Υαλοπίνακες 1. Όλα τα εξωτερικά κουφώµατα θα φέρουν δίδυµους υαλοπίνακες ανεξαρτήτως της µελέτης θερµοµόνωσης. 2. Προδιαγραφές ειδικών εξυπηρετήσεων Οι µαθητές µε πρόβληµα κινητικότητας, που χαρακτηρίζεται «κινητική δυσκολία» µέχρι και «κινητική αναπηρία» όχι σοβαρής µορφής, εξυπηρετούνται στα κανονικά σχολεία, εφόσον αυτά παρέχουν ορισµένες ειδικές εξυπηρετήσεις. Οι ειδικές εξυπηρετήσεις του σχολείου αφορούν στην προσπελασιµότητα των χώρων του σχολικού κτιρίου (διάδροµοι, ράµπες, ανελκυστήρες κλπ) στη δυνατότητα χρήσης των βοηθητικών χώρων (χώροι υγιεινής κλπ) 27

2. Εσωτερικός χώρος - διαµόρφωση 2.2.1. Φωτισµός Οι εντάσεις φωτισµού στους διαφόρους χώρους θα υπολογιστούν σύµφωνα µε τον παρακάτω πίνακα: Αίθουσα διδασκαλίας 300 Lux Γραφεία 300 Lux Εργαστήριο 300 Lux Σχεδιαστήρια 500 Lux Βιβλιοθήκη 500 Lux Αίθουσα θεάτρου ή Πολλαπλής Χρήσεως 300 Lux Διάδροµοι 150 Lux Χώροι υγιεινής 150 Lux Λεβητοστάσια Αποθήκες 150 Lux Κυλικείο 300 Lux 2.2.2. Εξαερισµός Γ ια λόγους υγιεινής, απαιτούνται 5 εναλλαγές αέρα ανά ώρα µέσα στις αίθουσες διδασκαλίας. Ο ελεγχόµενος µηχανικός εξαερισµός είναι ο πλέον κατάλληλος ώστε ο εισερχόµενος φρέσκος αέρας να µην υπερβαίνει αλλά ούτε και να υπολείπεται του απαιτουµένου. Συνιστάται να υπάρχουν 2 µικροί ανεµιστήρες προσαγωγής επαγωγής τουλάχιστον για κάθε αίθουσα τοποθετηµένοι στους δύο απέναντι τοίχους της αίθουσας ( στον εξωτερικό και στον εσωτερικό προς τον διάδροµο). 28

Σε περιοχές µε ιδιαίτερο θόρυβο συνιστώνται ηχοπαγίδες οι οπίες προσαρµόζονται στα κουφώµατα. 2.2.3. Θέρµανση Επιθυµητές θερµοκρασίες χώρων: Αίθουσα διδασκαλίας 20º C Γραφεία 20 º C Εργαστήρια 18 º C Βιβλιοθήκη 20 º C Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων 18 º C Διάδροµοι 16 º C Κυλικείο 18 º C Λόγω καταστροφής που υφίστανται οι εγκαταστάσεις στα σχολεία προβλέπεται το δίκτυο θέρµανσης να είναι εξωτερικό δυσωλήνιο, εκτός και αν ο µελετητής προτείνει κάποιο καταλληλότερο σύστηµα. Για τον υπολογισµό των θερµαντικών απωλειών του σχολείου, προτείνεται αύξηση του συντελεστή της θερµοκρασίας κατά 50%, λόγω της ιδιαιτερότητας των σχολείων. Οι χώροι υγιεινής WC δεν θερµαίνονται. 2.2.4. Εξοπλισµός Αιθουσών Η επιφάνεια των τραπεζιών εργασίας και του πάγκου έδρας του καθηγητή θα εκτίθεται σε τριβές, θερµότητα και καυστικές ουσίες (όξινα βασικά υγρά σε όλη την κλίµακα του PH), γι αυτό θα πρέπει να έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Ανθεκτικότητα σε καυστικές ουσίες Ανθεκτικότητα σε χρωστικές ουσίες Αντίσταση στη φωτιά 29

Ανθεκτικότητα στην υγρασία Τ ο δάπεδο θα πρέπει να επενδυθεί µε linoleum σε ρολλά µε θερµική συγκόλληση στους αρµούς. 3. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ - ΑΥΛΕΙΟΙ ΧΩΡΟΙ Οι εξωτερικοί χώροι µπορεί να είναι υπαίθριοι και λειτουργούν σαν χώροι παιχνιδιού, χώροι πρασίνου και κυκλοφορία πεζών, χώροι προσπέλασης αυτοκινήτων (για την τροφοδοσία, την πυρόσβεση και τα ασθενοφόρα). Οι χώροι στάθµευσης των ποδηλάτων, θα πρέπει να βρίσκεται εκτός του ελεύθερου χώρου που κινούνται τα παιδιά. 3.1. Χώρος Εκδηλώσεων Σε περίπτωση που υπάρχει δυνατότητα λόγω µεγάλης χωρητικότητας θα µπορούσε να υπάρχει ένα ανοιχτό θέατρο µε κερκίδες από οπλισµένο σκυρόδεµα, το οποίο θα µπορεί να φιλοξενεί και εκδηλώσεις της περιοχής γενικότερα. Θα µπορούσε να τοποθετηθεί επίσης ένας κλειστός χώρος θεάτρου για τις κρύες εποχές που θα διαθέτει τις ίδιες ιδιότητες. Σε περίπτωση πάλι που δεν υπάρχει µεγάλη χωρητικότητα θα ήταν δυνατό να χρησιµοποιηθεί ως χώρος εκδηλώσεων κάποιος εύχρηστος χώρος (π.χ. γυµναστήριο). 3.2. Χώρος στάθµευσης Θα έπρεπε να τοποθετούνται στον προαύλιο χώρο κυρίως. Είναι απαραίτητη µία θέση ανά αίθουσα διδασκαλίας. Θα πρέπει επίσης να 30

