Παρακολούθηση της ποιότητας του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος ιαχρονική εξέλιξη της ρύπανσης

Παρακολούθηση της ποιότητας του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος ιαχρονική εξέλιξη της ρύπανσης Περίληψη Γ. Χρονόπουλος ΥΠΕΧΩ Ε /νση ΕΑΡΘ, Τµήµα Ποιότητας Ατµόσφαιρας Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Τα τελευταία χρόνια, το ΥΠΕΧΩ Ε/ ΕΑΡΘ / Τµήµα Ποιότητας Ατµόσφαιρας στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» υλοποίησε µία σειρά δράσεων και έργων µε κύριους στόχους: Την επέκταση του δικτύου παρακολούθησης της ατµοσφαιρικής ρύπανσης στον Ελλαδικό χώρο Την παρακολούθηση της ατµοσφαιρικής συγκέντρωσης ρύπων που δεν µετρούνταν στο παρελθόν Την αναβάθµιση των διαδικασιών επεξεργασίας ανάλυσης και διάδοσης της σχετικής πληροφορίας προς τους αρµόδιους εθνικούς και διεθνείς φορείς (Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκός Οργανισµός Περιβάλλοντος), όπως επίσης και προς το κοινό. Στην σηµερινή του µορφή, το Εθνικό ίκτυο Παρακολούθησης της Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης (Ε ΠΑΡ) αποτελείται από 36 σταθµούς, εκ των οποίων 18 είναι εγκατεστηµένοι και λειτουργούν στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, 8 στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και 2 στην υπόλοιπη χώρα. Πλέον των «συµβατικών» ρύπων (οξείδια του αζώτου, µονοξείδιου του άνθρακα, διοξείδιο του θείου, όζον, µαύρος καπνός), τα τελευταία χρόνια, έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν µετρητικές διατάξεις της συγκέντρωσης αιωρούµενων σωµατιδίων (PM1, PM2,5), και πτητικών οργανικών ενώσεων (Βενζόλιο, τολουόλιο, αιθυλοβενζόλιο, ξυλόλια). Η ανάλυση της διαχρονικής εξέλιξης των µέσων τιµών των ρύπων για τους οποίους οι χρονοσειρές επιτρέπουν την εξαγωγή ασφαλών στατιστικών συµπερασµάτων, δείχνει ότι για τους ρύπους µονοξείδιο του άνθρακα, και διοξείδιο του θείου παρατηρείται σαφής τάση µείωσης των συγκεντρώσεων τους, ενώ για το όζον και τα αζωτοξείδια τάση σταθεροποίησης. Η ανάλυση της µικρής χρονοσειράς δεδοµένων PM1 και βενζολίου, δείχνει σε κάποια χρόνια, υπερβάσεις των αντίστοιχων οριακών τιµών. Ειδικά πάντως για τα αιωρούµενα σωµατίδια και το όζον, θα πρέπει να τονιστεί η συνεισφορά διαδικασιών φυσικής προέλευσης και τα υψηλά επίπεδα υποβάθρου των ρύπων αυτών στον Ελλαδικό χώρο. 1

