Έπεηηα αλαθέξνληαη νη ππφινηπνη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ην έξγν ζα θξηλφηαλ παξάλνκν απφ ην Γηθαζηήξην, θαη νη νπνίνη δελ εμεηάζηεθαλ αθνχ ε έιιεηςε

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, δίπια ζηα θνκκαηηθά ζπλζήκαηα κηαο ηαξαγκέλεο πνιηηηθά επνρήο, ππήξρε ζπρλά γξακκέλε ζηνπο ηνίρνπο ηεο Νάμνπ κηα θξάζε πνπ ηφηε κπνξεί θαη λα μέληδε ηνλ παξαηεξεηή: «Όρη ζηνλ καδηθφ ηνπξηζκφ». Ζ Νάμνο εθείλεο ηεο επνρήο είρε βέβαηα αλαθαιχςεη ηνλ ηνπξηζκφ, ηαπηφρξνλα φκσο θαη είρε αλαθαιπθζεί απφ απηφλ. Σν κεγάιν ηεο κέγεζνο, νη εθηεηακέλεο θαη πςειήο πνηφηεηαο παξαιίεο ηεο θαη ε παλζπεξκία ησλ κλεκείσλ πνπ απερνχζαλ ηελ αθκή πνπ γλψξηζε ην λεζί ζε πξνεγνχκελεο πεξηφδνπο παξείραλ φια ηα ερέγγπα γηα κία απξφζθνπηε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. Βαζηζκέλε σο ηφηε θπξίσο ζηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία, ε νηθνλνκία ηνπ λεζηνχ άξρηζε λα κεηαζρεκαηίδεηαη θαη λα πξνζαλαηνιίδεηαη ζηνλ ηνπξηζκφ πξνζδνθψληαο ηα νθέιε πνπ άιια, γεηηνληθά λεζηά θαξπψλνληαλ ήδε απφ δεθαεηίεο. Μέζα ζε απηήλ ηελ εηθνζαεηία ε θαηάζηαζε άιιαμε άξδελ. Ο ηνπξηζκφο έγηλε ε αηκνκεραλή ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, αχμεζε ηα εηζνδήκαηα θαη ηφλσζε ηελ απαζρφιεζε ζπγθεληξψλνληαο ζπλερψο λέεο επελδχζεηο. Σαπηφρξνλα ε Υψξα γηγαληψζεθε θαη νη πεξηνρέο πνπ βξίζθνληαη θνληά ηεο γλψξηζαλ κηα άλεπ πξνεγνπκέλνπ ηνπξηζηηθή θαη νηθηζηηθή αλάπηπμε. Έηζη, ε επέθηαζε ηνπ ιηκαληνχ ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ε αχμεζε ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο ζεσξήζεθε πεξίπνπ απηνλφεηε γηα έλα κεγάιν κέξνο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Όηαλ νη δηνηθεηηθέο πξάμεηο πνπ ελέθξηλαλ ηελ θαηαζθεπή ηνπ πξνζβιήζεθαλ κε αίηεζε αθπξψζεσο ζην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο ε νπνία ηειηθά νδήγεζε θαη ζηελ αθχξσζε ηνπ έξγνπ, νη αληηδξάζεηο πξνο ηνπο πνιίηεο πνπ ηελ άζθεζαλ έθηαζαλ ζηα φξηα ηεο δηαπφκπεπζεο απφ πνιινχο ζπκπνιίηεο ηνπο. ηελ εξγαζία απηή, κε αθνξκή απηήλ ηελ ππφζεζε, επηρεηξείηαη λα εμεηαζηεί ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν γίλεηαη ε ζηάζκηζε κεηαμχ ηεο αλάγθεο γηα ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη ηεο αλάγθεο γηα πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. ηελ αξρή θαηαγξάθεηαη ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ην έξγν αθπξψζεθε απφ ην Αλψηαην Γηνηθεηηθφ Γηθαζηήξην ηεο Υψξαο: Αλ θαη ν Υσξνηαμηθφο ρεδηαζκφο πξνβιέπεη ηελ χπαξμε θνκβηθνχ ιηκαληνχ ζηε Νάμν, ελ ηνχηνηο δελ εμεηάζηεθαλ ελαιιαθηηθέο ιχζεο ρσξνζέηεζεο ζε άιιε πεξηνρή ηνπ λεζηνχ, παξ φιν πνπ ε Υψξα ιφγσλ ησλ πεπεξαζκέλσλ δπλαηνηήησλ ηνπ νηθηζκνχ θαη ηεο παξνπζίαο ησλ κλεκείσλ παξνπζίαδε εγγελή κεηνλεθηήκαηα.

2 Έπεηηα αλαθέξνληαη νη ππφινηπνη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ην έξγν ζα θξηλφηαλ παξάλνκν απφ ην Γηθαζηήξην, θαη νη νπνίνη δελ εμεηάζηεθαλ αθνχ ε έιιεηςε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ ην είρε θαηαζηήζεη αθπξσηέν. Ζ αλεπαξθήο πξνζηαζία ησλ ελαιίσλ αξραηνηήησλ, ε αηζζεηηθή ππνβάζκηζε θαη ε αιινίσζε ηνπ ραξαθηήξα ηνπ ηζηνξηθνχ νηθηζκνχ ηεο Υψξαο θαη ε πξφδειε ππέξβαζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηάο ηεο ήηαλ ιφγνη πνπ ζχκθσλα κε ηνλ εηζεγεηή θαζηζηνχζαλ ην έξγν παξάλνκν. Γηα θάζε έλαλ απφ απηνχο ηνπο ιφγνπο γίλεηαη πεξηγξαθή ησλ δεδνκέλσλ ηνπ έξγνπ, θαηαγξάθεηαη ε λνκηθή ζεκειίσζε ησλ ελλνηψλ θαη αλαδεηνχληαη αληίζηνηρεο πεξηπηψζεηο κε πινχζηα παξαδείγκαηα απφ ηε λνκνινγία. θνπφο ηεο εξγαζίαο, είλαη λα κειεηεζεί ην πψο γίλεηαη ε ζηάζκηζε κεηαμχ ηεο αλάγθεο γηα ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη ηεο αλάγθεο γηα πξνζηαζία ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο, ηφζν ζην επίπεδν ηεο Γηνίθεζεο φζν θαη ζην πεδίν ηεο Γηθαηνζχλεο. Ζ πεξίπησζε ηεο επέθηαζεο ηνπ ιηκέλα ηεο Νάμνπ είλαη ραξαθηεξηζηηθή γηαηί παξνπζηάδεη, ηεξνπκέλσλ ησλ αλαινγηψλ, νκνηφηεηεο κε πνιιέο άιιεο ππνζέζεηο θαη αληαλαθιά αθξηβψο απηήλ ηελ πξνβιεκαηηθή. Ζ ζεκαζία ηεο πξνβιεκαηηθήο απηήο είλαη πνιχ κεγάιε γηα ηελ Διιάδα: Ο ηνπξηζκφο είλαη νπζηαζηηθά ε κφλε αλαπηπμηαθή επηινγή γηα πνιιέο πεξηνρέο, φκσο ηα πξνθαλή νθέιε ηνπ ζπλνδεχνληαη απφ θηλδχλνπο πνπ δελ είλαη πάληα άκεζα νξαηνί. Σν «δέιεαξ ηεο άγξηαο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο» πνπ επηθαιείηαη ζην ζθεπηηθφ πνιιψλ απνθάζεψλ ηνπ ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο κπνξεί λα ζπλεπάγεηαη αιινίσζε ηνπ ραξαθηήξα ηεο πεξηνρήο πνπ αλαπηχζζεηαη. Δηδηθά φηαλ πξφθεηηαη γηα ηα λεζηά, φπνπ θπζηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ απνηεινχλ κηα ελφηεηα θαη ε επαηζζεζία είλαη απμεκέλε, νη ζηαζκίζεηο, ν ζρεδηαζκφο θαη νη επηινγέο πξέπεη λα είλαη πνιχ πξνζεθηηθέο ζηε βάζε επηζηεκνληθψλ θξηηεξίσλ, ψζηε λα απνθεπρζεί ε αιινίσζε πνπ κπνξεί λα είλαη κε αλαζηξέςηκε. Όκσο, φπσο γίλεηαη ζπρλά παξαδεθηφ ζηε λνκηθή ζεσξία, νη δηνηθεηηθέο επηινγέο δελ είλαη πάληα πξνο φθεινο ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Αληίζεηα, είλαη ε δηθαζηηθή πξνζηαζία πνπ πνιιέο θνξέο απνθαζηζηά ηελ αλαγθαία πξνθχιαμε ηνπ πεξηβάιινληνο. Απφ ην 1993, ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο επηθαιέζηεθε ηηο αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ηνπ βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ εγθαηληάδνληαο κηα πεξίνδν θαηά ηελ νπνία ε λνκνινγία ηνπ απνηέιεζε ζχκθσλα κε ηελ Διέλε Σξνβά «εηζθνξά ζηνλ επξσπατθφ λνκηθφ πνιηηηζκφ». Δθηφο απφ ηελ εμέηαζε ησλ λνκηθψλ πιεπξψλ ηνπ δεηήκαηνο απφ ηελ πιεπξά ηεο λνκηθήο γίλεηαη θαη κηα αλαθνξά ζην πψο ε ηνπηθή θνηλσλία ηεο Νάμνπ

3 αληηκεηψπηζε ην ζέκα ηεο επέθηαζεο ηνπ ιηκαληνχ. Οη πεγέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ πξνέξρνληαη απφ δεκνζηεχκαηα ηνπηθψλ εθεκεξίδσλ, γη απηφ θαη ε αμηνπνίεζε θαη επεμεξγαζία ηνπο έγηλε κε θεηδψ θαη ηελ αλάινγε πξνζνρή ζηελ πξνζέγγηζε, ψζηε λα απνθεπρζεί ε εμαγσγή ιαλζαζκέλσλ ζπκπεξαζκάησλ. Σα δεκνζηεχκαηα απηά παξαηίζεληαη ζην Παξάξηεκα. ην Παξάξηεκα επίζεο παξαηίζεληαη δεκνζηεχκαηα εθεκεξίδσλ ηεο Αζήλαο, αξζνγξαθία ζε ηνπηθά πεξηνδηθά, αθίζεο θαη θπιιάδηα πνπ θπθινθφξεζαλ ζην λεζί πνπ φια καδί θσηίδνπλ κε έλαλ ηδηαίηεξν ηξφπν ηελ αηκφζθαηξα πνπ επηθξάηεζε ζην λεζί ηνλ ηειεπηαίν ρξφλν, απφ ηε ζηηγκή πνπ θαηαηέζεθε ε αίηεζε αθπξψζεσο κέρξη ην Μάην ηνπ 2007 πνπ εθδφζεθε ε αθπξσηηθή απφθαζε. Παξαηίζεληαη αθφκε δεκνζηεχκαηα απφ ηελ ηζηνξηθή εθεκεξίδα ηεο Νάμνπ «Ναμηαθά Υξνληθά» 1, ελδεηθηηθά ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεηψπηδε ην ιηκάλη αιιά θαη ηεο αγσλίαο θαη ηεο πξνζπάζεηαο λα αμηνπνηεζεί ην λεζί ηνπξηζηηθά ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960. Καηά ηηο επηζθέςεηο ζηε Νάμν γηα ηε ζπγθέληξσζε ηνπ αλαγθαίνπ πιηθνχ, πνιχηηκεο ήηαλ νη ζπδεηήζεηο κε ηνλ πξψελ Αληηδήκαξρν θ. Γηάλλε Πνζάληδε, θαη ηελ δηθεγφξν ησλ αηηνχλησλ (πνπ επίζεο ζπλππέγξαθε ηελ αίηεζε αθπξψζεσο) θα. νθία Υεξνπβείκ. Γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηνπο θαη ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε ηνπο απεπζχλνληαη ηδηαίηεξεο επραξηζηίεο. Ηδηαίηεξεο επίζεο επραξηζηίεο εθθξάδνληαη ζηνλ πξψελ Τπνπξγφ θαη πξψελ Βνπιεπηή Κπθιάδσλ θ. Νίθν Λεβνγηάλλε, γηα ηελ παξαρψξεζε πνιχηηκνπ πιηθνχ θαη ηελ επίζεο πνιχηηκε αξσγή ηνπ. Δπραξηζηίεο εθθξάδνληαη επίζεο ζηνλ πξντζηάκελν ησλ ηερληθψλ Τπεξεζηψλ ηνπ Γήκνπ Νάμνπ, θ. Γεκήηξε Γξπιιάθε, γηα ηηο δηεπθνιχλζεηο θαη ην πιηθφ πνπ παξέζρε, θαη ζηνλ ππεχζπλν ηεο Γεκνηηθήο Βηβιηνζήθεο Νάμνπ θ. Αληψλε Νηαή γηα ηηο πνιχηηκεο ππνδείμεηο ηνπ θαη ηελ πξφζπκε βνήζεηά ηνπ. 1 Σα Ναμηαθά Υξνληθά εθδφζεθαλ, κε θάπνηεο δηαθνπέο, απφ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1960 σο ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1964 απφ ηνλ Νάμην δηθεγφξν Νηθεθφξν Μαλδειαξά. Πνιιά απφ ηα ζπάληα θχιια ηεο εθεκεξίδαο επαλεθδφζεθαλ πξφζθαηα: Ν. Λεβνγηάλλεο (επηκ.), Νηθεθφξνο Μαλδειαξάο, Ναμηαθά Υξνληθά, Αζήλα 2006.

