Έκθεση σχετικά με την πιλοτική εφαρμογή στην Ελλάδα

Έκθεση σχετικά με την πιλοτική εφαρμογή στην Ελλάδα Ref num: 538480-LLP-1-2013-1-IT-GRUNDVTIG-GMP Grant agreement: 2013-5146/001-001 Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 1

Το πρόγραμμα έχει χρηματοδοτηθεί με την υποστήριξη της Ευρωπαικής Επιτροπής. Η έκδοση αντικατοπτρίζει μόνο τις απόψεις του συγγραφέα και η Επιτροπή δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροσφοριών που περιλαμβάνονται σε αυτή. Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 2

1. Θέματα οργάνωσης Η πιλοτική εφαρμογή ξεκίνησε τον Μάιο και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2016. Για την Ε.Ε.Ε.Ε., η πιλοτική εμπειρία ήταν αναπόσπαστο μέρος της προσέγγισης της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών. Η πρακτική εφαρμογή όσων έμαθαν στη θεωρία (κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης εκπαιδευτών) μέσω της πιλοτικής εφαρμογής ήταν ένα ακόμα θετικό βήμα για τους εκπαιδευτές μας. Η πιλοτική εφαρμογή ήταν επίσης το στάδιο όπου όλες οι εργασίες που έγιναν στα προηγούμενα στάδια του έργου (Έρευνα, Εκπαιδευτικός οδηγός, εκπαίδευση εκπαιδευτών) δοκιμάστηκαν στην πράξη και επικυρώθηκαν. Έχοντας αυτό κατά νου, ορίσαμε από τα μέλη μας δύο εκπαιδευτές ειδικούς στο θέμα της αναπηρίας, τον κ. Ανδρέα Δημητρόπουλο και την κ. Ανθή Χατζηπέτρου. Στη συνέχεια, σε συνεργασία μαζί τους εξετάσαμε τη δομή και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, συντάξαμε την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος και ορίσαμε τη διαδικασία επιλογής των συμμετεχόντων στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ένα από τα βασικά κριτήρια επιλογής που είχαμε θέσει ήταν η δυνατότητα και η προθυμία των αιτούντων να εφαρμόσουν πιλοτικά όσα μάθουν σε δραστηριότητες με άτομα με αναπηρία. Αφού ελήφθησαν όλες οι αιτήσεις, επιλέξαμε τους υποψηφίους οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στον τομέα (κατάρτιση και συμβουλευτική για άτομα με ειδικές ανάγκες), και ήταν πρόθυμοι να πειραματιστούν. Η διαδικασία επιλογής ήταν ένα σημαντικό βήμα και προς την κατεύθυνση της δικτύωσης. Προσπαθήσαμε να συμπεριλάβουμε στην ομάδα των εκπαιδευομένων άτομα με διαφορετικό επαγγελματικό και επιστημονικό υπόβαθρο, καθώς και άτομα που εργάζονται σε ποικίλους οργανισμούς. Στον πίνακα που ακολουθεί μπορείτε να δείτε τη σύνθεση της ομάδας μας: Άντρες Γυναίκες 3 7 Ηλικία 35 50 Σπουδές Εκπαίδευση ενηλίκων, Ειδική Αγωγή, Κοινωνική εργασία, Ψυχολογία, Παιδαγωγική, Διοίκηση επιχειρήσεων, Λογοθεραπεία Επάγγελμα Εκπαιδευτές ενηλίκων, Επαγγελματικοί σύμβουλοι, Θεραπευτές, Ερευνητές Έτη εμπειρίας 7 + Εργασία Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης - Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί - Μη κερδοσκοπικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα - Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης για άτομα με αναπηρία - Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 3

