γραπτή εξέταση στo μάθημα ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΕΠΑΛ Τάξη: Γ ΕΠΑΛ Τμήμα: Βαθμός: Ονοματεπώνυμο: Καθηγητές: Κείμενο Τα δικαιώματα του ανθρώπου : δυτικό ιδεολόγημα ή οικουμενικό ήθος; 1.Ο λόγος για τα δικαιώματα του ανθρώπου αρθρώνεται σήμερα μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο αντιφάσεις, όπου η ευημερία των σχετικά ολίγων συνυπάρχει με την κατάφωρη εξαθλίωση αναρίθμητων ανθρώπων, όπου ο αγώνας για «ατομικά» δικαιώματα εξακολουθεί να συμπορεύεται με την καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στο όνομα συλλογικών συμφερόντων και πολιτικο-οικονομικών σκοπιμοτήτων, όπου μαζί με τα ειρηνιστικά κινήματα δρουν και οι αμετανόητοι θιασώτες του «si vis pacem para bellum»*. Ζούμε μια νέα παγκόσμια κρίση που σηματοδοτείται μεταξύ άλλων από τα προβλήματα που προκλήθηκαν με τη διάλυση του Ανατολικού μπλοκ, από τη συνειδητοποίηση της πολυπολιτισμικότητας με παράλληλη αναβίωση του εθνικισμού και της «ιδεολογίας της ιδιαιτερότητας» και από τον κίνδυνο της «σύγκρουσης των πολιτισμών». Τα δικαιώματα του ανθρώπου καλούνται να παίξουν και σήμερα οικουμενικό, ειρηνοποιητικό ρόλο, κάτι που ίσως δικαιολογεί την επικαιρότητα αλλά και την έντονη αμφισβήτησή τους. 2.Στο σύγχρονο, γεμάτο εντάσεις κόσμο, ο αγώνας για τα δικαιώματα του ανθρώπου έχει δύο μέτωπα : είναι αγώνας κατά της παραβίασης τους και αγώνας για την κατοχύρωση και τον έμπρακτο σεβασμό τους. Παρά τις προόδους που έχουν συντελεστεί στον χώρο αυτό, παρά τις διακηρύξεις, τις διεθνείς συμβάσεις, παρά την προσπάθεια που καταβάλλει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών και τα διάφορα κινήματα και οι οργανώσεις για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, παρά τις δεσμεύσεις των κρατών με την υπογραφή διεθνών συμβάσεων και με τη συνταγματική κατοχύρωση θεμελιωδών δικαιωμάτων, η κατάσταση των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι σε πολλά μέρη της γης απογοητευτική. Συνεχώς υποβόσκει η απειλή της μετάπτωσης στη βαρβαρότητα και της περιφρόνησης των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Το χάσμα μεταξύ των διακηρύξεων των δικαιωμάτων του ανθρώπου και της συγκεκριμένης πρακτικής πολλών κρατών είναι εμφανέστατο και η αντίφαση μεταξύ θεωρίας και πράξης είναι απογοητευτική. [...] 3.Ο αγώνας για τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι αγώνας εναντίον της παρανόησης και της διαστρέβλωσης του νοήματος τους, αγώνας για τη θεμελίωση τους και τον ορθό καθορισμό του περιεχομένου και των ορίων τους. Τα δικαιώματα του ανθρώπου υπήρξαν ανέκαθεν σημείον αντιλεγόμενον και αποτελούν και σήμερα αντικείμενο έντονης αμφισβήτησης [ ] Βέβαια, οι αντιφατικές εκτιμήσεις στηρίζονται και στο γεγονός ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι ένα τόσο πολύπλοκο και πολύπλευρο φαινόμενο, ώστε ο καθένας να μπορεί να στηρίζει σε κάποια πτυχή της ιστορίας και των διακηρύξεων τους ακόμη και την πιο ακραία θέση. [...] 4.Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα για την πορεία των δικαιωμάτων του ανθρώπου αποτελεί σήμερα η αμφισβήτηση τους από μη δυτικούς πολιτισμούς. Τα δικαιώματα του ανθρώπου βρίσκονται αντιμέτωπα με την υποψία ότι αποτελούν δυτικό ιδεολόγημα, έκφραση της δυτικής ατομικιστικής εκδοχής και εμπειρίας της ελευθερίας. Διατυπώνεται η άποψη ότι η Δύση προσπαθεί να επιβάλει στον μη δυτικό κόσμο τις αξίες της με τη μορφή των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ότι θέλει να εξαγάγει τα ιδανικά της όπως τα βιομηχανικά της προϊόντα. Με την
