Σχέδιο Μαθήματος Αρ. μαθητών: 20 Ενότητα: Φυτά Διδ. Περίοδος: 1x80 Τάξη: Γ Τίτλος μαθήματος: Πώς μεταφέρεται η γύρη από άνθος σε άνθος (Μάθημα στην τάξη) Σημεία έμφασης (π.χ Είδη λόγου/κειμένων, Γραμματική, Πειράματα, Έννοιες, Τραγούδια κ.ά ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενο): Αφόρμηση: Σε αυτή τη δραστηριότητα τίθεται στους μαθητές το ερώτημα: Σκεφτήκατε ποτέ πως γίνεται η αναπαραγωγή των φυτών, αφού τα φυτά δεν μετακινούνται; Δηλ. πως τα φυτά δίνουν καινούργιους απογόνους; Τα παιδιά καλούνται να προβληματιστούν και να εκφράσουν τις απόψεις τους. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να γράφει τις απόψεις των μαθητών στον πίνακα. Ο αρχικός αυτός προβληματισμός των μαθητών θα απαντηθεί με το τέλος του μαθήματος. Στόχοι Πορεία Δραστηριοτήτων Μέσα / Υλικά Αξιολόγηση Γνώσεις: Δραστηριότητα 1: Η αποστολή των λουλουδιών - projector Τα παιδιά να ταυτίσουν τον ύπερο ως το θηλυκό και τους στήμονες ως το αρσενικό όργανο του άνθους, ώστε να κατανοήσουν τόσο την διαδικασία της επικονίασης όσο και της αναπαραγωγής. Σε αυτή τη δραστηριότητα οι μαθητές καλούνται να ανακαλέσουν τις γνώσεις που απέκτησαν κατά το προηγούμενο μάθημα αναφορικά με τα όργανα αναπαραγωγής του άνθους, τον ύπερο και τους στήμονες. Για να επιτευχθεί αυτό μπορούν να αξιοποιηθούν οι εικόνες ύπερος-στήμονες, όπου ο ύπερος ως μια κοπέλα (θηλυκό όργανο αναπαραγωγής) και οι στήμονες ως αγόρια (αρσενικό όργανο αναπαραγωγής). Ο/η εκπαιδευτικός καλεί τους μαθητές να συζητήσουν στις ομάδες τους και να αναφέρουν ποια είναι τα όργανα αναπαραγωγής του άνθους, να αναφέρουν δηλαδή το αρσενικό (στήμονες) και το θηλυκό (ύπερος) όργανο του άνθους. Παράλληλα ο εκπαιδευτικός στερεώνει στον πίνακα τις εικόνες ύπερος-στήμονες ώστε να διευκολύνετε την κατανόηση των παιδιών. Ακολούθως ο/η εκπαιδευτικός προβληματίζει τα παιδιά θέτοντας το ερώτημα: γιατί είναι ανάγκη να υπάρχει αρσενικό και θηλυκό όργανο στο άνθος, παραλληλίζοντας τα στοιχεία αυτά με την καθημερινή ζωή. - 3 διαφάνειες από εσωτερικό εργαστηρίου - 3 διαφάνειες από εσωτερικό άνθους - 5 χαρτονένια περιγράμματα λουλουδιών (1 για κάθε ομάδα) - 5 μαρκαδόροι (1 για κάθε ομάδα) - blue tack - άνθη - εικόνες ύπεροςστήμονες, Η αξιολόγηση των παιδιών είναι συντρέχουσα αφού μέσα από τα φύλλα εργασίας 1-5 θα αξιολογηθεί ο βαθμός επίτευξης των προτιθέμενων στόχων και η κατανόηση των παιδιών της διαδικασίας της επικονίασης. Τα παιδιά να είναι Δραστηριότητα 2: Πώς μεταφέρεται η γύρη από άνθος σε άνθος; πίνακας, blue
