ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 8.8.2016 COM(2016) 498 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Δραστηριότητες σχετικές με τη φαρμακοεπαγρύπνηση των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση (2012 2014) {SWD(2016) 284 final} EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Δραστηριότητες σχετικές με τη φαρμακοεπαγρύπνηση των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση (2012 2014) 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση υπόκεινται σε αυστηρές δοκιμές και αξιολόγηση για την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους πριν εγκριθούν, είτε σε επίπεδο κράτους μέλους είτε σε επίπεδο ΕΕ. Αφού διατεθούν στην αγορά συνεχίζουν να παρακολουθούνται μέσω δραστηριοτήτων φαρμακοεπαγρύπνησης. Η φαρμακοεπαγρύπνηση, όπως ορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), είναι «η επιστήμη και οι δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με την ανίχνευση, αξιολόγηση, κατανόηση και πρόληψη των δυσμενών επιδράσεων ή κάθε άλλου προβλήματος που σχετίζεται με τα φάρμακα». Κάποιες παρενέργειες ή «ανεπιθύμητες ενέργειες» ενδέχεται να μην εμφανιστούν έως ότου μεγάλος αριθμός ανθρώπων λάβει το φάρμακο υπό συνθήκες πραγματικής ζωής. Συνεπώς, είναι ζωτικής σημασίας η ασφάλεια όλων των φαρμάκων να παρακολουθείται καθ όλη τη διάρκεια της χρήσης τους στην πρακτική της υγειονομικής περίθαλψης. Το νομικό πλαίσιο της ΕΕ για τη φαρμακοεπαγρύπνηση για φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ.726/2004 1 και στην οδηγία 2001/83/ΕΚ 2. Η νομοθεσία τροποποιήθηκε το 2010 3 και το 2012 4. Το άρθρο 29 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 726/2004 και το άρθρο 108β της οδηγίας 2001/83/ΕΚ επιβάλλουν την περιοδική υποβολή εκθέσεων σχετικά με τη διενέργεια των καθηκόντων φαρμακοεπαγρύπνησης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) και τα κράτη μέλη αντιστοίχως. Η παρούσα έκθεση και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 5 περιγράφουν τις δραστηριότητες του συστήματος δικτύωσης και συνεργασίας της ΕΕ για την παρακολούθηση και τον έλεγχο ασφάλειας των φαρμάκων που προορίζονται για ανθρώπινη 1 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 726/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, για τη θέσπιση κοινοτικών διαδικασιών χορήγησης άδειας και εποπτείας όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη και για κτηνιατρική χρήση και για τη σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΕ L 136 της 30.4.2004, σ. 1). 2 Οδηγία 2001/83/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Νοεμβρίου 2001, περί κοινοτικού κώδικος για τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση (ΕΕ L 311 της 28.11.2001, σ. 67). 3 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1235/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Δεκεμβρίου 2010, για τροποποίηση, όσον αφορά τη φαρμακοεπαγρύπνηση για φάρμακα ανθρώπινης χρήσης, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 726/2004 για τη θέσπιση κοινοτικών διαδικασιών χορήγησης άδειας και εποπτείας όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη και για κτηνιατρική χρήση και για τη σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1394/2007 για τα φάρμακα προηγμένων θεραπειών (EE L 348 της 31.12.2010, σ.1), και οδηγία 2010/84/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Δεκεμβρίου 2010, για την τροποποίηση, όσον αφορά τη φαρμακοεπαγρύπνηση, της οδηγίας 2001/83/ΕΚ περί κοινοτικού κώδικος για τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση (ΕΕ L 348 της 31.12.2010, σ. 74). 4 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1027/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 726/2004 όσον αφορά τη φαρμακοεπαγρύπνηση (ΕΕ L 316 της 14.11.2012, σ. 38) και οδηγία 2012/26/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, για την τροποποίηση της οδηγίας 2001/83/ΕΚ όσον αφορά τη φαρμακοεπαγρύπνηση (ΕΕ L 299 της 27.10.2012, σ.1). 5 SWD (2016) 284 final. 3

