T τεράστιο Aπολιθωµένο άσος «λικίας» 30 κατοµµυρίων τ ν τ υτικ µέρος τ ς Λέσ ου, νάµεσα στ Σίγρι κα τ ν Eρεσ, φ ση µέσα π τ σπλάγχνα της κα µ τ ν πάροδο το χρ νου δηµιο ργησε τ ντυπωσιακ θα µα της, τ Aπολιθωµένο άσος Λέσ ου. H λικία του πολογίζεται στ 20 κατοµµ ρια χρ νια κα καταλαµ άνει κταση, ποία ξεπερν τ 300 χιλιάδες στρέµµατα κα πεκτείνεται κ µη κα µέσα στ θαλάσσιο χ ρο. H δηµιουργία του ε ναι παράγοντας ε νοϊκ ν συνθηκ ν πολίθωσης τ ς δασικ ς λάστησης κα συνδέεται µεσα µ τ ν ντονη φαιστειακ δραστηρι τητα το νησιο. Hφαιστειακ ς κρήξεις προκάλεσαν µεγάλες ρο ς πυροκλαστικ ν λικ ν, ο πο ες κάλυψαν µεγάλες πιφάνειες π τ πυκν δάσος, πο π ρχε στ δυτικ πλευρ τ ς Λέσ ου. Σ µφωνα µ τ ς µελέτες πο διεξήχθησαν, διαπιστώνεται, τι τ φαιστειακ λικ κινήθηκαν µ µεγάλη ταχ τητα κα κάλυψαν µέσως το ς κορµο ς, τ κλαδιά, το ς καρπο ς κα τ φ λλα τ ν δένδρων. Eτσι λοιπ ν µέσα στ γκατα τ ς γ ς «φυλακίστηκε» α τ ς θαυµάσιος φυσικ ς πλο τος, που ντονη δροθερµικ κυκλοφορία θερµ ν ρευστ ν, πλο σιων σ λατα το πυριτίου, πέτρεψε τ ν τέλεια πολίθωση τ ν φυτικ ν στ ν. H ργανικ φυτικ λη ντικαταστάθηκε π ν ργανη λη κα µ τ ν τρ πο α τ διατηρήθηκαν σ ριστη κατάσταση τ µορφολογικ γνωρίσµατα κα σωτερικ δοµ το ξ λου. T 1985 µετ π πρ ταση τ ς ιε θυνσης ασ ν Λέσ ου τ Aπολιθωµένο άσος νακηρ χθηκε ιατηρητέο Mνηµε ο τ ς Φ σης κα µ τ σχετικ διάταγµα προστατε εται κτασή του µ τ ν α στηρ παγ ρευση τ ς νασκαφ ς, πιχωµάτωσης, δειγµατοληψίας κα κάθε λλης νέργειας, πο µπορε ν προκαλέσ η φθορά. T πολιθωµένο δεινοθήριο ρχεται στ φ ς O συνεχε ς νασκαφ ς φέρνουν στ φ ς νέα ε ρήµατα µ ξέχουσα σηµασία, πο µπλουτίζουν τ στορικ µέρος τ ν πολιθωµάτων τ ς Λέσ ου. Γι πρώτη φορ ντοπίστηκαν στ ν περιοχ το Aπολιθωµένου άσους (ο κισµ ς Γα αθ ς) στ ζ ώου, προκαλώντας κπληξη στο ς ρευνητ ς
Aναπαράσταση π παλαιοντολ γους - παλαιοζωολ γους το δεινοθηρίου πο ζησε στ ν Λέσ ο πρ ν π 30 κατοµµ ρια χρ νια.
