SEASONAL CHANGES OF TARGET-SPECIES IN MULTI-SPECIES AND MULTI-GEAR FISHERY BASED ON FISHERIES AND ECONOMIC DATA

ΕΠΟΧΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΕΙΔΩΝ-ΣΤΟΧΩΝ ΣΕ ΠΟΛΥ-ΕΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥ-ΕΡΓΑΛΕΙΑΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΑΛΙΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Μουτόπουλος Δ.Κ. 1, Σπίνος Ε. 2,3, Καπανταγάκης Α. 4, Κατσέλης Γ. 1 1 Τμήμα Υδατοκαλλιεργειών & Αλιευτικής Διαχείρισης, ΤΕΙ Μεσολογγίου, dmoutopo@teimes.gr 2 Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας, Σχολή Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, e.spinos@marine.aegean.gr 3 Τμήμα Αλιείας, Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλονιάς, espinos@kefalonia.eu 4 Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, Ινστιτούτο Θαλασσίων Βιολογικών Πόρων-Κρήτη, akap@hcmr.gr Περίληψη Στην παρούσα εργασία, περιγράφηκαν τα είδη-στόχοι στην πολυ-ειδική (68 είδη) και πολυ-εργαλειακή (πέντε αλιευτικά εργαλεία: γρι-γρι, βιντζότρατα, παραγάδια επιφανείας και βυθού και μανωμένα δίχτυα) αλιεία στη θαλάσσια περιοχή Κεφαλονιάς & Ιθάκης κατά τη διάρκεια των ετών 2003-2008. Τα αποτελέσματα βασίστηκαν στην εφαρμογή πολυμεταβλητής ανάλυσης σε αλιευτικά (μέση μηνιαία παραγωγή ανά ημέρα αλιείας) και οικονομικά (λιανική και χονδρική αξία παραγωγής) δεδομένα. Τα είδη-στόχοι καθορίστηκαν ως αυτά που συνεισφέρουν αθροιστικά ποσοστό μεγαλύτερο από το 50% της Bray-Curtis ομοιομορφίας στις ομάδες των ενασχολήσεων (66 συνδυασμοί μηνών/έτος) σε συνάρτηση με κάθε ένα από τους παραπάνω τύπους δεδομένων. Ο καθορισμός των ειδών-στόχων μπορεί να συνεισφέρει στην αναπροσαρμογή των στρατηγικών δειγματοληψιών. Λέξεις κλειδιά: Σύνθεση ειδών, είδη-στόχοι, πολυ-ειδική αλιεία, Ιόνιο πέλαγος SEASONAL CHANGES OF TARGET-SPECIES IN MULTI-SPECIES AND MULTI-GEAR FISHERY BASED ON FISHERIES AND ECONOMIC DATA Moutopoulos D.K. 1, Spinos E. 2,3, Kapantagakis A. 4, Katselis G. 1 1 Department of Aquaculture and Fisheries Management, TEI of Mesolonghi, dmoutopo@teimes.gr 2 Department of Marine Sciences, School of Environment, Aegean University, e.spinos@marine.aegean.gr 3 Department of Fisheries, Regional Section of Cephalonia, espinos@kefalonia.eu 4 Hellenic Centre for Marine Research, Institute of Marine Biological Resources-Crete, akap@hcmr.gr Abstract In the present study, target species from a multi-species (68 species) and multi-gear (five fishing gears: purse-seiners, beach-seiners, drifting and bottom longliners and trammel netters) fishery in Cephalonia & Ithaka Islands were described during 2003-2008. For that to be done a multivariate analysis applied on fisheries (mean monthly landings per day) and economic (value per day: mean monthly landings per day X wholesale and market price per kg) data and target species were defined as the species cumulatively contributing more than 50% of the Bray-Curtis similarity per fishing operation groups (66 combinations of months/year) formed in terms of both landings and value per day. The definition of target species groups might be useful for evaluating the current sampling stratification schemes. Keywords: Species composition, target species, multi-gear fishery, Ionian Sea 1. Εισαγωγή 1