χρήση και επικεντρώνονται στις δραστηριότητες από την έναρξη εφαρμογής της νέας νομοθεσίας το 2012 μέχρι τα τέλη του 2014, αλλά περιλαμβάνουν, επίσης, πληροφορίες για ορισμένα καθήκοντα και διαδικασίες που ξεκίνησαν μέχρι τον Ιούλιο του 2015. 2. ΙΣΧΥΡΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ Η διασφάλιση της ικανότητας έγκαιρης και αποτελεσματικής ανταπόκρισης των ρυθμιστικών αρχών σε αναδυόμενα ή επείγοντα ζητήματα υγείας αποτελεί βασικό προσδοκώμενο αποτέλεσμα της νέας νομοθεσίας περί της φαρμακοεπαγρύπνησης. Για τον σκοπό αυτό οι ρυθμιστικές αρχές φαρμάκων στις 31 χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), ο ΕΜΑ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάζονται στενά και λειτουργούν από κοινού ως δίκτυο με σκοπό να συζητούν και να διεκπεραιώνουν αμέσως κάθε αναδυόμενο πρόβλημα προς όφελος της πρόσβασης των ασθενών σε ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα 6. Η ικανότητα ανάληψης άμεσης και ισχυρής ρυθμιστικής δράσης ενισχύθηκε μέσω της νομοθεσίας με: την ίδρυση της Επιτροπής για την Εκτίμηση της Επικινδυνότητας στο πλαίσιο της Φαρμακοεπαγρύπνησης, την ενίσχυση της Συντονιστικής Ομάδας για τη διαδικασία αμοιβαίας αναγνώρισης και την αποκεντρωμένη διαδικασία - φάρμακα για ανθρώπινη χρήση και τη θέσπιση νέων διαδικασιών ταχείας λήψης αποφάσεων όταν απειλείται η δημόσια υγεία. 2.1. Ο ρόλος των κρατών μελών Τα επιμέρους κράτη μέλη του ΕΟΧ κινούν ολόκληρο το σύστημα φαρμακοεπαγρύπνησης. Παρέχουν μεγάλο μέρος των πόρων και των γνώσεων για την αξιολόγηση σημάτων πιθανών αναδυόμενων παρενεργειών και αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο στην αξιολόγηση και ανάλυση δεδομένων όταν ένα ζήτημα ασφαλείας αξιολογείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Διατηρούν τις υπηρεσίες ελέγχου που διασφαλίζουν ότι τα φάρμακα τα οποία διατίθενται στο εμπόριο στην ΕΕ έχουν κατασκευαστεί δεόντως και είναι κατάλληλης ποιότητας και ότι τα συστήματα φαρμακοεπαγρύπνησης της βιομηχανίας λειτουργούν όπως πρέπει. Η νομοθεσία δίνει στη Συντονιστική Ομάδα για τη διαδικασία αμοιβαίας αναγνώρισης και την αποκεντρωμένη διαδικασία - φάρμακα για ανθρώπινη χρήση (CMDh) 7, φορέας ο οποίος αντιπροσωπεύει τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές του ΕΟΧ, την εντολή να ηγείται της διαδικασίας λήψης αποφάσεων όταν δεν εμπλέκονται φάρμακα εγκεκριμένα μέσω κεντρικής διαδικασίας. 2.2. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων Ο ΕΜΑ διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στο σύστημα της ΕΕ, συντονίζοντας τις δραστηριότητές του και παρέχοντας τεχνική, ρυθμιστική και επιστημονική υποστήριξη στα κράτη μέλη και τη βιομηχανία. 6 7 Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, Το ευρωπαϊκό κανονιστικό σύστημα φαρμάκων και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, ΕΜΑ/437313/2014. Περαιτέρω πληροφορίες για τον ρόλο και τις δραστηριότητες της CMDh είναι διαθέσιμες στην παρακάτω ιστοσελίδα: http://www.hma.eu/cmdh.html. 4