H καλοδιατηρηµένη γνάθος το πολιθωµένου δεινοθηρίου. Bρέθηκε στ ν Γα- αθ τ ς Λέσ ου κα φυλάσσεται στ Mουσε ο Φυσικ ς Iστορίας Σιγρίου Λέσ ου. κα δίνοντας πλέον µία λλη διάσταση κα τεκµήρια γι τ ν ξέλιξη τ ς ζω ς στ ν λλαδικ χ ρο. Συγκεκριµένα ντοπίστηκε µεγάλη, κέραια γνάθος µ τ σ νολο τ ς δοντοστοιχίας κα µέρος π τ ν σκελετ το ζώου. Πρ κειται γι σπονδυλ ζωο κα σ µφωνα µ τ ν προσδιορισµ του πο πραγµατοποιήθηκε π τ ν καθηγητ Παλαιοντολογίας το Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης κ. Γεώργιο Kουφ, νήκει στ ε δος Prodinotherium bavaricum τ ς π ταξης Deinotherioidea. H νοµασία τ ς κατηγορίας στ ν ποία νήκει τ σπονδυλ ζωο εινοθήρια παραπέµπει σ να ε δος µ διαίτερο γκο κα συµπεριφορά. H προέλευσή του δ ν ε ναι γνωστ µ ε αι τητα. Mέχρι σήµερα θεωρε το τι µφανίστηκε στ ν Aφρικ κα ργ τερα µετανάστευσε στ ν E ρώπη. Kατ τ ν φυλογενετικ ξέλιξή του τ εινοθήριο α ξάνει συνεχ ς σ ψος: T Deinotherium bavaricum ε χε ψος 2,5 µέτρα τ Deinotherium levius 2,5-3 µέτρα τ Deinotherium giganteum ξεπερνο σε τ 3 µέτρα, ν τ Deinotherium
gigantissimum φθανε κ µη κα τ 4 µέτρα. T εινοθήριο φερε χαυλι δοντες µ νο στ ν κάτω γνάθο, πο το ς χρησιµοποιο σε κυρίως γι ν τρα κα ν ξερριζών η χ ρτα κα ρίζες π το ς άλτους, µέσα στο ς ποίους ζο σε, λλ κα γι ν στηρίζεται στ δένδρα τσι, στε ν διευκολ νεται στ κ ψιµο τ ν κλαδι ν κα τ ν φ λλων. Σ σχέση µ τ Deinotherium bavaricum, πο ε ναι κα τ ε δος πο ντοπίστηκε στ υτικ Λέσ ο, δ ν χει ξακρι ωθ, ν διέθετε κοντ µακρι προ οσκίδα, µως µ άση τ µελέτη τ ν δοντι ν του τ πιθανώτερο ε ναι, προ οσκίδα του ν φθανε ς τ ν κρη τ ν χαυλι δοντών του. T συγκεκριµένο ζ ο, πο ντοπίστηκε στ Γα αθ, σ µφωνα µ τ ν τοπογραφικ µελέτη στ ς παρυφ ς το Aπολιθωµένου άσους ζο σε κοντ σ µία µεγάλη λίµνη, πο το παρε χε τ παραίτητο νερ. Oταν πέθανε, σκεπάσθηκε π λιµνα α ζήµατα, πο κάλυψαν τ στ του, τ πο α στ συνέχεια πολιθώθηκαν. T σπάνια α τ ε ρήµατα µεταφέρθηκαν στ ργαστήρια το Mουσείου Φυσικ ς Iστορίας, που πραγµατοποιήθηκε προσεκτικ ς καθαρισµ ς τους π τ σκληρ πυριτιωµένα λικ πο τ περιέ αλλαν, χωρ ς ν δηµιουργηθο ν προ λήµατα στ πολιθώµατα. M τ ν λοκλήρωση τ ν ργασι ν καθαρισµο ποκαλ φθηκε κάτω γνάθος µαζ µ τ ν δοντοστοιχία του, πως κα τ τµήµατα πο τ ν νωναν µ τ κρανίο το µεγαλ σωµου ζ ώου. Mετ π τ σα κατοµµ ρια χρ νια τ σωθικ τ ς γ ς χουν διατηρήσει κέραια τ ν δοντοστοιχία, µ πέντε δ ντια σ κάθε πλευρ τ ς γνάθου. T πλευρικ δ ντια ε ναι λοφοδοντικο τ που µ 2 ς 3 γκάρσιες λοφοσειρές. O καθαρισµ ς το πολιθώµατος πραγµατοποιήθηκε π τ πιστηµονικ προσωπικ το Mουσείου Φυσικ ς Iστορίας µ ε θ νη το διευθυντ του δρ Nικολάου Zο ρου κα π τ ν καθηγητ Παλαιοντολογίας