ΥΡΗΣΟ ΦΑΛΗ Η ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΟΤ ΔΤΡΩΠΑΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ

ΥΡΗΣΟ ΦΑΛΗ Η ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΟΤ ΔΤΡΩΠΑΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΚΡΗΔΗ & ΤΓΚΡΗΔΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΩΝ ΓΗΚΑΗΩΜΑΣΩΝ ΣΑ ΠΛΑΗΗΑ ΣΟΤ ΥΑΡΣΖ ΘΓ, ΣΖ ΔΓΑ ΚΑΗ ΣΖ ΝΟΜΟΛΟΓΗΑ ΣΟΤ Γ.Δ.Δ. & ΑΛΛΩΝ ΓΗΔΘΝΩΝ ΓΗΚΑΣΖΡΗΩΝ ΑΘΖΝΑ 2013 1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΣΑΤΣΟΣΗΣΑ ΔΡΓΑΙΑ.....ελίδα 3 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ...ελίδα 4 ΠΡΟΛΔΓΟΜΔΝΑ. ελίδα 5 ΔΙΑΓΩΓΗ....ελίδα 6 ΜΔΡΟ Α Σο ιζηοπικό πλαίζιο ηηρ εςπωπαϊκήρ έννομηρ ηάξηρ και η εν γένει ιζηοπική εξέλιξη ηων κοινωνικών δικαιωμάηων...ελίδα 8 ΜΔΡΟ Β Η ανάλςζη ηων κοινωνικών δικαιωμάηων ζηο Υάπηη Θεμελιωδών Γικαιωμάηων ηηρ Δ.Δ., μεηά ηη ςνθήκη ηηρ Λιζζαβόναρ...ελίδα 18 ΜΔΡΟ Γ Αποθάζειρ ηος Γ.Δ.Δ. ζηο πεδίο ηων κοινωνικών δικαιωμάηων μεηά ηη ςνθήκη ηηρ Λιζζαβόναρ και ζςγκπιηική Νομολογία ΔΓΓΑ και άλλων διεθνών δικαζηηπίων για ηα κοινωνικά δικαιώμαηα...ελίδα 49 ΔΠΙΛΟΓΟ.. ελίδα 70 ENGLISH SUMMARY..ελίδα 73 ΔΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..........ελίδα 75 2

ΣΑΤΣΟΣΗΣΑ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΝΣΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΚΟΗΝΩΝΗΚΩΝ & ΠΟΛΗΣΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ ΣΜΖΜΑ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ Μ.Γ.Δ. ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ Μ.Γ.Δ. ΝΟΜΗΚΟ ΠΟΛΗΣΗΜΟ ΔΠΗΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΣΤΛΗΑΝΟ ΗΩΑΝΝΖ ΚΟΤΣΝΑΣΕΖ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΦΟΗΣΖΣΖ ΥΡΖΣΟ Γ. ΦΑΛΖ ΑΡΗΘΜΟ ΜΖΣΡΩΟΤ 7110Μ050 ΘΔΜΑ ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ Η ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΡΓΑΗΑ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΟΤ ΔΤΡΩΠΑΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΚΡΗΔΗ & ΤΓΚΡΗΔΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΩΝ ΓΗΚΑΗΩΜΑΣΩΝ ΣΑ ΠΛΑΗΗΑ ΣΟΤ ΥΑΡΣΖ ΘΓ, ΣΖ ΔΓΑ ΚΑΗ ΣΖ ΝΟΜΟΛΟΓΗΑ ΣΟΤ Γ.Δ.Δ. & ΑΛΛΩΝ ΓΗΔΘΝΩΝ ΓΗΚΑΣΖΡΗΩΝ ΥΡΟΝΟ ΠΔΡΑΣΩΖ ΗΟΤΛΗΟ 2013 3

ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ ΑΓΠ Αζηπλνκηθή θαη Γηθαζηηθή πλεξγαζία ζε Πνηληθέο Τπνζέζεηο ΑΜΔΑ Άηνκα κε Δηδηθέο Αλάγθεο Β ΠΠ Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο ΓΔ.Γ.Δ.Δ. Γεληθφ Γηθαζηήξην Δπξσπατθήο Έλσζεο Γ.Δ.Δ. Γηθαζηήξην Δπξσπατθήο Έλσζεο Γ.Δ.Κ. Γηθαζηήξην Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ Δ.Δ. Δπξσπατθή Έλσζε Δ.Κ. Δπξσπατθέο Κνηλφηεηεο Δ.Γ.Γ.Α. Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ Δ.Ο.Κ. Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα Δ..Γ.Α. χκβαζε γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ θαη ησλ Θεκειησδψλ Διεπζεξηψλ Θ.Γ. Θεκειηψδε Γηθαηψκαηα Κ.Δ.Π.Π.Α. Κνηλή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή & Πνιηηηθή Αζθάιεηαο Μ.Γ.Δ. Μεηαπηπρηαθφ Γίπισκα Δηδίθεπζεο Ο.Ζ.Δ Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ Π.Δ.Κ. Πξσηνδηθείν Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ηδ πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο πλζ.δ.κ. πλζήθε ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ πλζ.δ.δ. πλζήθε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πλζ.ι.δ.δ πλζήθε γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 4

ΠΡΟΛΔΓΟΜΔΝΑ Κχξην έξεηζκα θαη γελεζηνπξγφο αθνξκή γηα ηελ αλάιεςε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο εξγαζίαο απεηέιεζε ε ζεκεξηλή παγθφζκηα ρξεκαηννηθνλνκηθή θξίζε θαη ε πηζαλφηεηα απηή λα έρεη επίπησζε ζηελ πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηα πιαίζηα θπξίσο ηνπ Υάξηε ησλ ΘΓ ηεο ΔΔ, ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΔ αιιά θαη άιισλ δηεζλψλ θαηαιφγσλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. Αληηθεηκεληθή δπζθνιία ζηελ εμεξεχλεζε ηνπ παξφληνο επηζηεκνληθνχ αληηθεηκέλνπ είλαη ε θαηά ηνλ θαζεγεηή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ θ. Κξεκαιή εχζηνρε παξαηήξεζε, φηη ην επξσπατθφ θνηλσληθφ δίθαην είλαη αθφκε αθσδηθνπνίεην θαη θαηαθεξκαηηζκέλν. Οη δε ελαζρνινχκελνη κε απηφ εξεπλεηέο πιελ ειαρίζησλ εμαηξέζεσλ- αζρνινχληαη κε κεκνλσκέλα δεηήκαηα ρσξίο λα ελζθήπηνπλ ζε κία ινγηθή ελνπνίεζεο ηνπ επξσπατθνχ θνηλσληθνχ δηθαίνπ θαη κάιηζηα απηνηειψο απφ ηηο ηέζζεξηο ζεκειηψδεηο ειεπζεξίεο πνπ απνηεινχλ ηε δηαρξνληθή θνξσλίδα ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Υσξίο λα αλαηξείηαη ινηπφλ ε νπζία θαη ν ππξήλαο ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ θαη ζεκειησδψλ επξσπατθψλ ειεπζεξηψλ είλαη εθηθηή ε παξάιιειε χπαξμε ηζρπξψλ θαη αδηακθηζβήηεησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζε εζληθφ αιιά θπξίσο πιένλ ζε επξσπατθφ επίπεδν. Άιισζηε ε θνηλσληθή ζπλνρή, ε θνηλσληθή ζπζπείξσζε & ε δηαθχιαμε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ απνηεινχλ ηηο νπζηαζηηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ δηαζθάιηζε ηεο πγηνχο εμέιημεο ησλ αλζξψπσλ θαη ησλ εζλψλ. 5