πρόταση της Δύσης, να θεωρούνται τα δικαιώματα του ανθρώπου «μέτρο του πολιτικού ανθρωπισμού», εκφράζεται ο δυτικός πολιτικός και πολιτισμικός ιμπεριαλισμός. 5.Πίσω από τέτοιες τοποθετήσεις κρύβεται μεταξύ άλλων, μια παρανόηση της ιδέας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Γιατί :α) η υιοθέτησή της εκ μέρους άλλων πολιτισμών δεν οδηγεί νομοτελειακά αυτούς τους πολιτισμούς σε αλλοτρίωση και απώλεια ταυτότητας, και β) επειδή τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν είναι αυτονόητο μέρος του δυτικού πολιτισμού, αλλά σηματοδοτούν τις βαθιές κρίσεις του και θα έπρεπε λογικά να αποτελούν «σύμμαχο» και όχι «απειλή» για τους μη δυτικούς λαούς. 6.Πάντως, αν αναλογισθεί κανείς ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου ήταν και είναι και στη Δύση αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων, τότε δεν πρέπει να απορεί για το γεγονός ότι αυτά και στους άλλους πολιτισμούς προκαλούν αντιδράσεις. Ίσως αυτό να είναι μια αναγκαία φάση στην πορεία αντικειμενικότερης προσέγγισης τους. Το γεγονός ωστόσο ότι και εκείνοι που απορρίπτουν τα δικαιώματα του ανθρώπου ως δυτική ιδεολογία, τα επικαλούνται, για να στηρίξουν διάφορα αιτήματα τους, αποδεικνύει ότι αυτά αποτελούν «κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας». Κώστας Δεληκωσταντής, Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου * εάν θέλεις ειρήνη, ετοίμαζε πόλεμο ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου που σας δίνεται σε 100-120 λέξεις. Μονάδες 25 Β1. «Διατυπώνεται η άποψη ότι η Δύση προσπαθεί να επιβάλει στον μη δυτικό κόσμο τις αξίες της με τη μορφή των δικαιωμάτων του ανθρώπου.»: Να επιχειρηματολογήσετε σε μια παράγραφο ότι δεν ισχύει η παραπάνω άποψη. (90-100 λέξεις) Μονάδες 10 Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η 1 η παράγραφος του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Β3. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της 4 ης παραγράφου; Β4. Γιατί χρησιμοποιεί ο συντάκτης εισαγωγικά στο κείμενό του; Β5. α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις από το κείμενο: προκλήθηκαν, παραβίασης, διεθνών, στηρίζονται, αντιπαραθέσεων β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο για τις παρακάτω λέξεις από το κείμενο: αναρίθμητων, ατομικά, δικαιωμάτων, μεγαλύτερο, κρύβεται Γ. Παραγωγή λόγου Στη σύγχρονη εποχή που ποικίλοι ανταγωνισμοί δημιουργούν απαισιόδοξες προοπτικές για το μέλλον, παρατηρείται κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με αφορμή, λοιπόν, μια ομιλία σας σε σχολική εκδήλωση με αντίστοιχο θέμα, να αναπτύξετε τις απόψεις σας, ως εκπρόσωπος των μαθητών, σχετικά με τα κυριότερα αίτια παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και τους τρόπους με τους οποίους είναι δυνατό να προστατευθούν.(500-600 λέξεις) Μονάδες 40 Καλή επιτυχία
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ' ΕΠΑΛ Π αρατηρήσεις Α. Περίληψη Ο συντάκτης αναδεικνύει την αξία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σήμερα που αυτά καταστρατηγούνται λόγω της σύγχρονης κρίσης και της αμφισβήτησης της οικουμενικότητάς τους. Αυτή την απόρριψη τη συνδέει με την παγκόσμια ποικιλόμορφη κρίση και τα έντονα οικονομικοπολιτικά προβλήματα που απειλούν τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και τονίζουν τον οικουμενικό τους ρόλο. Αναντίρρητη είναι η αντίθεση