1. Το Εθνικό ίκτυο Παρακολούθησης της Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης (Ε ΠΑΡ) Στην παρούσα φάση (24), το Εθνικό ίκτυο Παρακολούθησης της Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης (Ε ΠΑΡ) αποτελείται από 36 αυτόµατους σταθµούς εγκατεστηµένους σε διάφορες περιοχές της χώρας, µε την χωρική κατανοµή που φαίνεται στο ακόλουθο σχήµα. Όλοι οι σταθµοί είναι διασυνδεδεµένοι µε σύστηµα τηλεµετάδοσης µε τον κεντρικό σταθµό που βρίσκεται στην έδρα κάθε περιφερειακής (ή τοπικής) αρχής υπεύθυνης για την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα, µε βάση το Ν. 2647/1998 1. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (8) ΚΟΖΑΝΗ (3) ΛΑΡΙΣΑ (1) ΒΟΛΟΣ (1) ΑΛΙΑΡΤΟΣ (1) ΠΑΤΡΑ (2) ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗ (1) ΑΘΗΝΑ (18) ΗΡΑΚΛΕΙΟ (1) Εικόνα 1 η : Κατανοµή των σταθµών µέτρησης της ποιότητας του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος στον Ελλαδικό χώρο. Ειδικά για την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, υπεύθυνη αρχή είναι το Τµήµα Ποιότητας Ατµόσφαιρας της /νσης Ελέγχου Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης & Θορύβου ( ΕΑΡΘ) της Γενικής /νσης Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩ Ε. Το δίκτυο σταθµών παρακολούθησης της ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην Αθήνα, που αποτελεί και το µεγαλύτερο της χώρας, (αποτελείται από 18 σταθµούς) παρουσιάζεται στην ακόλουθη εικόνα 1 (ΦΕΚ 237/Α/22-1-1998) «Μεταβίβαση αρµοδιοτήτων στις Περιφέρειες και την Αυτοδιοίηκηση και άλλες διατάξεις» 2

ΘΡΑ ΕΛΕ ΠΕΙ-Ι ΛΙΟ ΛΥΚ ΜΑΡ ΠΕΡ ΓΑΛ ΠΑ ΑΡΙ ΓΟΥ ΓΕΩ ΑΘΗ ΖΩΓ Ν. ΣΜΥ Αγ. ΠΑΡ ΠΕΙ-2 Αγ. ΗΜ Εικόνα 2 η : Χωρική κατανοµή του δικτύου παρακολούθησης της ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας Όλοι οι σταθµοί είναι εξοπλισµένοι µε σύστηµα αποθήκευσης δεδοµένων (data logger), σύστηµα τηλεµετάδοσης µε χρήση modem και τηλεφωνικής γραµµής, σύστηµα βαθµονόµησης µε την χρήση πρότυπων φιαλών µε γνωστή συγκέντρωση του ρύπου, σε συνδυασµό µε σύστηµα αραίωσης και παροχής καθαρού αέρα. Σηµαντικός αριθµός σταθµών είναι παράλληλα εξοπλισµένος µε µετεωρολογικό σταθµό, για την παράλληλη λήψη και ανάλυση των τιµών των βασικών µετεωρολογικών παραµέτρων που επιδρούν στην ατµοσφαιρική ρύπανση (ένταση και διεύθυνση ανέµου, θερµοκρασία, υγρασία). Παράλληλα όλοι οι σταθµοί του Εθνικού ικτύου, είναι διασυνδεδεµένοι µε την κεντρική έδρα του συστήµατος (Τµήµα Ποιότητας Ατµόσφαιρας /νση Ελέγχου Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης & Θορύβου ΥΠΕΧΩ Ε), όπου συλλέγονται τα δεδοµένα από το σύνολο των σταθµών. Το λογισµικό διασύνδεσης των κεντρικών µονάδων µε τους σταθµούς µέτρησης επιτρέπει την λήψη τιµών σε σχεδόν πραγµατικό χρόνο και την διενέργεια διαδικασιών ποιοτικού ελέγχου (βαθµονοµήσεις, εποπτεία λειτουργίας) από απόσταση. Η παρακολούθηση και αξιολόγηση της εξέλιξης των τιµών ατµοσφαιρικής ρύπανσης γίνεται κυρίως σε ωριαία ή 24ωρη βάση, ανάλογα µε τις απαιτήσεις της ισχύουσας νοµοθεσίας. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται οι σταθµοί µέτρησης της περιοχής της Αθήνας και οι µετρούµενοι ρύποι ανά σταθµό. 3

