ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24 105 64 Αθήνα Τηλ. 331 2253, 331 0022 Fax. 331 2033 Αθήνα, 23 Μαΐου 2000 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ α. Ελληνική Οικονοµία Τελικώς, ο ρυθµός αναπτύξεως της ελληνικής οικονοµίας το 1999 φαίνεται, βάσει των διαθεσίµων ενδείξεων, ότι θα διαµορφωθεί στο προβλεφθέν ποσοστό, 3,5% περίπου. Ωστόσο, η προέλευση του ρυθµού αυτού, από πλευράς ζητήσεως, είναι διαφορετική παρ όσον αρχικώς είχε εκτιµηθεί. Συγκεκριµένα, η µεγάλη µείωση του όγκου των ιδιωτικών κατασκευών σε οικοδοµές, εξουδετερώθηκε από την ταχύτερη αύξηση της ιδιωτικής καταναλώσεως (λόγω χρηµατιστηριακών κεφαλαιακών κερδών) και την, επίσης, ταχύτερη αύξηση του αλλοδαπού τουρισµού (10%) έναντι προβλέψεως 7% περίπου. Για το τρέχον έτος, τα πράγµατα δεν φαίνεται να εξελίσσονται ικανοποιητικά, από αναπτυξιακής απόψεως θεωρούµενα. Η επιβράδυνση θα προέλθει κυρίως από την ιδιωτική κατανάλωση, τις δηµόσιες επενδύσεις και τον τουρισµό. Οι µεγάλες ζηµίες που πραγµατοποίησαν εκατοντάδες χιλιάδες επενδυτών στο χρηµατιστήριο και οι κατά το παρελθόν έτος υψηλοί ρυθµοί αυξήσεως σε δηµόσιες επενδύσεις και τουρισµό είναι σε κάποιο βαθµό φυσικό να προσκόπτουν σε εµπόδια για τη διατήρηση των υψηλών αυτών ρυθµών. Σηµειώνεται, ότι από εκτιµήσεις που έχουν γίνει για τις ΗΠΑ και την ΕΕ, προκύπτει ότι 10% µείωση των τιµών των µετοχών µειώνει 1% και 0,5% αντιστοίχως τον ρυθµό αναπτύξεως. Πρέπει, συναφώς, να υπογραµµισθεί ότι ρυθµοί αναπτύξεως της τάξεως του 4% και 5%, δεν θα είναι τόσον ευχερώς πραγµατοποιούµενοι στόχοι, όσο νοµίζεται, αν εξωτερικοί αποταµιευτικοί πόροι δεν εισρεύσουν µε αυξανόµενο ρυθµό στην ελληνική οικονοµία. Αυτό οφείλεται όχι µόνο στη µείωση της ροπής προς αποταµίευση, αλλά και λόγω της µεγάλης καθυστερήσεως σε ιδιωτικοποιήσεις και απελευθερώσεις των αγορών από το πλήθος των συντεχνιακού τύπου ρυθµίσεων που αυξάνουν το κόστος παραγωγής, µειώνουν την ανταγωνιστικότητα και στοµώνουν την ανάληψη πολλών νέων σοβαρών επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών για επενδύσεις και ανάπτυξη. Καθόσον αφορά την εικόνα σταθεροποιήσεως της οικονοµίας, υπάρχει σηµαντικού βαθµού ωραιοποίηση τόσο όσον αφορά στον πληθωρισµό, όσο και όσον αφορά στα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα. Το διατηρήσιµο της νοµισµατικής σταθερότητος και δηµοσιονοµικής ονοµαστικής συγκλίσεως βρίσκεται κυριολεκτικά επί ξυρού ακµής, διότι ουσιώδεις παράγοντες των σχετικών επιτεύξεων έχουν σοβαρώς αποδυναµωθεί. (Υπερτίµηση δραχµής, συγκράτηση κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος, φορολογικά και λοιπά έσοδα, τόκοι δηµοσίου χρέους κτλ.). Η διαφαινόµενη χαλαρότητα της δηµοσιονοµικής και νοµισµατικής πολιτικής, όπως αυτή αντανακλάται σε υποσχέσεις και αναφορές στο κοινωνικό κράτος, αλλά και στις λανθασµένες προσδοκίες που δηµιουργήθηκαν στο κοινό, ότι η µηδέποτε εφαρµοσθείσα λιτότητα έχει ηµεροµηνία λήξεως, στην έκταση που εκφράζει αντίστοιχη πολιτική εκτίµηση και βούληση πραγµατοποιήσεώς της, αποτελεί βραδυφλεγή βόµβα. Ήλθε η ώρα να αντιληφθούµε πάντες τι σηµαίνει λιτότητα και τι σηµαίνει λειτουργία της ελεύθερης αγοράς, χωρίς προνοµιούχους και 1