4 1. Η Νάξορ και ο λιμέναρ 1. 1. Λίγα λόγια για ηη Νάξο «Γιχθα κεγάιε είρε ην λεζί εηνχην, εζπρία πνιιή, αγαζά ηα πξφζσπα ησλ αλζξψπσλ, ζσξνί ηα πεπφληα, ηα ξνδάθηλα, ηα ζχθα, θη ε ζάιαζζα ήξεκε. Κνίηαδα ηνπο αλζξψπνπο πνηέ νη άλζξσπνη απηνί δελ ηξφκαμαλ απφ ζεηζκφ ή απφ Σνχξθν, θαη ηα κάηηα ηνπο δελ θαίγνπληαλ.» Ν. Καδαληδάθεο, Αλαθνξά ζηνλ Γθξέθν Ζ Νάμνο βξίζθεηαη ζην θέληξν ηνπ λνκνχ Κπθιάδσλ. Έρεη έθηαζε 430 ηεη. ρηι. θαη πεξίπνπ 18.000 θαηνίθνπο 2 : Πξφθεηηαη γηα ην κεγαιχηεξν λεζί ηνπ λνκνχ ζε έθηαζε θαη ην δεχηεξν κεγαιχηεξν ζε πιεζπζκφ κεηά ηε χξν, ζηελ νπνία βξίζθεηαη θαη ε πξσηεχνπζα Δξκνχπνιε 3. Γηαηξείηαη δηνηθεηηθά ζε δχν Γήκνπο, ηνλ Γήκν Νάμνπ πνπ πεξηιακβάλεη ηε Υψξα θαη ηηο λφηηεο θαη αλαηνιηθέο πεξηνρέο θαη ηνλ Γήκν Γξπκαιίαο πνπ εθηείλεηαη ζηα βφξεηα θαη δπηηθά 4. Ζ νηθνλνκία βαζίδεηαη θπξίσο ζηνλ ηνπξηζκφ, φκσο θαη ν πξσηνγελήο αιιά θαη ν δεπηεξνγελήο ηνκέαο παξνπζηάδνπλ αμηφινγα πνζνζηά ζηνπο δείθηεο απαζρφιεζεο 5. Απηφ νθείιεηαη ζην φηη ε Νάμνο, ζε αληίζεζε κε ηα ππφινηπα λεζηά ησλ Κπθιάδσλ, δηαζέηεη αμηφινγνπο πφξνπο πνπ επηηξέπνπλ ηελ αλάπηπμε ηφζν ηεο 2 χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Δ..Τ.Δ. απφ ηελ απνγξαθή ηνπ 2001. 3 Ζ Δξκνχπνιε δελ είλαη κφλν πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Κπθιάδσλ αιιά θαη έδξα ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ. 4 Ζ δηαίξεζε απηή πξνέθπςε απφ ην πξφγξακκα ζπλελψζεσλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ «Ησάλλεο Καπνδίζηξηαο» (Ν.2539/1997). 5 Αθνινπζείηαη εδψ ε ζρεκαηηθή εθείλε δηάθξηζε πνπ ραξαθηεξίδεη ηνλ ηνπξηζκφ σο «ηνκέα ππεξεζηψλ» θαη ζπλεπψο ηνλ θαηαηάζζεη ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. Γηα ηελ ζρεηηθή πξνβιεκαηηθή βι. ζην Γ. Εαραξάηνο, Σνπξηζηηθή Πνιηηηθή, Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Αζήλα 2006 θαη Γ. Εαραξάηνο, Σνπξηζηηθή Καηαλάισζε. Ζ κέζνδνο ππνινγηζκνχ θαη ε ρξεζηκφηεηά ηεο γηα ηελ έξεπλα ησλ επηδξάζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ εζληθή νηθνλνκία, Κέληξν Πξνγξακκαηηζκνχ θαη Οηθνλνκηθψλ Δξεπλψλ, Δπηζηεκνληθέο Μειέηεο 25, Αζήλα 1986, ζ.118 θ.εμ.

5 γεσξγίαο θαη ηεο θηελνηξνθίαο φζν θαη ησλ κεηαπξαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζπγθξνηνχλ ηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο 6. Ζ ελδνρψξα θαη νη αθηέο ηεο Νάμνπ είλαη θαηάζπαξηεο απφ αξραηφηεηεο θαη κλεκεία κεγάιεο ηζηνξηθήο, αξραηνινγηθήο θαη αηζζεηηθήο αμίαο πνπ αλάγνληαη απφ ηελ πξντζηνξηθή πεξίνδν κέρξη θαη ηνπο φςηκνπο κεηαβπδαληηλνχο ρξφλνπο. Δηδηθά ζηε Υψξα, ε πεξηνρή ηνπ ιηκαληνχ πιαηζηψλεηαη απφ πινχζηα αξρηηεθηνληθά θαηάινηπα ηεο πξσηνθπθιαδηθήο πεξηφδνπ, απφ ηα ιείςαλα ηνπ λανχ ηνπ Απφιισλνο ηνπ 6 νπ π.υ. αηψλα, απφ ην λαφ ηεο Παλαγίαο Μπξηηδηψηηζζαο πνπ βξίζθεηαη ζε λεζίδα κέζα ζηε ιηκελνιεθάλε θαζψο θαη απφ ην Δλεηηθφ Κάζηξν πνπ δεζπφδεη ηνπ παξαδνζηαθνχ νηθηζκνχ. Αθξηβψο ζηελ πεξηνρή απηή βξίζθεηαη ν θχξηνο ιηκέλαο πνπ εμππεξεηεί νπζηαζηηθά φιεο ηηο αλάγθεο ηνπ λεζηνχ, νη νπνίεο, θπξίσο ιφγσ ηεο κεγάιεο αχμεζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ ξεχκαηνο βαίλνπλ ζπλερψο απμαλφκελεο. Απφ ηνλ Γήκν Νάμνπ θαη ηελ Πεξηθέξεηα Ννηίνπ Αηγαίνπ δξνκνινγήζεθε ε επέθηαζή ηνπ, φκσο ε ζρεηηθή κειέηε αθπξψζεθε ηνλ Μάην ηνπ 2007 απφ ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο. Παξαθάησ παξαηίζεηαη έλα ζχληνκν ρξνληθφ ηεο δηαδηθαζίαο. 1. 2. Η επέκηαζη ηος λιμένα Νάξος: Από ηην πποκήπςξη ζηην ακύπυζη Όπσο πξναλαθέξζεθε ν ιηκέλαο ηεο Υψξαο εμππεξεηεί ην ζχλνιν ηεο ζπλερψο απμαλφκελεο επηβαηηθήο θαη εκπνξεπκαηηθήο θίλεζεο ηνπ λεζηνχ. Ήδε απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1990 ππήξραλ ζθέςεηο γηα ηελ επέθηαζε ησλ ππαξρνπζψλ εγθαηαζηάζεσλ. Ζ δηαδηθαζία φκσο μεθίλεζε ην 2000, φηαλ απφ ηελ Πεξηθέξεηα Ννηίνπ Αηγαίνπ αλαηέζεθε ζε εμεηδηθεπκέλν γξαθείν ε εθπφλεζε κειέηεο πνπ ζα είρε σο αληηθείκελν «ηελ βειηίσζε θαη επέθηαζε ηνπ ιηκέλα ηεο Νάμνπ, κε θαηαζθεπή λέσλ ή βειηίσζε ησλ πθηζηακέλσλ ιηκεληθψλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ππνδνκψλ» 7. Αθνινχζεζε ε Πξνκειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ ε νπνία απέζπαζε ηνλ Ηνχλην ηνπ 2002 ηελ ζεηηθή γλσκνδφηεζε ηνπ Γεληθνχ Γηεπζπληή Πεξηβάιινληνο ηνπ 6 ηαηηζηηθά ζηνηρεία αλαθέξνληαη ζηε Μειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ (ΜΠΔ) ηνπ έξγνπ πνπ εμεηάδνπκε. 7 Ζ εθπφλεζε αλαηέζεθε κε ηελ 12011/19.10.2000 απφθαζε αλάζεζεο ηνπ Γ.Γ. θαη ηελ απφ 19.1.2001 ζρεηηθή ζχκβαζε ηεο Γηεχζπλζεο Γεκνζίσλ Έξγσλ ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ.

6 Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ 8. Όκσο νιφθιεξε ε πεξηνρή ζηελ νπνία πξννξηδφηαλ λα γίλεη ε επέθηαζε είρε θεξπρζεί αξραηνινγηθφο ρψξνο απφ ην 1992 9, γη απηφ θαη δεηήζεθε ε γλσκνδφηεζε ηεο Δθνξείαο Δλαιίσλ Αξραηνηήησλ θαη ηεο ΚΑ Δθνξείαο Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζηθψλ Αξραηνηήησλ, νη νπνίεο ηνλ Ηνχιην ηνπ 2002 έζεζαλ ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο γηα λα εγθξίλνπλ απφ ηελ άπνςε ηεο αξραηνινγηθήο λνκνζεζίαο ην έξγν 10. Σέινο ην Κεληξηθφ Αξραηνινγηθφ πκβνχιην (Κ.Α..) γλσκνδφηεζε ηνλ επηέκβξην ηνπ ίδηνπ έηνπο ζεηηθά, ππνβάιινληαο φκσο ζπγθεθξηκέλεο παξαηεξήζεηο 11. Έηζη, ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2002 εγθξίζεθε απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ ε Μειέηε Πξνέγθξηζεο Υσξνζέηεζεο ηνπ έξγνπ, αθνχ ειήθζεζαλ ππφςε νη παξαηεξήζεηο ηεο Δθνξείαο Δλαιίσλ Αξραηνηήησλ θαη ηνπ Κεληξηθνχ Αξραηνινγηθνχ πκβνπιίνπ 12. Καηφπηλ, ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2003, εθδφζεθε Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε (Κ.Τ.Α.) ησλ Τπνπξγψλ ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ., Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο θαη Πνιηηηζκνχ κε ζέκα ηελ Έγθξηζε Πεξηβαιινληηθψλ Όξσλ γηα ηα έξγα «Βειηίσζεο Δπέθηαζεο Ληκέλα Νήζνπ Νάμνπ Ννκνχ Κπθιάδσλ» 13 βάζεη ηεο νπνίαο ε Πεξηθέξεηα Ννηίνπ Αηγαίνπ πξνθήξπμε ηνλ Ηνχιην ηνπ 2005 δεκφζην δηαγσληζκφ γηα ηελ αλάδεημε αλαδφρνπ 14, απφ ηνλ νπνίν αλαδείρζεθε αλάδνρνο εηαηξεία κε ηελ νπνία ππεγξάθε ζχκβαζε ηνλ επηέκβξην ηνπ 2005 γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ έξγνπ 15. 8 Με ηελ ππ αξηζκ. 84316 /11.6.2002 απφθαζε κε ζέκα «Πξνθαηαξθηηθή Πεξηβαιινληηθή Δθηίκεζε θαη Αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ Έξγα βειηίσζεο Δπέθηαζεο Ληκέλα λήζνπ Νάμνπ» ν Γεληθφο Γηεπζπληήο Πεξηβάιινληνο ηνπ Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. γλσκνδφηεζε ζεηηθά επί ηεο πξνκειέηεο απηήο θαη κάιηζηα σο πξνο ηελ πξνηεηλφκελε ελαιιαθηηθή ιχζε 5. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη θακία απφ ηηο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο πνπ εμεηάζηεθαλ δελ πξνέβιεπε ηε ρσξνζέηεζε ηνπ ιηκέλνο ζε άιιε ηνπνζεζία εθηφο ηεο Υψξαο, φκσο ε απφθαζε ηνπ Γεληθνχ Γηεπζπληή αλέθεξε : «ην πιαίζην ηεο εθπφλεζεο ηεο Μ.Π.Δ., λα εμεηαζζνχλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο ρσξνζέηεζεο πξνβιήηαο πινίσλ επηθίλδπλσλ θνξηίσλ εθηφο πφιεο». 9 Με ηελ ΤΠ.ΠΟ./ΑΡΥ/Α1/Φ.43/52872/2645/25.11.1992 απφθαζε ηεο Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ. 10 Ζ Δθνξία Δλαιίσλ Αξραηνηήησλ ππέβαιε ην Φ4/344/14.6.2002 έγγξαθν θαη ε ΚΑ Δθνξεία Πξντζηνξηθψλ Κιαζηθψλ Αξραηνηήησλ ην 4266/8.7.2002. 11 Πξφθεηηαη γηα ηηο 28/10.7.2002 θαη 36/17.9.2002 πλεδξίεο ηνπ Κ.Α.. 12 Με ηελ ΤΠΠΟ /ΑΡΥ/Α1/Φ21/59070/3972/10.10.2002 απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ. 13 Δίλαη ε Κ.Τ.Α. 132539/6.8.2003 Απφθαζε. 14 Ο δηαγσληζκφο πξνθεξχρζεθε κε ηελ 10428/25.7.2005 πξάμε ηεο Πεξηθέξεηαο. 15 Αλάδνρνο αλαδείρζεθε ε εηαηξεία «Αλαζηεισηηθή Α.Σ.Ν.Δ.» κε ηελ 13033/28.9.2005 απφθαζε ηεο Γηεχζπλζεο Γεκνζίσλ Έξγσλ ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ θαη ε ζχκβαζε ππεγξάθε ηελ 2.2.2006.