Πίνακας 1. Σταθµοί µέτρησης και µετρούµενοι ρύποι στο δίκτυο της Αθήνας α/α Σταθµός Μετρούµενοι ρύποι Θέση Χαρακτηρισµός SO 2 NOx CO O 3 PM 1 ΡΜ 2,5 ΒΤ BS Κυκλοφορίας 1 Αθηνάς Αστικός 2 Αριστοτέλους Κυκλοφορίας Αστικός 3 Γεωπονική Περιαστικός Βιοµηχανικός 4 Λιόσια Υποβάθρου περιαστικός 5 Λυκόβρυση Περιαστικός 6 Μαρούσι Αστικός Υποβάθρου 7 Νέα Σµύρνη Αστικός Υποβάθρου 8 Πατησίων Κυκλοφορίας Αστικός 9 Πειραιάς ΠΕΙ-1 Κυκλοφορίας Αστικός 1 Περιστέρι Αστικός Υποβάθρου 11 Αγ. ηµήτριος Υποβάθρου Αστικός 12 Αγ. Παρασκευή Υποβάθρου περιαστικός 13 Γαλάτσι Υποβάθρου αστικός 14 Γουδί Κυκλοφορίας Αστικός 15 Ελευσίνα Περιαστικός Βιοµηχανικός 16 Ζωγράφου Υποβάθρου περιαστικός 17 Θρακοµακεδόνες Υποβάθρου περιαστικός 18 Παν. Πειραιά ΠΕΙ-2 Αστικός Υποβάθρου ΜΕΤ αυτών Στον ακόλουθο πίνακα, παρουσιάζονται οι µετρούµενοι ρύποι και η µέθοδος µέτρησης Πίνακας 2. Μετρούµενοι ρύποι και µέθοδοι µέτρησης. Ρύπος Χρονική βάση µετρήσεων Μέθοδος µέτρησης Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) 1 ώρα Απορρόφηση στο υπέρυθρο (NDIR) Οξείδια του αζώτου (ΝΟ,NO 2 ) 1 ώρα Χηµιοφωταύγεια Οζον (O 3 ) 1 ώρα Απορρόφηση στο υπεριώδες ιοξείδιο του θείου (SO 2 ) 1 ώρα Φθορισµοµετρία Καπνός (BS) 24 ώρες Μέθοδος OECD Μόλυβδος (Pb) 24 ώρες Ατοµική απορρόφηση Αιωρούµενα σωµατίδια (PM 1 ΡΜ 2,5 ) 1 ώρα Απορρόφηση β ακτινοβολίας Βενζόλιο Τολουόλο Αιθυλοβενζόλιο, m- p-ο Ξυλόλιο (ΒΤEΧ) 1 ώρα Αέρια χρωµατογραφία (GC) Οι κύριες µελλοντικές (βραχυπρόθεσµες) προοπτικές αφορούν την επέκταση και αναβάθµιση του Ε ΠΑΡ, µε την εγκατάσταση και λειτουργία νέων σταθµών σε περιοχές της 4