Ο καθορισμός των ειδών-στόχων και των τακτικών αλιείας (Pelletier & Ferraris 2000) αποτελούν σημαντική παράμετρο για τη διαχείριση των αλιευτικών αποθεμάτων. Η επίτευξη των παραπάνω στόχων απαιτεί τη διαθεσιμότητα και τη διαχείριση μιας πολύ-επίπεδης πληροφορίας που θα συγκεντρώνει βιολογικά, οικολογικά, αλιευτικά και οικονομικά δεδομένα. Ωστόσο, η ιδιαιτερότητα της ελληνικής αλιείας, που χαρακτηρίζεται από την ταυτόχρονη παρουσία σε αλληλοεπικαλυπτόμενα αλιευτικά πεδία διαφορετικών αλιευτικών εργαλείων, τα οποία στοχεύουν σε ένα μεγάλο αριθμό ειδών με διαφορετικά βιολογικά, οικολογικά (Stergiou 2000) και οικονομικά χαρακτηριστικά (Καραχλέ & Στεργίου 2003, Stergiou et al. 2003), δυσχεραίνει την επίτευξη του παραπάνω στόχου. Στο πλαίσιο αυτό, οι αλιείς αξιολογούν ένα είδος ως κύριο στόχο με βάση είτε την αφθονία του (δεδομένα αλιευτικής παραγωγής) ή το συνδυασμό αφθονίας Χ αξία (οικονομικά δεδομένα) (Stergiou et al. 2003). Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι προσπάθειες για τον καθορισμό των ειδών-στόχων σε διαφορετικές κατηγορίες αλιευτικών εργαλείων που βασίζονται σε αλιευτικά δεδομένα (μηχανότρατα: Stergiou et al. 2003, παράκτια αλιεία: Tzanatos et al. 2006, Σπίνος & Τζανάτος 2010). Εντούτοις, είναι λιγοστές οι προσπάθειες που στοχεύουν στο συγκερασμό αλιευτικών και οικονομικών δεδομένων (αξία αλιεύματος) (μηχανότρατα: Stergiou et al. 2003, παράκτια αλιεία: Καραχλέ & Στεργίου 2003). Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι ο καθορισμός των ειδών-στόχων σε διαφορετικά αλιευτικά εργαλεία τόσο όσο προς την αλιευτική παραγωγή, όσο και ως προς τη χονδρική και λιανική αξία πώλησης στην περιοχή της Κεφαλονιάς-Ιθάκης κατά την περίοδο Ιούλιος 2003- Δεκέμβριος 2008. Η συμμετοχή της αλιευτικής παραγωγής στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο της Ζακύνθου-Κεφαλλονιάς αντιπροσωπεύει το 8%, περίπου, της συνολικής αλιευτικής παραγωγής της Ελλάδας (Moutopoulos & Stergiou in press), με το μεγαλύτερο ποσοστό των αλιευμάτων να προέρχεται από την παράκτια αλιεία (54,4%) και τα υπόλοιπα αλιευτικά εργαλεία να συμμετέχουν με ποσοστά που κυμαίνονται από 6,8% έως 24,1%, αποδεικνύοντας την πολυσυμμετοχικότητα των αλιευτικών εργαλείων. 2. Υλικά και Μέθοδοι 2.1. ΔΕΔΟΜΕΝΑ Τα αλιευτικά δεδομένα προέρχονταν από το Εθνικό Πρόγραμμα Συλλογής Αλιευτικών Δεδομένων (ΕΠΣΑΔ) και αφορούσαν την περιοχή της Κεφαλονιάς-Ιθάκης κατά την περίοδο Ιούλιος 2003-Δεκέμβριος 2008. Συνολικά καταγράφηκε η ημερήσια παραγωγή (2556 ημέρες αλιείας) ανά αλιευτικό σκάφος (από 32 αλιευτικά σκάφη) που χρησιμοποιούσαν τα πιο κοινά αλιευτικά εργαλεία της περιοχής (γρι-γρι, βιντζότρατα, παραγάδια επιφανείας και βυθού και μανωμένα δίχτυα). Καταγράφηκαν συνολικά 68 είδη αλιευμάτων (ιχθύες, μαλάκια κεφαλόποδα και καρκινοειδή). Στις αναλύσεις χρησιμοποιήθηκε η μέση μηνιαία αλιευτική παραγωγή ανά ημέρα αλιείας και αλιευτικό σκάφος (ΜΗΑΠ) για κάθε είδος (66 συνδυασμοί μηνών/ετών). Δεν υπάρχουν καταγραφές στις περιόδους