φορολογικά άσυλα. Αν οι δυνάµεις αδρανείας που ακόµη λειτουργούν και προσδιορίζουν την πορεία της οικονοµίας και της κοινωνίας δεν καταπολεµηθούν ταχύτατα, η µνηµονευθείσα βραδυφλεγής βόµβα θα καταστεί ταχυφλεγής. β. Παγκόσµια Οικονοµία Η παγκόσµια οικονοµική δραστηριότητα φαίνεται να αναρρώνει πλήρως από τις επιπτώσεις της διεθνούς χρηµατιστηριακής κρίσεως του 1998. Ο ρυθµός αναπτύξεως του ΑΕΠ από 2,5% το 1998, αυξήθηκε σε 3,3% το 1999, και τρέχει επί του παρόντος µε ρυθµό 4,2%. Η ανάκαµψη είναι καθολική και αφορά σε όλες τις περιοχές του κόσµου. Είναι εντυπωσιακός ο ρυθµός µε τον οποίο αναπτύσσεται η οικονοµία των ΗΠΑ, ωστόσο, και η οικονοµία της ΕΕ επιτάχυνε σηµαντικά το ρυθµό της, που εξακολουθεί, όµως, να υστερεί έναντι των ΗΠΑ. Στην επιτάχυνση της παγκόσµιας οικονοµικής αναπτύξεως είναι ουσιώδης η συµβολή των αναπτυσσοµένων χωρών, οι οποίες σηµειώνουν οικονοµική επέκταση µεγαλύτερη του 5%. Το 2001 προβλέπεται να είναι, επίσης, ένα πολύ καλό έτος για την παγκόσµια οικονοµία, ο ρυθµός αναπτύξεως της οποίας εκτιµάται σε 4% περίπου. Η επιβράδυνση για το 2001 θα προέλθει σχεδόν αποκλειστικά από την εκτιµώµενη µείωση του ρυθµού ανόδου της οικονοµίας των ΗΠΑ (3% έναντι 4,4% το 2000). Η επιβράδυνση αποδίδεται σε αδυναµία της προσφοράς, λόγω εξαντλήσεως των δυνατοτήτων της αγοράς εργασίας, αλλά και σε κόπωση της ζητήσεως. Η διάχυση των συνεπειών της αναπτύξεως αντανακλάται και στην αύξηση του διεθνούς εµπορίου, ο ρυθµός ανόδου του οποίου από 4,2% το 1998 θα κυµανθεί γύρω στο 8% κατά το τρέχον έτος και θα υπερβεί το 7% το 2001. Η επιτάχυνση του ρυθµού αναπτύξεως της παγκόσµιας οικονοµίας δεν φαίνεται να επηρεάζει τη νοµισµατική σταθερότητά της, τουλάχιστον ως µέσο όρο. Ο ρυθµός του πληθωρισµού παραµένει χαµηλότερος του 2%, µε σηµαντική επιβράδυνσή του στις αναπτυσσόµενες και στις χώρες σε µεταβατικό στάδιο. Η υγιής αυτή συνύπαρξη νοµισµατικής σταθερότητας και σχετικώς ταχείας οικονοµικής αναπτύξεως πρέπει να αναζητηθεί στις παγκοσµίως εφαρµοζόµενες πολιτικές µειώσεως των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων και µειώσεως του µεγέθους της κρατικής οικονοµίας και στις πολιτικές απελευθερώσεως και εξυγιάνσεως των αγορών τόσο των συντελεστών παραγωγής όσο και των τελικών αγαθών. Οι φόβοι που εκφράζονται από διάφορες πλευρές για αναζωπύρωση των πληθωριστικών πιέσεων στις ΗΠΑ και την ΕΕ είναι, ίσως, υπερβολικοί και το πιθανότερο να συµβεί είναι να επιβραδύνουν τον ρυθµό αναπτύξεως. Ωστόσο, πρέπει να επισηµανθεί ότι, αν στις ΗΠΑ η αγορά εργασίας αποτελεί ενδεχόµενη πηγή ασκήσεως πληθωριστικών πιέσεων, δεν συµβαίνει το ίδιο και στην ΕΕ, όπου η πιο σοβαρή απειλή είναι η περαιτέρω υποτίµηση του ευρώ. Ενδεχόµενο µάλλον ασθενές. Πάντως, πρέπει να επισηµανθεί ότι η αύξηση της ιδιωτικής καταναλώσεως στις ΗΠΑ κατά 8% περίπου σε ετήσια βάση στο α τρίµηνο του 2000 αποτελεί λόγο για