7 Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη κε δηαδνρηθέο απνθάζεηο ηνπ Γ.Γ. ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ απφ ηνλ Ηαλνπάξην έσο ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2004 ην έξγν «Βειηίσζε θαη επέθηαζε Ληκέλνο Νήζνπ Νάμνπ» εληάρζεθε ζην Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα (ΠΔΠ) Ννηίνπ Αηγαίνπ 16 θαη θνξέαο ιεηηνπξγίαο ηεο πξάμεο έληαμεο νξίζηεθε ην Γεκνηηθφ Ληκεληθφ Σακείν Νάμνπ. Όκσο, ηνλ Μάξηην ηνπ 2006 θαη ελψ ηα έξγα είραλ κφιηο μεθηλήζεη, αζθήζεθε θαηά ηεο Κ.Τ.Α. κε ηελ νπνία εγθξίλνληαλ νη Πεξηβαιινληηθνί Όξνη ηνπ έξγνπ θαη θαηά ηεο πξάμεο ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ κε ηελ νπνία πξνθεξχρζεθε ν δεκφζηνο δηαγσληζκφο, αίηεζε αθπξψζεσο ελψπηνλ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο (ηδ) απφ 34 πνιίηεο, θαηνίθνπο ή θαηαγφκελνπο απφ ηε Νάμν. Σαπηφρξνλα θαηαηέζεθε απφ ηνπο ίδηνπο πνιίηεο θαη αίηεζε αλαζηνιήο ηεο εθηέιεζεο ηεο Κ.Τ.Α., ε νπνία έγηλε ελ κέξεη δεθηή απφ ηελ Δπηηξνπή Αλαζηνιψλ ηνπ ηδ: Σνλ Ηνχλην ηνπ 2006 ζηακάηεζαλ νη εξγαζίεο κέζα ζηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν 17, θαη ηνλ Μάξηην ηνπ 2007 κε ηελ 1340/2007 απφθαζε ηνπ Αλψηαηνπ Γηνηθεηηθνχ Γηθαζηεξίνπ ηεο ρψξαο αθπξψζεθαλ νη πξνζβαιιφκελεο πξάμεηο. 16 Με ηηο απνθάζεηο ΠΝΑ 1691/ΔΤΓ632/30.1.2004, 14699/ΔΤΓ5072/27.7.2004 θαη 12104/16.12.04, ην έξγν εληάρζεθε ζην Μέηξν 2 «Θαιάζζηεο Μεηαθνξέο» ηνπ άμνλα πξνηεξαηφηεηαο 1 «Αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ λεζησηηθνχ ραξαθηήξα Βαζηθέο ππνδνκέο». 17 ΔΑ 669/2006.

8 2. Η αίηηζη ακςπώζευρ 2.1. Οι πποζβαλλόμενερ διοικηηικέρ ππάξειρ Ζ αίηεζε αθπξψζεσο ησλ δχν δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ απφ ηνπο 34 πνιίηεο θαηαηέζεθε ζην Δ Σκήκα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο ζηηο 8 Μαξηίνπ 2006 θαη αθνινχζεζαλ εθ κέξνπο ηνπο ζπλνδεπηηθά ππνκλήκαηα, ελψ παξεκβάζεηο ππέξ ηνπ θχξνπο ησλ επίκαρσλ πξάμεσλ θαηέζεζε ν Γήκνο Νάμνπ θαη ε αλάδνρνο εηαηξεία. Αλ θαη νη δχν απηέο δηνηθεηηθέο πξάμεηο έρνπλ εθδνζεί απφ δηαθνξεηηθά δηνηθεηηθά φξγαλα βάζεη δηαθνξεηηθήο λνκνζεζίαο, θαη πεξαηηέξσ ε πξάμε ηεο Πεξηθέξεηαο αθνξά ζε δεκφζην δηαγσληζκφ γηα ηελ αλάδεημε αλαδφρνπ νπφηε αλήθεη ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ Γ Σκήκαηνο, ελ ηνχηνηο θξίζεθε απφ ην δηθαζηήξην φηη: α) ην δηθφγξαθν πξνζβάιιεηαη κελ εθείλε ε δηνηθεηηθή πξάμε κε ηελ νπνία πξνθεξχρζεθε ν δεκφζηνο δηαγσληζκφο 18. Όκσο «ζπκπξνζβαιιφκελε θαη κφλε παξαδεθηψο πξνζβαιιφκελε πξάμε ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ δηαγσληζκνχ γηα ηελ αλάδεημε αλαδφρνπ γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ επίκαρνπ έξγνπ» είλαη ε ηειηθή απφθαζε πεξί θαηαθπξψζεσο ηνπ απνηειέζκαηνο ηνπ πξνθεξπρζέληνο δηαγσληζκνχ 19 «δηφηη κε ηελ πξάμε απηή πεξαηψλεηαη ε ζχλζεηε δηνηθεηηθή ελέξγεηα ηνπ δηαγσληζκνχ (ηδ 899/1999, 5670/1996)» 20. β) Ζ πξάμε πξνθήξπμεο ηνπ δηαγσληζκνχ εθ πξψηεο φςεσο αλήθεη ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ Γ Σκήκαηνο 21 ελψ ε πξάμε Έγθξηζεο Πεξηβαιινληηθψλ Όξσλ εθδφζεθε θαη επίθιεζε ησλ δηαηάμεσλ ηεο λνκνζεζίαο πεξί πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη θαηά ζπλέπεηα αξκφδην γηα ηελ εθδίθαζή ηεο είλαη ην Δ Σκήκα 18 Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ν δηαγσληζκφο πξνθεξχρζεθε κε ηελ 10428/25.7.2005 πξάμε ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ. 19 Γειαδή ε 13033/28.9.2005 απφθαζε ηεο Γηεχζπλζεο Γεκνζίσλ Έξγσλ ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ. 20 Ο δεκφζηνο δηαγσληζκφο ζπληζηά ζχλζεηε δηνηθεηηθή ελέξγεηα. Βι. Δ. πειησηφπνπινο, Δγρεηξίδην Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ, Αζήλα Κνκνηελή 2005, ζ. 166-167 (γηα ηε ζχλζεηε δηνηθεηηθή ελέξγεηα) θαη 205 θ. εμ.(γηα ηνλ δεκφζην δηαγσληζκφ). 21 Απηφ πξνβιέπεηαη κε ην άξζξν 4 παξ. 2 ηνπ π.δ. 361/2001 (ΦΔΚ 244 Α).

9 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο 22. χκθσλα φκσο κε ηνλ εηζεγεηή, «ε δηαδηθαζία γηα ηελ αλάδεημε αλαδφρνπ γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο έξγνπ είλαη ζπλαθήο κε ηελ δηαδηθαζία έγθξηζεο πεξηβαιινληηθψλ φξσλ, δηφηη ε ηειεπηαία απνηειεί λφκηκε πξνυπφζεζε γηα ηελ έθδνζε ηεο πξψηεο. Όπσο έρεη θξηζεί (ηδ 2128/2006, ηδ Οι. 2232/1999), ζπλαθείο είλαη θαη νη πξάμεηο πνπ, αλ θαη έρνπλ εθδνζεί απφ δηαθνξεηηθά φξγαλα, δπλάκεη δηαθνξεηηθψλ λνκνζεζηψλ θαηαηείλνπλ ζην απηφ απνηέιεζκα, ε δε έθδνζε ηεο κίαο απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηε λφκηκε έθδνζε ηεο δεχηεξεο. Τπφ ην πξίζκα απηφ, δελ είλαη αλαγθαίν λα ζπληξέρνπλ ζσξεπηηθψο θαη νη δχν πξνυπνζέζεηο (έθδνζε πξάμεσλ απφ ηα ίδηα φξγαλα θαη ίδηα δηαδηθαζία, εμάξηεζε λνκηκφηεηαο ηεο κηαο πξάμεσο απφ ηελ άιιε) αιιά αξθεί λα ζπληξέρεη κφλν ε δεχηεξε (εμάξηεζε λνκηκφηεηαο ηεο κίαο απφ ηελ άιιε) πξνθεηκέλνπ λα θξηζεί φηη νη δχν πξάμεηο είλαη κεηαμχ ηνπο ζπλαθείο». Έηζη «ελ φςεη ηεο σο άλσ ζπλάθεηαο ην Δ Σκήκα είλαη αξκφδην γηα ηελ εθδίθαζε ηεο αίηεζεο αθπξψζεσο ζην ζχλνιφ ηεο» 23, θάηη πνπ πηνζεηήζεθε θαη ζηελ απφθαζε 24. 2.2. Οι πποβαλλόμενοι λόγοι ακςπώζευρ Οη ιφγνη πνπ επηθαιέζηεθαλ νη πνιίηεο ζηελ αίηεζε αθπξψζεσο έρνπλ ζπλνπηηθά σο εμήο: 1) Ζ έγθξηζε εθηέιεζεο ησλ έξγσλ έγηλε θαηά παξάβαζε ηνπ άξζξνπ 24 ηνπ πληάγκαηνο, δεδνκέλνπ φηη ηα έξγα είλαη πξνγξακκαηηζκέλα κέζα ζε αξραηνινγηθφ ρψξν. 2) Δπηπιένλ, ε επέθηαζε ηνπ ιηκαληνχ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηε ζπληαγκαηηθή πξνζηαζία πνπ παξέρεη ην άξζξν 24 ζηνπο παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο. 3) Ζ επέθηαζε ηνπ ιηκέλα ππνθξχπηεη ζθνπνχο άγξηαο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ε νπνία δελ ζέβεηαη ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ λεζηνχ θαη πάλησο ζε θακία 22 Άξζξν 5 παξ. 1α ηνπ π.δ. 360/2001 (ΦΔΚ 244 Α). 23 χκθσλα κε ηνλ Δ. πειησηφπνπιν Δγρεηξίδην Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ, ζ. 563, ζεκ 8, «ππάξρεη ζπλάθεηα θαη φηαλ ε κία πξάμε εθδφζεθε θαη εθαξκνγή πξνγελέζηεξεο, θαη ζπλεπψο ζηεξίδεηαη ζ απηήλ, ε νπνία απνηειεί ηελ πξνυπφζεζε ηεο έθδνζήο ηεο (ηδ 510/1983, 2753/1988, 1553/1996) ή νη πξάμεηο ζηεξίδνληαη ζηελ ίδηα αηηηνινγία (1771/1988) ή έρνπλ ηελ ίδηα λνκηθή θαη πξαγκαηηθή βάζε (ηδ 3870/1988). Πξάμεηο πνπ εθδφζεθαλ βάζεη ηδίσλ γηα θάζε κία δηαηάμεσλ, απφ δηαθνξεηηθά φξγαλα θαη θαηά δηαθνξεηηθή δηαδηθαζία δελ είλαη ζπλαθείο (ηδ 710/1995)». 24 ηελ παξάγξαθν 3 ηνπ ζθεπηηθνχ ηεο απφθαζεο 1340/2007.