απαγόρευσης της αλιείας με μηχανότρατα, γρι-γρι και βιντζότρατα (Kapantagakis 2007). Οι εξορμήσεις κάλυπταν το 9,6% του συνόλου των παράκτιων σκαφών που χρησιμοποιούσαν μανωμένα δίχτυα και παραγάδια βυθού (25 από 260 συνολικά σκάφη), το 3,3% των σκαφών βιντζότρατας (3 από 10), το 26% των σκαφών που χρησιμοποιούσαν παραγάδια επιφανείας (6 από 23) και το 100% των σκαφών γρι-γρι (2 σκάφη) (στοιχεία Υπηρεσίας Αλιείας Κεφαλονιάς). Στις αναλύσεις δε μετείχαν τα δεδομένα που προέρχονταν από απλάδια δίχτυα, λόγω του μικρού αριθμού δειγματοληψιών (< 1,0% του συνόλου των δειγματοληψιών) και από τις ελκόμενες πετονιές (3,5% του συνόλου των δειγματοληψιών). 2

Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν οι μέσες τιμές της χονδρικής αξίας (ΧΑ) ανά είδος που διακινήθηκε από τις ιχθυόσκαλες, σύμφωνα με τις καταγραφές της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και οι μέσες τιμές της λιανικής αξίας (ΛΑ) ανά είδος που διακινήθηκε στην τοπική αγορά (στοιχεία Υπηρεσίας Αλιείας Κεφαλονιάς) κατά τη διάρκεια των ετών 2003-2007. Από τις τιμές αυτές, υπολογίστηκε η μέση ημερήσια λιανική (ΜΗΛΑ) και χονδρική (ΜΗΧΑ) αξία ανά είδος και αλιευτικό σκάφος. 2.2. ΑΝΑΛΥΣΗ Για τον καθορισμό των ειδών-στόχων ανά αλιευτικό εργαλείο εφαρμόστηκε η ανάλυση δενδρογράμματος (cluster analysis) σε τρεις πίνακες δεδομένων (15 αναλύσεις = πέντε αλιευτικά εργαλεία Χ τρεις τύπους δεδομένων), όπου σε κάθε έναν από αυτούς οι στήλες αποτελούνταν από το συνδυασμό μηνών/ετών για την περίοδο Ιούλιος 2003-Δεκέμβριος 2008 (66 συνδυασμοί = 12 μήνες Χ 5 1/2 έτη) και οι γραμμές (68 είδη) από τα δεδομένα της: (α) ποσοστιαίας σύνθεσης της ΜΗΑΠ, (β) της ΜΗΛΑ και (γ) της ΜΗΧΑ. Στη συνέχεια ο κάθε πίνακας μετασχηματίστηκε σε τριγωνικό πίνακα με τη χρήση της απόστασης του Bray-Curtis και υποβλήθηκε σε ανάλυση δενδρογράμματος (Clarke & Warwick 2001). Εκτός από το πίνακα των δεδομένων της ποσοστιαίας σύνθεσης της ΜΗΑΠ, ο οποίος δε μετασχηματίστηκε, οι πίνακες των δεδομένων της χονδρικής και της λιανικής αξίας των ειδών μετασχηματίστηκαν με λογαρίθμηση. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν η ανάλυση ομοιότητας (ANalysis Of SIMilarities, ANOSIM) (Clarke & Warwick 2001) προκειμένου να διαπιστωθεί αν οι ομάδες που σχηματίστηκαν από το δενδρόγραμμα ήταν σημαντικά διακριτές και η ανάλυση της ποσοστιαίας ομοιότητας (SIMilarity PERcentages), η οποία ποσοτικοποιεί (%) την ομοιομορφία/ανομοιομορφία μέσα/ανάμεσα στις ομάδες της πολυμεταβλητής ανάλυσης. Η παραπάνω μέθοδος έχει εφαρμοστεί για τον καθορισμό των ειδών-στόχων στη μηχανότρατα, χρησιμοποιώντας αλιευτικά και οικονομικά δεδομένα (Stergiou et al. 2003), όπου τα είδη-στόχοι καθορίστηκαν ως τα είδη που συνεισφέρουν το μεγαλύτερο ποσοστό της ομοιομορφίας κατά το σχηματισμό των πρώτων κύριων ομάδων της ανάλυσης (μια έως τρεις ομάδες). 