ανησυχία. Με ρυθµό αυξήσεως της παραγωγικότητας φθίνοντα, όπως εκτιµάται, και έλλειµµα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ταχέως διευρυνόµενο, ο ανωτέρω ρυθµός αυξήσεως της καταναλώσεως δεν είναι διατηρήσιµος. Η αναπόφευκτη αύξηση των επιτοκίων και οι εξ αυτών συνέργειες θα ανακόψουν τον ρυθµό αναπτύξεως, όχι µόνο στις ΗΠΑ αλλά και στην ΕΕ. Για τους λόγους αυτούς, ο ρυθµός αναπτύξεως της παγκόσµιας οικονοµίας είναι απίθανο να υπερβεί το 4% κατά το προσεχές έτος. 2
α. Τρέχουσες Τάσεις: 1999 2000 ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Το 1999 µπορεί να χαρακτηρισθεί ως καλό τουριστικό έτος, αν µάλιστα ληφθεί υπόψη η παρουσία δύο παραγόντων, οι οποίοι συνήθως λειτουργούν αποτρεπτικά όσον αφορά στην προσέλκυση τουριστών. Απεδείχθη, πράγµατι, εντυπωσιακή η δυναµική ζητήσεως του ελληνικού τουριστικού προϊόντος αφού πραγµατοποίησε αύξηση της τάξεως του 10%, στις δυσµενείς συνθήκες που δηµιούργησαν η επέµβαση στο Κοσσυφοπέδιο και οι σεισµοί στην Αττική. Πιθανότατα ο αριθµός των αφίξεων αλλοδαπών τουριστών το 1999 έχει υπερβεί τα 12,5 εκατ. Όπως επισηµάνθηκε και στην προηγούµενη έκθεση, η αύξηση αυτή αποτελεί µέσον όρο πολύ µεγάλης αυξήσεως σε ορισµένους µεγάλους τουριστικούς προορισµούς (Κρήτη, ωδεκάνησα, Επτάνησα) και στασιµότητας ή και µειώσεως σε προορισµούς τροφοδοτηµένους κυρίως από οδικό τουρισµό (Β. Ελλάδα, Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα). Το 2000 εκτιµάται ότι θα είναι επίσης καλό τουριστικό έτος. Ο ρυθµός αυξήσεως, όµως, θα παρουσιάσει πιθανώς σηµαντική επιβράδυνση, οφειλόµενη στις ασυνήθως µεγάλες αυξήσεις κατά το 1999 αφίξεων από Γερµανία, Ηνωµένο Βασίλειο και χώρες της Β. Ευρώπης, που αποτελούν παραδοσιακές χώρες προελεύσεως τουριστών στη χώρα µας. Εκτιµούµε ότι θα υπάρξουν σηµαντικές ανακατατάξεις όχι µόνο καθ όσον αφορά στους προορισµούς αλλά και αναφορικώς προς τις χώρες προελεύσεως. Καθ όσον αφορά στους προορισµούς, η ωδεκάνησος, η Κρήτη, τα νησιά του Ανατ. Αιγαίου και η Επτάνησος, πιθανότατα θα παρουσιάσουν σηµαντική επιβράδυνση στον ρυθµό αυξήσεως, συν τοις άλλοις, και λόγω πιθανότατα ανεπάρκειας της προσφοράς κλικών κατά τους µήνες αιχµής (τουλάχιστον για ορισµένους από τους εν λόγω προορισµούς). Αντιθέτως οι περιοχές που δέχονται τον κύριο όγκο των διακινουµένων θαλασσίως και οδικώς τουριστών θα παρουσιάσουν µεγάλη αύξηση. Μεταξύ των περιοχών που πιθανότατα θα ευνοηθούν θα είναι και η περιοχή της πρωτεύουσας, η οποία ταλαιπωρήθηκε το 1999 λόγω Κοσσόβου και σεισµών. Ίσως, πρέπει, να επισηµανθεί ότι η επιβράδυνση του ρυθµού αυξήσεως της τουριστικής ζητήσεως από κατοίκους του Ην. Βασιλείου θα είναι λογικώς µικρότερη έναντι της Γερµανίας και ορισµένων χωρών της Β.