ανάμεσα στη θεωρητική αναγνώριση των δικαιωμάτων και στην πρακτική της ολοφάνερης καταπάτησής τους. Επισημαίνει, ωστόσο, ως σημαντικότατο πρόβλημα την απάρνησή τους από μη δυτικούς πολιτισμούς, την πεποίθηση, δηλαδή, ότι αποτελούν έκφραση της Δύσης και προσπάθεια αυτής για πολιτική και πολιτιστική επιβολή της στις υπόλοιπες χώρες. Εντούτοις, καταγγέλλει αυτή τη γνώμη, υποστηρίζοντας ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα όχι μόνο δεν απειλούν κανέναν εθνικό πολιτισμό αλλά και ότι αποτελούν αξία και κληρονομιά ολόκληρου του πλανήτη. Β1. Διατυπώνεται η άποψη ότι η Δύση προσπαθεί να επιβάλει στον μη δυτικό κόσμο τις αξίες της με τη μορφή των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Είναι αλήθεια ότι η διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συντάχθηκε από τη Δύση με στόχο την προστασία του ανθρώπου από ην αυθαιρεσία, ωστόσο, δεν αποκλείει τις αναπτυσσόμενες χώρες. Αφορά σε όλους τους ανθρώπους, χωρίς να βάζει γεωγραφικά όρια και φυλετικούς διαχωρισμούς ως κριτήρια εφαρμογής. Άλλωστε, ό,τι έχει σχέση με την αξία της ανθρώπινης ζωής είναι καθολικής ισχύος, ανεξάρτητα από πολιτιστικές ιδιαιτερότητες. Η Οικουμενική Διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λοιπόν, δεν παρεμβαίνει στις παραδόσεις κανενός λαού, ούτε στοχεύει στην αφομοίωση κοινωνιών. Προωθεί τον Άνθρωπο, το κοινό σημείο της πολυπολιτισμικής ανθρωπότητας. Β2. Η 1 η παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με επαγωγική συλλογιστική πορεία, καθώς στην αρχή ο συγγραφέας αναφέρεται σε ειδικές επισημάνσεις για τα δικαιώματα των ανθρώπων (προβλήματα, διεθνή κρίση, καταπάτησή τους) και καταλήγει σε ένα γενικότερο συμπέρασμα (οικουμενικός χαρακτήρας των δικαιωμάτων) (Ειδικό: «Ο λόγος πολιτισμών» Γενικό: «Τα δικαιώματα αμφισβήτησής τους» ) Β3. Θεματική περίοδος: «Το μεγαλύτερο πολιτισμούς.» Σχόλια-Λεπτομέρειες: «Τα δικαιώματα προϊόντα.» Κατακλείδα: «Με την πρόταση ιμπεριαλισμός.» Β4. Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν έμφαση, όταν μεταφέρονται με ακρίβεια τα λόγια άλλου, όταν πρόκειται για λέξεις-φράσεις που ανήκουν σε ένα ειδικό λεξιλόγιο ή γλωσσικό ιδίωμα. Κάποτε προσδίδουν ειρωνικό τόνο ή μεταφορική σημασία στη λέξη φράση. Συγκεκριμένα στο κείμενο χρησιμοποιούνται εισαγωγική στα εξής σημεία: «ατομικά», «si vis pacem para bellum», «σύγκρουσης των πολιτισμών», «μέτρο του πολιτικού ανθρωπισμού», «σύμμαχο» και όχι «απειλή», «κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας». Β5. α) προκλήθηκαν: δημιουργήθηκαν, προξενήθηκαν παραβίασης: καταπάτησης, καταστρατήγησης διεθνών: παγκόσμιων, διακρατικών στηρίζονται: βασίζονται, εδράζονται αντιπαραθέσεων: διαφωνιών, διενέξεων, διαφορών β) αναρίθμητων: μετρήσιμων, πεπερασμένων ατομικά: συλλογικά δικαιωμάτων: υποχρεώσεων, καθηκόντων μεγαλύτερο: μικρότερο κρύβεται : φανερώνεται - 1 -
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Επικοινωνιακό πλαίσιο- Ομιλία (προσφώνηση) Αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες, ΠΡΟΛΟΓΟΣ συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ για να συζητήσουμε για ένα θέμα που προβληματίζει τη σύγχρονη εποχή, το ζήτημα της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Καθημερινά, άλλωστε, πληθαίνουν οι συζητήσεις και οι φωνές διαμαρτυρίας αναφορικά με την έκταση και την ένταση που έχει προσλάβει το φαινόμενο της κατάφωρης παραβίασης των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Εκείνο, ωστόσο, που