Η Εκπαίδευση Εκπαιδευτών δομήθηκε με τον ακόλουθο τρόπο: Από τις 4 έως τις 30 Απριλίου 2015, με συνολική διάρκεια 20 ωρών. 2 δια ζώσης συναντήσεις. Μια περίοδος εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (ώστε να μελετηθεί το υλικό από την πλατφόρμα). Ανάπτυξη ενός πρώτου σχεδίου για την πιλοτική εφαρμογή και ανατροφοδότηση από τους εκπαιδευτές. Ανάμεσα στους δέκα εκπαιδευτές ενηλίκων που συμμετείχαν στην εκπαίδευση των εκπαιδευτών, οκτώ κατάφεραν να εφαρμόσουν μερικές ενότητες του SKIP κατά τη διάρκεια της περιόδου πιλοτικής εφαρμογής. Έξι από αυτούς υλοποίησαν την εκπαίδευση έχοντας άμεση επαφή με άτομα με αναπηρία σε διαφορετικά πλαίσια, όπως: Δημοτικό Κέντρο Επαγγελματικής Συμβουλευτικής (δημόσιος φορέας) Τοπικά σχέδια για την ανάπτυξη της Περιφέρειας Εύβοιας (δημόσιος και ιδιωτικός φορέας) Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (δημόσιος φορέας) Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 4

ΜΚΟ για την υποστήριξη των ατόμων με ψυχικές και ψυχολογικές αναπηρίες (ιδιωτική, μη κερδοσκοπική οργάνωση) Ένας από τους εκπαιδευμένους εκπαιδευτές αποφάσισε, όπως αναφέρεται στην ενότητα 9 «Υποστηρικτικά δίκτυα και τεχνικές δικτύωσης», να μελετήσει το υπάρχον δίκτυο των υπηρεσιών σε συνεργασία με τα θεσμικά όργανα, τις οικογένειες και τους ωφελούμενους και να δημιουργήσει έναν χάρτη οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της αναπηρίας στην περιοχή της Αχαΐας. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε είναι ότι σε αυτή την περιοχή, οι εκπαιδευτές και οι φορείς υποστήριξης επικεντρώνονται σε μία μόνο αναπηρία και, ως εκ τούτου, ενεργούν με έναν κατακερματισμένο και μη ολιστικό τρόπο. Στη συνέχεια, αποφάσισε να αρχίσει να αναπτύσσει συναντήσεις δικτύωσης, προκειμένου να προωθήσει και να στηρίξει συνεργασίες. Ένας άλλος εκπαιδευτής σχεδιάζει να γίνει ενεργός εθελοντής σε τοπικές ΜΚΟ που ασχολούνται με άτομα με αναπηρία, με σκοπό να προσφέρει μέρος των γνώσεων που απέκτησε από το πρόγραμμα SKIP σε πιο μόνιμη βάση. Τέλος, δύο από τους εκπαιδευτές μας δεν ήταν σε θέση να υλοποιήσουν κάποια πιλοτική εφαρμογή, λόγω προσωπικών και επαγγελματικών δυσκολιών. Παρ 'όλα αυτά, έχουν δεσμευθεί να το πράξουν το συντομότερο δυνατό. 2. Οι ωφελούμενοι της πιλοτικής εφαρμογής Όπως έχει ήδη αναφερθεί οι εκπαιδευμένοι εκπαιδευτές ακολούθησαν τον δικό τους ρυθμό στον σχεδιασμό και την υλοποίηση της πιλοτικής εφαρμογής. Ακόμη και αν αυτό επηρέασε τη συνολική εφαρμογή όσον αφορά στον χρόνο και στην ομοιογένεια, όλοι τους κατάφεραν να προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στους 7 ωφελούμενους που δέχτηκαν εξατομικευμένη υποστήριξη, χρησιμοποιώντας τις μεθόδους και τα εργαλεία που αναπτύχθηκαν από το SKIP. Τα κύρια χαρακτηριστικά των ωφελούμενων παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα: Άντρες Γυναίκες Ηλικία 4 3 20 50 Σπουδές Υποχρεωτική εκπαίδευση (9 χρόνια) Αναπηρία Οπτική, Ακουστική, Κινητική, Νοητική, Ψυχική Είδος υποστήριξης Εξατομικευμένη εκπαίδευση και επαγγελματικός προσανατολισμός, με στόχο να αυξηθεί η αυτοεκτίμηση, η κοινωνικές και επικοινωνιακές ικανότητες, να αναπτυχθούν κοινωνικά υποστηρικτικά δίκτυα και να εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Διάρκεια 6-20 ώρες Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 5