χώρας που τώρα δεν καλύπτονται, την ανανέωση του µετρητικού εξοπλισµού των υπαρχόντων σταθµών, την ανάπτυξη και λειτουργία χηµικού εργαστηρίου για ειδικές µετρήσεις και την δηµιουργία διαπιστευµένου εργαστηρίου διακρίβωσης της αξιοπιστίας των µετρήσεων αερίων ρύπων. Αξίζει να σηµειωθεί ότι παράλληλα µε την λειτουργία των αυτόµατων σταθµών µέτρησης της ατµοσφαιρικής ρύπανσης, έχουν πραγµατοποιηθεί ή υλοποιούνται, µετρήσεις που αφορούν στα επίπεδα ατµοσφαιρικής ρύπανσης ή στις συγκεντρώσεις ειδικών ρύπων, σε περιοχές ή για ρύπους που δεν καλύπτονται από τον Ε ΠΑΡ. 2. Το θεσµικό πλαίσιο για την παρακολούθηση της ποιότητας του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος Στην χώρα µας ισχύουν νοµοθετηµένα όρια προστασίας της ανθρώπινης υγείας, για τους ρύπους διοξείδιο του θείου, καπνό, διοξείδιο του αζώτου, µόλυβδο και όζον σύµφωνα µε τα όρια ποιότητας ατµόσφαιρας που έχουν καθιερωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με µία σειρά από νέες οδηγίες σχετικά µε την ατµοσφαιρική ρύπανση, θεσπίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, πέραν των άλλων, νέα όρια για τους διάφορους ατµοσφαιρικούς ρύπους. Τα όρια αυτά αναφέρονται τόσο στην προστασία της ανθρώπινης υγείας όσο και των οικοσυστηµάτων. Στην παρούσα φάση, έχουν εκδοθεί: Η οδηγία πλαίσιο για την ατµοσφαιρική ρύπανση (οδηγία 1996/62/ΕΚ) για την εκτίµηση και διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος (ΚΥΑ 3277/29/2, (ΦΕΚ 18/Β/17-2-2) Η πρώτη «θυγατρική» της οδηγία (οδηγία 1999/3/ΕΚ) για τις οριακές τιµές διοξειδίου του θείου, οξειδίων του αζώτου, σωµατιδίων και µολύβδου, στον αέρα του περιβάλλοντος. (ΦΕΚ125/Β/ 5-6-2) Η δεύτερη «θυγατρική» της οδηγία (οδηγία 2/69/ΕΚ) για τις οριακές τιµές βενζολίου και µονοξειδίου του άνθρακα στον αέρα του περιβάλλοντος. Η τρίτη «θυγατρική» της οδηγία (οδηγία 22/3/ΕΚ) σχετικά µε το όζον στον ατµοσφαιρικό αέρα. Η τέταρτη «θυγατρική» της οδηγία (οδηγία 24/17/ΕΚ) σχετικά µε το αρσενικό, κάδµιο, υδράργυρο νικέλιο και τους πολυκυκλικούς αρωµατικούς υδρογονάνθρακες στον αέρα του περιβάλλοντος. Με βάση τις παραπάνω οδηγίες, θεσπίζονται νέα όρια για την προστασία της ανθρώπινης υγείας, που έχουν ως έτος εφαρµογής το 25 ή το 21, ανάλογα τον ρύπο (Πίνακας 2.1. και Πίνακας 2.2.). 5