10 πεξίπησζε δελ ζπκβαδίδεη κε ηελ ήπηα αλάπηπμε πνπ πξνβιέπεη ην χληαγκα, νη Γηεζλείο πλζήθεο θαη δηαζθαιίδεη ε πάγηα λνκνινγία ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο. 4) Ζ εγθξηζείζα Μειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ (Μ.Π.Δ.) δελ πεξηέρεη θακία απνιχησο πξφβιεςε γηα απνξξφθεζε ηεο πξφζζεηεο επηβάξπλζεο πνπ ζα πξνθαιέζεη έλα ηέηνηνπ κεγέζνπο έξγν, νχηε έρεη ζπληαρζεί εηδηθή θπθινθνξηαθή κειέηε. 5) Ζ επέθηαζε ηνπ ιηκέλα δελ πξνβιέπεηαη ζην Γεληθφ Πνιενδνκηθφ ρέδην (Γ.Π..) ηεο Υψξαο Νάμνπ, νχηε ζην Δηδηθφ Υσξνηαμηθφ ρέδην. 6) Δλψ αξρηθά ν ιηκέλαο έρεη θξηζεί απφ ην Τπνπξγείν Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο σο ηνπηθφο, ζηε Μ.Π.Δ. πξνβιέπεηαη φηη ζα ιεηηνπξγήζεη σο δηεζλήο. 7) Πξνβιέπεηαη ζηελ πξνζβαιιφκελε δηαθήξπμε γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ έξγνπ θαηαζθεπή λφηηαο απνβάζξαο, ε νπνία φκσο δελ είρε εγθξηζεί θαηά ην ζηάδην έγθξηζεο ηεο πξνθαηαξθηηθήο πεξηβαιινληηθήο εθηίκεζεο θαη αμηνιφγεζεο απφ ηελ Δηδηθή Τπεξεζία Πεξηβάιινληνο (Δ.Τ.ΠΔ.), ελψ επηπιένλ ζηε Μ.Π.Δ. γίλεηαη ιφγνο γηα δεκηνπξγία πξνβιήηα πξφζδεζεο επηθίλδπλσλ θνξηίσλ θαη φρη θαηαζθεπή απνβάζξαο. Δπίζεο, δελ εμεηάζηεθαλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο γηα ηε λφηηα απνβάζξα φπσο πξνηεηλφηαλ απφ ηελ Δ.Τ.ΠΔ. 25. 8) Απφ ηηο ρσξνηαμηθέο κειέηεο 26 πξνηείλεηαη κελ ε εμέιημε ηεο Νάμνπ ζε βαζηθφ ιηκάλη πεξηθεξεηαθήο / ηνπηθήο ζεκαζίαο, πνπζελά φκσο δελ αλαθέξεηαη φηη απηφ πξέπεη λα γίλεη κε ηελ επέθηαζε ηνπ ππάξρνληνο ιηκέλα. Δίλαη πξνθαλέο φηη νη ηέζζεξηο πξψηνη ιφγνη αθχξσζεο πέξα απφ ην λνκηθφ ηνπο έξεηζκα ην νπνίν ζα εμεηάζνπκε παξαθάησ, ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηνλ «ραξαθηήξα» ηνπ έξγνπ, ν νπνίνο είλαη θαζαξά αλαπηπμηαθφο: Όπσο επίζεο ζα αλαθεξζεί παξαθάησ, ε ζρεδηαδφκελε επέθηαζε έγηλε ψζηε λα επηηεπρζεί ε κέγηζηε δπλαηή ρσξεηηθφηεηα ηνπ ιηκέλα πξνθεηκέλνπ λα αξάδνπλ ηαπηφρξνλα ηέζζεξα πινία ηεο αθηνπινΐαο θαη έλα θξνπαδηεξφπινην, θάηη πνπ ζα απμήζεη δπλεηηθά θαηά πνιχ ηηο απμήζεηο ηνπξηζηψλ ζην λεζί. 25 Πξφθεηηαη γηα ηελ 84316 /11.6.2002 απφθαζε κε ζέκα «Πξνθαηαξθηηθή Πεξηβαιινληηθή Δθηίκεζε θαη Αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ Έξγα βειηίσζεο Δπέθηαζεο Ληκέλα λήζνπ Νάμνπ» 26 Υσξνηαμηθή Μειέηε ηεο Νήζνπ Νάμνπ (Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ., επηέκβξηνο 1993) θαη Υσξνηαμηθή Μειέηε ηεο Νήζνπ Νάμνπ, κειεηεηήο Enviplan, Θ. Σζεθνχξαο θαη ζπλεξγάηεο, 2002.

11 2.3. Ο λόγορ ακύπυζηρ: Χυποηαξικόρ ζσεδιαζμόρ και έλλειτη εξέηαζηρ εναλλακηικών λύζευν Σειηθά, αλ θαη αλαπηχρζεθε ζην ζθεπηηθφ ηεο απφθαζεο ε πξνβιεκαηηθή ηεο πξνζηαζίαο ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο ησλ εππαζψλ νηθνζπζηεκάησλ, φπσο είλαη νη αθηέο, θαζψο θαη ε ζπληαγκαηηθή επηηαγή απηέο «λα ηεινχλ ππφ ηδηαίηεξν θαζεζηψο ήπηαο δηαρεηξίζεσο θαη αλαπηχμεσο, ε νπνία θαη κφλν ηπγράλεη βηψζηκε» 27, δελ εμεηάδνληαη ζηελ απφθαζε νη ιφγνη πνπ αλαθέξνληαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ζηελ άγξηα ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. Καη απηφ, φρη γηαηί απηνί απνξξίπηνληαη σο αβάζηκνη αιιά γηαηί ε εμέηαζή ηνπο θξίλεηαη αιπζηηειήο δεδνκέλνπ φηη νη πξνζβαιιφκελεο δηνηθεηηθέο πξάμεηο θξίζεθαλ παξάλνκεο, θαη άξα αθπξσηέεο, γηα ηνπο ιφγνπο πνπ ζα αλαπηπρζνχλ παξαθάησ. χκθσλα κε ηηο ηζρχνπζα θαηά ηελ έθδνζε ησλ πξνζβαιινκέλσλ πξάμεσλ λνκνζεζία, ε ρσξνζέηεζε ελφο έξγνπ πνπ έρεη επηβιαβείο ζπλέπεηεο ζην πεξηβάιινλ εληάζζεηαη ζηελ εληαία δηαδηθαζία έγθξηζεο πεξηβαιινληηθψλ φξσλ θαηά ηελ νπνία εμεηάδνληαη απαξαίηεηα θαη δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ επηινγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζέζεο ηνπ έξγνπ 28. Αξρηθά ινηπφλ απαηηείηαη Πξνκειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ (Π.Π.Δ.) φπνπ γηα ηε ρσξνζέηεζε ζπλεθηηκψληαη, κεηαμχ άιισλ, θαη νη γεληθέο θαηεπζχλζεηο ηεο ρσξνηαμηθήο πνιηηηθήο φπσο απηέο πξνθχπηνπλ απφ εγθεθξηκέλα ρσξνηαμηθά, ξπζκηζηηθά θαη πνιενδνκηθά ζρέδηα ή ζρέδηα ρξήζεσλ γεο, θαη ε πεξηβαιινληηθή επαηζζεζία ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία εθηειεζηεί ην ζπγθεθξηκέλν έξγν. Σν πην πξφζθαην εγθεθξηκέλν ρσξνηαμηθφ ζρέδην πνπ αθνξά θαη ηε Νάμν είλαη ην Πεξηθεξεηαθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ 29, ην νπνίν πξνβιέπεηαη ζηελ ηζρχνπζα εζληθή 27 ηδ 1340/2007, ζθέςε 12. 28 Ζ έθδνζε ηεο πξνθαηαξθηηθήο πεξηβαιινληηθήο εθηίκεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ πξαγκαηνπνηήζεθε βάζεη ησλ δηαηάμεσλ ηνπ λ. 3010/2002 (Α 91). Με ην λφκν απηφλ ηξνπνπνηήζεθαλ δηαηάμεηο ηνπ λ. 1650/1986. 29 Σν πιαίζην απηφ έιαβε ηνλ ηχπν ηεο ππνπξγηθήο απφθαζεο ηνπ Τπνπξγνχ ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. 25290/25.6.2003 (Β 1487 / 10.10.2003).

12 λνκνζεζία γηα ηε ρσξνηαμία 30. Καηαξηίζζεθαλ ζπλνιηθά 12 ηέηνηα Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ 31 (έλα γηα θάζε Πεξηθέξεηα ηεο ρψξαο εθηφο ηεο Αηηηθήο), ζηα νπνία θαηαγξάθνληαη νη αλαπηπμηαθέο πξννπηηθέο ησλ Πεξηθεξεηψλ, ζηνηρεία γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θαηάζηαζε, ηελ απαζρφιεζε, ηε ρσξηθή δηάξζξσζε ησλ βαζηθψλ δηθηχσλ θαη ηεο ηερληθήο ππνδνκήο, νη θαηεπζχλζεηο θαη ηα πξνγξακκαηηθά πιαίζηα γηα ηε ρσξνζέηεζε ησλ βαζηθψλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, αιιά θαη νη βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ πξνζηαζία αλάδεημε θαη δηαηήξεζε ηεο θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο 32. Δθ φζνλ είλαη ζεηηθή ε πξνθαηαξθηηθή εθηίκεζε θαη αμηνιφγεζε, εθπνλείηαη Μειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ «πξνθεηκέλνπ λα εθηηκεζεί ηειηθψο αλ είλαη δπλαηή ε πξαγκαηνπνίεζε ηνπ έξγνπ θαη, ζε θαηαθαηηθή πεξίπησζε, λα εθδνζεί ε ζρεηηθή απφθαζε έγθξηζεο πεξηβαιινληηθψλ φξσλ, κε ηελ νπνία θξίλεηαη νξηζηηθψο, απφ ηελ πιεπξά ηεο λνκνζεζίαο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε θαηαιιειφηεηα ηεο ζέζεο». Αιιά θαη γηα έξγα «πνπ πξνβιέπνληαη απφ εγθεθξηκέλν ρσξνηαμηθφ ή πνιενδνκηθφ ή ξπζκηζηηθφ ζρέδην, δελ απαηηείηαη κελ Πξνκειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, επηβάιιεηαη φκσο θαη ζηελ πεξίπησζε απηή ε ηήξεζε, θαηά ηα ινηπά, ηεο δηαδηθαζίαο πεξηβαιινληηθήο αδεηνδνηήζεσο, δειαδή ε εθπφλεζε, αμηνιφγεζε θαη δεκνζίεπζε Μειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, θαηά ηελ νπνία εμεηάδεηαη ε θαηαιιειφηεηα απφ γεληθφηεξε πεξηβαιινληηθή άπνςε ηεο ζέζεο ηνπ έξγνπ, πνπ έρεη θαζνξηζζεί κε ρσξνηαμηθά θαη πνιενδνκηθά θξηηήξηα» 33. χκθσλα κε ηελ εδξαδφκελε ζην άξζξν 24 ηνπ πληάγκαηνο πάγηα λνκνινγία ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο (πνπ επηβεβαηψζεθε θαη ζην ζέκα ηνπ ιηκαληνχ ηεο Νάμνπ αιιά θαη ζην ιηκάλη ζηα ηείξα ηεο Δχβνηαο γηα ην νπνίν ε αθπξσηηθή απφθαζε δελ έρεη αθφκε θαζαξνγξαθεί) ε θαηαζθεπή ιηκέλνο πξέπεη λα απνηειεί 30 Γειαδή ζην λ. 2742/1999, «Υσξνηαμηθφο ρεδηαζκφο θαη Αεηθφξνο Αλάπηπμε», κε ηνλ νπνίν ζεζπίζηεθαλ ξπζκίζεηο θαη αξρέο ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ. Ο λφκνο εδξάδεηαη ζην άξζξν 24, παξ. 2 ηνπ πληάγκαηνο. 31 Με ην λ. 2742/1999 θαζνξίζηεθαλ ηα κέζα Υσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ: Γεληθά, Δηδηθά θαη Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο. 32 Γηα ην (ζρεηηθά λέν) λνκηθφ πιαίζην ηνπ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ ζηελ Διιάδα βι. ελδεηθηηθά Γ. Μέιηζζαο, Θεκειηψδε Εεηήκαηα ηνπ Γηθαίνπ ηεο Υσξνηαμίαο, Αζήλα 2002 Γ. Υξηζηνθηιφπνπινο, Πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ Υσξηθφο ζρεδηαζκφο θαη βηψζηκε αλάπηπμε, Αζήλα 2002, Λ. Βαζελρφβελ, Υσξνηαμία Πνιενδνκία, Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Αζήλα 2006 ζ.230-320, ηδίσο ζ.283 θ.εμ.. 33 Βι. ηελ εηζήγεζε ηνπ Β. Γθέξηζνπ, 18.1.2007, ζ. 15.