υπάρχουν πάντα θέσεις στάθµευσης για ΑΜΕΑ καθώς και για τα µέσα µεταφοράς των µαθητών (π.χ. µηχανάκια, ποδήλατα). 3.3. Προδιαγραφές Ειδικών Εξυπηρετήσεων Σε κάθε σχολείο πρέπει να παρέχονται ορισµένες υπηρεσίες στα τυχόν παιδιά µε προβλήµατα κινητικότητας. Οι εξυπηρετήσεις αυτές αφορούν: Την προσπελασιµότητα των χώρων του σχολικού κτηρίου (π.χ. ράµπες) Τη δυνατότητα χρήσης βοηθητικών χώρων Ακόµη σε όλα τα σχολεία τοποθετείται WC αναπήρων. Είναι επίσης αναγκαία η προσπέλαση όλων των υπαίθριων χώρων από τους ανάπηρους. 4. Προδιαγραφές για την πρόληψη ατυχηµάτων 4.1. Εξωτερικοί χώροι Εξωτερικός χώρος είναι κάθε ελεύθερος χώρος που αναπτύσσεται είτε µεταξύ της περίφραξης και των κτιρίων, είτε ανάµεσα στα κτίρια. Οι εξωτερικοί χώροι µπορεί να είναι υπαίθριοι και λειτουργούν σαν χώροι παιχνιδιού, αθλοπαιδειών, χώροι πρασίνου και κυκλοφορία πεζών, χώροι 31

προσπέλασης αυτοκινήτων (για την τροφοδοσία, την πυρόσβεση και τα ασθενοφόρα). Οι χώροι στάθµευσης των ποδηλάτων, θα πρέπει να βρίσκεται εκτός του ελευθέρου χώρου που κινούνται τα παιδιά. 2.4.1.1 Απαιτήσεις για την αποφυγή ατυχηµάτων στους εξωτερικούς χώρους Δάπεδα: Ιδιότητες και συµπεριφορά τους: Η κλίµακα στους εξωτερικούς χώρους δίνεται µε την ποικιλία των υλικών, το χρώµα τους, τη υφή τους, το µέγεθός τους και στους συνδυασµούς που διασπούν την µονοτονία και δηµιουργούν ανάγλυφες αισθητικές εντυπώσεις στο παιδί. Η µονοτονία είναι αιτία ατυχήµατος. Η συµπεριφορά των υλικών πρέπει να ελέγχεται εργαστηριακά. Η αντιολισθητική υφή του υλικού είναι το απαραίτητο χαρακτηριστικό που πρέπει να διατηρεί το υλικό και όταν είναι υγρό. Η τοπική συγκράτηση νερού στις αυλές αποτελεί αιτία ατυχήµατος. Είναι απαραίτητη η σχολαστική µόρφωση των δαπέδων σε τρόπο που να κατευθύνουν τα όµβρια µε εγκάρσιες και κατά µήκος κλίσεις µέσα από φρεάτια στο αποχετευτικό σύστηµα ή µε αποστράγγιση στο πράσινο ή την άµµο. Είδη επιφανειών δαπέδων: 32

Είναι αναγκαίοι διάφοροι τύπου δαπέδων µε ανάλογες απαιτήσεις στη µελέτη και κατασκευή για την προστασία των µαθητών από ατυχήµατα. Επιφάνειες δαπέδων φυσικού εδάφους: Βασική προϋπόθεση για την καταλληλότητα ενός φυσικού εδάφους ως χώρου παιχνιδιού ή αυλείου χώρου είναι η γρήγορη αποµάκρυνση των οµβρίων. Η τελική επιφάνεια πρέπει να είναι απαλλαγµένη από σκληρά αντικείµενα. Επιφάνειες δαπέδων τεχνητού εδάφους: Κατασκευάζονται σε οριοθετηµένους χώρους, µε όρια απαλλαγµένα από προεξοχές και µε στρογγυλεµένες ακµές. Αµµώδεις επιφάνειες δαπέδων: Σε οριοθετηµένους χώρους, το βάθος της εγκιβωτισµένης άµµου πρέπει να είναι από κατάλληλο υλικό για την αποµάκρυνση του νερού. Επιφάνειες δαπέδων µε πράσινο: Τα πράσινο πρέπει να αντέχει στις δυναµικές δραστηριότητες του παιχνιδιού. Το µίγµα του πρασίνου επιλέγεται ανάλογα µε το κλίµα, προσανατολισµό του χώρου και το είδος του εδάφους. Συµπαγείς επιφάνειες δαπέδων: Οι συµπαγείς επιφάνειες δαπέδων πρέπει να είναι επίπεδες µεαντιολισθητικές ιδιότητες και έχουν αντοχή στις καιρικές συνθήκες. Οι 33

συµπαγείς επιφάνειες δαπέδων που επιτρέπουν την αποστράγγιση πρέπει να είναι απαλλαγµένες από σκόνη. Συµπαγείς επιφάνειες µε ασφαλτικό τάπητα: Κατασκευάζεται απαραµόρφωτη υποδοµή µε θραυστό υλικό στην οποία έχουν µορφωθεί οι κλίσεις απορροής των οµβρίων υδάτων. Η τελική επιφάνεια από ασφαλτικό τάπητα ενιαίου πάχους, αποτελεί στρώση ισοπεδωτική και κυκλοφορίας. Συµπαγείς επιφάνεια από σκυρόδεµα: Η τελική επιφάνεια πρέπει να είναι αντιολισθητική και µε τους κατά το δυνατόν λιγότερους αρµούς. Σε περίπτωση που απαιτούνται αρµοί διαστολής πρέπει να έχουν όσο το δυνατόν µικρότερο άνοιγµα. Επιφάνειες µε πλάκες αντιολισθητικής υφής: Πρέπει να µορφώνονται στο υπόστρωµα οι κλίσεις έτσι ώστε η τελική επιφάνεια να µην συγκρατεί νερά. Οι αρµοί τους πρέπει να έχουν όσο γίνεται µικρό άνοιγµα < 1m. 2.4.1.2. Στοιχεία και εγκαταστάσεις στους εξωτερικούς χώρους (Εξοπλισµός) Τα υποστυλώµατα σε χώρους κυκλοφορίας και διαλλείµατος δεν πρέπει να έχουν µυτερές ακµές και εν γένει προεξοχές και η διατοµή τους να είναι κατά το δυνατόν στρογγυλή. 34