Α. Ευρώπης. Με βάση τις εξελίξεις του παρελθόντος έτους και παρά τη βελτίωση της οικονοµικής καταστάσεως των χωρών της ΕΕ, αλλά και των νέων ευρωπαϊκών χωρών προελεύσεως τουριστών, εκτιµάται ότι η αύξηση κατά το τρέχον έτος δεν θα υπερβεί το 7%, που θεωρούµε ως αισιόδοξο σενάριο. Ο αριθµός των τουριστών που θα επισκεφθεί τη χώρα µας, βάσει της ανωτέρω προβλέψεως, εκτιµάται σε 13,0 13,3 εκατ. β. Πρόσφατες Εξελίξεις στην Παγκόσµια Τουριστική ραστηριότητα Εξέταση της παγκόσµιας τουριστικής δραστηριότητας κατά την περίοδο 1995 1999, αποκαλύπτει ότι η Ευρώπη µε µέσο ετήσιο ρυθµό αυξήσεως 3,4%, όχι µόνο υστερεί έναντι του παγκόσµιου µέσου όρου (3,7%), αλλά είναι και ουραγός µεταξύ των µειζόνων γεωγραφικών περιοχών. Αντιστοίχως, η Ελλάδα µε µέσο ρυθµό 3% (χωρίς τους εξ Αλβανίας προερχοµένους) υστερεί έναντι της Ευρώπης (3,4%) και υπερτερεί µόνον της Τουρκίας για λόγους καθαρά συγκυριακούς. 3
Εξέταση των συντελεσθεισών µεταβολών στη σύνθεση του τουριστικού ρεύµατος από απόψεως προελεύσεως οδηγεί στις ακόλουθες διαπιστώσεις, που συνθέτουν µια µάλλον απογοητευτική εικόνα: (α) Η διάρθρωση των τουριστών κατά µείζονα χώρα προελεύσεως έχει παραµείνει στα επίπεδα του 1990. (β) Ο αλλοδαπός τουρισµός εξακολουθεί να εξαρτάται από ευρωπαϊκές πηγές σε ποσοστό 90%. (γ) Παραδοσιακής προελεύσεως τουρισµός υψηλού επιπέδου τουριστικής δαπάνης, όπως είναι ο αµερικανικός, φθίνει συνεχώς. Από 4,3% επί του συνόλου το 1990, το µερίδιο έχει µειωθεί σε 2,5%. (δ) Η ταχέως αναπτυσσόµενη αγορά της Ανατ. και Ν.Α. Ασίας (ως περιοχή προελεύσεως) δεν έχει τύχει αξιοποιήσεως. (ε) Η σύνθεση του αλλοδαπού τουριστικού ρεύµατος στις ανταγωνίστριες χώρες δείχνει ύπαρξη σηµαντικών περιθωρίων αυξήσεως των τουριστικών εισροών από ορισµένες χώρες και περιοχές. Π.χ. οι εξ Ισπανίας προερχόµενοι τουρίστες από 127.000 το 1990 έχουν µειωθεί σε 95.000 το 1998. Καθ ον χρόνο η Τουρκία δέχεται 213.000 από την εν λόγω χώρα. Το γενικό συµπέρασµα, που ενισχύεται και από τις πρόσφατες τάσεις της ζητήσεως του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, είναι ότι πρέπει να µελετηθεί σε βάθος το πρόβληµα της εξαρτήσεως του αλλοδαπού τουρισµού από λίγες χώρες και να αναζητηθούν προφανώς αξιοποιήσιµες πηγές προελεύσεως τουριστών µε υψηλή δυνητική ζήτηση. Όπως δε έχει δειχθεί σε µελέτη του ΙΤΕΠ, χωρίς ταχεία ανάπτυξη της τουριστικής οικονοµίας, ούτε ταχύ ρυθµό αναπτύξεως είναι εφικτό να επιτύχουµε, αλλ ούτε και την ανεργία θα δυνηθούµε να µειώσουµε σε ανεκτό επίπεδο. Οι αιθεροβάµονες, οι οποίοι πιστεύουν ή νοµίζουν ότι το πρόβληµα θα λυθεί µε στροφή σε άλλες µορφές τουρισµού, ζουν σε άλλο κόσµο. Ο κύριος όγκος του αλλοδαπού είναι και θα παραµείνει σκλάβος του ήλιου, της θάλασσας και της νησιωτικής ποικιλίας και οµορφιάς. Ακόµη και αυτός ο πολιτισµός µόνον ως συµπλήρωµα πρέπει να αντιµετωπίζεται, υπό την οριακή έννοια ότι ο τουρίστας θα προτιµήσει ceteris paribus την Ελλάδα, επειδή θα έχει την ευκαιρία να δει αρχαιότητες και άλλα ιστορικά πολιτισµικά µνηµεία, χωρίς να θυσιάσει την απόλαυση που αποκοµίζει από το δίδυµο ήλιος-θάλασσα. Για το λόγο αυτό πρέπει να δοθεί απόλυτη έµφαση στις υποδοµές, µε διάθεση πόρων σε βαθµό σπατάλης, ώστε να καταστούν αυτές ισοδύναµες ποιοτικά µε τα απαράµιλλα φυσικά και πολιτισµικά στοιχεία που έχουν προικοδοτήσει την Ελλάδα η ηµιουργία και η Ιστορία, αντιστοίχως. γ. Μερικά