σε θέση να περιγράφουν τη διαδικασία της επικονίασης (αυτοεπικονίαση, διασταυρωτής επικονίασης) Τα παιδιά να γνωρίσουν και να αναφέρουν τους βασικότερους επικονιαστές Τα παιδιά να αναγνωρίζουν τους παράγοντες που προσελκύουν ένα επικονιαστή σε ένα άνθος Δεξιοτήτων: Ανάπτυξη δεξιοτήτων διερεύνησης, παρατήρησης, ομαδοποίησης- Στη δραστηριότητα αυτή τα παιδιά θα παίξουν ένα παιχνίδι στο οποίο θα υποδυθούν τις μέλισσες. Στόχος είναι μέσα από την υπόδυση του ρόλου αυτού να κατανοήσουν τόσο τη διαδικασία της αυτεπικονίασης όσο και τη διαδικασία της διασταυρωτής επικονίασης. Για τη διεκπεραίωση του παιχνιδιού αυτού θα χρειαστείτε κίτρινη σκόνη (π.χ κίτρινη θρυμματισμένη κιμωλία, κίτρινη σκόνη νερομπογιάς) που θα αντιπροσωπεύει τη γύρη, κίτρινα πλαστικά ποτηράκια που θα αντιπροσωπεύουν τους στήμονες και ένα βάζο με κολλώδες πώμα που θα αντιπροσωπεύει τον ύπερο. Επιπρόσθετα, θα χρειαστείτε χαρτονένια λουλούδια τα οποία θα αντιπροσωπεύουν τα άνθη. Το παιχνίδι χωρίζεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο μέρος τα παιδιά καλούνται να εφαρμόσουν τη διαδικασία της αυτεπικονίασης. Κάθε μαθητής θα κρατάει ένα κουταλάκι με το οποίο θα πρέπει να περάσει και να μεταφέρει τη γύρη (κίτρινη σκόνη) από τους στήμονες (ποτηράκια) στον ύπερο (βάζο με κολλώδες πώμα) του ίδιου άνθους. Στο δεύτερο μέρος του παιχνιδιού θα τοποθετηθεί στο πάτωμα άλλο ένα χαρτονένιο λουλούδι. Τα παιδιά προβληματίζονται ως προς το κατά πόσον μια μέλισσα θα μπορούσε να μεταφέρει γύρη από τους στήμονες ενός λουλουδιού στον ύπερο ενός άλλου λουλουδιού. Έτσι, εισάγεται η έννοια της διασταυρωτής επικονίασης. Ο/η εκπαιδευτικός χωρίζει τα παιδιά σε δύο ισάριθμες ομάδες και τους ανακοινώνει πως στο παιχνίδι που θα ακολουθήσει θα υποδυθούν τις μέλισσες. Σε κάθε παιδί δίνεται ένα ξυλαράκι και ένα πλαστικό κουταλάκι. Το παιχνίδι αποτελείται από δύο γύρους. Για την διεκπεραίωση του πρώτου γύρου θα πρέπει να τοποθετηθούν μπροστά από κάθε ομάδα ένα χαρτονένιο άνθος. Στο κέντρο του άνθους τοποθετείται το βαζάκι με το κολλώδες πώμα το οποίο συμβολίζει τον ύπερο με το κολλώδες και χνουδωτό του στίγμα. tack - 4 χαρτονένια άνθη - 16 πλαστικά ποτηράκια με κίτρινη σκόνη νερομπογιάς - 4 κομμάτια μάλλινο ύφασμα - 20 ξυλαράκια αυτιών - 20 πλαστικά κουταλάκια - εικόνα της αυτοεπικονίασης - εικόνα της διασταυρωτής επικονίασης. - 2 μικρές γλάστρες με φυτά (π.χ. ιβίσκο, λίλλυ) - οδοντογλυφίδες - μοντελοποιημένες μέλισσες - μεγεθυντικοί φακοί - φύλλο εργασίας 1, 2 - χαρτονάκια διαφόρων χρωμάτων - μαρκαδόρους, ψαλίδια, καλαθάκια με αρώματα