13 αληηθείκελν επξχηεξνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ ζε εζληθφ ή πεξηθεξεηαθφ επίπεδν κε ηξφπν νξζνινγηθφ θαη επηζηεκνληθφ ψζηε λα εθθξάδεη ζηξαηεγηθή βηψζηκεο αλάπηπμεο 34. Ζ ζηξαηεγηθή ρσξνηαμία ζπλδέεηαη ζήκεξα άκεζα κε ηελ ηδέα ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο 35. ην βαζκφ κάιηζηα πνπ ηα επηζηεκνληθά ηεο πνξίζκαηα παίξλνπλ ηε κνξθή θαλφλσλ δηθαίνπ, θαζίζηαηαη «ε ζεκειηψδεο ζρεδίαζε ηεο νηθνινγηθήο ηάμεσο, είλαη πξάμε δεκφζηαο εμνπζίαο πνπ θαζηζηά δίθαην ηηο απνθάζεηο ηεο επηζηήκεο» 36. Ση γίλεηαη φκσο φηαλ ζηνλ επξχηεξν ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ δελ πξνζδηνξίδεηαη ε αθξηβήο ζέζε ηνπ ιηκέλα; ηελ πεξίπησζε απηή, ζχκθσλα κε ηνλ εηζεγεηή 37, ε Μ.Π.Δ. ηνπ έξγνπ πξέπεη λα πξνζδηνξίζεη ηε ζέζε απηή αθνχ ζηαζκίζεη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα πεξηζζνηέξσλ ζέζεσλ. Πξέπεη δειαδή λα εμεηαζηνχλ νη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο κεδεληθήο 38, ηφζν γηα ηελ θαη αξρήλ αλάγθε θαηαζθεπήο ηνπ φζν θαη γηα ηνλ αθξηβή ηφπν θαη ηξφπν 34 Δλδεηθηηθά: ηδ 5168/1997, 1434/1998, 2506/2002. Γεληθφηεξα γηα ηε ζρεηηθή κε ηε ρσξνηαμία λνκνινγία ηνπ ηδ βι. ζην Σ. Βηδάιε, Πέξα απφ ηνλ πξνζηαηεπηηζκφ: Αλαδεηψληαο κηα αηνκηθή ειεπζεξία ζην πεξηβάιινλ, ζ.27. 35 Ζ αεηθφξνο αλάπηπμε ιεηηνπξγεί σο ζηφρνο ή θαηεπζπληήξηνο θαλφλαο ηεο ρσξνηαμίαο. ην Δπξσπατθφ ρέδην Υσξηθήο Αλάπηπμεο ην ηδενινγηθφ ηξίπηπρν είλαη «πξνζηαζία αλάπηπμε ζπλνρή. Βι. ελδεηθηηθά Μ. Υατληαξιήο, «Αεηθφξνο Αλάπηπμε θαη Γίθαην», ΠεξΓηθ 4/2001, ζζ. 520-526, ηδηαηηέξσο ζ. 522. Βι. γηα ηελ ηζηνξία θαη ηε ζεσξία ηεο ζχγρξνλεο ρσξνηαμίαο θαη ην Δπξσπατθφ ρέδην Υσξηθήο Αλάπηπμεο ζην Λ. Βαζελρφβελ Υσξνηαμία Πνιενδνκία, Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Αζήλα 2006, φπνπ θαη πινχζηα βηβιηνγξαθία. 36 Μ. Γεθιεξήο, Σν δίθαην ηεο βησζίκνπ αλαπηχμεσο. Γεληθέο Αξρέο, Αζήλα Κνκνηελή 2000 ζ.203. χκθσλα κε ηνλ Μ. Παξνχζε ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο είλαη έθθξαζε κηαο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο ζε κηα ηζηνξηθή πεξίνδν, αθνχ ν ηξφπνο πνπ απνθαζίδνπκε λα θεξζνχκε ζηνλ πεξίγπξφ καο κάο πξνζδίδεη κηα πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα, είλαη φκσο θαη κηα θαλνληζηηθή παξέκβαζε εμνπζηαζηηθνχ ραξαθηήξα (Μ. Παξνχζεο, «Πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη θνηλσλία ησλ πνιηηψλ απφ ηελ δεκφζηα δηαβνχιεπζε ζηελ πνιηηηθή αλππαθνή», ζην: Πξαθηηθά Ζκεξίδαο Πεξηβάιινλ θαη Υσξνηαμηθφο ρεδηαζκφο, Σ.Δ.Δ.- Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ Ν.Α. Ησαλλίλσλ, Ησάλληλα 2005, ζ.57). 37 Βι. ηελ εηζήγεζε ηνπ Β. Γθέξηζνπ, 18.1.2007, ζ.17. 38 Ο Μ. Γεθιεξήο (Σν δίθαην ηεο βησζίκνπ αλαπηχμεσο. Γεληθέο Αξρέο ζ.154), ηνλίδεη: «Ζ Μ.Π.Δ. πξέπεη λα αξρίδεη απφ ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ιεγφκελεο κεδεληθήο επηινγήο, ήηνη απφ ην αλ κπνξεί θαη αξρήλ λα γίλεη ε παξέκβαζε». Ζ ιεγφκελε κεδεληθή ιχζε θαηαγξάθεηαη ζηε ζεσξία σο «ε ζεψξεζε ηεο πξνβιεπφκελεο θαηάζηαζεο ηνπ πεξηβάιινληνο ρσξίο ην έξγν» Κ. Υαηδεκπίξνο, Πεξηβαιινληηθφο ζρεδηαζκφο θαη πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή, Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Αζήλα 2006, ζ.50.

14 ηεο θαηαζθεπήο ηνπ θαη ηεο ελ ζπλερεία ιεηηνπξγίαο ηνπ 39. Ζ δηαδηθαζία απηή κάιηζηα «αξκφδεη θαη φηαλ ηειηθψο επηιέγεηαη ε επέθηαζε πθηζηάκελνπ ιηκέλα, ελψ ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί λα ελλνεζεί φηη ε απαίηεζε ηνπ λφκνπ εθπιεξψλεηαη κε ηελ ζπγθξηηηθή εμέηαζε ησλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ σο πξνο ηελ θαηαζθεπή ηνπ ιηκεληθνχ έξγνπ ζηε ζπγθεθξηκέλε κφλν ζέζε» 40. Πξάγκαηη, ζε φιεο ηηο ζρεηηθέο κειέηεο πνπ αλαθέξνληαη ζηε Νάμν γίλεηαη εηδηθή αλαθνξά ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο λήζνπ θαη ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ, θαη αλαθέξεηαη φηη ε Νάμνο ιφγσ ηνπ κεγέζνπο ηεο θαη ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο πξέπεη λα απνηειέζεη θφκβν δηαζχλδεζεο ησλ λεζηψλ ησλ Κπθιάδσλ κε ηελ ππφινηπε ειιεληθή επηθξάηεηα θαη ην εμσηεξηθφ. Αλαγλσξίδεηαη πεξαηηέξσ ε αλάγθε ελίζρπζεο ησλ ιηκεληθψλ (θαη ησλ αεξνπνξηθψλ) ππνδνκψλ, αιιά αλαθέξεηαη φηη ν πθηζηάκελνο ιηκέλαο ζηε Νάμν κφλν βξαρππξφζεζκα κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζην ξφιν απηφλ, θαη ζπλεπψο πξνηείλεηαη ε ρσξνζέηεζε λένπ ιηκέλα ζε άιιν ζεκείν ηεο Νάμνπ 41. 39 χκθσλα κε ην άξζξν 4 παξ.2 α ηνπ λ. 1650/1986. Απηφ δέρεηαη θαη ε λνκνινγία (ηδ 3430/2006, 3398/2003, 3388/2001). 40 Βι. ηελ εηζήγεζε, φ.π.. 41 Πξφθεηηαη γηα ηηο εμήο κειέηεο: 1. «Δηδηθή Υσξνηαμηθή Μειέηε Νήζνπ Νάμνπ Ννκνχ Κπθιάδσλ, Γ θάζε, επηέκβξηνο 1993, Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ.», ηδίσο ζ.17 θαη 69-70. 2. «Μειέηε Υσξηθψλ Δπηπηψζεσλ ησλ Κνηλνηηθψλ Πξνγξακκάησλ ζηελ Πεξηθέξεηα Ννηίνπ Αηγαίνπ, Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. ENVIPLAN Γ. Θ. Σζεθνχξαο, Αζήλα 1997, ζην θεθάιαην «Θαιάζζηεο Μεηαθνξέο» φπνπ γίλεηαη ξεηά ιφγνο γηα «ιεηηνπξγηθνχο θαη θπθινθνξηαθνχο ιφγνπο πνπ επηβάιινπλ ηελ εμεχξεζε λέαο ζέζεο». 3. Ρνγθάλ θαη πλεξγάηεο, «πκπιεξσκαηηθφηεηα ηεο Ληκεληθήο θαη Αεξνπνξηθήο Τπνδνκήο ζην ρψξν ηνπ Αηγαίνπ, Φάζε Β, (ζην πιαίζην ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Πεξηβάιινλ, Μέηξν: Υσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο ), Αζήλα Ηνχληνο 2001. Καη ζηε κειέηε απηή (ζ.3 θ.εμ.) αλαθέξεηαη φηη «είλαη αλαγθαίν λα ρσξνζεηεζεί ε ζέζε ηνπ λένπ ιηκέλα ζε ζρέζε κε ηε ζέζε ηνπ λένπ αεξνιηκέλα, λα εθπνλεζεί γεληθφ πξνγξακκαηηθφ ζρέδην (master plan) ηνπ λένπ ιηκέλα ζπλεθηηκψληαο ηηο ξνέο πνπ ζα δέρεηαη ζην κέιινλ σο ιηκέλαο πφινο ( ) λα εθπνλεζνχλ νη νξηζηηθέο κειέηεο θαη κειέηεο εθαξκνγήο ησλ ιηκεληθψλ έξγσλ θαη έξγσλ ππνδνκήο ηνπ λένπ ιηκέλα». Πξέπεη ζην ζεκείν απηφ λα πξνζηεζεί θαη ην Πεξηθεξεηαθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ, πνπ αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ην νπνίν πάλησο εθδφζεθε κεηά απφ ηελ πξνζβαιιφκελε Έγθξηζε Πεξηβαιινληηθψλ Όξσλ, κε ηελ απφθαζε 25290/25.6.2003 (Β 1487 / 10.10.2003) ζην νπνίν δελ γίλεηαη αλαθνξά ζε ζπγθεθξηκέλε ρσξνζέηεζε γηα ηνλ ιηκέλα ηεο Νάμνπ, αλ θαη πξνβιέπεηαη φηη «ε Κσο θαη ε Νάμνο εληζρχνληαη ζηνλ δηνηθεηηθφ θαη παξαγσγηθφ ηνπο ξφιν εμνπιηζκέλεο κε θνκβηθά ιηκάληα θαη δηεζλή αεξνδξφκηα» (άξζξν 3, Γ.5.1.).