Οι εκπαιδευτές αρχικά ενημέρωσαν τις οργανώσεις με τις οποίες συνεργάστηκαν, σχετικά με τις δυνατότητες που θα μπορούσε να προσφέρει το πρόγραμμα SKIP στη βελτίωση των υπηρεσιών και στην υποστήριξη ατόμων με αναπηρία. Αφού έλαβαν έγκριση, επέλεξαν ανάμεσα στα άτομα με τα οποία εργάζονταν όσα θεώρησαν ότι θα επωφελούνταν περισσότερο από τα εργαλεία του προγράμματος ή όσα βρίσκονταν σε ένα σημείο της διαδικασίας ένταξης, όπου τα εργαλεία του SKIP θα τους βοηθούσαν να κάνουν το επόμενο βήμα. Αφού ενημερώθηκαν κι έδωσαν τη συγκατάθεσή τους, τα εργαλεία του προγράμματος προσαρμόστηκαν σε κάθε άτομο, ανάλογα με τις ανάγκες του. 2. Τα αποτελέσματα των πιλοτικών εμπειριών Το περιεχόμενο και τα εργαλεία του SKIP που χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο κατά τη διάρκεια της πιλοτικής εφαρμογής, ήταν: Μακρο- περιοχή Α: Ανακαλύψτε τις Επαγγελματικής Ικανότητες & Προσδοκίες, κίνητρα στη μάθηση και την εργασία Μακρο- περιοχή Β: Βελτίωση των επαγγελματικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων Μακρο- περιοχή Γ: Εύρεση εργασίας & Υποστηρικτικά δίκτυα, τεχνικές δικτύωσης Το ICF δε χρησιμοποιήθηκε, καθώς απαιτεί μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, πράγμα που δεν ήταν δυνατόν στην παρούσα κατάσταση. Οι εκπαιδευτές χρησιμοποίησαν επί το πλείστον ημερολόγια, για την παρακολούθηση της διαδικασίας και την ανάπτυξη των ωφελούμενων. Σύντομα αποσπάσματα από αυτά τα ημερολόγια παρουσιάζονται παρακάτω: α) Δημοτικό Κέντρο Επαγγελματικής Συμβουλευτικής (δημόσιος φορέας) Η υποστήριξη προσφέρθηκε σε μία γυναίκα 20 ετών, με οπτική (τύφλωση) και κινητική αναπηρία. Ο σύμβουλος SKIP σε συνεργασία με τη νεαρή κυρία σχεδίασε μια ατομική πορεία μάθησης και ένα πιθανό επαγγελματικό σχέδιο. Για το σχέδιο μάθησης ο σύμβουλος ενεργοποίησε ένα μεγαλύτερο δίκτυο (Σύνδεσμος Τυφλών), προκειμένου να παρέχουν στη γυναίκα τα κατάλληλα υλικά μελέτης. Η νεαρή κοπέλα είχε επίσης ενημερωθεί λεπτομερώς και υποστηριζόταν στο πλαίσιο της προετοιμασίας της για τις εξετάσεις εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο. β) Τοπικά σχέδια για την ανάπτυξη της Περιφέρειας Εύβοιας (δημόσιος και ιδιωτικός φορέας) Ο εκπαιδευτής SKIP συνεργάστηκε με έναν νεαρό άνδρα, με νοητική και σωματική αναπηρία. Οι κύριες δράσεις στοχεύουν στην υποστήριξή του ώστε να μπει στην αγορά εργασίας και να αναπτύξει τις επικοινωνιακές ικανότητες του. Ως αποτέλεσμα, ενδυναμώθηκε και άρχισε να αναζητά ενεργά δουλειά σύμφωνη με το επαγγελματικό του προφίλ. Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 6