ΔΙΑΓΩΓΗ Ζ ελαζρφιεζε ελφο λνκηθνχ κε ηελ επηζηήκε ηνπ, απαηηεί πλεπκαηηθή ηξηβή θαη γλψζε πνιιψλ αληηθεηκέλσλ δηθαίνπ. Έλαο απφ ηνπο πιένλ ηαρέσο δηακνξθνχκελνπο θιάδνπο δηθαίνπ, είλαη θαη ν θιάδνο ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ. ην κέηξν πνπ επεξεάδεη νινέλα θαη εληνλφηεξα ηελ εγρψξηα ειιεληθή έλλνκε ηάμε, θαζίζηαηαη έλαο ηδηαηηέξσο ελδηαθέξνλ θιάδνο ηεο λνκηθήο επηζηήκεο. Με δεδνκέλε ηελ εληνλφηαηε νηθνλνκηθή θξίζε πνπ βηψλεη ε Δπξψπε, πξντφλ θαη απνηέιεζκα θαη ηεο παγθφζκηαο θαπηηαιηζηηθήο θξίζεο ησλ ηειεπηαίσλ πέληε εηψλ, θξίζηκν είλαη ζήκεξα λα ηδσζεί ζε πνην βαζκφ πξνζηαηεχνληαη, αιιά θαη δχλαληαη λα πξνζηαηεπηνχλ ηα ελ γέλεη θνηλσληθά δηθαηψκαηα θαη νη θνηλσληθέο ειεπζεξίεο. ηα πιαίζηα ηεο αλαδήηεζεο ηεο πξνζηαζίαο ή κε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηα πιαίζηα ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ, ζην πξψην κέξνο γίλεηαη κία ηζηνξηθή αλαδξνκή ηνπ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηε ζεζκνζέηεζε θαη ηελ εθαξκνγή ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, ζην δεχηεξν κέξνο αλαιχνληαη εθείλα ηα άξζξα ηνπ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πνπ αθνξνχλ ζηηο θνηλσληθέο ειεπζεξίεο θαη ζηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα ζην ζχλνιν ηνπο, ζην ηξίην κέξνο γίλεηαη εθηελήο αλαθνξά ζε παιαηφηεξεο αιιά θαη ζε πξφζθαηεο απνθάζεηο ηνπ ΓΔΔ θαη ζην ηέηαξην θαη ηειεπηαίν κέξνο γίλεηαη ζχγθξηζε ησλ επξσπατθψλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ κε άιιεο δηεζλείο έλλνκεο ηάμεηο θαη κε ηελ πξνζηαζία πνπ απηέο παξέρνπλ ζε απηά. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ζηα πιαίζηα θαη ηεο αλσηέξσ αλάιπζεο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηα πιαίζηα ηνπ Υάξηε ησλ ΘΓ ε πεξίπησζε ηεο ΔΡΣ. Δίλαη επίζεο ηδηαηηέξσο ρξήζηκν λα ηδσζεί επθξηλψο, κέρξη πνηνχ νξίνπ παξέρεη ν Δπξσπαίνο λνκνζέηεο ηηο απαξαίηεηεο πξνζηαηεπηηθέο δηθιείδεο ζηε δηθαζηηθή εμνπζία γηα ηελ πξνζηαζία ηεο επξσπατθήο θνηλσληθήο ζπλνρήο. Δπηπξνζζέησο, ζην ηξίην Κεθάιαην ζα γίλεη εθηελήο αλαθνξά ζην γξάκκα θαη ην πλεχκα ησλ απνθάζεσλ ηνπ ΓΔΔ, ηδίσο δε κεηά ηε κεηαξξπζκηζηηθή ζπλζήθε ηεο Ληζζαβφλαο ην 2009. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε αξθεηψλ 6

απνθάζεσλ θαη ην δηθαηνπνιηηηθφ ζπκβνιηζκφ πνπ απηέο εκπεξηέρνπλ, ζα γίλεη επθξηλέζηεξν ην πιαίζην εθαξκνγήο ηνπ Υάξηε. ην ηέηαξην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ζα επηρεηξεζεί κία ζπγθξηηηθή απνηίκεζε ησλ νκνηνηήησλ θαη ησλ πηζαλψλ δηαθνξψλ πνπ παξνπζηάδεη ε έλλνκε ηάμε ηεο ΔΔ (ΓΔΔ), ζε ζρέζε κε απηή ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο (ΔΓΑ), αιιά θαη κε έηεξα επεηξσηηθά δηθαζηήξηα ζην πεδίν ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. ην ηέινο αθνινπζεί επίινγνο κε ηα ηειηθά ζπκπεξάζκαηα επί ησλ αλσηέξσ λνκηθψλ θαη λνκνινγηαθψλ δεηεκάησλ θαη πεξίιεςε ζηελ αγγιηθή γιψζζα. 7