Η νέα επιστημονική επιτροπή, η Επιτροπή για την Εκτίμηση της Επικινδυνότητας στο πλαίσιο της Φαρμακοεπαγρύπνησης (PRAC), δημιουργήθηκε τον Ιούλιο του 2012. Η εντολή της PRAC καλύπτει όλες τις πτυχές της διαχείρισης κινδύνων των φαρμάκων που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση. Τα μέλη της PRAC περιλαμβάνουν εμπειρογνώμονες στους τομείς της φαρμακοεπαγρύπνησης και της κανονιστικής ρύθμισης από κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και επιστημονικούς εμπειρογνώμονες και εκπροσώπους επαγγελματιών του τομέα της υγείας και οργανώσεων ασθενών που έχει διορίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το σχήμα 1 του παραρτήματος απεικονίζει τη σχετική συχνότητα των κύριων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη φαρμακοεπαγρύπνηση στο θεματολόγιο της PRAC μεταξύ Ιουλίου 2012 και Δεκεμβρίου 2014. 2.3. Ο ρόλος της Επιτροπής Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι η αρμόδια αρχή για τα φάρμακα που έχουν εγκριθεί μέσω κεντρικής διαδικασίας και παρέχει τη νομική νομιμοποίηση επί της οποίας στηρίζεται το σύστημα φαρμακοεπαγρύπνησης της ΕΕ. 3. ΚΥΡΙΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΦΑΡΜΑΚΟΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ Ολόκληρη η διαδικασία φαρμακοεπαγρύπνησης - από τα συστήματα που παρακολουθούν και ανιχνεύουν πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες μέχρι τη ρυθμιστική δράση για τον μετριασμό των κινδύνων - είναι εξαιρετικά συντονισμένη σε όλο το ρυθμιστικό δίκτυο, τη φαρμακευτική βιομηχανία και τα συστήματα υγείας. Το σύστημα λαμβάνει ένα ευρύ φάσμα στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που προέρχονται από ρυθμιστικές αρχές εκτός ΕΕ, πανεπιστημιακούς, επαγγελματίες του τομέα υγείας και ασθενείς. Η διαδικασία φαρμακοεπαγρύπνησης μπορεί να αναλυθεί στα ακόλουθα βασικά καθήκοντα: Σχεδιασμός διαχείρισης κινδύνων - αξιολόγηση των κινδύνων κάθε νέου φαρμάκου και ανάπτυξη σχεδίων για συλλογή δεδομένων και ελαχιστοποίηση αυτών των κινδύνων. Η PRAC εξέτασε 48 σχέδια διαχείρισης κινδύνων (ΣΔΚ) την περίοδο Ιουλίου-Δεκεμβρίου 2012, 637 το 2013 και 597 το 2014. Τα κράτη μέλη έλαβαν συλλογικά περίπου 3 500 (2012), 7 500 (2013) και 9 000 (2014) ΣΔΚ για φάρμακα που είχαν λάβει εθνική έγκριση. Συλλογή και διαχείριση εκθέσεων αναφοράς πιθανών παρενεργειών [ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων (ADR)]. Το σχήμα 2 του παραρτήματος απεικονίζει τις εκθέσεις σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών μεταξύ 2011 και 2014. Ανίχνευση και διαχείριση σημάτων - ανάλυση εκθέσεων εικαζόμενων παρενεργειών ώστε να προσδιοριστούν τα σήματα. Η PRAC αξιολόγησε περί τα 193 μοναδικά σήματα μεταξύ Σεπτεμβρίου 2012 και Δεκεμβρίου 2014. Το σχήμα 3 του παραρτήματος απεικονίζει τον αριθμό των συζητήσεων στο πλαίσιο της PRAC όσον αφορά συζητήσεις για νέα σήματα ή περαιτέρω συζητήσεις και το σχήμα 4 παρέχει μια επισκόπηση της ρυθμιστικής δράσης που λήφθηκε μετά την αξιολόγηση του σήματος. 5