γ) Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (δημόσιος φορέας) Εξατομικευμένη συμβουλευτική προσφέρθηκε σε μια γυναίκα 29 ετών, με ελαφριά νοητική αναπηρία. Ο εκπαιδευτής συνεργάστηκε μαζί της στη διαμόρφωση του σχεδίου της προσωπικής και επαγγελματικής της ανάπτυξης. Εγκατέλειψε το πρόγραμμα μετά από κάποια στιγμή, γιατί θεώρησε ότι αν έβρισκε δουλειά θα έχανε τα κοινωνικά οφέλη, και αυτό στην παρούσα συγκυρία θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική της κατάσταση. δ) Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (δημόσιος φορέας) Εξατομικευμένη συμβουλευτική σε έναν άντρα 25 ετών με ελαφριά νοητική αναπηρία. Ήταν έντονο το κίνητρό του για είσοδο στην επαγγελματική κατάρτιση και για εύρεση μιας θέσης εργασίας. Μετά τις πρώτες συναντήσεις, ήρθε σε επαφή με έναν κοινωνικό συνεταιρισμό και τώρα είναι στη λίστα αναμονής για την είσοδο στο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης τους (πρακτική άσκηση). Ωστόσο, ο κοινωνικός συνεταιρισμός βρίσκεται σε μια κρίσιμη οικονομική κατάσταση και δεν ξέρουμε αν θα συνεχίσει τη λειτουργία του. ε) ΜΚΟ για την υποστήριξη των ατόμων με ψυχικές και ψυχολογικές αναπηρίες (ιδιωτική μη κερδοσκοπική) Ένας 50χρονος άνδρας, με χρόνιες ψυχικές διαταραχές που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. Ζούσε με τους γονείς του μέχρι που πέθαναν. Ήταν υπό φαρμακευτική αγωγή και σε πολύ καλή ψυχολογική και σωματική κατάσταση. Έψαχνε για δουλειά, όμως ο ίδιος πίστευε ότι είναι κοινωνικά αποκλεισμένος. Είχε βασικές ικανότητες επεξεργασίας και λήψης αποφάσεων. Οι δεξιότητες συνεργασίας του είναι σε καλό επίπεδο και μπορούσε να μείνει συγκεντρωμένος για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να διασπαστεί η προσοχή του. Το εξατομικευμένο πρόγραμμα, που ξεκίνησε βοηθώντας να συνειδητοποιήσει τις ικανότητες του, βελτίωσε την αυτοεκτίμηση και την ανεξαρτησία του. Ο στόχος ήταν να βελτιωθούν οι δεξιότητες επικοινωνίας του και να οδηγηθεί σε ένα προστατευμένο περιβάλλον εργασίας, σε συνεργασία με το ιατρικό προσωπικό. Τα αποτελέσματα ήταν αρχικά πολύ θετικά. Συμμετείχε ενεργά με πολύ συστηματική και αυστηρή καθοδήγηση, έτσι ώστε να ακολουθήσει όλα τα βήματα και να αναζητήσει ενεργά ευκαιρίες απασχόλησης. Κάποια στιγμή χρειάστηκε να σταματήσει, γιατί αρρώστησε και έπρεπε να νοσηλευτεί. στ) ΜΚΟ για την υποστήριξη των ατόμων με ψυχικές και ψυχολογικές αναπηρίες (ιδιωτική μη κερδοσκοπική) Άνδρας 30 ετών, βασική υποχρεωτική εκπαίδευση, χρόνια νευρολογική διαταραχή που αποκτήθηκε από την εφηβεία του. Λόγω της ασθένειάς του έχει πολλές δυσκολίες, κινητικές και ψυχολογικές. Η ασθένειά του επηρεάζεται από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να λειτουργήσει όταν έχει πολύ ζέστη, κρύο, υγρασία κ.λπ. Έχει εργαστεί σε χειρωνακτικές εποχικές θέσεις εργασίας, έχει δίπλωμα οδήγησης, βασικές δεξιότητες πληροφορικής, μπορεί να ολοκληρώσει συναλλαγές με δημόσιες υπηρεσίες και να επιλύσει καθημερινά προβλήματα. Ο κύριος στόχος ήταν να συνειδητοποιήσει τις δεξιότητες και τις δυνατότητές του, ώστε να είναι πιο δραστήριος στην αναζήτηση μιας θέσης εργασίας. Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 7