Πίνακας 2.1. Ρύποι, όρια και έτος εφαρµογής σύµφωνα µε τις Οδηγίες της Ε.Ε. Ενδεικτική οριακή τιµή για Ρύπος Οριακή τιµή Έτος ισχύος προετοιµασία Μονοξείδιο του άνθρακα CO 1 mg/m 3 Μέγιστη ηµερήσια οκτάωρη τιµή 5 µg/m 3 Βενζόλιο C 6 H 6 Μέση ετήσια τιµή 35 µg/m 3 Μέση ωριαία τιµή, της οποίας δεν πρέπει να σηµειώνεται υπέρβαση ιοξείδιο του περισσότερες από 24 φορές / έτος θείου (SO 2 ) 125 µg/m 3 Μέση ηµερήσια τιµή, της οποίας δεν πρέπει να σηµειώνεται υπέρβαση περισσότερες από 3 φορές / έτος 2 µg/m 3 Μέση ωριαία τιµή, της οποίας δεν ιοξείδιο του πρέπει να σηµειώνεται υπέρβαση αζώτου (ΝΟ 2 ) περισσότερες από 18 φορές / έτος 4 µg/m 3 1/1/25 1/1/21 1/1/25 1/1/25 1/1/21 22 23 24 25 16 14 12 1 mg/m 3 mg/m 3 mg/m 3 mg/m 3 1 1 1 1 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 44 41 38 35 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 125 125 125 125 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 28 27 26 25 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 56 54 52 5 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 1/1/21 µέση ετήσια τιµή 5 µg/m 3 µέση ηµερήσια τιµή, της οποίας δεν 65 6 55 5 Αιωρούµενα 1/1/25 πρέπει να σηµειώνεται υπέρβαση µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 σωµατίδια περισσότερες από 35 φορές / έτος ΑΣ 1 4 µg/m 3 44,8 43,2 41,6 4 1/1/25 µέση ετήσια τιµή µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 Μόλυβδος,5 µg/m 3,8,7,6,5 1/1/25 (Pb) µέση ετήσια τιµή µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 µg/m 3 Αρσενικό 6 ng/m 3 Τιµή στόχος για τη συνολική µέση Κάδµιο 5 ng/m³ περιεκτικότητα των σωµατιδίων PM Νικέλιο 1 κατά 2 ng/m³ τη διάρκεια ενός ηµερολογιακού έτους Βενζο(a)πυρένιο 1 ng/m³ Πίνακας 2.2. Όρια του όζοντος σύµφωνα µε την Οδηγία 22/3/ΕΕ Παράµετρος Όριο Όριο ενηµέρωσης Μέση ωριαία τιµή 18 µg/m 3 Όριο συναγερµού Μέση ωριαία τιµή για τρείς συνεχόµενες ώρες 24 µg/m 3 Τιµή στόχος για την προστασία της ανθρώπινης υγείας Έτος ισχύς 21 Μέγιστη ηµερήσια µέση 8ωρη τιµή, της οποίας δεν πρέπει να σηµειώνεται υπέρβαση περισσότερες από 25 φορές ανά έτος για διάστηµα 3 ετών 12 µg/m 3 Όσα από τα ανωτέρω όρια έχουν ηµεροµηνία εφαρµογής την 1/1/25, είναι δεσµευτικά, ενώ αυτά µε ηµεροµηνία 1/1/21, δεν είναι στην παρούσα φάση δεσµευτικά για τα κράτη µέλη, αλλά πρέπει να παρακολουθείται η πορεία εξέλιξης των τιµών ρύπανσης, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή, κατά την ηµεροµηνία έναρξης ισχύος τους (1/1/21), η τήρηση των οριακών τιµών. Επιπρόσθετα, τα κράτη µέλη πρέπει να εκπονούν και να υλοποιούν σχέδια δράσης για την προετοιµασία τους όσον αφορά στην επίτευξη και τήρηση των ορίων. Για κάθε ρύπο ορίζεται µία οριακή τιµή για την προστασία της ανθρώπινης υγείας, µε το αντίστοιχο έτος έναρξης ισχύος της (25 ή 21). Παράλληλα δίνεται και ένα περιθώριο 6

ανοχής, το οποίο αθροίζεται στην οριακή τιµή, δίνοντας έτσι την τιµή στόχο, η οποία ισχύει ενδεικτικά στο µεσοδιάστηµα έως την θέση σε ισχύ της οριακής τιµής. Το περιθώριο ανοχής κάθε χρόνο µειώνεται, έτσι ώστε στην ηµεροµηνία ισχύος του νέου ορίου να µηδενιστεί. Ενδεικτική οριακή τιµή στόχος µε σκοπό την προετοιµασία των κρατών - µελών Περιθώριο ανοχής ΥΠΕΡΒΑΣΗ Ισχύουσα οριακή τιµή Οριακή Τιµή Έτη Έτος έναρξης ισχύος του νέου ορίου (25 ή 21) Σχήµα 2.1. Επεξήγηση της εφαρµογής της τιµής στόχου και οριακής τιµής µε βάση τις οδηγίες της Ε.Ε. 2.1. Εθνικά όρια εκτάκτων µέτρων Σύµφωνα µε την Κ.Υ.Α 11824/1993 τίθενται «όρια εκτάκτων µέτρων», για τον περιορισµό της ρύπανσης σε περιπτώσεις που κυρίως λόγω εξαιρετικά δυσµενών µετεωρολογικών συνθηκών, αναµένεται αύξηση των τιµών ρύπανσης. Τα µέτρα λαµβάνονται όταν οι µετρούµενες τιµές υπερβούν ή προσεγγίσουν τα όρια εκτάκτων µέτρων (συναγερµού) και ταυτόχρονα υπάρχει πρόβλεψη για συνθήκες που ευνοούν τη διατήρηση ή αύξηση των τιµών ρύπανσης για τις επόµενες ή την επόµενη ηµέρα. Τα αρχικά όρια για τη λήψη εκτάκτων µέτρων, που αναφέρονται στην παραπάνω ΚΥΑ, τροποποιήθηκαν για τους ρύπους ΝΟ 2, SO 2 και Ο 3 µε την εφαρµογή των Οδηγιών 1999/3/ΕΚ (ενσωµάτωση στο Εθνικό ίκαιο µε την Π.Υ.Σ. 34/3.5.22) και 22/3/ΕΚ. Για το CO, σύµφωνα µε την Οδηγία 2/69/ΕΚ (ενσωµάτωση στο Εθνικό ίκαιο µε την Κ.Υ.Α. 9238/332/24) δεν προβλέπεται όριο συναγερµού. Με το άρθρο 13 της ΚΥΑ 9238/332/24, οι διατάξεις της ΚΥΑ 11824/1993 για τη λήψη εκτάκτων µέτρων που αναφέρονται στο CO καταργούνται. Για τα αιωρούµενα σωµατίδια (PM 1 ) δεν προβλέπεται από την κείµενη νοµοθεσία τόσο την ευρωπαϊκή όσο και την ελληνική όριο συναγερµού. Τα επικαιροποιηµένα όρια λήψης εκτάκτων µέτρων που ισχύουν σήµερα για την αντιµετώπιση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή της Αθήνας, παρουσιάζονται παρακάτω. 7