Τακτική παρακολούθηση της σχέσης οφέλους-κινδύνου των φαρμάκων μέσω εκθέσεων περιοδικής παρακολούθησης της ασφάλειας (ΕΠΠΑ) και τήρηση του καταλόγου (κατάλογος EURD) χρονοδιαγραμμάτων για την υποβολή των ΕΠΠΑ. Ο αριθμός των ΕΠΠΑ που εξέτασε η PRAC ήταν 20 (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2012), 436 (2013), και 471 (2014). Το σχήμα 5 του παραρτήματος παρουσιάζει μια επισκόπηση της ρυθμιστής δράσης που λήφθηκε μετά την αξιολόγηση των ΕΠΠΑ. Επιπλέον, ο αριθμός των ΕΠΠΑ που υποβλήθηκαν στις αρμόδιες εθνικές αρχές των κρατών μελών για αμιγώς εθνικές αξιολογήσεις ήταν περίπου 5 000 το 2012, 3 500 το 2013 και 3 000 το 2014, ενώ υποβλήθηκαν επιπλέον 62, 151 και 116 διαδικασίες συνεργασίας ΕΠΠΑ για φάρμακα που έχουν λάβει αμιγώς εθνική έγκριση κατά τη διάρκεια των ίδιων περιόδων. Αιτήσεις γνωμοδοτήσεων - Εξέταση σε ευρωπαϊκή κλίμακα σημαντικών ζητημάτων ασφάλειας και σχέσης οφέλους-κινδύνου. Μεταξύ Ιουλίου 2012 και Δεκεμβρίου 2014 κατατέθηκαν στην PRAC 31 αιτήσεις γνωμοδότησης για ζητήματα ασφαλείας. Εννέα από αυτές τις αιτήσεις γνωμοδότησης περιλάμβαναν φάρμακα εγκεκριμένα μέσω κεντρικής διαδικασίες, ενώ οι υπόλοιπες αφορούσαν αποκλειστικά προϊόντα που έχουν λάβει εθνική έγκριση. (Βλέπε σχήμα 6 στο παράρτημα). Μερικοί επιπλέον προβληματισμοί σε εθνικό επίπεδο συζητήθηκαν, επίσης, από την CMDh προκειμένου να αποφασιστεί κατά πόσον απαιτείτο αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ, αλλά τελικά δεν υπήρξε αίτηση γνωμοδότησης. Τέτοιου είδους συζητήσεις πραγματοποίησε η CMDh σε 2 περιπτώσεις το 2013 και σε 6 το 2014. Διαχείριση πληροφοριών σχετικά με προϊόντα που υπόκεινται σε συμπληρωματική παρακολούθηση και προϊόντα που έχουν αποσυρθεί. Στα τέλη του 2014 ο κατάλογος των φαρμάκων που υπόκειντο σε συμπληρωματική παρακολούθηση περιλάμβανε 193 φάρμακα εγκεκριμένα μέσω κεντρικής διαδικασίας και 8 ουσίες σε 1 269 προϊόντα που είχαν λάβει εθνική έγκριση. Κατά τη διάρκεια του 2014 ο ΕΜΑ έλαβε 132 κοινοποιήσεις για απόσυρση προϊόντων. Αξιολόγηση και συντονισμός μελετών μετά τη διάθεση στην αγορά μέσω μετεγκριτικών μελετών ασφάλειας και μετεγκριτικών μελετών αποτελεσματικότητας. Μεταξύ Ιουλίου 2012 και Δεκεμβρίου 2014, η PRAC εξέτασε πρωτόκολλα για 38 επιβεβλημένες μη παρεμβατικές μετεγκριτικές μελέτες ασφάλειας (PASS). Τα κράτη μέλη αξιολόγησαν επιπλέον 17 πρωτόκολλα PASS για φάρμακα που έχουν λάβει εθνική έγκριση. Διενέργεια επιθεωρήσεων ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα εταιρικά συστήματα φαρμακοεπαγρύπνησης συμμορφώνονται προς την ορθή πρακτική φαρμακοεπαγρύπνησης. Ο αριθμός των επιθεωρήσεων που εκτελέστηκαν ήταν 207 (2012), 195 (2013) και 167 (2014), με 26, 37 και 48 αντίστοιχα για φάρμακα εγκεκριμένα μέσω κεντρικής διαδικασίας. Επικοινωνία για θέματα σχετικά με την ασφάλεια και αλληλεπίδραση και συνεργασία με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη. Τα θεματολόγια, τα σημαντικά σημεία και τα πρακτικά των συνεδριάσεων της PRAC, καθώς και δημόσιες επικοινωνίες ασφάλειας για σχετικά ζητήματα, δημοσιεύονται. Το δεύτερο εξάμηνο 6