ΜΔΡΟ Α Ιζηοπικό πλαίζιο ηηρ εςπωπαϊκήρ έννομηρ ηάξηρ και ιζηοπική εξέλιξη ηων κοινωνικών δικαιωμάηων ηα πιαίζηα κηαο πξψηεο αλάιπζεο ηνπ ζέκαηνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, απνζαθελίζηεθε φηη φηαλ γίλεηαη ιφγνο γηα επξσπατθή έλλνκε ηάμε, λννχληαη δχν παξάιιεια λνκηθά θαζεζηψηα, δχν παξάιιεινη λνκηθνί θφζκνη. Απηφο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο θαη απηφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σν πκβνχιην ηεο Δπξψπεο, είλαη ε πξψηε ζνβαξή πξνζπάζεηα επξσπατθήο ζπζπείξσζεο κεηά ην Β ΠΠ, ππφ ην θσο θνηλψλ αληηιήςεσλ γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Ηδξχζεθε ζηηο 5 Μαΐνπ 1949, ελψ ηξεηο κήλεο κεηά εηζήιζε ζε απηφ ε Διιάδα σο ην 11 ν κέινο ηνπ. Έλα ρξφλν κεηά, ππφ ην θσο ηεο δηαθεξπρζείζαο ην 1948 Οηθνπκεληθήο Γηαθήξπμεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ απφ ηνλ άξηη ζπζηαζέληα ηφηε Ο.Ζ.Δ, ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο δεκηνπξγεί ηε χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ, (εθεμήο θαινχκελε ΔΓΑ) βάζεη ηεο νπνίαο πξνβιεπφηαλ δηθαηνδνηηθφο κεραληζκφο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο, ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ(εθεμήο θαινχκελν ΔΓΓΑ). Οη δηαθξαηηθέο ή αηνκηθέο πξνζθπγέο πνπ αζθνχληαη ελψπηνλ ηνπ ΔΓΓΑ εξείδνληαη λνκηθά ζηελ ΔΓΑ. Ζ ΔΓΑ έρεη σο επίθεληξν ηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα θαη αμία θαη σο εθ ηνχηνπ ε ζχκβαζε καδί κε ηα ελ ηζρχ Πξφζζεηα Πξσηφθνιια απνηεινχλ έλα επξχ θάζκα πξνζηαζίαο ησλ πνιηηψλ έλαληη νπνησλδήπνηε επηβνπιψλ ησλ δηθαησκάησλ ηνπο. Σν λνκηθφ πιαίζην ηεο ΔΓΑ αθνξά ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ. Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηα πιαίζηα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ην 1961 δεκηνπξγήζεθε ν Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο. Ο Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο δηεπξχλζεθε ζηαδηαθά κε ηελ πξνζζήθε ηξηψλ πξσηνθφιισλ ην 1988, ην 1991 θαη ην 1995, ελψ απφ ην 1999 ηζρχεη ν Αλαζεσξεκέλνο Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο. 8

Ο Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο 1 δηαζθαιίδεη δηθαηψκαηα ζε ηξία επίπεδα: ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο εθηφο ρψξνπ εξγαζίαο ζηνλ θνηλσληθναζθαιηζηηθφ ρψξν Ζ εθαξκνγή ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Υάξηε ειέγρεηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ, ε νπνία επηθνξηίδεηαη κε ηελ εμέηαζε ηνπ παξαδεθηνχ θάζε θξηλφκελεο ππνζέζεσο θαη θαηφπηλ ηελ παξαπέκπεη ζηελ Δπηηξνπή Τπνπξγψλ κε ζπλνδεπηηθή έθζεζε ζπκπεξαζκάησλ γηα ηελ παξαβίαζε ή φρη ησλ δηθαησκάησλ πνπ θαηνρπξψλεη ν Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο απφ ην ελ ιφγσ θξάηνο. Δπίζεο ζχκθσλα κε ην Πξφζζεην Πξσηφθνιιν 2 (πηνζεηεζέλ ην 1995 θαη ηζρχνλ απφ ην 1998) θαζηεξψζεθε κεραληζκφο ζπιινγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Δμ απηήο ηεο πξνζζήθεο ησλ ζπιινγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, αλαγλσξίδεηαη επί ηεο νπζίαο ε δπλαηφηεηα ζπιινγηθήο πξνζθπγήο κε βάζε ηνλ Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Υάξηε, δειαδή πξνζθπγήο θνηλσληθψλ εηαίξσλ, φπσο είλαη νη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, ηα ζπλδηθάηα θαη νη νξγαλψζεηο εξγνδνηψλ. Ο Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο έρεη ζπκβάιιεη θαζνξηζηηθά ζηελ επηξξνή ηεο ελσζηαθήο λνκνζεζίαο θαη ηεο ελσζηαθήο λνκνινγίαο. Δίλαη δε ραξαθηεξηζηηθή ε ζηαζεξή πξνζήισζε ηεο έλλνκεο ηάμεο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο είηε απηή αθνξά ζηνλ πξναλαθεξζέληα Υάξηε είηε ζηηο απνθάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ζηελ αξρή ηεο κε δηάθξηζεο. χκθσλα 3 κε ην άξζξν 15 ηνπ αξρηθνχ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Υάξηε δίλεηαη βάξνο ζηελ αξρή ηεο κε δηάθξηζεο κε θφλην ηα δηθαηψκαηα ησλ ΑΜΔΑ. ην δε αλαζεσξεκέλν ε αξρή απηή 1 Ζ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ ζηελ Δπξψπε ΓΑ 2006 ζει. 242 2 Ζ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ ζηελ Δπξψπε ΓΑ 2006 ζει. 244 3 Grainne de Burca and Bruno de Witte. (2005), Social Rights in Europe, Oxford University Press ζει. 285 9