Πίνακας 2.3. Ορια εκτάκτων µέτρων ΡΥΠΟΣ ιοξείδιο του αζώτου (ΝΟ 2 ) ιοξείδιο του θείου (SO 2 ) Όζον (Ο 3 ) ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΣΗ 1 ώρα 1 ώρα 1 ώρα ΟΡΙΟ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ 4 µg/m 3 υπέρβαση της τιµής αυτής για 3 συνεχόµενες ώρες 5 µg/m 3 υπέρβαση της τιµής αυτής για 3 συνεχόµενες ώρες 24 µg/m 3 υπέρβαση της τιµής αυτής για 3 συνεχόµενες ώρες Ο ΗΓΙΑ 1999/3/ΕΚ 1999/3/ΕΚ 22/3/ΕΚ ΡΥΠΟΣ Στάδιο Προειδοποίησης Α Βαθµίδα µέτρων Β Βαθµίδα µέτρων ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΣΗ (ΚΥΑ 11824/93) (ΚΥΑ11824/93) (ΚΥΑ11824/93) Καπνός 24 ώρες 25 µg/m 3 3 µg/m 3 4 µg/m 3 8

3. Περιγραφή κατάστασης εκτιµήσεις - προοπτικές Τα τελευταία 15 χρόνια έχει συντελεσθεί µία σαφής διαφοροποίηση των κύριων συνιστωσών του φαινοµένου της ατµοσφαιρικής ρύπανσης στον Ελλαδικό χώρο, και κύρια στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, όπου και τα σηµαντικότερα προβλήµατα εστιάζονται. Οι «συµβατικοί» ρύποι, όπως το µονοξείδιο του άνθρακα, το διοξείδιο του θείου, ο µόλυβδος και ο µαύρος καπνός, παρουσιάζουν σηµαντική πτωτική τάση, αποτέλεσµα κύρια διαρθρωτικών παρεµβάσεων, µεταξύ των οποίων κυρίαρχο ρόλο έπαιξε η ποιοτική αναβάθµιση του στόλου των αυτοκινήτων (νέα καταλυτικής τεχνολογίας), η βελτίωση της ποιότητας των καυσίµων κ.ά. Σταθερότητα παρατηρείται στα επίπεδα του όζοντος µε συχνές όµως υπερβάσεις του ορίου ενηµέρωσης του πληθυσµού (18 µg/m 3 ), ενώ υπερβάσεις των συναφών οριακών τιµών παρατηρείται και στα αιωρούµενα σωµατίδια (PM 1 ). Η εµφάνιση αυξηµένων επιπέδων των ρύπων αυτών σχετίζεται µε µία σειρά παραµέτρων, που ποικίλουν ανάλογα τον ρύπο και την περιοχή. Συνοπτικά και µεταξύ άλλων: υψηλή ηλιοφάνεια και αυξηµένες συγκεντρώσεις υποβάθρου για το όζον, κλιµατολογικές συνθήκες, φυσική συνεισφορά και επαναιώρηση για τα σωµατίδια. Ειδικά για τους ρύπους όζον και αιωρούµενα σωµατίδια, η εξέλιξη των µέσων τιµών για την περιοχή του λεκανοπέδιου της Αθήνας δείχνει τάσεις σταθεροποίησης σε υψηλά όµως επίπεδα. 3.1. ιαχρονική εξέλιξη της ρύπανσης Στις ακόλουθες παραγράφους παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη των µέσων ετήσιων τιµών των κύριων ρύπων, για τους σταθµούς του δικτύου της Αθήνας. 9