ταξινόμησης. Ανάπτυξη της δημιουργικότητας μέσα από την υπόδυση ρόλων. Ανάπτυξη συνεργατικών δεξιοτήτων και κοινωνικοποίηση των μαθητών με τη συμμετοχή τους στους θεατρικό παιγνίδι και τις ομάδες και μέσω παρουσίασης των δραστηριοτήτων τους. Στάσεων: Συνειδητοποίηση της σημασίας της επικονίασης στον πλανήτη. Συνειδητοποίηση της συμβολής των επικονιαστών στη Γύρω από τον ύπερο, τοποθετούνται τα τέσσερα ποτηράκια με την κίτρινη σκόνη τα οποία συμβολίζουν τους στήμονες με τη γύρη. Τα παιδιά, υποδυόμενα τις μέλισσες, καλούνται να εφαρμόσουν τη διαδικασία της αυτεπικονίασης. Συγκεκριμένα, κάθε παιδί θα περάσει διαδοχικά από το άνθος και θα μεταφέρει με το πλαστικό του κουταλάκι γύρη (κίτρινη σκόνη) από τους στήμονες (πλαστικά ποτηράκια) στον ύπερο (βάζο με κολλώδες πώμα). Με το τέλος του πρώτου γύρου, εισάγεται η έννοια και η αυτεπικονίασης στους μαθητές και τοποθετείται στον πίνακα την αντίστοιχη εικόνα (εικόνα αυτεπικονίασης). Στο δεύτερο γύρο του παιχνιδιού τα παιδιά θα γνωρίσουν τη διαδικασία της διασταυρωτής επικονίασης μέσα από πανομοιότυπο τρόπο. Για τη διεκπεραίωση του δεύτερου μέρους του παιχνιδιού πρέπει να τοποθετηθούν μπροστά από κάθε ομάδα δύο χαρτονένια άνθη που θα έχουν την ίδια συμβολική δομή όπως τα άνθη που χρησιμοποιήθηκαν στον πρώτο γύρο του παιχνιδιού. Κατόπιν, ο/η εκπαιδευτικός θέτει τον εξής προβληματισμό: "Θα μπορούσε μια μέλισσα να μεταφέρει γύρη από τους στήμονες ενός λουλουδιού, στον ύπερο ενός άλλου λουλουδιού;" Κατά τον ίδιο τρόπο ακολουθείται η διαδικασία που ακολουθήθηκε προηγουμένως μόνο που αυτή τη φορά οι μαθητές καλούνται να εφαρμόσουν την διαδικασία της διασταυρωτής επικονίασης, μεταφέροντας γύρη από τους στήμονες του άνθους, στον ύπερο του άλλου. Με το πέρας της δραστηριότητας αυτής, τοποθετείται στον πίνακα η εικόνα της διασταυρωτής επικονίασης και εισαγεται η αντίστοιχη έννοια. Εισήγηση: Το παιχνίδι αυτό μπορεί να υλοποιηθεί στην αυλή του σχολείου ή σε παρακείμενο πάρκο. Δραστηριότητα 3: Ποιοι παράγοντες προσελκύουν τους επικονιαστές στα λουλούδια;" Η δραστηριότητα αυτή αποτελεί ένα παιχνίδι ρόλων που ονομάζεται «Σχεδίασε το - φύλλο εργασίας 3 (οδηγίες και ερωτήσεις μέλισσας). - μικρές γλάστρες (για παράδειγμα ιβίσκο, κολοκύθα, λίλλυ) - ξυλαράκι αυτιών, μικρό πινέλο, ετικέτες, μεγεθυντικοί φακοί - φύλλο εργασίας 4 (πείραμα επικονίασης) - φύλλο εργασίας 5: «ημερολόγιο παρατηρήσεων»
διαδικασία της επικονίασης. Σεβασμός στο αντικείμενο που μελετούν και ερευνούν. λουλούδι σου». Σύμφωνα με το παιχνίδι αυτό, ένας μαθητής από κάθε ομάδα θα υποδύεται την μέλισσα ενώ τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας θα παριστάνουν τους σχεδιαστές του άνθους που θα ελκύσει την μέλισσα. Κάθε ένας από τους σχεδιαστές θα υποβάλλει στο παιδί που υποδύεται τη μέλισσα και μια ερώτηση: π.