του 2012 δημοσιεύτηκαν 14 δημόσιες επικοινωνίες ασφάλειας, 78 το 2013 και 57 το 2014. Ανάπτυξη συστημάτων και κατευθυντήριων γραμμών και προώθηση της έρευνας για την αντιμετώπιση κενών στις γνώσεις. Παρακολούθηση της απόδοσης του συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της συμμόρφωσης προς τις νομικές υποχρεώσεις και τα πρότυπα. Κατάρτιση και ανάπτυξη ικανοτήτων. 4. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ο ρόλος του ΕΜΑ περιλαμβάνει την παροχή ορισμένων από τα συστήματα και τις υπηρεσίες που απαιτούνται για τη λειτουργία του δικτύου φαρμακοεπαγρύπνησης. Η νέα νομοθεσία επέβαλε την ανάπτυξη ορισμένων νέων συστημάτων και υπηρεσιών και την ενίσχυση ή απλοποίηση άλλων. Τα κράτη μέλη και οι κύριοι ενδιαφερόμενοι φορείς, συμπεριλαμβανομένης της φαρμακευτικής βιομηχανίας, συνέβαλαν σημαντικά στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη αυτών των συστημάτων. Οι εξελίξεις περιλαμβάνουν τα εξής: Δημιουργήθηκε η βάση δεδομένων του άρθρου 57 8 για όλα τα εγκεκριμένα φάρμακα (με έγκριση τόσο μέσω της κεντρικής διαδικασίας όσο και σε εθνικό επίπεδο) στην ΕΕ, με πληροφορίες για πάνω από 580 000 φάρμακα από σχεδόν 4 300 κατόχους αδειών κυκλοφορίας. Παρακολούθηση βιβλιογραφίας - ο ΕΜΑ πρέπει να παρακολουθεί επιλεγμένη ιατρική βιβλιογραφία για αναφορές εικαζομένων παρενεργειών ορισμένων δραστικών ουσιών και να τις εισάγει στη βάση δεδομένων EudraVigilance ως εκθέσεις ασφάλειας για την αναφορά μεμονωμένου περιστατικού. Η υπηρεσία ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2015. Το αρχείο καταγραφής των ΕΠΠΑ αναπτύχθηκε και κατέστη διαθέσιμο κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς, ενώ η λειτουργικότητά του ελέγχθηκε με επιτυχία το 2015. Η νομοθεσία επιβάλλει βελτίωση της βάσης δεδομένων EudraVigilance για την υποστήριξη της απλοποιημένης υποβολής εκθέσεων, καλύτερων λειτουργιών έρευνας, ανάλυσης και εντοπισμού, και βελτιωμένης ποιότητας δεδομένων. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς σημειώθηκε πρόοδος στις βελτιώσεις, συμπεριλαμβανομένης της έναρξης λειτουργίας του ιστότοπου ADR και της υποστήριξης των δραστηριοτήτων ανίχνευσης σημάτων. Ο τελικός έλεγχος του επικαιροποιημένου συστήματος αναμένεται να ολοκληρωθεί στις αρχές του 2018 9. 8 9 Άρθρο 57 παράγραφος 1 στοιχείο μ) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 726/2004. Περισσότερες πληροφορίες για τη βάση δεδομένων EudraVigilance παρέχονται στην ετήσια έκθεση που προβλέπεται σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 726/2004 (http://www.ema.europa.eu/docs/en_gb/document_library/report/2016/03/wc500203705.pdf). 7

5. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ Εκτός των ενεργειών συντονισμού που πραγματοποιούν εντός του δικτύου των περισσότερων από 30 εθνικών αρμόδιών αρχών, η Επιτροπή και ο ΕΜΑ συνεργάζονται στενά με άλλες διεθνείς ρυθμιστικές αρχές, μέσω διμερών ρυθμίσεων και πολυμερών φόρουμ, όπως η ένωση του διεθνούς συμβουλίου για την εναρμόνιση των τεχνικών απαιτήσεων για τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση (ICH), με σκοπό την προώθηση κοινών προσεγγίσεων και τυποποιημένων απαιτήσεων για την έγκριση των φαρμάκων. Η ορθή φαρμακοεπαγρύπνηση βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών, την οποία και ενθαρρύνει η νομοθεσία. Η συμβολή των ασθενών και των επαγγελματιών του τομέα υγείας είναι ζωτικής σημασίας καθ όλη τη διάρκεια της έγκρισης των φαρμάκων και της φαρμακοεπαγρύπνησης. Η συμβολή αυτή παρέχεται μέσω εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών που είναι μέλη της PRAC, των οποίων ζητείται ειδικά η γνώμη για ορισμένους τύπους αιτήσεων γνωμοδότησης. 6. ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς και πέραν αυτής, το δίκτυο φαρμακοεπαγρύπνησης επικεντρώνεται στην κατάρτιση για να βελτιώσει την κατανόηση για τη φαρμακοεπαγρύπνηση και τη ρυθμιστική επιστήμη, ώστε να καταστήσει δυνατή την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών και την ανάπτυξη ικανοτήτων. Τα κράτη μέλη και ο ΕΜΑ προσφέρουν εκτεταμένη κατάρτιση στο προσωπικό των ρυθμιστικών αρχών και στους σχετικούς εξωτερικούς ενδιαφερομένους φορείς. Η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών φαρμακοεπαγρύπνησης έχουν βελτιωθεί. Έχουν δρομολογηθεί σχέδια για τη βελτίωση της επιστήμης και της πρακτικής της φαρμακοεπαγρύπνησης, συμπεριλαμβανομένων των εξής: της κοινής δράσης για την ενίσχυση της συνεργασίας για τη λειτουργία της φαρμακοεπαγρύπνησης στην Ευρώπη (SCOPE), του ευρωπαϊκού δικτύου κέντρων φαρμακοεπιδημιολογίας και φαρμακοεπαγρύπνησης (ENCePP) και του σχεδίου PROTECT 10. Τα αποτελέσματα αυτών των πρωτοβουλιών έχουν ήδη αρχίσει να τροφοδοτούν την περαιτέρω ανάπτυξη των διαδικασιών και την επικαιροποίηση των κατευθυντήριων γραμμών. 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το ευρωπαϊκό δίκτυο φαρμακοεπαγρύπνησης αποτελεί παράδειγμα επιτυχημένης συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προς όφελος όλων των πολιτών της ΕΕ. Το σύστημα δικτύωσης επιτρέπει στους συμμετέχοντες να μοιράζονται τη βέλτιστη διαθέσιμη εμπειρογνωμοσύνη και τα βέλτιστα διαθέσιμα στοιχεία και να συντονίζουν τις ρυθμιστικές δράσεις, με αποτέλεσμα την παραγωγή πιο αποδοτικών και συνεκτικών αποτελεσμάτων για όλους. Τα ρυθμιστικά εργαλεία που κατέστησαν διαθέσιμα βάσει της αναθεωρημένης νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων διαχείρισης κινδύνων, των μετεγκριτικών μελετών, της ανίχνευσης και της διαχείρισης σημάτων σε επίπεδο ΕΕ, της αξιολόγησης των 10 Φαρμακοεπιδημιολογική έρευνα για τα αποτελέσματα της θεραπευτικής από μια ευρωπαϊκή κοινοπραξία, ένα σχέδιο πρωτοβουλίας για καινοτόμα φάρμακα το οποίο χρηματοδοτήθηκε από δημόσια και ιδιωτικά κεφάλαια. 8