Σε υποστυλώµατα ορθογωνικής διατοµής ή τοιχία, οι ακµές να µορφώνονται µε φαλτσογωνίες, ενώ τα µεταλλικά ή ξύλινα υποστυλώµατα πρέπει να είναι ευδιάκριτα µε τον κατάλληλο χρωµατισµό και φωτισµό. Στους χώρους κυκλοφορίας δεν πρέπει να βρίσκονται υδρορροές, δοχεία απορριµµάτων, δεξαµενές, πάγκοι, γλυπτά. Οι χώροι κυκλοφορίας πρέπει να είναι ελεύθεροι από στοιχεία που µπορούν να σκοντάψουν τα παιδιά. Οι χώροι διαλλείµατος και παιχνιδιού πρέπει να διακρίνονται εύκολα και να µην παρεµβάλλονται εµπόδια. Εκεί όπου οι σχάρες αποχετεύσεως είναι αναγκαίες πρέπει το πάνω µέρος τους να τοποθετείται περασιά µε το δάπεδο. Σε σηµεία µε αλλαγή στάθµης (σκαλοπάτι) µε ύψος µεγαλύτερο από 0,02m µεταξύ χώρων κυκλοφορίας και χώρων διαλλείµατος ή παιχνιδιού, καθώς και σε υπερυψωµένες επιφάνειες πρέπει να παίρνονται προστατευτικά µέτρα ανάλογα και να τοποθετούνται κάγκελα ή στηθαία ή παρτέρι µε φυτά. Το ύψος των προστατευτικών στοιχείων δεν πρέπει να είναι κάτω από 1,10m. Οι σκάλες σε χώρους διαλλείµατος και κυκλοφορίας πρέπει να ξεχωρίζουν µε χτυπητό χρώµα, διαφορετικό υλικό ή µε φωτισµό. Καλύψεις ανοιγµάτων σε χώρους κυκλοφορίας και παιχνιδιού πρέπει να είναι εξασφαλισµένες από ενελέκτο άνοιγµα. Οι φωταγωγοί πρέπει να περιφράσσονται ή να καλύπτονται µε σιδερένιες σχάρες έτσι ώστε να µην παρεµποδίζουν την κυκλοφορία. Οι χώροι κάτω από οικοδοµικές προεξοχές, ύψους µικρότερου των 2,20m πρέπει να περιφράσσονται. Οι περιφράξεις κοντά σε χώρους κυκλοφορίας, διαλλείµατος και παιχνιδιού δεν πρέπει να έχουν γωνίες µυτερές που εξέχουν ή συρµατοπλέγµατα σε ύψος κάτω των 2,00m. 35

Οι έξοδοι σχολικών συγκροτηµάτων πρέπει να είναι εξασφαλισµένες από τον κίνδυνο να τρέξουν τα παιδιά κατ ευθείαν προς τον δρόµο µε κυκλοφορία µε την τοποθέτηση στην έξοδο του σχολικού συγκροτήµατος κάγκελου στην άκρη του πεζοδροµίου. 2.4.2. Εσωτερικοί χώροι 2.4.2.1 Απαιτήσεις για την αποφυγή ατυχηµάτων στους εσωτερικούς χώρους Οι πόρτες σε στενούς διαδρόµους δεν πρέπει να βρίσκονται η µία απέναντι από την άλλη. Οι δε ακτίνες ανοίγµατος τους να µην διασταυρώνονται. Οι πόρτες των αιθουσών διδασκαλίας να ανοίγουν προς τα έξω. Σε χώρους δυναµικότητας µεγαλύτερης των 80 ατόµων, οι πόρτες που ανοίγουν σε χώρους διάσωσης, πρέπει να ανοίγουν στην διεύθυνση φυγής. Οι πόρτες των εξόδων κινδύνου, πρέπει να ασφαλίζονται µόνο από µέσα, µε τέτοιους µηχανισµούς που µπορούν να ανοίξουν εύκολα ακόµα και από παιδιά. 2.4.2.2 Εξοπλισµοί Οι ακµές των σταθερών ή κινητών εξοπλισµών (όπως έπιπλα, πίνακες, ιµατιοθήκες, θερµαντικά σώµατα καθώς και αντικείµενα τέχνης) πρέπει να είναι στρογυλλεµένες ή τουλάχιστον µε αποτµηµένες γωνίες. Γωνίες και άγκιστρα εξοπλιστικών µέσων (όπως άγκιστρα µε ιµατιοθήκες) που προεξέχουν σε χώρους κυκλοφορίας πρέπει να 36