Σχεδιάστηκε από κοινού με το σύμβουλο το σχέδιο για την ένταξή του στην αγορά εργασίας, για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων επικοινωνίας του και για τον προσδιορισμό των αναγκών του, ώστε να αναζητήσει ενεργά πιο συγκεκριμένες υποστηρικτικές υπηρεσίες. Τα αποτελέσματα ήταν επιτυχή μέχρι ένα ορισμένο βαθμό, αλλά χρειάζεται συστηματική υποστήριξη για να μείνει συγκεντρωμένος και να ακολουθήσει τα προκαθορισμένα βήματα. ζ) ΜΚΟ για την υποστήριξη των ατόμων με ψυχικές και ψυχολογικές αναπηρίες (ιδιωτική μη κερδοσκοπική) Μία γυναίκα 45 ετών, που πάσχει από επίκτητη απώλεια ακοής (κώφωση) και κινητικά προβλήματα. Είναι διαζευγμένη και έχει ένα παιδί 6 ετών. Δεν έχει κανένα υποστηρικτικό περιβάλλον. Η απώλεια ακοής επιδεινώθηκε τα τελευταία χρόνια και λόγω του συναισθηματικού στρες και του βίαιου οικογενειακού περιβάλλοντος. Είχε εργασιακή εμπειρία στον τομέα της καθαριότητας και ως φροντίστρια για ηλικιωμένους και παιδιά. Είναι υπομονετική, επίμονη, επιμελής και αποτελεσματική. Έχει ένα καλό επίπεδο κατανόησης και δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, είναι κοινωνική, έχει καλή γνώση της πληροφορικής, του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων. Μπορεί να συνδιαλλαγεί με ευχέρεια με τις δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες και να ασχοληθεί με τη γραφειοκρατία. Το εξατομικευμένο σχέδιο δράσης είχε στόχο να την βοηθήσει να επανέλθει στην αγορά εργασίας, να ενδυναμώσει τις δεξιότητες επικοινωνίας της, να αναπτύξει νέες δεξιότητες και να επισημοποιήσει την προηγούμενη επαγγελματική της εμπειρία, ώστε να προσπαθήσει να βρει μια θέση εργασίας στις υπηρεσίες καθαριότητας του δήμου ή στο κέντρο ημέρας για ηλικιωμένους. Έγινε επίσης προσπάθεια να γίνει πιο αυτόνομη και να ξεπεράσει τους περιορισμούς της αναπηρίας της, όχι μόνο σε σχέση με τον εαυτό της, αλλά και σε σχέση με το παιδί της. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ ικανοποιητικά, καθώς κατάφερε να ακολουθήσει όλα τα βήματα και να αναζητήσει ενεργά εργασία. Ωστόσο, μία από τις κυριότερες δυσκολίες, που εξακολουθεί να υπάρχει, είναι τα αντικειμενικά προβλήματα επικοινωνίας της, λόγω της οικονομικής της αδυναμίας να πάρει τα κατάλληλα ακουστικά βοηθήματα ή να κάνει την απαραίτητη επέμβαση. Εξακολουθούμε να εργαζόμαστε για αυτό. 4. Ανάπτυξη ικανοτήτων Βασικές δεξιότητες καθημερινής ζωής και ικανότητες που οι ωφελούμενοι ανέπτυξαν κατά τη διάρκεια της πιλοτικής εφαρμογής είναι: - Συνεργασία και συμμετοχή - Αυτόνομη δράση - Αυτεπίγνωση - Λήψη απόφασης - Εντοπισμός δραστηριοτήτων της κοινότητας, στις οποίες έχει νόημα να συμμετάσχουν. - Δεξιότητες επικοινωνίας Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 8

Πρακτικές δεξιότητες εργασίας - Αναζήτηση πιθανών επαγγελμάτων και αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με αυτά - Ενημέρωση για τις ευκαιρίες απασχόλησης που προσφέρονται από συγκεκριμένα μαθήματα - Ικανότητα να κατανοήσουν και να εκτελέσουν μια εργασία προσανατολισμένη σε έναν στόχο. 