15 Παξ φια απηά, θαη παξ φιν πνπ ε πεξηνρή ζηελ νπνία βξίζθεηαη ν ιηκέλαο είλαη ηδηαίηεξα επαίζζεηε σο πξνο ην πνιηηηζηηθφ ηεο πεξηβάιινλ 42 θαη πξνηάζεηο γηα ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ ιηκέλα ζε άιιε ζέζε είραλ θαηά θαηξνχο δηαηππσζεί 43, νχηε ζηελ κειέηε γηα ηελ πξνέγθξηζε ρσξνζέηεζεο ηνπ έξγνπ αιιά νχηε θαη ζηελ ηειηθή θαη εγθξηζείζα Μ.Π.Δ. δελ εμεηάζηεθαλ ηπρφλ δπλαηφηεηεο θαηαζθεπήο ηνπ λένπ ιηκέλα 44 ζε άιιε ζέζε, αιιά επηιέρηεθε κηα θαηά κία έλλνηα ζεκεηαθή ηνπνζέηεζε ηνπ ιηκέλα, ζην ζεκείν πνπ ππήξρε θαη ιεηηνπξγνχζε ήδε ν πθηζηάκελνο 45. Αληίζεηα, νη πέληε ζπλνιηθά ελαιιαθηηθέο ιχζεηο πνπ εμεηάζζεθαλ δελ δηαθνξνπνηνχληαη σο πξνο ηε ρσξνζέηεζε αιιά αθνξνχλ δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα επεθηαζνχλ νη πθηζηάκελεο εγθαηαζηάζεηο «ζην πιαίζην ησλ δπλαηνηήησλ πνπ ππάξρνπλ κέζα ζηελ ππάξρνπζα ιηκελνιεθάλε» 46, ρσξίο λα γίλεηαη θακία αλαθνξά ζηελ πηζαλφηεηα ρσξνζέηεζεο ηνπ ιηκέλα ζε άιιε ηνπνζεζία εθηφο ηνπ νηθηζκνχ ηεο Υψξαο 47. Αλ ζπλππνινγίζνπκε φηη ζηελ Μ.Π.Δ. πξνβιέπεηαη ε δεκηνπξγία πξνβιήηαο επηθίλδπλσλ θνξηίσλ ζηε λφηηα πιεπξά ζε πνιχ θνληηλή απφζηαζε απφ ηνλ νηθηζκφ, ρσξίο ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο νδηθήο πξφζβαζεο 48 42 Γηα ην ζέκα απηφ βι. ζην ακέζσο επφκελν θεθάιαην. 43 Βι. ζρεηηθά ηελ αλαθνίλσζε ηνπ πξψελ Τπνπξγνχ (8.5.2007) πνπ παξαηίζεηαη ζην Παξάξηεκα. 44 Γεδνκέλνπ φηη ηα πξνβιεπφκελα έξγα απνζθνπνχλ ζην δηπιαζηαζκφ ησλ ζέζεσλ ειιηκεληζκνχ, ζηε δεκηνπξγία λέαο πξνβιήηαο, ζηελ αχμεζε ησλ ρεξζαίσλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ζηελ εθηεηακέλε επηκήθπλζε ησλ πθηζηακέλσλ θπκαηνζξαπζηψλ είλαη πξνθαλέο φηη δελ πξφθεηηαη απιψο γηα «επέθηαζε πθηζηάκελνπ έξγνπ», φπσο αλαθέξεηαη ζηελ Μ.Π.Δ. (θεθ. 2, ζ.2 4). (ε Μειέηε αθνινπζεί θαηά θεθάιαην αξίζκεζε ησλ ζειίδσλ). Γηα ην ζέκα ζα γίλεη ιφγνο θαη παξαθάησ. 45 χκθσλα κε ηε Γι. ηνχηε (Δγρεηξίδην Γηθαίνπ Πεξηβάιινληνο, ζ.116), ε έσο ην 1993 λνκνινγία απνδερφηαλ ηε ζεκεηαθή ηνπνζέηεζε βάζεη ηνπ ζθεπηηθνχ φηη, αθνχ δελ ππήξρε αθφκε γεληθφηεξνο ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο νπνηαδήπνηε άιιε ιχζε ζα επέθεξε νηθνλνκηθή ζηαζηκφηεηα ηεο ρψξαο, πξάγκα πνπ πξνδήισο δελ βξηζθφηαλ ζηηο πξνζέζεηο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ λνκνζέηε. Απφ ην 1993 θαη κεηά φκσο πξαγκαηνπνηήζεθε λνκνινγηαθή ζηξνθή πξνο ηελ αξρή ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. 46 Μ.Π.Δ., ζ.5 19. 47 Οη ιχζεηο 1, 2 θαη 3 είραλ θαη απφ δχν παξαιιαγέο ελψ ηειηθά ζεσξήζεθε θαηαιιειφηεξε ε Πέκπηε ελαιιαθηηθή ιχζε. Βι. ζρεηηθά ζηελ Μ.Π.Δ., θεθ. 5, ζ.5 1 έσο 5 19. 48 Ζ Γλσκάηεπζε ηνπ Δζληθνχ Μεηζφβηνπ Πνιπηερλείνπ (ρνιή Αξρηηεθηφλσλ Μεραληθψλ, Σνκέαο Πνιενδνκίαο θαη Υσξνηαμίαο, Γεληθή πλέιεπζε Σνκέα Πνιενδνκίαο θαη Υσξνηαμίαο, πλεδξίαζε 21-9-2006) πνπ πξνζθνκίζηεθε ζην Γηθαζηήξην επηζεκαίλεη φηη ε ιχζε απηή αληηβαίλεη ηηο πνιενδνκηθέο αξρέο θαη πξέπεη λα ειεγρζεί σο πξνο ηε λνκηκφηεηά ηεο. χκθσλα κε άιιε επηζηεκνληθή γλσκάηεπζε πνπ πξνζθνκίζηεθε ζην Γηθαζηήξην (Κ. Υαηδεκηράιεο, Θ. Βιαζηφο, Δ. Καξχκπαιε, Η. Παξραξίδεο, Γλσκάηεπζε επί ηεο πξφηαζεο γηα Βειηίσζε Δπέθηαζε ηνπ Ληκαληνχ

16 θαη ρσξίο λα εμεηάδνληαη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο αλ θαη ε επί ηεο Π.Π.Δ. γλσκνδφηεζε ηεο Δηδηθήο Τπεξεζίαο Πεξηβάιινληνο επέβαιιε ξεηά «ζην πιαίζην εθπφλεζεο ηεο Μ.Π.Δ. λα εμεηαζηνχλ ελαιιαθηηθέο ζέζεηο ρσξνζέηεζεο πξνβιήηαο πινίσλ επηθίλδπλσλ θνξηίσλ εθηφο ηεο πφιεο» 49, κπνξνχκε λα ζπκπεξάλνπκε φηη πξάγκαηη ε Μ.Π.Δ. δελ αληαπνθξηλφηαλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο ηζρχνπζαο λνκνζεζίαο θαη νξζψο ε πξάμε έγθξηζήο ηεο αθπξψζεθε απφ Γηθαζηήξην. Γελ πξέπεη λα παξαβιέπνπκε πσο «ε έγθαηξε θαη δηεμνδηθή δηεξεχλεζε ησλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ απνηειεί ζεκείν θιεηδί γηα ηελ αληηκεηψπηζε πνιιψλ απφ ηηο δπζθνιίεο πνπ ζπρλά ζπλνδεχνπλ ηελ πινπνίεζε ελφο έξγνπ ή κηαο δξαζηεξηφηεηαο» 50. 2.4. Ανηίζηοισερ πεπιπηώζειρ Ζ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο εμέηαζεο ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ πνηθίιεη αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε. Μηα ζεηξά ππνζέζεσλ πνπ αληηκεηψπηζε ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο θαη πνπ ζρεηίδνληαη κε θάπνηνλ ηξφπν κε ην δήηεκα ηεο επέθηαζεο ηνπ ιηκέλα ηεο Νάμνπ σο πξνο ηελ εμέηαζε ησλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ, κπνξεί λα καο δψζεη κηα εηθφλα ηνπ ηξφπνπ πνπ αληηκεησπίδεη ε Γηνίθεζε θαη ε λνκνινγία ην ζέκα: ε κηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ππφζεζε πνπ απαζρφιεζε ηελ Οινκέιεηα ηνπ Αλσηάηνπ Γηνηθεηηθνχ Γηθαζηεξίνπ ζρεηηθά κε ηελ έγθξηζε πεξηβαιινληηθψλ φξσλ γηα ηελ θαηαζθεπή θαη ιεηηνπξγία έξγσλ εθηξνπήο ηνπ πνηακνχ Αρειψνπ, ήηαλ ε ζηε Νάμν, Υαξνθφπεην Παλεπηζηήκην, Σκήκα Γεσγξαθίαο, Αζήλα 10.10.2006, ζ.6) ε ζέζε απηή είλαη «εληειψο αθαηάιιειε» ελψ «απαξάδεθηε» ηε ζεσξεί θαη ε Γλσκάηεπζε ηνπ Σερληθφ Δπηκειεηεξίνπ Διιάδαο (Σ.Δ.Δ.). 49 ηελ 84316/11.6.2002 απφθαζε ηεο Δηδηθήο Τπεξεζίαο Πεξηβάιινληνο (Δ.Τ.ΠΔ) ηνπ Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. κε ζέκα «Πξνθαηαξθηηθή Πεξηβαιινληηθή Δθηίκεζε θαη Αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ Έξγα βειηίσζεο Δπέθηαζεο Ληκέλα λήζνπ Νάμνπ». Αθφκε θαη ε Μ.Π.Δ. παξαδέρεηαη φηη «ζαλ πιένλ ξηδηθή αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο αμίδεη λα εμεηαζζεί ε δπλαηφηεηα λα κεηαθεξζεί ε θίλεζε θνξηεγψλ πινίσλ απφ ην ιηκάλη ηεο Νάμνπ ζε άιιε ζέζε κε λέεο εγθαηαζηάζεηο ψζηε λα ππάξρεη πξννπηηθή επίιπζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, ζηελ πεξίπησζε πνπ ε δηαρξνληθή εμέιημε ησλ δηαθηλνχκελσλ επηβαηψλ θαη εκπνξεπκάησλ νδεγήζεη ην ιηκάλη ηεο Νάμνπ ζε αδπλακία εμππεξέηεζεο απηψλ ησλ ιεηηνπξγηψλ» (ζ.5 19). 50 Γ. Σζαληίιεο Κ. Υαηδεκπίξνο, Ζ Πεξηβαιινληηθή Πνιηηηθή, ζην Ν. Μαξαβέγηαο Μ. Σζηληζηδέιεο, (επηκ.), Ζ Νέα Δπξσπατθή Έλσζε, Αζήλα 2006, ζ.52. χκθσλα κε ηνπο ζπγγξαθείο νη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο πξέπεη λα αθνξνχλ ηε ρσξνζέηεζε, ην κέγεζνο, ηνλ ηξφπν θαηαζθεπήο, ηηο δηεξγαζίεο ηεο ιεηηνπξγίαο θαζψο θαη άιινπο πηζαλνχο ηξφπνπο επίηεπμεο ηνπ επηδησθφκελνπ ζηφρνπ.