είναι έτσι ασφαλισµένα και να έχουν τέτοια µορφή ώστε να µην προκαλούν κινδύνους ατυχηµάτων. Ο τρόπος στηρίξεως των εξοπλισµών καθώς και οι συνδέσεις των αγωγών παροχής πρέπει να διατάσσονται έτσι ώστε να µην είναι επικίνδυνη η κυκλοφορία. Τα κινητά µέρη εξοπλισµών πρέπει να πληρούν τις προδιαγραφές τους και να είναι µορφωµένα µε τέτοιο τρόπο που να αποφεύγονται οι τραυµατισµοί. Στον χώρο των εργαστηρίων που χρησιµοποιείται για θεωρητική διδασκαλία και πρακτική άσκηση, η απόσταση µεταξύ των τραπεζιών εργασίας και του χώρου διδασκαλίας να είναι το ελάχιστο 0,85m. Όταν οι µαθητές εργάζονται σε διαφορετικά τραπέζια, πλάτη µε πλάτη, η απόσταση µεταξύ τους να είναι το ελάχιστο 1,50m. Στα τραπέζια των εργαστηρίων που υπάρχουν µόνιµα τοποθετηµένες σωληνώσεις διαφόρων παροχών και αποχέτευσης, οι στηρίξεις πρέπει να είναι ασφαλισµένες από κάθε κίνδυνο αποκόλλησης και προφυλλαγµένες από οποιαδήποτε φθορά. 2.4.3 Ειδικοί χώροι Οι παροχές των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και των σωληνώσεων του γκαζιού, προς τον χώρο του εργαστηρίου και προς τα τραπέζια εργασίας πρέπει να κλείνουν µε διακόπτες που βρίσκονται σε κεντρική θέση. Σε εργαστηριακούς χώρους όπου υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς, πρέπει οιπαροχές ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και σωληνώσεων γκαζιού να κλείνουν µε διακόπτες οι οποίοι θα βρίσκονται σε κάποια κεντρική θέση. 37

5. Ασφάλεια κτιρίου Πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για την εξασφάλιση της µη προσπελασιµότητας του κτιρίου από όλους τους ισόγειους χώρους. Οι εξωτερικοί υαλοπίνακες των δίδυµων υαλοστασίων των ισογείων χώρων να προβλέπονται αντικλεπτικά τύπου LAMINATED. Στα κλιµακοστάσια του ανοικτού τύπου σχολείων να προβλέπονται πτυσσόµενα ή περιελισσόµενα δικτυωτά ασφαλείας. Υαλοστάσια Τα υαλοστάσια που προβλέπονται σε οποιοδήποτε κούφωµα και χώρο, φέρουν υαλοπίνακες ασφαλείας τύπου LAMINATED. Είναι αποδεκτές κατασκευές από υαλότουβλα αναλόγων προδιαγραφών. Για τον καθαρισµό της επιφάνειας του κρυστάλλου, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη η λειτουργικότητα του κουφώµατος. Σε υαλοστάσια κουφωµάτων που γειτνιάζουν µε χώρους ελεύθερης δραστηριότητας του παιδιού, πρέπει να χρησιµοποιούνται µορφές κουφωµάτων µε µικρές γυάλινες επιφάνειες για λόγους ασφαλείας. Κλιµακοστάσια 38

Πλάτος σκάλας ασφαλείας 1,10m Σε ύψος < 2,00m κάτω από το πλατύσκαλο ισογείου, απαιτείται κάλυψη ασφαλείας (κάγκελα κλπ). Αίθουσα Φυσικοχηµείας Κιγκλιδώµατα ασφαλείας στα παράθυρα της αίθουσας καθώς και κλειδαριά στην πόρτα. Αίθουσα Η/Υ Κιγκλιδώµατα ασφαλείας στα παράθυρα της αίθουσας καθώς και κλειδαριά στην πόρτα. Αίθουσα Τεχνολογίας Τ ο τελείωµα του δαπέδου επενδύεται µε πλαστικά πλακίδια για λόγους ασφαλείας (ηλεκτρικά µηχανήµατα). Ασφάλεια χώρου: Όπως κάθε χώρος µε µηχανήµατα το εργαστήριο απαιτεί µέτρα ασφαλείας (κιγκλιδώµατα στα παράθυρα, κλειδαριές ασφαλείας) και δύο πόρτες εισόδου και εξόδου. 39

6. Στατιστικά στοιχεία σχολικών µονάδων παιδικών ατυχηµάτων Η ιδιαίτερη σηµασία και προσοχή που οφείλεται να δίνεται στην τήρηση των προδιαγραφών και κανόνων ασφαλείας του σχολικού κτηρίου, προκύπτει και µέσα από τη µελέτη των στατιστικών στοιχείων που αφορά στα ατυχήµατα. Στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζονται τα παιδικά ατυχήµατα σε διάφορους χώρους στην Ελλάδα, ανά ηλικιακές οµάδες και σε άλλες χώρες.5.5ώρος ατυχημάτων < 1 έτους 1-4 ετών 5-14 ετών! 16 : Αν συνυπολογίσουµε τις κατηγορίες Εκπαιδευτικοί χώροι και Χώροι άθλησης για όλες τις ηλικιακές κατηγορίες, αυτές συµπληρώνουν ποσοστό 21,91% του συνόλου των ατυχηµάτων αυτών των ηλικιών. 40

Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζονται στοιχεία των σχολικών κτιρίων και του µαθητικού πληθυσµού στην Ελλάδα. 41

Είναι σαφές το δηµογραφικό πρόβληµα της Ελλάδας µε µείωση του µαθητικού πληθυσµού και αύξηση του ποσοστού των µεγάλων ηλικιών. Τα 3 τελευταία χρόνια οι θάνατοι ξεπερνούν τον αριθµό των γεννήσεων. 42

7. Βιοκλιµατικά σχολεία 2.7.1. Προδιαγραφές Βιοκλιµατικών Σχολείων Τα βιοκλιµατικά σχολειά παρέχουν ένα παραγωγικό περιβάλλον µάθησης που βοηθά τους µαθητές να συνειδητοποιήσουν το φυσικό τους περιβάλλον καθώς και την αύξηση της ηµερήσιας παρακολούθησης του σχολείου. Στόχος των βιοκλιµατικών σχολείων είναι η δηµιουργία ενεργειακών κτιρίων µε ελάχιστη εκποµπή ρύπων στο περιβάλλον το οποίο θα αποτελεί πράσινο πνεύµονα προς την κοινωνία αλλά και σύµβολο περιβαλλοντικής ευαισθησίας. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Η αρχιτεκτονική των βιοκλιµατικών σχολείων στον εξωτερικό χώρο πρέπει να είναι κατάλληλη για να επιτευχθούν οι στόχοι που προαναφέρθηκαν. 43

ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙ: 1. Η κατασκευή γραµµικής σχισµής φεγγίτη στην πλάκα του δώµατος για να εισχωρεί το ηλιακό φως στο κτίριο αποφεύγοντας µε αυτόν τον τρόπο τον τεχνητό φωτισµό. 2. Να υπάρχουν φεγγίτες σε όλα τα ανοίγµατα για πλήρη φυσικό αερισµό και φωτισµό. 3. Η δηµιουργία σκιάδων είναι απαραίτητη για να εξασφαλίζεται ο σκιασµός των χώρων. 4. Η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πάνελ στο δώµα για να παράγεται ηλεκτρική ενέργεια που είναι απαραίτητη για κάλυψη των αναγκών του κτιρίου σε φωτισµό. 5. Η τοποθέτηση ηλιακών πάνελ για παραγωγή ζεστού νερού. 6. Η τοποθέτηση ανεµογεννήτριας. 7. Φύτευση περιµετρικά του δώµατος µε φυτά που παρέχουν καλή µόνωση στο κτίριο (π.χ θάµνος),παράγουν οξυγόνο αλλά και αποτελούν ένα συµβολικό στοιχείο για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των µαθητών 8. Η χρήση ανοιχτών χρωµάτων στους τοίχους εφόσον αποτρέπουν την υπερθέρµανση των επιφανειών καθώς και η επικάλυψη µε βλάστηση που συνεισφέρει στον δροσισµό και εµποδίζει τις ανακλάσεις. 9. Χρήση αειθαλών δέντρων για τη δηµιουργία φραγµάτων ήχου σε περίπτωση που το βιοκλιµατικό σχολείο βρίσκεται κοντά σε κάποια οδική αρτηρία. 10. Η συλλογή του νερού της βροχής που θα χρησιµοποιηθεί στο πότισµα των φυτών. 44

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Η αρχιτεκτονική των βιοκλιµατικών σχολείων θα πρέπει να είναι κατάλληλη στον εσωτερικό χώρο για να συµβάλει και αυτή στην επίτευξη του στόχου κατασκευής του. ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙ: 1. Η τοποθέτηση οριζόντιων περιστρεφόµενων περσίδων στα ανοίγµατα των γραφειακών χώρων, προκειµένου να αποφευχθεί η υπερθέρµανση των υαλοστασίων. 2. Η τοποθέτηση θερµοσιφωνικών πανέλων στα ανοίγµατα των αιθουσών διδασκαλίας, για συλλογή της θερµότητας το χειµώνα. 3. Η χρήση ανακλαστικών τζαµιών στα ανοίγµατα των αιθουσών διδασκαλίας. 4. Η τοποθέτηση φεγγιτών, πάνω από όλα τα ανοίγµατα, σε όλους τους χώρους οι οποίοι να ανοίγουν µε ηλεκτρικό σύστηµα για να επιτυγχάνεται ο διαµπερής εξαερισµός των χώρων, καθώς και η 45

εκµετάλλευση της δυνατότητας δροσισµού των χώρων τις νυχτερινές ώρες. 5. Η τοποθέτηση σκιάστρων µέσα στις αίθουσες διδασκαλίας, µεταξύ φεγγίτη και παραθύρου, από µεταλλικό σκελετό και επένδυση µε φύλλο αλουµινίου, λευκού χρώµατος, ώστε να επιτυγχάνεται, η ανάκλαση του φωτός. 6. Απαραίτητη αποτελεί και η χρήση ηλεκτροβανών και πινάκων αυτονοµίας εξασφαλίζοντας µε αυτόν τον τρόπο κάθε αίθουσα αυτονοµία ενώ µέσω τη χρήση θερµοστάτη επιτυγχάνεται η σωστή θερµοκρασία του χώρου µόνο τις ώρες διδασκαλίας. 46

ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΑ Ένα σχολείο θα µπορεί να χαρακτηριστεί ως βιοκλιµατικό µόνο όταν θα έχει και τον κατάλληλο µηχανολογικό εξοπλισµό. Είναι αναγκαίο εποµένως σε ένα βιοκλιµατικό σχολείο να υπάρχουν: 1. Βαλβίδες έκπλυσης µε επιλογή µικρής ή µεγάλης ποσότητας και βαλβίδες ρυθµιζόµενου χρόνου ροής νερού. 2. Φωτοβολταικά και ανεµογεννήτριες. 3. Αισθητήρες κίνησης που το αισθητήριο θα ενεργοποιεί το φωτισµό. 4. Συστήµατα ενεργειακής διαχείρισης µε σκοπό την επιτήρηση και τον αυτόµατο έλεγχο της εγκατάστασης κλιµατισµού-θέρµανσηςγεωθερµίας Συµπερασµατικά, τα «ΠΡΑΣΙΝΑ ΣΧΟΛΕΙΑ» όπως θα µπορούσαµε να τα χαρακτηρίσουµε είναι γνωστά και ως υψηλής απόδοσης σχολεία καθώς αποτελούν µια κοινότητα εγκατάστασης που έχουν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί να λειτουργούν µε τρόπο οικολογικό. Τα σχολεία αυτά ελαττώνουν τις επιπτώσεις κατασκευής κτιρίων στο περιβάλλον καθώς αποτελούν παράδειγµα µίµησης για τις µελλοντικές γενιές και «διδάσκουν» ότι η ποιότητα του περιβάλλοντος είναι απαραίτητη για την µακροπρόθεσµη ευηµερία-αειφορία. 47