οξύνει περισσότερο την κατάσταση και φορτίζει επικίνδυνα την ατμόσφαιρα είναι η αδιαφορία της πλειοψηφίας και η αδυναμία της να υιοθετήσει αποφασιστική και υπεύθυνη στάση. Μορφές Παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μεταβατική παράγραφος) 1)Υποσιτισμός, Πείνα, Φτώχεια, Στέρηση, Εξαθλίωση σε ένα μεγάλο μέρος πληθυσμού, 2) ρατσισμός, 3) Παιδική εργασία, 4) Βία, εγκληματικότητα, πόλεμοι, πυρηνικοί εξοπλισμοί, τρομοκρατία, 5) Ιμπεριαλισμός των ισχυρών κρατών, 6)δικτατορικά καθεστώτα, 7) Αναξιοκρατία, ευνοιοκρατία, παραβίαση της ισονομίας, 8) Παραπληροφόρηση και προπαγάνδα, 9)παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, 10) Αλλοίωση και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος Α ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Αίτια καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Πολιτικά- οικονομικά: αντιδημοκρατικά- απολυταρχικά καθεστώτα αδυναμία των πολιτικών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά φαινόμενα κοινωνικών ανισοτήτων και περιθωριοποίησης, όπως της φτώχειας και της ανεργίας. παντοδυναμία των ισχυρών οικονομικών παραγόντων στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς που καθορίζουν τις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις με κριτήριο τα οικονομικά τους συμφέροντα. οικονομικά συμφέροντα των ισχυρών κρατών- επεκτατική πολιτική: εκμετάλλευση των χωρών του τρίτου κόσμου από τις αναπτυγμένες χώρες του δυτικού πολιτισμού. πλημμελής εφαρμογή των νόμων για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, π.χ. του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας νομικό κενό ως προς τη θέσπιση κανόνων αναφορικά με τη λειτουργία των νέων μέσων πληροφορίας, κυρίως του διαδικτύου, όπου η ιδιωτική ζωή είναι απροστάτευτη και η παρανομία ανεξέλεγκτη. έλεγχος της κοινής γνώμης από ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες των μέσων μαζικής επικοινωνίας που αποπροσανατολίζουν το άτομο ανάλογα με τα οικονομικά τους συμφέροντα και σε άμεση ή έμμεση διαπλοκή με πολιτικούς φορείς της πολιτικής εξουσίας. πελατειακές σχέσεις πολιτικών και πολιτών. Πνευματικά: χαμηλό έως ανύπαρκτο μορφωτικό επίπεδο, απουσία πληροφόρησης που οδηγεί από τη μια σε άγνοια των δικαιωμάτων και από την άλλη σε μορφές φανατισμού που γεννούν άλλα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας. απουσία ανθρωπιστικής παιδείας και έλλειψη ανθρωπισμού, απουσία ευαισθησίας. ηθική κατάπτωση, αμοραλισμός στις κοινωνίες του υλικού ευδαιμονισμού και καταναλωτισμού. Αποπνευματοποίηση, ιδεολογική σύγχυση. Σύγχρονες συνθήκες ζωής: συνωστισμός στις μεγαλουπόλεις, αποπροσωποποίηση, αποξένωση, ανωνυμία, διάβρωση των ανθρωπίνων σχέσεων οδηγούν στη βία και στην επιθετικότητα. Τεχνολογία: Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης καλλιέργησε την υπέρμετρη πίστη στη δύναμη του ανθρώπου, αλαζονεία, απουσία σεβασμού στο συνάνθρωπο. - 2 -
Φορείς αγωγής Οικογένεια: χαλάρωση δεσμών, παραμέληση παιδιών, καταπίεση ή υπερπροστασία, αδυναμία εμφύσησης ανθρωπιστικών ιδανικών. Σχολείο: χρησιμοθηρική αντιμετώπιση της γνώσης, ανταγωνισμός, αδυναμία καλλιέργειας του εσωτερικού κόσμου του παιδιού και εμπέδωσης του σεβασμού προς το συνάνθρωπο. Μ.Μ.