17 έιιεηςε εμέηαζεο ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ γηα ηνλ ηξφπν πξαγκαηνπνίεζεο ηεο εθηξνπήο ψζηε λα απνηξαπεί ε βιάβε ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο (θαηάθιπζε ελφο πνιχ ζεκαληηθνχ αξραηνινγηθνχ κλεκείνπ) πνπ θαηέζηεζε ζην ζχλνιφ ηνπο άθπξεο ηηο ππνπξγηθέο απνθάζεηο πνπ ελέθξηλαλ ην έξγν 51. Καηά ηνλ ζρεδηαζκφ θαηαζθεπήο θαηαθπγίνπ ηνπξηζηηθψλ ζθαθψλ ζηα Καηάπνια ηεο Ακνξγνχ, εμεηάζηεθαλ ηξεηο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο γηα ηε ρσξνζέηεζε ηνπ έξγνπ. Όκσο ε κφλε ιχζε πνπ ηειηθά επειέγε απφ ηε Γηνίθεζε (δεδνκέλεο ηεο χπαξμεο ππνζαιαζζίνπ νηθηζκνχ ζηελ πξψηε θαη ηεο επηθηλδπλφηεηαο ηεο δεχηεξεο) αθπξψζεθε απφ ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο γηαηί δελ αληηκεησπίζηεθε ην ζέκα ηεο επηδξάζεσο ηνπ έξγνπ ζηελ αθηνγξακκή 52. Μηα πεξίπησζε πνπ αλ θαη δηαθνξεηηθή, ελ ηνχηνηο παξνπζηάδεη αλαινγία κε ηελ πεξίπησζε επέθηαζεο ηνπ ιηκέλα Νάμνπ, είλαη ε απφπεηξα θαηαζθεπήο ζηδεξνδξνκηθψλ έξγσλ, ζηα δηνηθεηηθά φξηα ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ ελ φςεη ηεο ηέιεζεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Ζ Μ.Π.Δ. ηνπ έξγνπ δελ εμέηαδε θακία απνιχησο ελαιιαθηηθή ιχζε (φπσο γηα παξάδεηγκα ηελ ππνγεηνπνίεζε ηεο γξακκήο) κε απνηέιεζκα νη ζρεηηθέο απνθάζεηο λα αθπξσζνχλ απφ ην Γηθαζηήξην. Ζ αλαινγία κε ηελ ππφζεζε ηεο Νάμνπ έγθεηηαη ζην φηη αλ θαη πξνβιεπφηαλ ν δηπιαζηαζκφο ηνπ εχξνπο ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηαδξφκνπ, νη παξεκβαίλνληεο ηζρπξίζηεθαλ φηη δελ πξφθεηηαη πεξί λένπ έξγνπ αιιά γηα απιφ εθζπγρξνληζκφ ηνπ πθηζηακέλνπ θαη έηζη δελ εμεηάζηεθαλ νη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο 53. Αληίζεηα, θαη πάιη ελ φςεη ηεο ηέιεζεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, ε πιεηνςεθία ηνπ Γηθαζηεξίνπ έθξηλε φηη εμεηάζζεθαλ νη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο ηφζν γηα ηε ρσξνζέηεζε φζν θαη γηα ηνλ ηξφπν θαηαζθεπήο ηνπ Οιπκπηαθνχ Κέληξνπ Ηζηηνπινΐαο Αγίνπ Κνζκά Αηηηθήο θαη φηη αηηηνινγεκέλα απνθιείζζεθαλ νη άιιεο ιχζεηο. Έηζη απέξξηςε ηελ αίηεζε πνπ ήζειε αθπξσηέν ην ζρεηηθφ π.δ., ελδερνκέλσο 51 ηδ 3478/2000. Βι. Δι. Σξνβά, Γηα κηα ζεηξά απφ ιφγνπο (ζπνπδαηφηεηα ηνπ ζέκαηνο ηεο εθηξνπήο ηνπ Αρειψνπ, νξηνζέηεζε ηνπ αθπξσηηθνχ ειέγρνπ πνπ επηρείξεζε ην δηθαζηήξην) ε απφθαζε απηή ζεσξείηαη «δηάζεκε» ζην λνκηθφ θφζκν. Βι. Δι. Σξνβά, «Αρειψνο: ν ζεφο πνηακφο (ζθέςεηο κε αθνξκή ηελ ηδ Οι. 3478/2000)», ΠεξΓηθ 1/2001, ζ. 35-48. Ο Μ. Υατληαξιήο πξνζεγγίδεη ην ζέκα ηεο εθηξνπήο σο πξνο ηε ζπκβαηφηεηά ηνπ κε ηελ αεηθφξν αλάπηπμε ρσξίο λα αλαθέξεηαη ζηε ζπγθεθξηκέλε απφθαζε (Μ. Υατληαξιήο, «Αεηθφξνο Αλάπηπμε θαη Γίθαην», ΠεξΓηθ 4/2001, ζ.524-525). 52 ηδ 3476/2001, ζθέςεηο 10, 11. 53 ηδ 2805/2002..

18 ζε κηα «παξέθθιηζε ή αθφκε θαη απφθιηζε απφ ηελ ελ πνιινίο θηινπεξηβαιινληηθή λνκνινγία ηνπ» 54. Ζ δηαδηθαζία αλαδήηεζεο ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ πξνθεηκέλνπ λα εμεπξεζεί εθείλε ε ιχζε πνπ ζπλεπάγεηαη ηε κηθξφηεξε δπλαηή πεξηβαιινληηθή θζνξά είλαη παξάγνληαο κέγηζηεο ζεκαζίαο φηαλ πξφθεηηαη γηα έξγα πνπ επηθέξνπλ βιάβεο ζην πεξηβάιινλ θαη εηδηθά φηαλ ηα έξγα απηά ζρεδηάδνληαη ζε παξάθηηεο πεξηνρέο 55. Απηφο είλαη άιισζηε ν ιφγνο πνπ απνηεινχλ νπζηψδε ηχπν γηα θάζε Μειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ. Γεδνκέλνπ φηη νη Μειέηεο απηέο εθπνλνχληαη ζην πιαίζην εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο πξφιεςεο ηεο πεξηβαιινληηθήο βιάβεο 56 πνπ απνηειεί φρη κφλν δεζκεπηηθφ ζπληαγκαηηθφ θαλφλα αιιά θαη αθξνγσληαίν ιίζν ηεο επξσπατθήο θαη ηεο εζληθήο δεκφζηαο πνιηηηθήο γηα ην πεξηβάιινλ, κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηή ε ζπνπδαηφηεηα ηεο νξζήο εθαξκνγήο ηεο δηαδηθαζίαο, θαη λα εμεγεζεί ε ζηαζεξή ζηάζε ηεο λνκνινγίαο. Αιιαγή απηήο ηεο ζηάζεο δχζθνια ζα κπνξνχζε λα πξνθχςεη αθνχ ε Μ.Π.Δ. ηνπ έξγνπ δελ εμέηαδε ηηο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο ψζηε λα επηιέμεη απηήλ πνπ ζα πξνμελεί ηηο επηφηεξεο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ αιιά απηή πνπ ήηαλ ηερληθά πην πξφζθνξε 57. 54 Α. Παπαθσλζηαληίλνπ, «ρφιην ζηελ Δ.Α. 927/2003», Ννκνινγία ηνπ ηδ γηα ην Πεξηβάιινλ, Νφκνο θαη Φχζε 2003, Γηθηπαθφο ηφπνο Νφκνο θαη Φχζε, www.nomosphysis.org. 55 Βι. ζην: Γ. Μαλνχξεο, «Δθηίκεζε πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ θαη πξνζηαζία παξαθηίσλ δσλψλ», ΠεξΓηθ 1/2006, ζ.63-67. ηε ζει. 64 αλαιχνληαη ζεσξεηηθά νη ελδεδεηγκέλεο κέζνδνη θαη ηερληθέο εθηίκεζεο γηα ηέηνηνπ είδνπο έξγα, φπνπ εληάζζνληαη θαη νη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο. 56 Ζ αξρή ηεο πξφιεςεο ζπλάγεηαη άκεζα απφ ην β εδάθην ηεο πξψηεο παξαγξάθνπ ηνπ άξζξν 24 ηνπ πληάγκαηνο: «Γηα ηε δηαθχιαμή ηνπ ην Κξάηνο έρεη ππνρξέσζε λα παίξλεη ηδηαίηεξα πξνιεπηηθά ή θαηαζηαιηηθά κέηξα ζην πιαίζην ηεο αξρήο ηεο αεηθνξίαο». Βι. ζρεηηθά: Κ.Μελνπδάθνο, Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο ζην ειιεληθφ δεκφζην δίθαην. Ζ ζπκβνιή ηεο λνκνινγίαο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο, Νφκνο θαη Φχζε 1997, ζ.13-14, Η. Καξαθψζηαο, Πεξηβάιινλ θαη Γίθαην. Γίθαην δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, Αζήλα Κνκνηελή 2006 2,ζ.38-43, Γι. ηνχηε, Δγρεηξίδην Γηθαίνπ Πεξηβάιινληνο, ζζ.47 θαη 186, φπνπ γίλεηαη αλαθνξά εηδηθά ζηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο πξφιεςεο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο (ηδ 2801/1991 Οι., 1712/2002). 57 Γ. Μαλνχξεο, φ. π., ζ. 65 φπνπ θαηαγξάθνληαη ζπλνπηηθά νη ζέζεηο ηεο λνκνινγίαο θαη εμάγεηαη ην ζπκπέξαζκα φηη κεηαμχ ησλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ ζα πξέπεη λα επηιέγεηαη απηή πνπ πξνμελεί ηηο επηφηεξεο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ θαη είλαη ηερληθά πξφζθνξε.

19 3. Η ανάγκη πποζηαζίαρ ηος πολιηιζηικού πεπιβάλλονηορ ζηη Χώπα ηηρ Νάξος ηηο αθξνγηαιηέο ηνπ Οκήξνπ ππήξρε κηα καθαξηφηεηα, έλα κεγαιείν, πνπ έθηαζαλ σο ηηο κέξεο καο άζηρηα. Ζ παηνχζα καο, πνπ αλαζθαιεχεη ηελ ίδηα άκκν, ην ληψζεη. Πεξπαηάκε ρηιηάδεο ρξφληα, ν άλεκνο νινέλα ιπγίδεη ηηο θαιακηέο θη νινέλα εκείο πςψλνπκε ην πξφζσπν. Καηαπνχ; Ωο πφηε; Πνηνη θπβεξλάλε; Ο. Διχηεο, Ο κηθξφο λαπηίινο, VIIΗ Πξηλ πεξηγξάςνπκε ηελ δηνηθεηηθή δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζεθε θαη ηε δηθαζηηθή θξίζε πνπ αθνινχζεζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ ηεο πεξηνρήο ηνπ ιηκέλα ηεο Νάμνπ ζην πιαίζην ηνπ έξγνπ, πξηλ αλαδεηήζνπκε αλάινγεο πεξηπηψζεηο πνπ νη αλαπηπμηαθέο αλάγθεο (θαη θαηά βάζε απηφ ην είδνο ηεο αλάπηπμεο πνπ ζπλδέεηαη κε ηνλ ηνπξηζκφ) επέθεξαλ πηέζεηο ζην πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ θαη ηνλ ηξφπν πνπ εθαξκφζηεθε ην δίθαην πεξί ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο, είλαη αλαγθαίν λα θαηαγξάςνπκε ην ηζρχνλ θαηά ηελ έθδνζε ηεο πξνζβαιιφκελεο απφθαζεο λνκηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ θαη ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Πξσηίζησο φκσο είλαη αλαγθαίν λα αλαηξέμνπκε ζε απηήλ ηελ έλλνηα ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο, επηδηψθνληαο ηε δηαζαθήληζή ηεο θαη ηνλ νξηζκφ ησλ βαζηθψλ παξακέηξσλ πνπ ηε ζπλζέηνπλ, δεδνκέλνπ φηη νη επηπηψζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, ηδίσο ζηελ πεξίπησζε επαίζζεησλ θαη εππαζψλ νηθνζπζηεκάησλ, φπσο είλαη ηα κηθξά λεζηά, αθνξνχλ ζε φιεο ηηο κνξθέο ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο. 3.1. Η έννοια ηος πολιηιζηικού πεπιβάλλονηορ Θα πξέπεη θαη αξρήλ λα παξαηεξήζνπκε φηη ν φξνο «πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ» πεξηιακβάλεηαη γηα πξψηε ζην ειιεληθφ χληαγκα ηνπ 1975 καδί κε ηνλ αληίζηνηρν «θπζηθφ πεξηβάιινλ» θαη δηαηεξείηαη αιψβεηνο θαη κεηά ηηο αλαζεσξήζεηο ηνπ 1986 θαη ηνπ 2001 58. Πξνεξρφκελνο απφ ηε γαιιηθή ζεσξία, ν 58 Οη δηαηάμεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο πεξηιακβάλνληαη, φπσο ζα δνχκε παξαθάησ, ζην άξζξν 24 ηνπ πληάγκαηνο.