ιδάγµατα από την Έρευνα για τα Χαρακτηριστικά των Ευρωπαίων Τουριστών Στα πλαίσια του αυξανόµενου ενδιαφέροντός για την τουριστική ανάπτυξη των χωρών-µελών η ΕΕ ανέθεσε την διεξαγωγή έρευνας για τον εντοπισµό βασικών χαρακτηριστικών των τουριστών. Τα ευρήµατα αφορούν σε ζητήµατα µεγάλης δυνητικής χρησιµότητας στον σχεδιασµό και την εφαρµογή πολιτικής αυξήσεως της ζητήσεως του τουριστικού προϊόντος, αλλά και επηρεασµού της τουριστικής υποδοµής της χώρας. (i) Επιλογή Καταλύµατος Το 42% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έχει προτίµηση σε ξενοδοχειακά καταλύµατα και µόνο το 13% εξέφρασε προτίµηση για τα ενοικιαζόµενα δωµάτια. Σύµφωνα µε διάφορες εκτιµήσεις, ο αριθµός των ενοικιαζοµένων δωµατίων στη χώρα µας είναι περίπου ίσος µε τον αριθµό των δωµατίων των ξενοδοχειακών και προς αυτά εξοµοιουµένων καταλυµάτων. 4
(ii) Βαθµός Ικανοποιήσεως Ο βαθµός ικανοποιήσεως από τις προσφερόµενες υπηρεσίες στη χώρα υποδοχής εµφανίζεται πολύ υψηλός. Ποσοστό µικρότερο του 10% διατυπώνει παράπονα. Η διαπίστωση αυτή ως µέσος όρος υποδηλώνει ότι η χώρα µας υστερεί σηµαντικά στην ποιότητα των προσφεροµένων υπηρεσιών έναντι άλλων χωρών υποδοχής. Η διαπίστωση αυτή προκύπτει και από έρευνες που αφορούν αποκλειστικά στην Ελλάδα. Στην περίπτωση της Ελλάδος, υπενθυµίζεται ότι τα παράπονα εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στις γενικές υποδοµές και τις συµπεριφορές στον εξωξενοδοχειακό τουριστικό χώρο. (iii) Περίοδος ιακοπών Είναι ενδιαφέρουσα, επίσης, η διαπίστωση ότι ο µέσος όρος για Ιούλιο-Αύγουστο είναι 70%. Η διαπίστωση αυτή είναι µάλλον καταδικαστική για τις απόψεις εκείνες που θεωρούν ότι αξίζει να δαπανηθούν µεγάλα ποσά σπανιζόντων οικονοµικών µέσων για προσέλκυση ζητήσεως σε περιόδους µη αρεστές στους υποψηφίους επισκέπτες. Το σχόλιο αυτό έχει την έννοια ότι είναι ουτοπικό να δαπανηθεί χρόνος και χρήµα για την προσέλκυση τουριστών στην περίοδο Οκτωβρίου-Μαΐου, για την οποία η αποκαλυπτόµενη προτίµηση εκφράζεται µε πολύ µικρό ποσοστό (5-6%). Η Ελλάδα, ασφαλώς, µπορεί και πρέπει να επιδιώξει βελτίωση, µε επηρεασµό της ζητήσεως, ώστε η καµπύλη Ιουνίου-Σεπτεµβρίου (ή Μαΐου-Οκτωβρίου) να αµβλυνθεί κάπως. Υπάρχουν χώρες, καλοί τουριστικοί πελάτες της Ελλάδος, που δείχνουν υψηλότερα του µέσου όρου ποσοστά για µήνες εκτός αιχµής. Τέτοιες δυνατότητες ασφαλώς πρέπει να αξιοποιηθούν. (iv) ιάρκεια ιακοπών απάνη Είναι εξόχως διαφωτιστικά τα ευρήµατα της έρευνας για τη διάρκεια των διακοπών και τη δαπάνη που συνεπάγονται. Ασφαλώς, οι σχετικοί αριθµοί είναι µέσοι όροι και υπ αυτήν την έννοια και µόνο πρέπει να ερµηνεύονται. Ο µέσος όρος διάρκειας των διακοπών βάσει της έρευνας είναι 11,5 ηµέρες και το 67% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δαπανά κατά µέσο όρο 2.000 Ecu, δηλαδή, µε βάση την τρέχουσα ισοτιµία, 2.222 $. Υπενθυµίζεται, ότι στη µελέτη του ΙΤΕΠ για την εκτίµηση της συµβολής του τουριστικού προϊόντος στη διαµόρφωση του ΑΕΠ οι παραδοχές για διάρκεια και δαπάνη ήταν 10 ηµέρες και 800 $ αντιστοίχως. 