3.1.1. ιοξείδιο του θείου 1 8 6 4 2 8 7 6 5 4 3 2 1 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 1984 1985 1986 1987 1988 SΟ2 (µg/m 3 ) 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Πατησίων Αθηνάς Αριστοτέλους Γεωπονική SΟ2 (µg/m 3 ) Μαρούσι Ν. Σµύρνη Περιστέρι Πειραιάς-1 Για το διοξείδιο του θείου, υπάρχει σηµαντική τάση µείωσης των τιµών που συνδέεται µε τη µείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίµων: του πετρελαίου ντίζελ θέρµανσης/κίνησης από,3% σε,2% κ.β. (1994), του πετρελαίου ντίζελ κίνησης,2 σε,5% (1996), του diesel κίνησης από,5 σε,35% κ.β (2), της αµόλυβδης σε 15 ppm (2). Σηµειώνεται ότι από 1/1/25 το diesel κίνησης και η αµόλυβδη έχουν 5 ppm, ενώ από 1/1/29 θα έχουν 1 ppm. 1

3.1.2. Μαύρος καπνός 2 15 1 5 1984 1985 ΚΑΠΝΟΣ (µg/m 3 ) 1986 1987 1988 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Πατησίων Αθηνάς Αριστοτέλους Πειραιάς Γεωπονική Για τον καπνό, επίσης παρατηρείται µείωση των τιµών τα τελευταία χρόνια λόγω κύρια της βελτίωσης της ποιότητας των καυσίµων 11

3.1.3. Μονοξείδιο του άνθρακα 1 8 6 4 2 6 5 4 3 2 1 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 1991 1992 1993 CO (mg/m 3 ) 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 CO (mg/m 3 ) 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Πατησίων Αθηνάς Πειραιάς-1 Γεωπονική Περιστέρι Ν. Σµύρνη Μαρούσι Λυκόβρυση Για το µονοξείδιο του άνθρακα, παρουσιάζεται γενικά τάση µείωσης ή σταθεροποίησης των τιµών σε µικρό αριθµό σταθµών. Σηµαντικό ρόλο διαδραµάτισε η χρήση της καταλυτικής τεχνολογίας στα αυτοκίνητα Σηµειώνεται ότι για το 1992 η τιµή του σταθµού Αθηνάς προέκυψε από µικρό αριθµό µετρήσεων και δεν θεωρείται αντιπροσωπευτική 12

3.1.4. ιοξείδιο του αζώτου 14 12 1 8 6 4 2 1984 1985 1986 ΝΟ2 (µg/m 3 ) 1987 1988 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Πατησίων Αθηνας Αριστοτέλους Πειραιάς-1 Γεωπονική Για το διοξείδιο του αζώτου, παρουσιάζεται γενικά τάση µείωσης λόγω της µείωσης των εκποµπών ΝΟx 13