Ε.: προβολή υλιστικών, βίαιων και αντικοινωνικών προτύπων Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Τρόποι για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων. ΚΡΑΤΟΣ- ΠΟΛΙΤΕΙΑ - Οι πολιτικές ηγεσίες οφείλουν να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα έμπρακτα και να προσπαθούν να μειώσουν τις πολλές και οξυμένες κοινωνικές ανισότητες. Θέσπιση και εφαρμογή αυστηρών νόμων για την πρόληψη της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προστασία των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων. - Η καταπολέμηση της ανεργίας και άλλων σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων, θα συντείνει στην ομαλοποίηση των κοινωνικών διαφορών και στην ομαλή συμβίωση των μελών μιας κοινωνίας και κατ επέκταση στο σεβασμό των δικαιωμάτων του ατόμου. - Χρηματοδότηση και ενίσχυση των μη κερδοσκοπικών οργανισμών που προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. - Σεβασμός των δικαιωμάτων των ανθρώπων από τους πολιτικούς φορείς. ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ - Οι ανθρωπιστικές και μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, με τη σημαντικότατη αποστολή τους και με την εθελοντική συνεισφορά των μελών τους. - Οι διεθνείς οργανισμοί και κυρίως ο αναβαθμισμένος και ισχυρός Ο.Η.Ε., ως θεματοφύλακας και εγγυητής των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Διαρκής έλεγχος των κοινωνιών, απεγκλωβισμός από κύκλους συμφερόντων, δυναμικά μέτρα, όταν απαιτούνται, πρόνοια για αποστολή υλικοτεχνικής και ιατροφαρμακευτικής βοήθειας στις τριτοκοσμικές χώρες. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ - Οι πνευματικοί άνθρωποι με το λόγο και τη δημόσια παρουσία τους. Ο ρόλος τους είναι να αφυπνίζουν διαρκώς το λαό, υποδεικνύοντας του τις αδικίες που εν αγνοία του διαπράττονται και να του δείχνουν το χρέος της αντίδρασης και της αντίστασης. ΤΟ ΙΔΙΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ - Ευθύνη του ατόμου: Κάθε άνθρωπος οφείλει να εκδηλώσει έμπρακτα το σεβασμό του προς το συνάνθρωπο σε όλα τα επίπεδα της δραστηριότητάς του (οικογένεια, εργασία, αθλητική ομάδα) και να επιδείξει αγωνιστικότητα ( συμμετοχή σε κινήματα διαμαρτυρίας και σε μαζικές εκδηλώσεις προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων). Πάνω από όλα, κάθε άτομο πρέπει να αισθανθεί υπεύθυνο, άρα και ένοχο, για την αθλιότητα μέσα στην οποία κάποιοι από τους συμπολίτες του διαβιούν. - Το άτομο χρειάζεται να απομακρυνθεί από το υλιστικό πνεύμα της εποχής, να δώσει έμφαση στις πνευματικές ανάγκες, να ευαισθητοποιηθεί για τα βάσανα του συνανθρώπου του και να αναγνωρίσει τα δικαιώματα του περιβάλλοντος. ΦΟΡΕΙΣ ΑΓΩΓΗΣ - Τα Μ.Μ.Ε., τα οποία μπορούν να αναδεικνύουν περιπτώσεις παραβίασης ανθρώπινων δικαιωμάτων, να αποκαλύπτουν κυκλώματα που εκμεταλλεύονται τον άνθρωπο, να ενημερώνουν και να ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη, να πιέζουν τις κυβερνήσεις για την προστασία τους, να πρωτοστατούν στην προστασία τους. - Οικογένεια: γαλούχηση του νέου με ηθικές αξίες και αρχές. - Παιδεία: παροχή ανθρωπιστικής παιδείας. Θα βοηθήσει τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν την ανθρώπινη αξία. Σφαιρική ανάπτυξη του ανθρώπου - 3 -
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Καταλήγουμε, λοιπόν, αβίαστα στο συμπέρασμα ότι από την εποχή μας δεν εκλείπουν τα μέσα και οι δυνατότητες λείπουν οι εμπνευσμένοι καθοδηγητές και το αυξημένο αίσθημα της κοινωνικής και ατομικής ευθύνης για την προώθηση και την υλοποίηση εφικτών και βιώσιμων λύσεων στα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας. (αποφώνηση) Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. - 4 -