8. Ένα διαφορετικό σχολείο: το ΕΞΥΠΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ Ένα σχολείο διαφορετικό απ όλα τα άλλα ξεκίνησε τη λειτουργία του στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Πρόκειται για το σχολείο του µέλλοντος ή το ΕΞΥΠΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ που δηµιουργήθηκε εξολοκλήρου από τη Microsoft. Στο πρωτοποριακό αυτό σχολείο όλα είναι διαφορετικά και απολύτως εναρµονισµένα µε τη σύγχρονη υψηλή τεχνολογία. Στεγάζεται σε ένα µοντέρνο λευκό κτήριο και διαθέτει κάθε είδους ευκολία για διδάσκοντες και διδασκοµένους. Στο σχολείο του µέλλοντος δεν υπάρχουν µαυροπίνακες, αλλά διαδραστικοί, µε τους οποίους οι δάσκαλοι, οι οποίοι αποκαλούνται εκπαιδευτές, µπορούν 48

να κάνουν ζουµ πάνω σε αυτά που έχουν γράψει, αλλά ακόµη και να συνδεθούν στο ίντερνετ. Οι µαθητές ή αλλιώς µαθητευόµενοι, δεν κυκλοφορούν µε τα βιβλία στο χέρι, καθώς ο καθένας έχει µαζί του το δικό του laptop, το οποίο περιέχει λογισµικό που αξιολογεί πόσο γρήγορα µαθαίνουν οι µαθητές το µάθηµα. Επιπλέον, οι µαθητές έχουν µαγνητικές κάρτες οι οποίες πιστοποιούν την παρουσία τους στο µάθηµα, αντικαθιστώντας το κλασσικό απουσιολόγιο, αλλά και τα κλειδιά των προσωπικών τους ντουλαπιών. Ακόµη, οι µαθητές προσέρχονται στο χώρο στις 9:15 π.µ. και φεύγουν στις 4:20 µ.µ. Οι µαθητές του σχολείου δε θα µελετούν σε κάποια από τις συνηθισµένες βιβλιοθήκες, αλλά σε ένα διαδραστικό κέντρο εκπαίδευσης, όπου όλες οι πληροφορίες βρίσκονται σε ψηφιακή µορφή, ενώ χάρη στα ειδικά µαθήµατα της Microsoft θα αποκτούν στρατηγικά και οργανωτικά προσόντα στα πρότυπα της εταιρείας. Στο σχολείο της Microsoft προγραµµατίζεται να εγγραφούν 750 παιδιά, η επιλογή των οποίων γίνεται µε κριτήρια κοινωνικοοικονοµικά (Αφροαµερικανοί και οικογένειες µε χαµηλά εισοδήµατα. Και αυτό διότι η Microsoft ευελπιστεί ότι από αυτό το σχολείο θα βγει έτοιµο και ειδικά εκπαιδευµένο εργατικό δυναµικό το οποίο θα εντάξει στις επιχειρήσεις της. 49

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΟΙ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΙΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ; Περίληψη 50

Τα στοιχεία που αποτελούν ένα δοµηµένο χώρο επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την ψυχολογία των ατόµων. Ειδικότερα, έχει αποδειχθεί επιστηµονικά ότι οι σχολικές υποδοµές και τα κτήρια επηρεάζουν την ιδιαίτερα ευαίσθητη λόγω του νεαρού της ηλικίας ψυχολογία των µαθητών και κατά συνέπεια και τις ακαδηµαϊκές τους επιδόσεις. Η εσωτερική ποιότητα του αέρα, η θερµοκρασία και η υγρασία των εσωτερικών χώρων του σχολείου, ο φωτισµός, η ηλικία του κτηρίου, το µέγεθος της τάξης και του σχολείου είναι βασικοί παράγοντες επηρεασµού των επιδόσεων των µαθητών. 3.1. Εσωτερική ποιότητα αερισµού Η κακή εσωτερική ποιότητα αερισµού (ΕΠΑ) είναι διαδεδοµένη και τα αποτελέσµατά της είναι ιδιαίτερα σηµαντικά για να αγνοηθούν. Τα συµπτώµατα της κακής «εσωτερικής ποιότητας αερισµού» ΕΠΑ περιγράφονται ως εξής: ερεθισµένα µάτια, µύτη και λαιµός, αναπνευστικές λοιµώξεις, ναυτία, ζάλη, πονοκέφαλοι και κόπωση ή υπνηλία- και αναφέρονται ως σύνδροµο αρρώστου κτιρίου (EPA 2000). 3.1.1. Σύνδεση ΕΠΑ µε την απόδοση των µαθητών Η κακή εσωτερική ποιότητα αερισµού ΕΠΑ κάνει εκπαιδευτικούς και µαθητές άρρωστους, ενώ οι άρρωστοι µαθητές και εκπαιδευτικοί δεν µπορούν να αποδώσουν τόσο καλά όσο οι υγιείς (EPA 2000, Kennedy 2001, Leach 1997). Για παράδειγµα, οι Smedje και Norback (1999) ανακάλυψαν µια σχέση µεταξύ βακτηρίων που βρίσκονται στον αέρα, µούχλας και άσθµατος στα παιδιά, η οποία µε τη σειρά της αύξησε τα ποσοστά απουσίας τους από το σχολείο. Επίσης, η Αµερικανική Πνευµονολογική Εταιρία (ΑΕΠ) ανακάλυψε ότι τα παιδιά στην Αµερική χάνουν πάνω από 10 εκατοµµύριο σχολικές µέρες 51