3. Αποτελέσματα Συνολικά αλιεύθηκαν 68 είδη τα οποία κατηγοριοποιήθηκαν σε 61 είδη ψαριών, 4 είδη κεφαλόποδων και 3 είδη δεκάποδων. Ένας μεγάλος αριθμός ειδών (20 από τα 68 είδη) αντιπροσώπευε συνολικά (για όλα τα αλιευτικά εργαλεία μαζί) περισσότερο από το 91,5% της μέσης μηνιαίας αλιευτικής παραγωγής, της μέσης μηνιαίας λιανικής και χονδρικής αξίας των ειδών, για την περίοδο Ιούλιος 2003-Δεκέμβριος 2008 (Πιν. 1). Οι αναλύσεις δενδρογράμματος για κάθε τύπο δεδομένων και αλιευτικών εργαλείων έδειξαν ότι οι 66 συνδυασμοί μήνας/έτος διαχωρίστηκαν σε σημαντικό βαθμό (ANOSIM, R > 0,326: P < 0,05) σε δυο ομάδες (Πιν. 2). Ειδικότερα, για τα δεδομένα που προέρχονταν από τα γρι-γρι και τα παραγάδια επιφανείας ο διαχωρισμός των ομάδων αντανακλούσε την εποχικότητα της σύνθεσης της παραγωγής, της λιανικής και της χονδρικής αξίας των ειδών ανεξάρτητα από το έτος (Πίν. 1): (α) Οκτώβριος-Μάρτιος και (β) Απρίλιος-Σεπτέμβριος. Αντίθετα, όσον αφορά στη βιντζότρατα, στα παραγάδια βυθού και στα μανωμένα δίχτυα, ο διαχωρισμός των ομάδων δεν ανταποκρίνονταν σε κάποιο πρότυπο όπως παραπάνω. Τα είδη που συνεισφέρουν περισσότερο από το 50% της μέσης ποσοστιαίας ομοιομορφίας του δείκτη Bray-Curtis σε κάθε μια από τις παραπάνω ομάδες της ανάλυσης (Πιν. 2) παρουσιάζονται στον Πίνακα 3 [(υποδεικνύονται με αστερίσκο (*)]. Σε κάθε ομάδα τα είδη αυτά 3

αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 70% της ποσοστιαίας σύνθεση της αλιευτικής παραγωγής, της λιανικής και της χονδρικής αξίας ανά τύπο αλιευτικού εργαλείου (Πιν. 3). Πίνακας 1: Μηνιαία σύνθεση (%) της μέσης αλιευτικής παραγωγής (%W), λιανικής (%Λ) και χονδρικής (%Χ) αξίας των πιο αντιπροσωπευτικών ειδών (για % > 0,5 και στις τρεις περιπτώσεις), Κεφαλονιά, Ιούλιος 2003-Δεκέμβριος 2008. Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή ονομασία είδους %W %Λ %Χ Xiphias gladius Ξιφίας 28,1 17,0 25,8 Spicara smaris Μαρίδα 10,6 10,4 6,0 Thunnus thynnus Ερυθρός τόνος 9,3 8,4 3,2 Sardina pilchardus Σαρδέλα 7,1 16,1 4,2 Boops boops Γόπα 4,9 11,2 15,8 Engraulis encrasicolus Γαύρος 4,7 1,1 2,5 Scomber japonicus Κολιός 3,1 4,0 8,5 Pagellus bogaraveo Μπαλάς 2,9 3,2 1,8 Sardinella aurita Φρίσσα 2,6 2,9 3,9 Βραστόψαρα Βραστόψαρα 2,6 1,3 1,7 Mullus surmuletus Μπαρμπούνι 2,5 3,1 2,6 Palinurus vulgaris Αστακός 2,4 0,9 0,9 Scorpaena sp. Σκορπιός 2,0 1,2 1,5 Dentex dentex Συναγρίδα 1,6 0,8 0,9 Loligo sp. Καλαμάρι 1,4 2,7 2,3 Trachurus trachurus Σαφρίδι 1,4 0,5 0,5 Diplodus sargus Σαργός 1,3 4,1 6,4 Sarda sarda Παλαμίδα 1,2 1,3 1,2 Epinephelus guaza Ροφός 0,9 1,0 0,9 Mullus barbatus Κουτσομούρα 0,9 1,7 2,5 Υπόλοιπα είδη 8,5 7,0 6,9 Πίνακας 2: Αποτελέσματα της ομαδοποίησης των μηνιαίων δειγματοληψιών για τις πολυμεταβλητές αναλύσεις της σύνθεσης, της λιανικής και της χονδρικής αξίας των ειδών της αλιευτικής παραγωγής για κάθε τύπο αλιευτικού εργαλείου ξεχωριστά κατά την περίοδο Ιούλιος 2003-Δεκέμβριος 2008, Κεφαλονιά. R και % υποδεικνύουν τις τιμές σημαντικότητας (ANOSIM) και της ποσοστιαίας ομοιομορφίας των ομάδων των πολυμεταβλητών αναλύσεων. Αλιευτικό εργαλείο Ομάδα Α' Ομάδα Β' R % Γρι-γρι Οκτώβριος-Μάρτιος Απρίλιος-Σεπτέμβριος 0,502-0,559 22,3-37,9 Βιντζότρατες Μάρτιος 04/Φεβρουάριος 05/Μάρτιος 05/Δεκέμβριος 06 24 εξορμήσεις: Δεκέμβριος 03-Δεκέμβριος 08 0,326-0,941 61,3-73,6 Παραγάδια επιφανείας Οκτώβριος-Μάρτιος Απρίλιος-Σεπτέμβριος 0,922-0,991 0,6-2,3 Παραγάδια βυθού Μανωμένα δίχτυα Ιούλιος 03-Μάρτιος 04/Αύγουστος 