3.1.5. Όζον 7 6 5 4 3 2 1 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 Ο3 (µg/m 3 ) 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Πατησίων Αθηνάς Πειραιάς-1 Γεωπονική Ο3 (µg/m 3 ) Περιστέρι Ν. Σµύρνη Μαρούσι Λυκόβρυση Λιόσια Για το όζον παρατηρείται, γενικά µια τάση σταθεροποίησης των τιµών, µε έντονη διακύµανση, σε µερικές περιπτώσεις, από έτος σε έτος. Πρέπει να σηµειωθεί, ότι στις µεσογειακές χώρες παρατηρούνται υψηλές τιµές υποβάθρου ακόµη και σε αποµακρυσµένες περιοχές. 14

3.1.6. Αιωρούµενα Σωµατίδια (PM 1 ) PM-1 (µg/m3) 8 7 6 5 4 3 2 1 21 22 23 ETH ΠΕΙΡΑΙΑΣ-1 ΜΑΡΟΥΣΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΛΥΚΟΒΡΥΣΗ PM-1 (µg/m3) 6 5 4 3 2 1 21 22 23 ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΘΡΑΚΟΜΑΚΕ ΟΝΕΣ ΗΜΟΚΡΙΤΟΣ ΓΟΥ Ι Για τα αιωρούµενα σωµατίδια µε αεροδυναµική διάµετρο έως 1 µm, η διαθέσιµη µικρή χρονοσειρά δεν επιτρέπει την εξαγωγή ασφαλών στατιστικών συµπερασµάτων. Από τα διαθέσιµα δεδοµένα, φαίνεται να υπάρχει σταθεροποίηση ή µια µικρή µείωση των συγκεντρώσεων. 4. Αξιολόγηση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης σε σχέση µε τα όρια Καπνός και αιωρούµενα σωµατίδια ΑΣ1 : Η ρύπανση από καπνό αξιολογείται ότι βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα, για τις συνθήκες µιας µεγαλούπολης όπως η Αθήνα και δεν παρατηρούνται υπερβάσεις ορίων. Τα αιωρούµενα σωµατίδια ΑΣ1, παρουσιάζουν υπερβάσεις των ορίων της νέας οδηγίας της Ε.Ε. στην πλειονότητα των σηµείων µέτρησης. Είναι από τους «νέους» ρύπους που άρχισαν να εξετάζονται πρόσφατα σε επίπεδο Ε.Ε. και αποτελούν σηµαντικό πρόβληµα για όλες τις Χώρες της Ένωσης. Ο ρύπος αυτός αξιολογείται ότι βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. ιοξείδιο του θείου (SO2) : Ο ρύπος αυτός που παλαιότερα αποτελούσε σηµαντικό πρόβληµα, έχει καταπολεµηθεί και δεν ξεπερνάει τα όρια σε καµιά θέση µέτρησης. εν αποτελεί σήµερα πρόβληµα για το λεκανοπέδιο της Αθήνας. 15

ιοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2) : Το διοξείδιο του αζώτου σε σχέση µε τους στόχους και τα όρια (τα όρια θα ισχύσουν από 1-1-21) της νέας οδηγίας, παρουσιάζει κάποιες υπερβάσεις. Έτσι, η ρύπανση από το ρύπο αυτό αξιολογείται ως σηµαντική, ιδιαίτερα για τα επόµενα χρόνια, που θα τεθεί σε πλήρη ισχύ η νέα οδηγία. Όζον (Ο3): Υπήρξαν υπερβάσεις του ορίου ενηµέρωσης του κοινού και του ορίου προστασίας της υγείας (21). Οι υπερβάσεις αυτές οφείλονται κατά κύριο λόγο στη γεωγραφική θέση της χώρας (µεγάλη ηλιοφάνεια και υψηλές θερµοκρασίες, συνθήκες που ευνοούν το σχηµατισµό του όζοντος) και παρουσιάζονται σε όλες τις νότιες χώρες της Ε.Ε. Έτσι, η ρύπανση από το όζον αξιολογείται και αυτή ως σηµαντική. Μονοξείδιο του άνθρακα (CO): Για τον ρύπο αυτό παρουσιάζονται µικρές υπερβάσεις του ορίου που ισχύει από 1/1/25 στο κέντρο της πόλης και ουσιαστικά δεν αποτελεί πρόβληµα για την Αθήνα. 16