κάθε χρόνο επειδή το άσθµα επιδεινώνεται από την κακή ΕΠΑ (ΑΕΠ 2002, EPA 2000). Έχει αποδειχθεί πειραµατικά ότι η βελτιωµένη ποιότητα αερισµού µέσα από ένα ηλεκτροστατικό καθαριστικό αερισµού, µειώνει τη συστηµατική αποχή απουσία λόγω ασθένειας. Το πείραµα διεξήχθη από τους Rosen και Richardson (1999) σε δύο Σουηδικά κέντρα καθηµερινής προστασίας, ένα παλιό και ένα σύγχρονο, όπου συγκεντρώθηκαν στοιχεία περί της συστηµατικής απουσίας και την ποιότητα αερισµού για πάνω από τρία χρόνια. 3.2. Οι επιδράσεις του εξαερισµού στην απόδοση των µαθητών Ο σκοπός του εξαερισµού των τάξεων και των σχολικών κτιρίων, στο ελάχιστο, είναι η αποµάκρυνση ή αλλιώς η µείωση του ποσοστού των µικροβίων εντός κτιρίου. Τέτοιου είδους µικρόβια προέρχονται από την αναπνοή των ανθρώπων, το δέρµα τους, τα ρούχα τους, τα αρώµατα τους, τα σαµπουάν τους, τα αποσµητικά από τα υλικά του κτιρίου και καθαριστικούς παράγοντες, παθογόνους οργανισµούς και από άλλους παράγοντες που σε υψηλές συγκεντρώσεις είναι βλαβεροί. Τα σχολεία χρειάζονται καλό εξαερισµό για δύο λόγους: Α) επειδή τα παιδιά αναπνέουν µεγαλύτερη δόση αέρα ανάλογα το βάρος του σώµατός τους σε αντίθεση µε τους ενήλικες (Kennedy 2001, McGovern 1998, Moore 1998) και Β) επειδή τα σχολεία έχουν λιγότερο χώρο για το πάτωµα ανά άτοµο σε αντίθεση µε τα περισσότερα γραφεία που βρίσκονται σε κτίρια (Crawford 1998). 52

Ένα από τα πρώτα συµπτώµατα κακού εξαερισµού σε ένα κτίριο είναι η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα η οποία προκαλείται από την ανθρώπινη ανάσα. Όταν τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα φτάνουν τα 1000 µέρη ανά εκατοµµύριο (περίπου τρεις φορές απ ότι βρίσκεται στην ατµόσφαιρα) επακολουθούν πονοκέφαλοι, υπνηλία και ανικανότητα στη συγκέντρωση. O Myhrvold κ.α. ( 1996) σε έρευνα που διεξήχθη σε οκτώ διαφορετικά ευρωπαϊκά σχολεία και σε δείγµα µεγαλύτερο των 800 µαθητών, κατέληξαν σε στατιστικά συµπεράσµατα ότι: τα αυξηµένα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στις σχολικές αίθουσες, τα οποία οφείλονται στον κακό εξαερισµό, οδηγούν σε µείωση της απόδοσης του µαθητή, όσον αφορά στη συγκέντρωσή του στα διαγωνίσµατα και σε αύξηση των παραπόνων των µαθητών σχετικά µε προβλήµατα υγείας, σε σχέση µε τάξεις όπου τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα είναι χαµηλότερα. 3.3. Θερµοκρασία και Υγρασία Η θερµοκρασία και η υγρασία επηρεάζουν την εσωτερική ποιότητα αερισµού ΕΠΑ µε πολλούς τρόπους. Ο Wyon (1991) έδειξε ότι η µαθητική απόδοση όσον αφορά τα πνευµατικά καθήκοντα επηρεάζεται από τις αλλαγές στη θερµοκρασία. Ο Frag κ.α. (1998) ανακάλυψαν ότι όσοι δουλεύουν σε γραφείο αισθάνονται πιο άνετα στις χαµηλές ζώνες θερµοκρασίας και υγρασίας. Αυτά τα ευρήµατα υποστηρίζουν την ιδέα οι µαθητές θα αποδώσουν τα πνευµατικά τους καθήκοντα καλύτερα σε χώρους όπου η υγρασία θα κρατείται σε µέτρια επίπεδα (40%-70%) και 53

µέτριες θερµοκρασίες στο εύρος των 68 µε 74 βαθµούς Fahrenhei ή αλλιώς 20 µε 23,3 βαθµούς Κελσίου (Harner 1974, Wyon, Andersen & Lundqvist 1979). 3.4. Θερµική Άνεση Η θερµική άνεση αποτελεί ένα σηµαντικό παράγοντα του σχολικού χώρου που επηρεάζει τις επιδόσεις των µαθητών. Ερευνητές έχουν µελετήσει το εύρος της θερµοκρασίας που συσχετίζεται µε καλύτερη µάθηση για ορισµένες δεκαετίες. Ο Harner (1974) ανακάλυψε ότι το εύρος καλύτερης θερµοκρασίας για τη µάθηση ανάγνωσης και µαθηµατικών είναι 68-74 βαθµοί Fahrenheit (20 23,3 βαθµοί Κελσίου) και ότι η ικανότητα µάθησης αυτών των µαθηµάτων είναι δυσµενώς επηρεασµένη από θερµοκρασίες άνω των 74 βαθµών Fahrenheit. Όσο αυξάνεται η θερµοκρασία και η υγρασία, οι µαθητές αναφέρουν µεγαλύτερη δυσανεξία, και οι επιτεύξεις και οι επιδόσεις τους χειροτερεύουν (King and Marans 1979). Οι θερµικοί παράγοντες ίσως να υποβαθµίσουν σοβαρά τις ικανότητες των εκπαιδευτικών στο να διδάξουν και επίσης, ίσως επηρεάσουν το ηθικό και την αυτοπεποίθησή τους. Ο Corcoran κ.α. (1988) επικεντρώθηκαν στο πως οι υλικές υποδοµές και συνθήκες των σχολικών εγκαταστάσεων επιδρούν στο φρόνηµα και την αποτελεσµατικότητα των εκπαιδευτικών. Συµπεραίνουν ότι τα προβλήµατα που προκύπτουν από τις συνθήκες εργασίας, ίσως έχουν ως αποτέλεσµα υψηλότερη συστηµατική αποχή, µειωµένη επίδοση, χαµηλότερη συµµετοχή και δράση στην τάξη, χαµηλό ηθικό και µείωση της ικανοποίησης από την εργασία. 54