04/Οκτώβριος 04-Δεκέμβριος 04 Αύγουστος 05/Δεκέμβριος 06/Νοέμβριος-Δεκέμβριος 08 38 εξορμήσεις: Απρίλιος 04-Οκτώβριος 08 62 εξορμήσεις: Ιούλιος 03-Οκτώβριος 08 0,605-0,693 23,8-33,5 0,401-0,666 15,1-34,8 Ανάμεσα στις δυο κύριες ομάδες της ανάλυσης εντοπίστηκαν διαφοροποιήσεις ως προς τη σύνθεση της αλιευτικής παραγωγής, της λιανικής και της χονδρικής αξίας των ειδών ανά αλιευτικό εργαλείο (Πιν. 3). Ειδικότερα, στα γρι-γρι την περίοδο Οκτώβριος-Μάρτιος τα πιο αντιπροσωπευτικά είδη ήταν τα Sardina pilchardus, Boops boops και Loligo sp., ενώ για την περίοδο Απρίλιος-Σεπτέμβριος το ποσοστό συμμετοχής των S. pilchardus και B. boops μειώθηκε, ενώ αυξήθηκαν τα ποσοστά των Engraulis encrasicolus και Scomber japonicus. Στις βιντζότρατες, η ομάδα Α, η οποία αντιπροσώπευε ένα μικρό ποσοστό των δειγματοληψιών (14% του συνόλου), είχε ως πιο αντιπροσωπευτικά είδη τα Spicara smaris και B. boops, ενώ η ομάδα 4

Β, η οποία αποτελούσε το κύριο μέρος των δειγματοληψιών, εμφάνισε τη μεγαλύτερη συμμετοχή της S. smaris και σε μικρότερο βαθμό την παρουσία του Mullus barbatus. Στα παραγάδια επιφανείας, ο διαχωρισμός των ομάδων αντανακλά την εμφανή διαφοροποίηση της σύνθεσης των ειδών, καθώς περισσότερο από το 90% της αλιευτικής παραγωγής, της λιανικής και της χονδρικής αξίας κατανεμήθηκε σε έξι είδη για την περίοδο Οκτώβριος-Μάρτιος και σε δυο είδη (Xiphias gladius και Thunnus thynnus) για την περίοδο Απρίλιος-Σεπτέμβριος. Στα παραγάδια βυθού η ομάδα Α, η οποία αντιπροσώπευε ¼ των το δειγματοληψιών, είχε ως πιο αντιπροσωπευτικά είδη τα ροφοειδή (Epinephelus spp.) και το Dentex dentex, ενώ η ομάδα Β, η οποία αποτελούσε το κύριο μέρος των δειγματοληψιών, αποτελούνταν κυρίως από είδη της οικογένειας Sparidae (Πιν. 3). Τέλος, στα μανωμένα δίχτυα, η ομάδα Α, η οποία αντιπροσώπευε ένα μικρό ποσοστό των δειγματοληψιών (6% του συνόλου), αποτελούνταν από βενθοπελαγικά, μεσαία και μεγάλα πελαγικά είδη, ενώ η ομάδα Β, η οποία αποτελούσε το κύριο μέρος των δειγματοληψιών, χαρακτηρίζονταν από την παρουσία ειδών της παράκτιας ζώνης (Πιν. 3). 4. Συζήτηση Στην παρούσα εργασία αναλύθηκαν οι μηνιαίες συνθέσεις της αλιευτικής παραγωγής, της λιανικής και της χονδρικής αξίας των ειδών στην περιοχή Κεφαλονιάς-Ιθάκης κατά τη διάρκεια της περιόδου Ιούλιος 2003-Δεκέμβριος 2008. Στην περιοχή της έρευνας οι Σπίνος & Τζανάτος (2010) ανέλυσαν την αλιευτική προσπάθεια και την παραγωγή ειδών από πέντε αλιευτικά εργαλεία (γρι-γρι, βιντζότρατα, παραγάδι βυθού, καθετή και μανωμένα δίχτυα) για τα έτη 2007-2006. Η παρούσα εργασία θα συμπληρώσει τα αποτελέσματα της παραπάνω εργασίας, τόσο λόγω του μεγαλύτερου αριθμού σκαφών, εργαλείων (παραγάδια επιφανείας), όσο και της χρονικής διάρκειας συλλογής στοιχείων. Η διαφοροποίηση της σύνθεσης των ειδών σε εποχική κλίμακα για κάθε τύπο δεδομένων (αλιευτικά και οικονομικά δεδομένα) και αλιευτικών εργαλείων μπορεί να οφείλεται σε έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω λόγους: (α) εποχικές απαγορεύσεις σε συγκεκριμένα αλιευτικά εργαλεία (Xiphias gladius και Thunnus thynnus στα παραγάδια επιφανείας, εποχικές μεταβολές της σύνθεσης των ειδών