εκθέσεων περιοδικής παρακολούθησης της ασφάλειας και των ελέγχων φαρμάκων μέσω αιτήσεων γνωμοδότησης, αποτελούν μια ολοένα και περισσότερο προορατική προσέγγιση στην ασφάλεια των φαρμάκων, η οποία συμπληρώνεται από βελτιώσεις στη ρυθμιστική δράση και την επικοινωνία όταν εντοπίζονται ζητήματα ασφάλειας. Το σύστημα λειτουργεί με υψηλό επίπεδο διαφάνειας, αναγκαίο για την ανάπτυξη της εμπιστοσύνης της κοινωνίας που υπηρετεί. Έχουν θεσπιστεί μηχανισμοί προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες της ΕΕ λαμβάνουν εγκαίρως ακριβείς πληροφορίες για την ασφάλεια. Η συμμετοχή βασικών ενδιαφερομένων μερών, όπως οι ασθενείς και οι επαγγελματίες του τομέα υγείας, έχει ενσωματωθεί στο σύστημα, μεταξύ άλλων, μέσω της υποβολής αναφορών ασθενών για εικαζόμενες παρενέργειες. Στο μέλλον προβλέπεται μεγαλύτερη συμμετοχή, συμπεριλαμβανόμενης της διεξαγωγής δημόσιων ακροάσεων για κρίσιμα ζητήματα ασφάλειας. Συνεχίζονται οι εργασίες σε σχέση με την υποδομή που απαιτείται για την υποστήριξη της περαιτέρω εξέλιξης του συστήματος, την απλοποίηση και τον εξορθολογισμό των υφιστάμενων διαδικασιών, όπου είναι δυνατό, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι κανονιστικές επιβαρύνσεις για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η εφαρμογή της υπηρεσίας παρακολούθησης της ιατρικής βιβλιογραφίας, του νέου συστήματος EudraVigilance, του αρχείου καταγραφής των ΕΠΠΑ και η πλήρης χρήση της βάσης δεδομένων για προϊόντα της ΕΕ του άρθρου 57 θα αυξήσουν την αποδοτικότητα και θα εξασφαλίσουν απλοποίηση για τα ενδιαφερόμενα μέρη. Οι εργασίες συνεχίζονται προκειμένου να ολοκληρωθεί η ανάπτυξη και η υλοποίηση άλλων συστημάτων, όπως η συγκεντρωτική υποβολή αναφορών για τις ανεπιθύμητες ενέργειες (ADR) μέσω της βάσης δεδομένων EudraVigilance. Η τρέχουσα έρευνα στο πεδίο της ρυθμιστικής επιστήμης, όπως η έρευνα που στηρίζεται μέσω των προγραμμάτων-πλαισίων της ΕΕ για την έρευνα, θα υποστηρίξει επίσης μελλοντικές βελτιώσεις. 9