4. Τρόποι ιάθεσης Ξενοδοχειακών ωµατίων και Τιµές Στον ξενοδοχειακό κλάδο το σύστηµα διανοµής οργανώνεται µε δύο τρόπους: τον άµεσο και τον έµµεσο. Το άµεσο σύστηµα διανοµής του ξενοδοχειακού προϊόντος περιλαµβάνει την κατευθείαν επαφή του ξενοδόχου µε τον πελάτη, χωρίς την παρεµβολή µεσάζοντα. Το έµµεσο σύστηµα διανοµής του ξενοδοχειακού προϊόντος περιλαµβάνει τη χρησιµοποίηση ενός ή περισσοτέρων ταξιδιωτικών µεσαζόντων, όπως τα γραφεία ταξιδιών και τους οργανωτές ταξιδιών (tour operators). Τα γραφεία ταξιδιών είναι ο ενδιάµεσος µεταξύ του πελάτη και του ξενοδόχου είναι να θεωρηθεί ως ο λιανοπωλητής στη διαδικασία της ανταλλαγής του ξενοδοχειακού προϊόντος. Από την άλλη πλευρά, ο οργανωτής ταξιδιών µπορεί να θεωρηθεί ως ο χονδρέµπορος στη διαδικασία της ανταλλαγής (πακέτα). Ο οργανωτής ταξιδιών υπογράφει συµφωνίες συνεργασίας µε τα ξενοδοχεία αρκετούς µήνες πριν πωλήσει το προϊόν. Οι συµβάσεις αυτές µπορούν να γίνουν µε δύο τρόπους. Πρώτον, ο 5
οργανωτής ταξιδιών κλείνει µέρος ή το σύνολο των δωµατίων, συνήθως για όλη την τουριστική περίοδο και πληρώνει ένα προκαθορισµένο τίµηµα, ανεξάρτητα αν εξασφαλίσει πελάτες ή όχι (ολική δέσµευση). Το δεύτερο σύστηµα περιλαµβάνει συµφωνία για µία διάθεση δωµατίων, η οποία θα πρέπει να επικυρωθεί µερικές µέρες πριν από τη χρήση τους. Αν δεν επικυρωθεί, τότε ο ξενοδόχος είναι ελεύθερος να διαθέσει τα δωµάτια του στην αγορά. Το σύστηµα αυτό αποκαλείται το σύστηµα της κατανοµής (allotment). Οι οργανωτές ταξιδιών αποτελούν πρόβληµα για τους ξενοδόχους στο βαθµό που τους αποκόπτει από την άµεση πρόσβασή τους στην τουριστική αγορά. Μακροπρόθεσµα µία τέτοια αποκοπή στερεί τη δυνατότητα διαπραγµάτευσης µεγαλυτέρων τιµών για τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Με βάση έρευνα του ΙΤΕΠ, τον άµεσο τρόπο διανοµής των δωµατίων των ξενοδοχείων τον χρησιµοποίησαν το 80% των ξενοδοχείων. Ο άµεσος τρόπος χρησιµοποιήθηκε από το 93% για τα πέµπτης κατηγορίας ξενοδοχεία. Το 37% των ελληνικών ξενοδοχείων χρησιµοποίησαν και τα πρακτορεία για τη διάθεση των δωµατίων τους. ιαφοροποιήσεις παρατηρούνται και κατά κατηγορία ξενοδοχείου. Περισσότερα ξενοδοχεία των µεγαλύτερων κατηγοριών χρησιµοποιούν τα πρακτορεία για τη διάθεση των δωµατίων τους. Η διανοµή των δωµατίων µέσω των συστηµάτων της κατανοµής (allotment) και δέσµευσης (commitment) χρησιµοποιείται από ένα υψηλό ποσοστό ξενοδοχείων, κυρίως των µεγάλων κατηγοριών, που ξεπερνά και το 50%. Κατά µέσο όρο το 39% και το 21% των ξενοδοχείων χρησιµοποίησαν το σύστηµα της διάθεσης και της δέσµευσης, αντίστοιχα. Ο τρόπος διάθεσης του ξενοδοχειακού προϊόντος επηρεάζει σηµαντικά και τις τιµές των υπηρεσιών που προσφέρει το ξενοδοχείο: δωµάτια και φαγητό. Σύµφωνα µε την έρευνα, όσα ξενοδοχεία έχουν άµεση διάθεση του δωµατίου στον πελάτη, το έσοδο τους είναι κατά 1500 δραχµές παραπάνω, από τα ξενοδοχεία που δεν διέθεταν τα δωµάτια τους άµεσα στους πελάτες τους. Σηµαντική διαφοροποίηση της τιµής παρατηρείται στα ξενοδοχεία πρώτης κατηγορίας, διαφορά 6.000 