S. pilchardus και E. encrasicolus στα γρι-γρι) (Kapantagakis 2007, Σπίνος & Τζανάτος 2010), (β) αξιοποίηση των χαρακτηριστικών του οικοσυστήματος (αλιεία βενθοπελαγικών ειδών με παραγάδια βυθού σε εκτεταμένα βάθη του Ιονίου, 300-400 m) (Anonymous 2001) και (γ) διαθεσιμότητα των υψηλής εμπορικής αξίας ειδών σε συγκεκριμένες εποχές (Epinephelus spp. και είδη της οικογένειας Sparidae στα παραγάδια βυθού και στα μανωμένα δίχτυα ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες) (Καραχλέ & Στεργίου 2003). Ειδικότερα, τα παραγάδια επιφανείας εμφανίζουν ως κύριο είδος-στόχο το Xiphias gladius και ως σημαντικό παράπλευρο αλίευμα (by-catch) το Thunnus thynnus (Peristeraki et al. 2008) κατά την περίοδο που επιτρέπεται η αλιεία του X. gladius (1 η Φλεβάρη-30 η Σεπτέμβρη). Αντίθετα, κατά την περίοδο απαγόρευσης της αλιείας του X. gladius οι αλιείς στοχεύουν με παραγάδια βυθού σε βενθοπελαγικά είδη υψηλής εμπορικής αξίας (Πιν. 3). Όσον αφορά στα είδη-στόχοι του γρι-γρι, η ομάδα που περιλαμβάνει τις περισσότερες εξορμήσεις (Ομάδα Β ) είναι αυτή που αλιεύει και τα κυρίαρχα είδη για την αλιεία με το συγκεκριμένο εργαλείο (S. pilchardus και E. encrasicolus), όχι μόνο στην περιοχή έρευνας (Σπίνος & Τζανάτος 2010), αλλά και στις ελληνικές θάλασσες γενικότερα (Stergiou et al. 2007). Όσον αφορά τα δευτερεύοντα είδη (B. boops και Trachurus trachurus), η παρουσία τους στα αλιεύματα του γρι-γρι βρίσκεται σε συμφωνία με τα πειραματικά δεδομένα στην περιοχή του στενού της Λευκάδας (Gonzalvo et al. 2011). Αναφορικά με τη βιντζότρατα, η διαφοροποίηση των ομάδων των εξορμήσεων εντοπίζεται ως προς τα 5

δευτερεύοντα είδη σε κάθε ομάδα (B. boops στην Ομάδα Α και M. barbatus στην Ομάδα Β ), τα οποία έρχονται σε συμφωνία με τα αποτελέσματα των Katsanevakis et al. (2010) για την περιοχή του Κεντρικού και Νότιου Ιονίου. Η αλιεία με μανωμένα δίχτυα και παραγάδια βυθού στόχευε σε μεγαλύτερο αριθμό ειδών από ότι τα υπόλοιπα εργαλεία, καθώς 8 είδη αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 66,8% της μέσης ημερήσιας παραγωγής και της αξίας του αλιεύματος σε κάθε μήνα (Πίνακας 3). Το χαρακτηριστικό αυτό ενισχύει την ετερογενή χαρακτήρα της παράκτιας αλιείας όσον αφορά στον αριθμό των ειδών-στόχων σε συνδυασμό με τη χωρική και χρονική ετερογένεια των ενασχολήσεών της (Tzanatos et. al. 2006). Μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά είδη της αλιείας με μανωμένα δίχτυα στην περιοχή της Κεφαλονιάς-Ιθάκης είναι σε συμφωνία και με πειραματικά δεδομένα που έλαβαν χώρα στην ευρύτερη περιοχή του Ιονίου την τελευταία δεκαετία (Diplodus sargus, Merluccius merluccius, Mullus surmuletus, στη θαλάσσια περιοχή της Ζακύνθου: Βασιλοπούλου και συν. 2005, Dentex dentex, Sepia officinalis, Scorpaena scrofa: Σπίνος και συν. 2000). Τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας επιβεβαιώνουν τον πολύ-εργαλειακό και πολύειδικό χαρακτήρα της ελληνικής αλιείας στην περιοχή του Ιονίου (Stergiou et al. 2009) και αναδεικνύουν τη διαφοροποίηση των τακτικών αλιείας σε εποχική βάση. Στο πλαίσιο αυτό η εφαρμογή της παραπάνω μεθόδου για τον καθορισμό των ειδών-στόχων ανά αλιευτικό εργαλείο, χρησιμοποιώντας αλιευτικά δεδομένα διαφορετικής προέλευσης (παραγωγή και αξία αλιεύματος), μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για τη διαχείριση των αποθεμάτων. 