Συντομογραφίες ADR CHMP CMDh ΕΟΧ ΕΜΑ ΕΕ EURD ICSR PASS PRAC ΕΠΠΑ ΣΔΚ ανεπιθύμητη ενέργεια φαρμάκου Επιτροπή φαρμάκων για ανθρώπινη χρήση Συντονιστική Ομάδα για τη διαδικασία αμοιβαίας αναγνώρισης και την αποκεντρωμένη διαδικασία - φάρμακα για ανθρώπινη χρήση Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων Ευρωπαϊκή Ένωση κατάλογος με ημερομηνίες αναφοράς της ΕΕ και τη συχνότητα υποβολής εκθέσεων περιοδικής παρακολούθησης της ασφάλειας έκθεση ασφάλειας για την αναφορά μεμονωμένου περιστατικού μετεγκριτική μελέτη ασφάλειας Επιτροπή για την Εκτίμηση της Επικινδυνότητας στο πλαίσιο της Φαρμακοεπαγρύπνησης έκθεση περιοδικής παρακολούθησης της ασφάλειας σχέδιο διαχείρισης κινδύνων 10

ΠΑΡΑΤΗΜΑ - Σχήματα και πίνακες Σχήμα 1: Αριθμός σημείων του θεματολογίου της Επιτροπής για την Εκτίμηση της Επικινδυνότητας στο πλαίσιο της Φαρμακοεπαγρύπνησης (PRAC), Ιούλιος-Δεκέμβριος 2012, Ιανουάριος-Δεκέμβριος 2013 και Ιανουάριος-Δεκέμβριος 2014 1800 Αριθμός σημείων στο θεματολόγιο της PRAC 1600 Άλλα ζητήματα ασφάλειας - κράτη μέλη 1400 Άλλα ζητήματα ασφάλειας - CHMP (συμπεριλαμβανομένων αιτημάτων της CHMP προς την PRAC για αιτήσεις γνωμοδότησης του άρθρου 5.3) Επιθεωρήσεις φαρμακοεπαγρύπνησης 1200 Ανανεώσεις, ανανεώσεις υπό όρους και ετήσιες εκ νέου αξιολογήσεις 1000 Αποτελέσματα PASS 800 Πρωτόκολλα PASS 600 ΕΠΠΑ 400 ΣΔΚ 200 Σήματα 0 Ιούλ-Δεκ 2012 2013 2014 Αιτήσεις γνωμοδότησης 11

Σχήμα 2 Παρακολούθηση εκθέσεων ασφάλειας για την αναφορά μεμονωμένου περιστατικού στη βάση δεδομένων EudraVigilance από χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου ή χώρες εκτός Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, 2011-2014 350000 Έκθεση ασφάλειας για την αναφορά μεμονωμένου περιστατικού στην EudraVigilance (ΕΟΧ) 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 2011 2012 2013 2014 Ασθενείς και επαγγελματίες του τομέα υγείας Ασθενείς Επαγγελματίες του τομέα υγείας 12

Έκθεση ασφάλειας για την αναφορά μεμονωμένου περιστατικού στην EudraVigilance (εκτός ΕΟΧ) 900000 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 2011 2012 2013 2014 Ασθενείς και επαγγελματίες του τομέα υγείας Ασθενείς Επαγγελματίες του τομέα υγείας 13

Σχήμα 3: Αριθμός συζητήσεων -αρχικών και περαιτέρω- σχετικών με σήματα στην Επιτροπή για την Εκτίμηση της Επικινδυνότητας στο πλαίσιο της Φαρμακοεπαγρύπνησης (PRAC), Σεπτέμβριος 2012 έως Δεκέμβριος 2014 Αριθμός σημάτων που συζητήθηκαν από την PRAC (νέες και περαιτέρω συζητήσεις) 30 300 συζητήσεις σημάτων 193 σήματα 25 255 συζητήσεις σημάτων 163 σήματα 20 127 συζητήσεις σημάτων 92 σήματα 15 10 5 0 14

Σχήμα 4: Τύπος ρυθμιστικής δράσης που λήφθηκε μετά την αξιολόγηση σήματος από την Επιτροπή Εκτίμησης της Επικινδυνότητας στο πλαίσιο της Φαρμακοεπαγρύπνησης (PRAC), Σεπτέμβριος 2012 έως Δεκέμβριος 2014 Αξιολόγηση σημάτων της PRAC Σεπ 2012 - Δεκ 2014, συνολικά=193 Αιτήσεις γνωμοδοτήσεων, 11, 6% Επικαιροποίηση του ΣΔΚ, 2, 1% PASS, 1, 0% Αξιολόγηση υπό εξελιξη, 33, 17% Τακτική φαρμακοεπαγρύπ νηση, 46, 24% Παρακολούθηση πληροφοριών σχετικά με προϊόντα, 100, 52% 15