5. Αξιολόγηση και προτάσεις βελτίωσης στην εφαρμογή του SKIP Θετικά και αρνητικά σημεία Σε αυτό το είδος των διαδικασιών, όπου οι εκπαιδευτές δεν ανήκουν στο προσωπικό του οργανισμού, αλλά εργάζονται σε διάφορες θέσεις, είναι αδύνατο να ακολουθηθεί ένα πολύ αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Χρειάστηκε να είμαστε πολύ ευέλικτοι και να προσαρμόζουμε τις ανάγκες του έργου στην πραγματικότητα των πολλών διαφορετικών θεσμών και ανθρώπων. Αυτό είχε αρνητικές επιπτώσεις όσον αφορά τη διαχείριση του χρόνου, καθώς πήρε πολύ περισσότερο χρόνο από την αρχική εκτίμηση, αλλά και θετικές, δεδομένου ότι πραγματικά έγινε σαφές ότι οι ενότητες του SKIP μπορούν να προσαρμοστούν και να χρησιμοποιηθούν από πολλούς διαφορετικούς ενδιαφερόμενους φορείς και σε πολλά διαφορετικά πλαίσια. Η σπονδυλωτή δομή είναι ένα από τα κύρια θετικά του εκπαιδευτικού υλικού. Δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτές να προσαρμόζουν το περιεχόμενο της παρέμβασής τους σε κάθε άτομο, καλύπτοντας ειδικές μαθησιακές ανάγκες. Επιτρέπει, επίσης, τη μη γραμμική προσέγγιση, μπορεί κανείς να ξεκινήσει από το σημείο α, επειδή ο εκπαιδευόμενος βρίσκεται σε αυτό το στάδιο και στη συνέχεια εύκολα να μετακινηθεί στο σημείο δ και πίσω, ακολουθώντας την εξατομικευμένη πορεία μάθησης. Οι περισσότερες από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τόσο οι εκπαιδευτές όσο και οι δικαιούχοι δεν είχαν σχέση με τον εαυτό τους ή με το SKIP, αλλά με εξωτερικούς παράγοντες: Η δημόσιες περικοπές είναι τόσο έντονες τα τελευταία 7 χρόνια, που υπάρχουν πολύ λίγα κοινωνικά προγράμματα που εξακολουθούν να λειτουργούν. Τα περισσότερα από τα δημόσια υποστηρικτικά όργανα δε διαθέτουν επαρκές προσωπικό και πόρους Πολλές εταιρείες κλείνουν. Ως αποτέλεσμα, υπάρχουν λίγες πιθανότητες εύρεσης εργασίας. Το νομικό πλαίσιο για τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη. Αντίκτυπος του SKIP Για την Ε.Ε.Ε.Ε., η διαδικασία της πιλοτικής εφαρμογής έχει πολύ σημαντικό αντίκτυπο τόσο σε πρακτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Σε πρακτικό επίπεδο, διερευνήσαμε, σε συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους του έργου, έναν νέο για εμάς τομέα της εκπαίδευσης. Αποκτήσαμε επίσης μια καλή γνώση της πραγματικής κατάστασης στην Ελλάδα, στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων για τα άτομα με αναπηρία και αναπτύξαμε ένα δίκτυο έμπειρων και εξειδικευμένων εκπαιδευτών και σημαντικών οργανώσεων του τομέα. Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 9

Οι εκπαιδευτές που προέρχονται από διάφορους κοινωνικούς φορείς και οργανώσεις βίωσαν από πρώτο χέρι τις θετικές επιπτώσεις της συνεργασίας και της δικτύωσης και είναι καλοί πρεσβευτές για τη δημιουργία ενός διεπιστημονικού δικτύου για την ένταξη. Σε πολιτικό επίπεδο, έχουμε συμβάλει στη δημιουργία ενός σημαντικού παιδαγωγικού υλικού που μπορεί να διαδοθεί σε άλλους εκπαιδευτές και επαγγελματίες του κλάδου, έτσι ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών. Εισαγάγαμε το μοντέλο που βασίζεται στα κοινωνικά δικαιώματα για την αναπηρία στα εκπαιδευτικά προγράμματα και δώσαμε έμφαση στην έννοια της ενήλικης ζωής και στην αυτοδιάθεση των ανθρώπων με αναπηρία. Τέθηκε