χ Ποιο είναι το αγαπημένο σου χρώμα; Ποιο είναι το αγαπημένο σου σχήμα; Ποια είναι η αγαπημένη σου μυρωδιά; Ποιο είναι το αγαπημένο σου μέγεθος; Το παιδί που υποδύεται την μέλισσα, απαντώντας στις ερωτήσεις των σχεδιαστών, θα βοηθήσει τα υπόλοιπα παιδιά που υποδύονται τους σχεδιαστές να σχεδιάσουν το αγαπημένο του άνθος. Στο τέλος της δραστηριότητας κάθε ομάδα παρουσιάζει το άνθος που δημιούργησε στην ολομέλεια της τάξης. Τα παιδιά μέσα από το δημιουργικό παιχνίδι «Σχεδίασε το λουλούδι σου» αναμένεται να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τους παράγοντες που προσελκύουν έναν επικονιαστή σε ένα άνθος. Ο/η εκπαιδευτικός αναφέρει στα παιδιά πως όλοι επικονιαστές που βοηθούν στην επικονίαση των λουλουδιών, έλκονται και προσελκύονται από τα λουλούδια χάριν σε κάποιους παράγοντες όπως το χρώμα, το άρωμα, το σχήμα και το μέγεθος των λουλουδιών. Τα παιδιά που έχουν το ρόλο του σχεδιαστή θα χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες που θα τους δώσει ο επικονιαστής (μέλισσα), ώστε να σχεδιάσουν ένα λουλούδι χρησιμοποιώντας τα διάφορα υλικά που έχουν στη διάθεση τους (χαρτόνι, ψαλίδι, μαρκαδόρους, άρωμα), το οποίο θα προσελκύει τον επικονιαστή του ώστε να θέλει να το επισκεφτεί ξανά. Στο τέλος της δραστηριότητας η κάθε ομάδα μαθητών θα
παρουσιάσει το άνθος που δημιούργησε στην ολομέλεια της τάξης. Δραστηριότητα 4: Ας βοηθήσουμε τη μέλισσα να επικονιάσει τα λουλούδια! Αυτή η δραστηριότητα παρέχει στα παιδιά την ευκαιρία να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν μια διερεύνηση αναφορικά με την επικονίαση των φυτών από τα έντομα. Οι μαθητές θα εργαστούν σε μικρές ομάδες των 4-5 ατόμων. Για κάθε ομάδα θα χρειαστείτε από μία μοντελοποιημένη μέλισσα στερεωμένη σε οδοντογλυφίδα και μία μικρή γλάστρα με δύο άνθη. Ο/η εκπαιδευτικός χωρίζει τα παιδιά σε μικρές ομάδες των τεσσάρων-πέντε ατόμων και μοιράζει σε κάθε ομάδα από μία μοντελοποιημένη μέλισσα, ένα μεγεθυντικό φακό και μία μικρή γλάστρα που εμπεριέχει ευδιάκριτα άνθη. Καλεί τα παιδιά κρατώντας την οδοντογλυφίδα, να βυθίζουν τη μέλισσα στο ένα από τα δύο άνθη και να την φέρουν σε επαφή με τους ανθήρες. Τα παιδιά γράφουν τις παρατηρήσεις τους στο αντίστοιχο Φύλλο Παρατηρήσεων. Παρατηρούν με τη βοήθεια του μεγεθυντικού φακού, ότι κατά την έξοδο από το άνθος, το σώμα της μέλισσας φέρει πάνω του κόκκους γύρης. Κατόπιν καλεί τα παιδιά να οδηγήσουν την μέλισσα στο δεύτερο άνθος και να τη βυθίσουν σ αυτό φέρνοντας το σώμα της σ επαφή με τον στίγμα του υπέρου. Με τη βοήθεια του μεγεθυντικού φακού, παρατηρούν τόσο το στίγμα του υπέρου όσο και το σώμα της μέλισσας. Καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους στο αντίστοιχο φύλλο παρατηρήσεων. Οι μαθητές θα καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους επί καθημερινής βάσης. Επιπρόσθετα, οι μαθητές πρέπει να κληθούν να καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους λεκτικά αλλά επιπλέον πρέπει να ζωγραφίζουν το άνθος τους αφού το παρατηρήσουν προσεκτικά (γι' αυτό κι οι κυψελλίδες στο πίνακα παρατηρήσεων που βρίσκεται στο φύλλο εργασίας έχουν