5. ΒιβλιογραφικέςΑναφορές Anonymous, 2001. Patterns and propensities in Greek fishing effort and catches. Final Technical Report. Institute of Marine Biology of Crete (IMBC) and Aristotle University of Thessaloniki (AUTH), Contract No 00/018, Heraklion, Crete, 36 pp + 180 pp Appendices. Clarke, K.R. & Warwick, R.M., 2001. Change in Marine Communities: An Approach to Statistical Analysis and Interpretation. 2nd edition. PRIMER-E, Plymouth, UK, 172 pp. Gonzalvo J., D.K. Moutopoulos, G. Bearzi, K.I. Stergiou, 2011. Fisheries mismanagement in a Natura 2000 area in the Ionian Sea: problems and solutions. Fisheries Management and Ecology, 18: 25-38. Kapantagakis A., 2007. Management and legislation in Hellenic fisheries. In: State of the Hellenic marine fisheries, Papaconstantinou C., Zenetos A., Vssilopoulou V. & Tserpes G. (Eds), Hellenic Centre for Marine Research, Athens, Greece: 151-165. Katsanevakis, S., Maravelias, C.D., Vassilopoulou, V. & Haralambous, C., 2010. Boat seines in Greece: Landings profiles and identification of potential metiers. Scientia Marina, 74(1): 65-76. Moutopoulos & Stergiou sumb. Moutopoulos, D.K., Stergiou, K.I., subm. Spatial disentangling of Greek fisheries landings by fishery during 1928-2007. Journal of Biological Research. Pelletier, D., Ferraris, J., 2000. A multivariate approach for defining fishing tactics from commercial catch and effort data. Canadian Journal Fisheries Aquatic Science, 51: 51-65. Peristeraki, P., Kypraios, N., Lazarakis, G., Tserpes, G., 2008. By catches and discards of the Greek swordfish fishery. Col. Vol. Sci. Pap. ICCAT, 62(4): 1070-1073. Stergiou K.I., D.K. Moutopoulos and G. Armenis 2009. Perish legally and ecologically: the ineffectiveness of the minimum landing sizes in the Mediterranean Sea. Fisheries Management and Ecology, 16: 368-375. Stergiou, K.I., 2000. Life-history patterns in the Hellenic Seas. Web Ecology, 1: 1-10. Stergiou, K.I., Machias, A., Somarakis, S., Kapantagakis, A., 2003. Can we define target species in Mediterranean trawl fisheries? Fisheries Research, 59: 431-435. Stergiou, K.I., Moutopoulos, D.K., Tsikliras, A.C., 2007. Spatial and temporal variability in Hellenic marine fisheries landings. Papaconstantinou, C., Zenetos, A., Vssilopoulou, V., Tserpes, G. (eds). State of the Hellenic marine fisheries, 132-140 pp. Hellenic Centre for Marine Research, Athens, Greece, 466 p. Tzanatos, E., Somarakis, S., Tserpes, G., Koutsikopoulos, C., 2006. Identifying and classifying small-scale fisheries metiers in the Mediterranean: A case study in the Patraikos Gulf, Greece. Fisheries Research, 81: 158-168. 6