3.5. Φωτισµός Υπάρχουν πολλές µελέτες γύρω από τα σωστά επίπεδα φωτισµού χώρων. Ο φωτισµός της τάξης παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο στην απόδοση των µαθητών (Phillips 1997). Όντως, οι µαθητές δεν µπορούν να µελετήσουν χωρίς επαρκή φωτισµό. Κοινός τόπος όλων αυτών των µελετών είναι ότι ο κατάλληλος φωτισµός οδηγεί σε βελτίωση των βαθµών των διαγωνισµάτων, µειώνει τη µη συµµετοχική δράση του µαθητή στην τάξη και παίζει έναν σηµαντικό ρόλο στα επιτεύγµατα του. Μέχρι το 1950 το φυσικό φως ήταν το κυρίαρχο µέσο φωτισµού στα περισσότερα σχολεία, αλλά καθώς το κόστος του ηλεκτρισµού µειώθηκε, µειώθηκε και η χρήση του φυσικού φωτός στα σχολεία. Σύµφωνα µε µελέτη που διεξήχθη από τον Heschong Mahone Group (1999), οι µαθητές µε περισσότερο φυσικό φωτισµό στην τάξη τους σηµείωσαν πρόοδο 20% γρηγορότερα σε ένα χρόνο σε διαγωνίσµατα στα µαθηµατικά και 26% γρηγορότερα σε διαγωνίσµατα ανάγνωσης σε αντίθεση µε µαθητές οι οποίοι µάθαιναν σε περιβάλλον το οποίο λάµβανε τη λιγότερη ποσότητα φυσικού φωτός. Το συµπέρασµα είναι ότι το φυσικό φως ως παράγοντας που επηρεάζει τις επιδόσεις των µαθητών στα σχολεία, είναι ιδιαίτερα σηµαντικός. 3.6. Ακουστική Σε µία από τις πολλές έρευνες µελέτες τους, οι Earthman & Lemasters (1998) ανέφεραν τρία ευρήµατα - κλειδιά : Ότι η υψηλότερη απόδοση του µαθητή σχετίζεται µε τα σχολεία που έχουν λιγότερη εξωτερική φασαρία 55

Ότι ο εξωτερικός θόρυβος προκαλεί αυξηµένη δυσαρέσκεια στους µαθητές στις αίθουσες και Ότι η υπερβολική φασαρία προκαλεί άγχος στους µαθητές (1998). Είναι επίσης γενικά αποδεδειγµένο (Fisher 2000) ότι τα υψηλά επίπεδα θορύβου προκαλούν στρες. Το µέγεθος του θορύβου επηρεάζει την προφορική αλληλεπίδραση, την αναγνωστική κατανόηση, την πίεση του αίµατος, τη νοητική επιτυχία και ίσως επιφέρει αισθήµατα ανηµποριάς, ανικανότητα στη συγκέντρωση και παρατεταµένη µη-συµµετοχή στα καθήκοντα. Αυτός ο παράγοντας µπορεί να µειώσει την ποιότητα της διδασκαλίας και εν τέλει της µάθησης. Σε παρόµοια συµπεράσµατα κατέληξαν και άλλοι ερευνητές, οι Feth & Whitelaw (1999), οι οποίοι ανακάλυψαν ότι η κακή ακουστική πολλών αιθουσών δυσχεραίνει τη µάθηση. 3.7. Η ηλικία του κτιρίου Η ηλικία του κτιρίου είναι µία αφηρηµένη έννοια και δεν θα έπρεπε να χρησιµοποιηθεί ως παράγοντας της επίδρασης του κτιρίου στην απόδοση των µαθητών. 3.8. Το µέγεθος του σχολείου Γενικά, το µέγεθος του σχολείου έχει συνδεθεί µε άλλα επιθυµητά αποτελέσµατα πέρα της ακαδηµαϊκής επίδοσης. 56

Τα µικρά σχολεία µπορούν να µειώσουν τη βία και την διασπαστική συµπεριφορά. Τα µικρά σχολεία τείνουν να µειώνουν την αρνητική συµπεριφορά των µαθητών, ειδικά µεταξύ µαθητών µε χαµηλή κοινωνικοοικονοµική θέση. Τα µικρά σχολεία µπορούν να βελτιώσουν ένα ευρύ φάσµα συµπεριφορών και στάσεων των µαθητών. Τα µικρά σχολεία τείνουν να µειώνουν την ανωνυµία και την αποµόνωση τις οποίες µερικές φορές οι µαθητές βιώνουν (Barker & Gump 1964). Επίσης, µπορεί να αυξάνουν την αίσθηση του «ανήκω» στους µαθητές. Τα µικρά σχολεία µπορούν να βελτιώσουν την συµπεριφορά των εκπαιδευτικών. Υπάρχει περιορισµένη έρευνα πάνω σε αυτό το θέµα, αλλά εκτιµάται ότι τα µικρότερα σχολεία συνδέονται µε υψηλότερα επίπεδα συνεργασίας µεταξύ των εκπαιδευτικών, καλύτερες σχέσεις µε τους διευθυντές του σχολείου και καλύτερη συµπεριφορά κατά την ώρα διδασκαλίας (βλ. Hord 1997, Gottfredson 1985, Stockard & Mayberry 1992) Η κοινή γνώµη επιβεβαιώνει την προτίµηση για τα µικρά σχολεία. Βασισµένη σε έρευνες που συµµετείχαν γονείς, εκπαιδευτικοί και µαθητές, άνω των δύο τρίτων των γονιών που ερωτήθηκαν πιστεύουν ότι τα µικρότερα σχολεία προσφέρουν µια καλύτερη αίσθηση του «ανήκω» και της κοινωνικοποίησης. Επίσης πιστεύουν ότι τα µικρά σχολεία έχουν διευθύνσεις που µπορούν να εντοπίσουν µία πιθανή κακή απόδοση των εκπαιδευτικών και ότι µπορούν να δώσουν οδηγίες 57