αρκετά μεγάλο μέγεθος). Προσοχη: Ο εκπαιδευτικός πρέπει να τονίσει στους μαθητές ότι η παρατήρησή τους πρέπει να επικεντρωθεί στα άνθη που έχουν επικονιαστεί κι όχι σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του φυτού. Η υπόδειξη αυτή είναι αναγκαία ώστε η προσοχή των μαθητών να εστιαστεί ορθά. Ολοκλήρωση μαθήματος ( σύνθεση, ανακεφαλαίωση, ανασύνθεση): Στο σημείο αυτό ο εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να κάνουν τις προβλέψεις τους σχετικά με τη δραστηριότητα της τεχνητής επικονίασης που προηγήθηκε. Οι μαθητές επομένως καλούνται να προβλέψουν τις αλλαγές που αναμένουν να δούν στο άνθος τους μια εβδομάδα αργότερα. Εισηγήσεις: Κατά τη διάρκεια του επόμενου μαθήματος οι μαθητές θα ασχοληθούν με την διαδικασία της γονιμοποίησης μέσα από την ιστοεξερεύνηση "Από το άνθος στον καρπό". Η τελική ωστόσο αυτή δραστηριότητα, της τεχνητής επικονίασης και η καταγραφή των παρατηρήσεων του επικονιάσμενου άνθους από τους μαθητές, καθ'όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, μπορούν να αξιοποιήθουν ως η συνδετική γέφυρα και ως μια ιδανική εισαγωγή για το μάθημα της γονιμοποιήσης με δύο διαφορετικούς τρόπους. Ά τρόπος (Διάρκεια 1x40):Οι μαθητές αφού καταγράφουν παρατηρήσεις όλη την εβδομάδα έρχονται στην τάξη και η κάθε ομάδα επεξεργάζεται τα αποτελέσματά της. Η κάθε ομάδα προσπαθεί να απεικονίσει τις παρατηρήσεις κάθε ημέρας, κάνοντας απλά σκίτσα με σύντομη περιγραφή σε ένα χαρτόνι μεγέθους Α3. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα παρουσιάζει τα αποτελέσματά της στην ολομέλεια της τάξης. Ουσιαστικά με την δραστηριότητα αυτή οι μαθητές ανακοινώνουν παρατηρήσεις τις οποίες δεν μπορούν να ερμηνεύσουν καθότι οι αλλαγές που παρατηρούν οφείλονται στην λειτουργία που ακολουθεί την επικονίαση, που είναι η γονιμοποίηση. Δηλ. οι παρατηρήσεις τους περιλαμβάνουν τη πτώση των πετάλων και των στημόνων και τη διόγκωση της ωοθήκης. Δεν γνωρίζουν ακριβώς γιατί συμβαίνει αυτό. Μετά ωστόσο από την ιστοεξερεύνηση "Από το άνθος στον καρπό" θα είναι σε θέση να δώσουν εξήγηση σε όλες τους τις παρατηρήσεις. Β τρόπος (Διάρκεια 15'):Οι μαθητές αφού καταγράφουν παρατηρήσεις όλη την εβδομάδα έρχονται στην τάξη και η κάθε ομάδα αναφέρει προφορικά τα αποτελέσματα της. Γίνεται σύντομη συζήτηση στην τάξη γύρω από τις παρατηρήσεις, η οποία καταλήγει στον προβληματισμό τι γίνεται μετά την επικονίαση του άνθους...