το Tµήµατος Γεωλογίας το Aριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης κ. Γεώργιο Kουφ. T πολιθώµατα το Prodinotherium bavaricum ποτελο ν σπανιώτατο ε ρηµα γι λο τ ν ε ρωπαϊκ χ ρο, µι ς κα λάχιστα δείγµατα το ε δους α τ ς τ ς «λικίας» χουν ντοπισθ µέχρι σήµερα. Πρέπει ν ναφερθ, τι νακάλυψη α τ χει µεγάλη πιστηµονικ ξία, φο γι πρώτη φορ προκ πτουν τεκµηριωµένα στοιχε α γι τ σ νθεση τ ς πανίδας το Aπολιθωµένου άσους Λέσ ου, ν ταυτ χρονα συνεισφέρει στ διερε νηση τ ς ζω ς στ ν Eλλαδικ κα E ρωπαϊκ χ ρο. Γιγαντια ος πολιθωµένος κορµ ς στ ν Aντισσα ν ε ναι µ νο τ δεινοθήριο τ ντυπωσιακ ε ρηµα, πο σχετίζεται µ τ ν περίοδο, πο καυτ λά α κάλυψε τ ν τροπικ λάστηση κα το ς ζωντανο ς ργανισµο ς πρ ν π κατοµµ ρια χρ νια. Nέοι πολιθωµένοι κορµο ποκαλ φθηκαν στ ν περιοχ τ ς Aντισσας κατ τ διάρκεια τ ν ργασι ν κατασκευ ς α ολικο πάρκου στ θέση Σκαµνιο δα. O νασκαφικ ς ργασίες ποκάλυψαν στάµενους κα κατακείµενους πολιθωµένους κορ- µο ς σ ριστη κατάσταση διατήρησης. Σ µφωνα µ κτίµηση το διευθυντ το Mουσείου Φυσικ ς Iστορίας κ. Nικολάου Zο ρου, πο διευθ νει τ ς ρευνες, «τ νέα ε ρήµατα ποκαλ πτουν τι κταση πο καταλαµ άνει τ πολι-
θωµένο δάσος ε ναι πολ µεγαλ τερη π τ ν δη γνωστ περιοχή, ποία χει νακηρυχθ µνηµε ο τ ς φ σης. Πολλ κ µη πολιθωµένα τµήµατα ναµένεται ν λθουν σ ντοµα στ φ ς, καθ ς συνεχίζεται ρευνα στ ν ε ρ τερη περιοχή, ν ταυτ χρονα λοκληρώνεται µελέτη τ ς στρωµατογραφίας τ ν φαιστειακ ν σχηµατισµ ν, πο δηµιο ργησαν κα φιλοξενο ν σήµερα τ πολιθωµένο δάσος». Στ χ ρο που διεξήχθησαν ο νασκαφ ς ποκαλ φθηκε µία ντυπωσιακ συστάδα πολιθωµένων δένδρων, πο ποτελε ται π 12 κορ- µο ς. Mεταξ τ ν ε ρηµάτων, τ πο α ποκαλ φθηκαν µετ π σωστικ νασκαφικ ργασία, περιλαµ άνονται: Kατακείµενος πολιθωµένος κορµ ς µ καλ διατήρηση τ ς δοµ ς του, µήκους 8 µέτρων κα διαµέτρου 25 κατοστ ν. Kατακείµενος πιφανειακ ς πολιθωµένος κορµ ς, µήκους 4 µέτρων κα διαµέτρου 40 κατοστ ν, πο ος διατηρε καλ τ σωτερικά του µορφολογικ χαρακτηριστικά. Iστάµενος πολιθωµένος κορµ ς µ πολ καλ διατήρηση τ ν µορφολογικ ν του χαρακτηριστικ ν περιµέτρου 40 κατοστ ν. Kατακείµενος γιγαντια ος πολιθωµένος κορµ ς µήκους 15 µέτρων κα περιµέτρου 2 µέτρων, πο ος διατηρε ται στ µεγαλ τερο τµ µα του σ πολ καλ κατάσταση. O γιγαντια ος α τ ς κορµ ς ε ναι τ πι ντυπωσιακ ε ρηµα κα ποτελε να π τ µεγαλ τερα πολιθώµατα πο χουν ρεθ στ ν περιοχ το Aπολιθωµένου άσους Λέσ ου. T νέα α τ ε ρήµατα, λ γ ω το τι λλάζουν τ µέχρι σήµερα δεδοµένα γι τ ν κταση πο καταλαµ άνει πολιθωµένη Λέσ ος, προσθέτοντας νέα στοιχε α γι ρευνα στο ς µελετητές, θ περιλαµ άνωνται στ νέο πάρκο το Aπολιθωµένου άσους, πο δηµιουργε τ Mουσε ο Φυσικ ς Iστορίας στ ν περιοχ Σκαµνιο δα Aντισσας, τ πο ο θ ε ναι πισκέψιµο π τ ν προσεχ τουριστικ περίοδο. *** προσπάθεια στ ν περιοχ το Aπολιθωµένου άσους Λέσ ου ρίσκεται σ ξέλιξη. E ναι ξαιρετικ µεγάλη σηµασία τ ν νέων ε ρηµάτων πο ρθαν στ φ ς, δι τι πιστοποιο ν µ τ µεγαλ τερη H ρευνητικ πλέον ε αι τητα, τι περιοχ το Πάρκου το Aπολιθωµένου άσους ρίσκεται στ ψηλ τερο σηµε ο ν ς µεικτο δάσους δένδρων το ε δους Taxodioxylon gypsaceum. Πρ κειται γι πρ δροµη µορφ το σ γχρονου ε δους Σεκ ια ειθαλ ς (Sequoia semprevirens). Πρέπει ν ναφέρουµε, τι τ σηµεριν δένδρα α το το ε δους φτάνουν σ ψος τ 120 ως 130 µέτρα κα περίµετρ ς τους τ 10 ως 12 µέτρα. Eπιπλέον πάρχουν νδείξεις, τι διαίτερα µεγάλος ριθµ ς πολιθωµένων κορµ ν προέρχεται π κωνοφ ρα δένδρα, πο νήκουν στ ε δη Pinoxylon paradoxum, Taxodioxylon gypsaceum, Cunnihamia meiocenia κα συγκροτο σαν τ ποτροπικ δάσος, πο ναπτυσσ ταν πρ ν π 20 κατοµµ ρια χρ νια στ A γα ο. T δάσος τ ν κωνοφ ρων στ χαµηλ τερα σηµε α του ναµειγνυ ταν µ τ δάσος τ ν φυλλο λων δένδρων. Eπίσης ο
16674 ΑΥΛΟΣ/256, Aπρίλιος 2003 Aπολιθωµένος κορµ ς πεσµένος στ δαφος στ ν περιοχ Σκαµνιο δα Aντισσας Λέσ ου. Aνήκει στ γιγάντιο ε δος Σεκ ια. O πολιθωµένοι κορµο καλ πτουν τ ν τεράστια κταση τ ν 300.000 στρεµµάτων στ υτικ Λέσ ο.
ΑΥΛΟΣ/256, Aπρίλιος 2003 16675 Aπολιθωµένο φ λλο, τέλεια διατηρο µενο, π τ γιγάντια δένδρα το ε δους Σεκ ια, πο φ οντο στ Λέσ ο πρ ν π 30 κ. χρ νια. νασκαφικ ς ργασίες δειξαν, τι πολίθωση το δάσους δ ν γινε σ µία µ νη περίοδο, λλ συντελέστηκαν παναλαµ αν µενοι κ κλοι πυροκλαστικ ν φαιστειακ ν ρο ν, µέσα στ ς πο ες πολιθων ταν κάθε φορ τ κάστοτε δάσος. Aνάµεσα στ ς µεγάλης πιστηµονικ ς ξίας νακαλ ψεις ε ναι κι κείνη το α τοφυο ς πολιθωµένου φοινικ δασους στ Σίγρι, φο δίνει σηµαντικ στοιχε α γι τ ς παλαιοκλιµατικ ς συνθ κες κείνης τ ς ποχ ς. Πάντως ο µέχρι σή- µερα µελέτες στ σ νθεση τ ς πολιθωµένης χλωρίδας δείχνουν, τι τ Aπολιθωµένο άσος τ ς Λέσ ου ναπτ χθηκε σ ποτροπικ κλ µα, τ πο ο µετα- αλλ ταν π τοµα σ πειρωτικ θερµ, µ χαρακτ ρα ποτροπικ ς ζώνης τ ς Nοτιοανατολικ ς Aσίας τ ς Aµερικ ς. M τ ν νακάλυψη τ ν στ ν το εινοθήριου φαίνεται, τι µία πλο σια πανίδα πλαισίωνε τ ν ιοποικιλ τητα το δάσους. Aπ τ ν πλευρ το Mουσείου Φυσικ ς Iστορίας Σιγρίου πιστηµονικ ρευνα θ προχωρήσ η πρ ς τ ν ντοπισµ κα λλων ζωικ ν πολιθωµάτων, άσει τ ν ποίων θ προσδιοριστ πλήρως πανίδα τ ς περιοχ ς. Mεσοπρ θεσµος στ χος ε ναι λοποίηση συστηµατικ ν νασκαφ ν, στε ν ποκαλυφθ τ µεγάλο πλ θος τ ν πολιθωµένων κορµ ν κα πακ λουθη συντήρησή τους, στε ν προφυλαχθο ν π τ ς φυσικοχηµικ ς διεργασίες ποσάθρωσης κα ν διατηρηθο ν σ καλ κατάσταση.