Σχήμα 5: Αποτέλεσμα της αξιολόγησης της έκθεσης περιοδικής παρακολούθησης της ασφάλειας (ΕΠΠΑ) από την Επιτροπή Εκτίμησης της Επικινδυνότητας στο πλαίσιο της Φαρμακοεπαγρύπνησης (PRAC), Σεπτέμβριος 2012 έως Δεκέμβριος 2014 Αποτελέσματα αξιολογήσεων των ΕΠΠΑ και των PSUSA 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ιουλ.-Δεκ. 2012 17 3 2013 360 76 2014 383 88 Διατήρηση Τροποποίηση CHMP Αναστολή Ανάκληση PSUSA - Έκθεση περιοδικής παρακολούθησης της ασφάλειας - μία μόνο αξιολόγηση 16

Σχήμα 6: Έναρξη αίτησης γνωμοδότησης σχετικής με τη φαρμακοεπαγρύπνηση το 2012, 2013, και 2014 Διαδικασία Άρθρο Έναρξη Αποτέλεσμα 2012 Κωδεΐνη 31 Οκτ-12 V Δικλοφενάκη 31 Οκτ-12 V SABA (β-αγωνιστής βραχείας δράσεως) 31 Νοέ-12 V, R HES (διάλυμα υδροξυαιθυλάμυλου) 31 Νοέ-12 V Αλμιτρίνη 31 Νοέ-12 R Διασερεΐνη 31 Νοέ-12 V 2013 Tredaptive, Trevaclyn, Pelzont (νικοτινικό οξύ/λαροπιπράντη) 17 20 Ιαν-13 S Τετραζεπάμη 107i Ιαν-13 S κυπροτερόνη, αιθινυλοιστραδιόλη - DIANE 35 και άλλα φάρμακα που περιέχουν κυπροτερόνη οξεϊκή 2mg και αιθινυλοιστραδιόλη 35 μικρογραμμάρια 107i Φεβ-13 V Συνδυασμένα αντισυλληπτικά 31 Φεβ-13 V Φλουπιρτίνη 107i Μάρ-13 V Δομπεριδόνη 31 Μάρ-13 V, R Νικοτινικό οξύ και συγγενείς ουσίες - ασιπιμόξη, νικοτινική ξαντινόλη 31 Μάρ-13 V Kogenate Bayer/Helixate NexGen (οκτοκόγη άλφα) 20 Μάρ-13 V Σύστημα Ρενίνης Αγγειοτενσίνης (ΣΡΑ) - δραστικές ουσίες 31 Μάι-13 V Protelos/Osseor (ρανελικό στρόντιο) 20 Μάι-13 V NUMETA G13%E, NUMETA G16%E γαλάκτωμα για έγχυση και λοιπές εμπορικές ονομασίες (γλυκόζη, λιπίδια, αμινοξέα και ηλεκτρολύτες) 107i Ιούν-13 V, S Φάρμακα που περιέχουν ζολπιδέμη 31 Ιούλ-13 V Φάρμακα που περιέχουν υδροξυαιθυλάμυλο (HES) 107i Ιούλ-13 V Φάρμακα που περιέχουν βρωμοκρυπτίνη 31 Σεπ-13 V Συγγενείς ουσίες βαλπροϊκού 31 Οκτ-13 V Iclusig (ponatinib) 20 Δεκ-13 V

Διαδικασία Άρθρο Έναρξη Αποτέλεσμα 2014 Τεστοστερόνη 31 Απρ-14 V Κωδεΐνη για βήχα για χρήση στον παιδικό πληθυσμό 31 Απρ-14 V, R Αμβροξόλη/βρωμεξίνη 31 Απρ-14 V Μεθαδόνη 107i Απρ-14 V, S Υδροξυζίνη 31 Μάι-14 V Corlentor και Procoralan (ιβαβραδίνη) 20 Μάι-14 V Ιβουπροφαίνη και δεξιβουπροφαίνη 31 Ιούν-14 V Επεξήγηση: Αιτήσεις γνωμοδότησης άρθρου 20 - αφορούν μόνο φάρμακα εγκεκριμένα μέσω κεντρικής διαδικασίας Αιτήσεις γνωμοδότησης άρθρου 107 - επείγουσες αιτήσεις γνωμοδότησης προς όφελος της Ένωσης Αιτήσεις γνωμοδότησης άρθρου 31 - αιτήσεις γνωμοδότησης προς όφελος της Ένωσης V - τροποποίηση άδειας κυκλοφορίας R - ανάκληση άδειας κυκλοφορίας S - αναστολή άδειας κυκλοφορίας 18