δραχµές. Τα ξενοδοχεία αυτής της κατηγορίας µε άµεση διανοµή χρέωναν το δωµάτιο 22.000 δραχµές, έναντι 16.000, που χρέωναν τα αντίστοιχα ξενοδοχεία χωρίς άµεση πώληση. Σηµαντικές είναι και οι διαφορές για τα πέµπτης και τέταρτης κατηγορίας ξενοδοχεία. Η συνεργασία µε τα πρακτορεία για τη διάθεση δωµατίων είναι επωφελής για τον ξενοδόχο, ιδιαιτέρως για τα πρώτης κατηγορίας ξενοδοχεία. Σηµαντικά, όµως, είναι και τα οφέλη για τα δεύτερης και πέµπτης κατηγορίας ξενοδοχεία. Η διάθεση δωµατίων µε το σύστηµα της κατανοµής έχει και αυτή θετική επίπτωση στην τιµή, ιδιαιτέρως για τα πρώτης κατηγορίας ξενοδοχεία. Τέλος, η δέσµευση των δωµατίων έχει αρνητική επίπτωση στην τιµή, που φθάνει και στη σηµαντική διαφορά των επτά χιλιάδων δραχµών για ξενοδοχεία πρώτης κατηγορίας. 5. Ολυµπιακοί Αγώνες και Ανάγκες σε Καταλύµατα: Σίδνεϋ 2000 Οι εκτιµήσεις των Αυστραλών είναι ότι περίπου 10.200 αθλητές και 5.100 επίσηµοι της ΟΕ από 200 χώρες θα συµµετάσχουν στα 28 αγωνίσµατα του προγράµµατος των Αγώνων. Τους Αγώνες θα καλύψουν 15.000 άτοµα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και θα τους παρακολουθήσουν 3,5 δισεκατοµµύρια τηλεθεατές σε όλο τον κόσµο, ενώ ο αριθµός των 6
εισιτηρίων θα ανέλθει στα 5,5 εκατοµµύρια. Ο προϋπολογισµός για τους αγώνες ανέρχεται περίπου στα 2,288 δισεκατοµµύρια δολάρια. Οι επίσηµες εκτιµήσεις των Αυστραλών για τους Αγώνες είναι ότι 132.000 θεατές θα επισκεφτούν την Αυστραλία από όλο τον κόσµο για να τους παρακολουθήσουν και περίπου 1,6 εκατοµµύρια τουρίστες θα την επισκεφτούν την περίοδο 1996-2004, ως αποτέλεσµα της προβολής που θα της εξασφαλίσει η τέλεση των Αγώνων, δηµιουργώντας έσοδα περίπου 6 δισεκατοµµυρίων δολαρίων. Η ευρύτερη περιοχή του Σίδνεϋ διαθέτει περίπου 40.000 δωµάτια, κυρίως στις κατηγορίες των 4 και 5 αστέρων. Η οργανωτική επιτροπή των Ολυµπιακών Αγώνων του Σίδνεϋ, SOCOG, έχει την υποχρέωση να φιλοξενήσει σε 25.000 δωµάτια ξενοδοχείων διάφορες κατηγορίες ατόµων της λεγόµενης ολυµπιακής οικογένειας. Η SOCOG έχει υπογράψει σύµβαση µε τα ξενοδοχεία της ευρύτερης περιοχής του Σίδνεϋ που σε µερικές περιπτώσεις φθάνουν και το 100% των δωµατίων ενός ξενοδοχείου. Η δέσµευση του ξενοδοχείου δεν ισχύει κατά 50% των διαθέσιµων δωµατίων, αν µέχρι 1 Μαρτίου 2000 δεν έχει γίνει κράτηση γι αυτά από την SOCOG και για όλα τα υπόλοιπα, αν δεν έχει γίνει κράτηση µέχρι 1 Μαΐου 2000. Όλες οι κρατήσεις για τα λεγόµενα Ολυµπιακά ωµάτια (Olympic Rooms) γίνονται από την SOCOG. Η ελάχιστη διαµονή κατά τη διάρκεια των αγώνων ορίστηκε στις 4 συνεχόµενες µέρες. Τα δωµάτια θα προπληρώνονται από τους πελάτες και θα κρατούνται σε ειδικό κοινό λογαριασµό µεταξύ της SOCOG και του ξενοδοχείου. Η τιµή του δωµατίου υπολογίστηκε ως το µέσο ετήσιο έσοδο του δωµατίου δύο χρόνια πριν τους αγώνες (1997-1998), προσαυξηµένο κατά 70% και το τετραπλάσιο του πληθωρισµού. Με δεδοµένο ότι ο πληθωρισµός ήταν αµελητέος, η προσαύξηση του 70%, σε µερικές περιπτώσεις, ισοδυναµούσε µε τιµές µικρότερες από τις τιµές που χρεώνανε οι ξενοδόχοι σε περιόδους αιχµής. Οι ξενοδόχοι, λοιπόν, δικαίως παραπονούνται ότι οι Ολυµπιακοί Αγώνες, που από τη φύση τους θεωρούνται ότι αποτελούν περίοδο αιχµής, δεν τους προσφέρουν κανένα επιπρόσθετο έσοδο. Αν λάβει κανείς υπόψη του τη σηµαντική αύξηση του κόστους λειτουργίας, οι τιµές αυτές δεν προσφέρουν κανένα επιπλέον κέρδος. Οι τιµές θα κυµαίνονται από 80 δολάρια Αυστραλίας (18 χιλιάδες δραχµές) έως 350 δολάρια Αυστραλίας (75 χιλιάδες δραχµές) για ένα τυπικό δωµάτιο της φθηνότερης και ακριβότερης κατηγορίας, αντίστοιχα, χωρίς πρωινό ή άλλες υπηρεσίες, τα οποία ο πελάτης διαπραγµατεύεται µε το ξενοδοχείο κάτω από την επίβλεψη της SOCOG. 6. Αποσβέσεις και Οικονοµικά Αποτελέσµατα των Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων Με το νόµο 2556/1997 η διενέργεια των τακτικών αποσβέσεων επί των παγίων στοιχείων των επιχειρήσεων είναι υποχρεωτική για τους ισολογισµούς που κλείνουν οι επιχειρήσεις µετά τις 30/12/97. Αυτό σηµαίνει ότι αν δεν διενεργηθούν αποσβέσεις ή διενεργηθούν µε χαµηλότερο του προβλεπόµενου ποσοστού, χάνεται ισόποσο δικαίωµα διενέργειάς τους στο µέλλον. Η υποχρεωτική όµως διενέργεια τακτικών αποσβέσεων δηµιουργεί σειρά προβληµάτων σε όλες τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στις ξενοδοχειακές, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας που έχουν να µη λειτουργούν ολόκληρο το χρόνο και να έχουν υψηλό µέγεθος επένδυσης σε πάγια περιουσιακά στοιχεία. Πιο αναλυτικά, ο υποχρεωτικός χαρακτήρας των αποσβέσεων µπορεί να οδηγήσει, ιδιαίτερα τα πρώτα έτη λειτουργίας µιας ξενοδοχειακής µονάδας, σε αρνητικά αποτελέσµατα. Το γεγονός αυτό δίνει µια αρνητική εικόνα της οικονοµικής κατάστασης της επιχείρησης και 7
δηµιουργεί πρόβληµα στην πρόσβασή της στις πηγές άντλησης κεφαλαίων (τράπεζες, χρηµατιστήριο). Εποµένως, ωθεί ορισµένες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις να µη δηµιουργούν αποσβέσεις µε αποτέλεσµα να πληρώνουν υψηλότερους φόρους. Επιπλέον, εάν µια ξενοδοχειακή επιχείρηση έχει υπαχθεί στον αναπτυξιακό νόµο 2601/98 δεν έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει τα φορολογικά κίνητρα που της προσφέρονται στην περίπτωση που η διενέργεια των αποσβέσεων της δηµιουργεί ζηµιά. Προκειµένου λοιπόν να αντιµετωπισθούν τα παραπάνω προβλήµατα που δηµιουργούνται µε τον υποχρεωτικό χαρακτήρα των αποσβέσεων, ώστε οι αποσβέσεις να γίνουν ένα βασικό εργαλείο και όχι τιµωρός για τις επιχειρήσεις, προτείνεται η υιοθέτηση ενός από τα παρακάτω εναλλακτικά σενάρια: 1. Οι αποσβέσεις να µην γίνονται για δώδεκα µήνες το χρόνο αλλά για µια µικρότερη περίοδο του έτους, η οποία θα αντανακλά και το χρόνο της πραγµατικής λειτουργίας της ξενοδοχειακής επιχείρησης. 2. Οι αποσβέσεις να γίνονται µε µικρότερο συντελεστή. 3. Για τη λήψη δανείων ή εισόδου µιας ξενοδοχειακής επιχείρησης στο χρηµατιστήριο θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη τα αποτελέσµατα πριν τη διενέργεια αποσβέσεων και όχι µετά, αφού οι αποσβέσεις δεν αποτελούν πραγµατική ταµειακή εκροή για την επιχείρηση. 8