Βασιλοπούλου Β., Αναστασοπούλου Κ., Χαραλάμπους Κ., Χρηστίδης Γ., Γλυκοκόκκαλος Σ., Νικολάου Γ., Μπέκας Π. & Καλλίας Η., 2003. Προκαταρκτικά αποτελέσματα καταγραφής της απόρριψης αλιευμάτων από παράκτια σκάφη στις ελληνικές θάλασσες. Πρακτικά 11ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ιχθυολόγων, 11: 261-264. Καραχλέ Π.Κ. & Στεργίου Κ.Ι., 2003. Οικονομική αξία και τροφικό επίπεδο του αλιεύματος παραγαδιών και διχτυών στη θαλάσσια περιοχή της Νάξου. Πρακτικά 11 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ιχθυολόγων, 11: 261-264. Σπίνος Ε. & Τζανάτος Ε., 2010. Ανάλυση προτύπων εκφορτώσεων ανά μονάδα αλιευτικής προσπάθειας και αναγνώριση ενασχολήσεων από την αλιεία της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης. Πρακτικά 14 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ιχθυολόγων, 14: 83-86. Σπίνος Ε., Κατσέλης Γ. & Κουτσικόπουλος Κ., 2000. Εποχιακή σύνθεση αλιευμάτων μανωμένου διχτυού στον Κυπαρισσιακό κόλπο. Πρακτικά 9 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ιχθυολόγων, 9: 77-80. Πίνακας 3: Μέση ποσοστιαία σύνθεση (%) της αλιευτικής παραγωγής (%W), της λιανικής (%Λ) και της χονδρικής (%Χ) αξίας των πιο αντιπροσωπευτικών ειδών ανά αλιευτικό εργαλείο, για κάθε ομάδα των πολυμεταβλητών αναλύσεων (Πίνακας Ι). Με * υποδεικνύονται τα είδη που συνεισφέρουν στο 50% της μέσης ποσοστιαίας ομοιομορφίας Bray-Curtis ανάμεσα σε κάθε ομάδα της ανάλυσης, Κεφαλονιά, 2003-2008. Ομάδα Α' Ομάδα Β' Γρι-γρι %W %Λ %Χ %W %Λ %Χ Sardina pilchardus 33,3 24,8 18,3 Sardina pilchardus * 26,5 21,0 21,3 Boops boops * 30,2 21,6 21,2 Engraulis encrasicolus * 23,8 28,9 17,4 Loligo sp. * 23,1 40,1 53,0 Scomber japonicus * 13,7 21,9 32,3 Trachurus trachurus * 9,0 10,4 3,6 Boops boops 13,5 8,6 11,6 Scomber japonicus 4,0 2,6 2,8 Sardinella aurita * 11,0 4,2 3,3 Βιντζότρατες Spicara smaris * 65,2 65,6 51,8 Spicara smaris * 76,8 72,5 57,5 Boops boops * 11,6 6,2 8,8 Mullus barbatus * 5,7 8,4 14,7 Pagellus erythrinus * 5,7 10,9 10,5 Loligo sp. * 4,9 6,4 12,2 Loligo sp. * 5,2 7,5 14,3 Pagellus erythrinus * 4,0 7,4 7,2 Παραγάδια επιφανείας Dentex dentex * 33,0 27,5 26,4 Xiphias gladius * 74,9 74,8 93,0 Epinephelus guaza * 25,5 25,7 25,1 Thunnus thynnus * 17,4 24,3 6,4 Epinephelus alexandrinus * 13,5 8,6 12,4 Pagrus pagrus * 7,3 5,7 3,1 Xiphias gladius 6,7 14,6 22,1 Epinephelus aeneus 5,7 5,9 4,8 Diplodus sargus 4,6 7,4 4,3 Ruvettus pretiosus 3,5 4,5 1,8 Παραγάδια βυθού Epinephelus guaza * 34,8 41,8 47,3 Diplodus sargus * 37,5 40,1 32,8 Dentex dentex * 22,9 19,2 21,3 Oblada melanura * 19,2 15,5 12,0 Pagrus pagrus 12,8 18,1 11,3 Epinephelus guaza * 16,7 12,7 17,4 Pomatomus saltator 8,7 2,2 2,4 Dentex dentex 6,9 11,6 15,6 Diplodus sargus 7,3 4,8 3,2 Pagrus pagrus 4,6 6,8 5,2 Epinephelus aeneus * 5,2 8,0 7,5 Epinephelus alexandrinus 4,2 2,8 5,7 Μανωμένα δίχτυα Seriola dumerili * 17,1 17,8 17,0 Mullus surmuletus * 12,4 15,0 13,9 Sarda sarda 12,1 5,4 4,7 Βραστόψαρα * 10,6 2,9 2,0 Xiphias gladius 11,8 18,0 29,2 Scorpaena scrofa * 9,6 7,9 9,2 Mullus surmuletus * 8,0 12,8 10,9 Palinurus vulgaris * 9,0 21,5 26,8 Merluccius merluccius * 7,7 5,6 4,4 Sepia officinalis 6,2 2,6 3,3 Βραστόψαρα 6,3 1,4 0,9 Spicara smaris 5,9 4,8 2,1 Scorpaena scrofa * 6,3 6,7 7,2 Dentex dentex * 4,6 8,4 9,4 Dasyatis sp. 6,2 2,4 4,1 Xiphias gladius 4,5 3,4 6,0 Diplodus sargus * 6,1 7,7 4,8 Pagellus bogaraveo 4,1 8,8 6,3 Boops boops 3,8 1,1 0,9 7