επίσης το ζήτημα των στερεοτύπων σχετικά με τα άτομα με αναπηρία, που υπάρχουν όχι μόνο στην κοινωνία, αλλά και στους εκπαιδευτές,. Ταυτόχρονα, το έργο είχε σημαντική επίδραση στη διαδικασία αυτογνωσίας των εκπαιδευτών όσον αφορά τις δεξιότητες, τις ικανότητες και τον σημαντικό ρόλο τους στην υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία. Τέλος, αναδείχθηκε, τόσο κατά τη διάρκεια της επιστημονικής έρευνας όσο και στην πιλοτική εφαρμογή, ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να επιτευχθούν σημαντικά αποτελέσματα αναφορικά με την κοινωνική ένταξη και την ποιότητα της πρακτικής της δια βίου μάθησης είναι η δημιουργία και η ενεργοποίηση υποστηρικτικών δικτύων των διαφόρων παραγόντων, οργανισμών και επαγγελματιών. 6. Συμπεράσματα Στο τέλος αυτής της διαδικασίας, τα κύρια συμπεράσματα μας είναι τα ακόλουθα: Σε περιόδους κρίσης, οι δημόσιες δαπάνες για τα κοινωνικά προγράμματα θα πρέπει να αυξάνονται, επειδή οι ανάγκες των ανθρώπων αυξάνονται και επειδή εκείνοι που πλήττονται περισσότερο από την κρίση είναι οι λεγόμενες κοινωνικά ευπαθείς ομάδες. Το SKIP και άλλα παρόμοια προγράμματα είναι χρήσιμα και μπορούν να προσφέρουν λύσεις: ενίσχυση των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους, ενίσχυση των δυνατοτήτων ένταξης, ευαισθητοποίηση τόσο των επαγγελματιών, όσο και του ευρύ κοινού σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, ενεργοποίηση όλων των πιθανών παραγόντων των τοπικών κοινωνιών, σε ένα υποστηρικτικό δίκτυο. Παρ 'όλα αυτά, τα προγράμματα από μόνα τους δεν είναι αρκετά για να έρθουν διαρκείς αλλαγές. Ένα γενικό υποστηρικτικό κοινωνικο- οικονομικό περιβάλλον είναι απαραίτητο. Αν όχι, ελλοχεύει ο κίνδυνος να δημιουργηθούν υψηλές προσδοκίες που δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν και στο τέλος της ημέρας, υπάρχει ο κίνδυνος να αποδοθεί η αποτυχία στους ιδιώτες (επαγγελματίες και ωφελούμενους) και όχι στο πλαίσιο. Η δικτύωση και η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων παραγόντων είναι ο καλύτερος τρόπος για την προώθηση διαρκών αλλαγών στη ζωή των ατόμων και των κοινοτήτων. Η άσκηση πίεσης και η απαίτηση για περισσότερες κοινωνικές υπηρεσίες και για χρηματοδότηση για την ένταξη είναι πάντα, και ειδικά τώρα, επιτακτική ανάγκη. Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 10

Κλείνοντας παραθέτουμε κάποιες δηλώσεις των εκπαιδευτών: - «Η δομή που προσφέρει το πρόγραμμα με βοήθησε πολύ στον καλύτερο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων μου». - «Έχω πολλές καλές ιδέες για το πώς μπορώ να βελτιώσω τη δουλειά μου, ειδικά σε θέματα δικτύωσης». - «Ήταν πολύ ενδιαφέρον να δούμε πόσο σημαντικό είναι οι οικογένειες να είναι μέρος της διαδικασίας με πιο ενεργό τρόπο». - «Δεν ήταν άγνωστο για μένα, αλλά για άλλη μια φορά επιβεβαίωσα ότι ο μόνος τρόπος για να υπάρχει διάρκεια στη διαδικασία ένταξης είναι να ενεργοποιηθεί ένας μεγάλος αριθμός οργανώσεων και να αντιμετωπιστεί το θέμα από πολλές, διαφορετικές πλευρές». Έκθεση για την πιλοτική εφαρμογή- Ελλάδα Σελίδα 11