20 λένο απηφο φξνο πξνζέιαβε επξχ λνεκαηηθφ πεξηερφκελν θαη απέθηεζε ηζρπξή δπλακηθή ηφζν ππφ ηελ δηαπιαζηηθή επρέξεηα ηεο λνκνινγίαο φζν θαη ππφ ην εξκελεπηηθφ πξίζκα ηνπ δηεζλνχο θαη ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ 59. Ση ελλννχκε φκσο κε ηνλ φξν «πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ»; ην λ. 360/76 πνπ εθδφζεθε ιίγν κεηά ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1975, ην πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ νξίδεηαη σο «ηα αλζξσπνγελή ζηνηρεία πνιηηηζκνχ θαη ραξαθηεξηζηηθά, φπσο απηά δηακνξθψζεθαλ απφ ηελ παξέκβαζε θαη ηε ζρέζε ηνπ αλζξψπνπ κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ηζηνξηθψλ ρψξσλ θαη ηεο θαιιηηερληθήο θαη πνιηηηζηηθήο ελ γέλεη θιεξνλνκηάο ηεο ρψξαο» 60. Πξφζθαηα θαη κε αθνξκή ηελ ςήθηζε ηνπ λένπ λφκνπ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο (θαη πάιη ιίγν κεηά ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ αλαζεσξεκέλνπ πληάγκαηνο ηνπ 2001) δίλεηαη ν έκκεζα απηήλ ηελ θνξά εθ λένπ νξηζκφο ζχκθσλα κε ηνλ νπνίνλ «νη δηεζλείο ζπκβάζεηο, νη νπνίεο έρνπλ ηππηθή ηζρχ ππέξηεξε ηνπ θνηλνχ λφκνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο αληίζηνηρεο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο απνηεινχλ έλα εληαίν ζχλνιν, ην νπνίν θαζνξίδεη ηελ έλλνηα ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ζέηεη ηα φξηα ηεο λνκηθήο πξνζηαζίαο ηνπ» 61. ην πιαίζην ελ ηνχηνηο ηεο εξγαζίαο απηήο δελ ζα καο απαζρνιήζεη ην ζχλνιν ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο 62 αιιά κφλν ην ιεγφκελν αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ (ή θαηά κηα άιιε δηαηχπσζε ηα αλζξσπνγελή ζπζηήκαηα 63 ), δειαδή ηα 59 Δι. Σξνβά, Σν πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ θαηά ην χληαγκα ηνπ 1975/86/2001, Αζήλα Κνκνηελή 2003, ζζ.33 θ.εμ. θαη 59 θ.εμ.. 60 Βι. ζρεηηθά Γι. ηνχηε, Δγρεηξίδην Γηθαίνπ Πεξηβάιινληνο. Γεκφζην Γίθαην θαη Πεξηβάιινλ, Αζήλα Κνκνηελή 2003, ζ.183, φπνπ παξαηίζεληαη θαη νη νξηζκνί γηα ηνπο φξνπο «πεξηβάιινλ» θαη πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά φπσο θαηαγξάθνληαη ζηε λνκνζεζία. Θα κπνξνχζακε πάλησο λα δηαθηλδπλεχζνπκε ηελ εθηίκεζε φηη δεδνκέλεο ηεο βξαρείαο ρξνληθήο απφζηαζεο αιιά θαη ησλ θνηλψλ εηζεγεηψλ ηφζν ηνπ πληάγκαηνο φζν θαη ηνπ λφκνπ 360/76 ν νξηζκφο πνπ δίλεηαη εθεί πξνζεγγίδεη ηελ νπζία ηεο βνχιεζεο ηνπ ζπληαθηηθνχ λνκνζέηε. 61 Βνπιή ησλ Διιήλσλ, Γηεχζπλζε Δπηζηεκνληθψλ Μειεηψλ, Έθζεζε ζην ρέδην Νφκνπ «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο», Αζήλα 10 Ηνπλίνπ 2002, ζ.2. Πξφθεηηαη γηα ην λφκν 3028/2002. 62 Γηα ηε δηάθξηζε κεηαμχ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ ζπλφινπ ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ βι. Δι Σξνβά, Σν πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ θαηά ην χληαγκα ηνπ 1975/86/2001, Αζήλα Κνκνηελή 2003, ζ.33 θαη 192 θ. εμ., φπνπ γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ε χκβαζε ηνπ Παξηζηνχ (λ.1126/81 βι. ζρεηηθά παξαθάησ). 63 Υξεζηκνπνηείηαη απφ ηνλ Μ. Γεθιεξή, Ο Γσδεθάδειηνο ηνπ πεξηβάιινληνο. Δγθφιπην Βησζίκνπ Αλαπηχμεσο, ζζ.19, 100-102 θαη 270-292.

21 αλζξψπηλα δεκηνπξγήκαηα πνπ έρνπλ ππφζηαζε θαη απηνηέιεηα θαη ζπλδένληαη δηαιεθηηθά κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηνπο. Δμεηδηθεχνληαο αθφκε πεξηζζφηεξν, κπνξνχκε λα ζεσξήζνπκε γηα ηηο αλάγθεο ηεο εξγαζίαο σο πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ εθείλα ηα αλζξψπηλα έξγα πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ επηζηήκε θαη ηε λνκνζεζία είηε αξραηνινγηθνί ρψξνη θαη ηζηνξηθνί ηφπνη 64 είηε αξρηηεθηνληθά κλεκεία 65 θαη παξαδνζηαθνί νηθηζκνί 66 θαη απνηεινχλ αλαπφζπαζην ηκήκα ηνπ επξχηεξνπ πεξηβάιινληνο, αλεμάξηεηα απφ ηελ επνρή ζηελ νπνία αλάγνληαη θαη ηνλ πνιηηηζκφ απφ ηνλ νπνίνλ δεκηνπξγήζεθαλ 67. 64 Γι. ηνχηε, Δγρεηξίδην Γηθαίνπ Πεξηβάιινληνο, Γεκφζην Γίθαην θαη Πεξηβάιινλ, Αζήλα Κνκνηελή 2003, ζ.184. χκθσλα κε ηνλ Μ. Γεθιεξή (φ. π., ζ. 100) «ε αξρή πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηάο ζθνπεχεη λα δηαζψζεη ηα πην ζπνπδαία αλζξσπνγελή ζπζηήκαηα, ήηνη ηα πνιπηηκφηεξα κλεκεία, αξρηηεθηνληθά ζχλνια θαη ηφπνπο». 65 χκθσλα κε ηε λνκνινγία (ηδ 3893/81) «νη δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 24 παξ. 1 (1975) θαζηεξψλνπλ απμεκέλε θξαηηθή πξνζηαζία ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ησλ κλεκείσλ θαη ζηνηρείσλ ηνπ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηα θηίξηα πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζζεί σο έξγα ηέρλεο». 66 Βι. ζρεηηθά Δι. Σξνβά, Σν πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ θαηά ην χληαγκα ηνπ 1975/86/2001, ζ. 289 θ.εμ.. 67 ηελ Δηζεγεηηθή Έθζεζε ηνπ ζρεδίνπ λφκνπ «γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο» αλαθέξεηαη φηη κηα απφ ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηνπ λφκνπ είλαη θαη ε «ηζφηηκε αληηκεηψπηζε ησλ κλεκείσλ σο καξηπξίεο ηνπ αλζξψπηλνπ βίνπ». χκθσλα κε ηελ Δ Σξνβά «ην πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ είλαη δπλακηθή έλλνηα πνπ αλαθέξεηαη πξσηίζησο ζην ρψξν θαη δελ απνηειεί ξχζκηζε γηα ηνλ πνιηηηζκφ πνπ αλαθέξεηαη ζην έζλνο, φπσο ζε άιιεο έλλνκεο ηάμεηο ( ). Σν άξζξν 24 πξνζηαηεχεη θάζε ίρλνο πνιηηηζκνχ πνπ θείηαη ζην ρψξν θαη είλαη δπλαηφ λα ζπληζηά πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ αλεμάξηεηα απφ ηελ πξνέιεπζε ή ηε ιεηηνπξγία ηνπ» (Δ Σξνβά, «Ζ ελλνηνινγηθή θαηεγνξηνπνίεζε ηνπ λφκνπ 3028/02 θαη ην χληαγκα κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001», ζην: χληαγκα θαη πνιηηηζηηθή πνιηηηθή. Πξαθηηθά πλεδξίνπ Δπξσπατθνχ Κέληξνπ Γεκνζίνπ Γηθαίνπ, «Ζ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θαη ην δίθαην», Αζήλα Θεζζαινλίθε 2004, ζζ.119-120). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζε άιιν ζεκείν ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο αλαθέξεηαη ζηελ έλλνηα ηνπ έζλνπο (άξζξν 16 παξ.2: «Ζ παηδεία ( ) έρεη ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο εζληθήο θαη ζξεζθεπηηθήο ζπλείδεζεο». Δίλαη πξνθαλέο φηη ην πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ έηζη φπσο αλαθέξεηαη ζην άξζξν 24 δελ ζπλδέεηαη κε ηελ έλλνηα ηνπ έζλνπο. ηελ πεξίπησζε πνπ εμεηάδνπκε, ηα ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ ην πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ αλάγνληαη απφ ηελ πξσηνθπθιαδηθή επνρή σο ηελ Δλεηνθξαηία θαη ηελ χζηεξε κεηαβπδαληηλή πεξίνδν.

22 3. 2. Η διηηή θύζη ηηρ ζςνηαγμαηικήρ πποζηαζίαρ: Το (πολιηιζηικό) πεπιβάλλον υρ δικαίυμα Απφ ηηο πην πξσηνπνξηαθέο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1975 ήηαλ ε ξεηή θαηνρχξσζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ε νπνία ζπληζηνχζε (θαη ζπληζηά) απνζηνιή ηνπ Κξάηνπο 68. Μηα δε απφ ηηο ελδηαθέξνπζεο πηπρέο ηεο δηάηαμεο ήηαλ (θαη είλαη) ε απφ θνηλνχ αληηκεηψπηζε θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο κε ηελ ξεηή αλαθνξά ακθφηεξσλ θαη ηε δεκηνπξγία ελφο «ζεζκηθνχ δεχγνπο» 69 αθνχ απνηεινχλ «ηηο δχν φςεηο ηνπ ίδηνπ λνκίζκαηνο» 70. Έθηνηε θπζηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ αληηκεησπίδνληαη νπζηαζηηθά απφ ηε λνκνινγία σο εληαία ελφηεηα 71. Ζ ξεηή απηή ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ δηακφξθσζε κηαο εμαηξεηηθά δπλακηθήο θαη ελεξγνχ λνκνινγίαο ε νπνία κάιηζηα ζηεξίρζεθε ελ πνιινίο ζηελ απεπζείαο εθαξκνγή ηνπ πληάγκαηνο 72 ζε ζπλδπαζκφ θαη ζπληνληζκφ κε ην θνηλνηηθφ δίθαην 73. Ζ αλαζεψξεζε ηνπ 2001 ζπλέρηζε ηελ πξννδεπηηθή ζπληαγκαηηθή παξάδνζε γηα ην πεξηβάιινλ δηεπξχλνληαο ην εχξνο ηεο πξνζηαζίαο αθνχ πιένλ απηή δελ απνηειεί πιένλ κφλν ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο. Με ηε λέα δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 24 έλα λέν δηθαίσκα εγθαζηδξχεηαη ζηελ ειιεληθή ζπληαγκαηηθή ηάμε: Πξφθεηηαη γηα ην 68 Άξζξν 24 παξ. 1: «Ζ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο απνηειεί απνζηνιή ηνπ Κξάηνπο. Σν Κξάηνο ιακβάλεη ηδηαίηεξα πξνιεπηηθά θαη θαηαζηαιηηθά κέηξα γηα ηε δηαθχιαμή ηνπ». ηελ παξ. 6 γίλεηαη αλαθνξά ζηα κλεκεία πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ην Κξάηνο. Βι ζρεηηθά: Η. Καξαθψζηαο, Πεξηβάιινλ θαη Γίθαην. Γίθαην δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, Αζήλα Κνκνηελή 2006 2, ζ.95, φπνπ θαη ζρεηηθή βηβιηνγξαθία. 69 Ζ θξάζε αλήθεη ζηελ Δι. Σξνβά, Σν πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ θαηά ην χληαγκα ηνπ 1975/86/2001, Αζήλα Κνκνηελή 2003, ζ.166. 70 Α. Παπαθσλζηαληίλνπ, Ζ χκβαζε ηεο Γξαλάδαο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ην χληαγκα, Νφκνο θαη Φχζε 1999, ζ.49. 71 Ζ δηεχξπλζε ηεο έλλνηαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαηά ηξφπνλ ψζηε λα ζπγθιίλεη πξνο ηελ έλλνηα ηεο πνηφηεηαο δσήο ζπλδέεηαη κε ηε δπλακηθή θαη ηελ πνιπδηάζηαηε πξνζέγγηζε ηεο αξρήο ηεο αεηθνξίαο. Βι. ζρεηηθά: Ξ. Κνληηάδεο, Ο λένο ζπληαγκαηηζκφο, Αζήλα 2002, ζζ.398-399. 72 Δι. Σξνβά, φ. π., ζ.16 φπνπ θαη ελδεηθηηθή βηβιηνγξαθία. 73 Βι. ζρεηηθά: Γ. Παπαδεκεηξίνπ, «Ζ επίδξαζε ησλ θαηαζηαηηθψλ πλζεθψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηελ πεξηβαιινληηθή λνκνινγία ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο (Ηαλνπάξηνο 2006)», δηθηπαθφο ηφπνο Νφκνο θαη Φχζε, www.nomosphysis.org. Βι. επίζεο θαη ηνλ ζρεηηθφ ηίηιν: «Σν θνηλνηηθφ δίθαην ζηα ηάγεηξα», ζην: Δι. Σξνβά, Σν πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ θαηά ην χληαγκα ηνπ 1975/86/2001, Αζήλα Κνκνηελή 2003, ζζ.180-183.