πξνεθηείλεηαη ελλνηνινγηθά θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο δπλεηηθψλ δηαθξίζεσλ θαη ξαηζηζκνχ, φπσο είλαη ε δηαθνξέο ζην ρξψκα ή ηε θπιή, ηηο πνιηηηθέο ή ηηο ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο θα. πκπεξαζκαηηθά είλαη ζαθέο θαη πξφδειν φηη 4 ε ζεκαληηθφηεξε ζπλεηζθνξά ηνπ θνηλσληθνχ δηθαίνπ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ζην δίθαην ηεο Δ.Δ. είλαη ζην επίπεδν ησλ αξρψλ θαη ησλ αμηψλ. Καη φηη απηέο νη αμίεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ κειινληηθά έηη πεξαηηέξσ θπξίαξρν πφιν ελδπλάκσζεο ηνπ θνηλσληθνχ ξφινπ γηα ηελ θαηάξγεζε ησλ δηαθξίζεσλ πνπ κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη ην Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 1. Δςπωπαϊκή Ένωζη Ζ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα ηδξχζεθε ην 1957 κε ηηο πλζήθεο ηεο Ρψκεο θαη καδί κε ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Άλζξαθα & Υάιπβα (1951) θαη ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Αηνκηθήο Δλέξγεηαο (1957) ζπλαπνηέιεζαλ ηνλ ππξήλα ηεο ηφηε επξσπατθήο νηθνλνκηθήο ελνπνίεζεο. Ζ ΔΟΚ ζεκειηψζεθε ζε έλα ςπρξνπνιεκηθφ θιίκα, κεηά ηε δεκηνπξγία ηνπ δηαθπβεξλεηηθνχ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο πνπ ηδξχζεθε σο ζεκαηνθχιαθαο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, κε ηελ αξρηθή θηινδνμία λα απνηειέζεη πξφηππν ειεχζεξεο αγνξάο ζηα πιαίζηα ηνπ νηθνλνκηθνχ θηιειεπζεξηζκνχ. εκαληηθή επηξξνή ζε απηή ηε θηιειεχζεξε θαηεχζπλζε ηεο ΔΟΚ, έπαημε ξφιν θαη ην γεγνλφο φηη αθελφο ε ζπληξηπηηθή πιεηνλνςεθία ησλ ηδξπηηθψλ θξαηψλ- κειψλ εθπβεξλψλην απφ ζπληεξεηηθέο ή θηιειεχζεξεο πνιηηηθέο δπλάκεηο, αθεηέξνπ ην αληηθνκκνπληζηηθφ θιίκα ηεο επνρήο απέηξεπε νπνηαδήπνηε θνηλσληθή αλαθνξά. Δίλαη άιισζηε πνιχ ραξαθηεξηζηηθφ φηη 5 ε θνηλσληθή αξρή ιείπεη απφ ηηο ηδξπηηθέο ζπλζήθεο. Όηαλ δε εκθαλίδνληαη θνηλσληθέο αλαθνξέο, φπσο ι.ρ. ζηα άξζξα 123-128 κε ηα νπνία ξπζκίδεηαη ε χπαξμε θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Σακείνπ θαη ηα άξζξα 2, 117 θαη 4 Grainne de Burca and Bruno de Witte. (2005), Social Rights in Europe, Oxford University Press ζει. 303 5 Θεζκνί Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο θαη Πξνζηαζία ησλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ζε Γηεζλέο θαη Δζληθφ Δπίπεδν Ννκηθή Βηβιηνζήθε 2009 ζει.76 10

119 κε ηα νπνία πξνζηαηεχνληαη αθελφο ην επίπεδν θαη ε πνηφηεηα δσήο αθεηέξνπ ε ηζφηεηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, γίλνληαη γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηελ νηθνλνκηθή ελνπνίεζε θαη ηελ επξχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηεζζάξσλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ πνπ θαζηεξψλνληαη κε βάζε ην πξσηνγελέο δίθαην ηεο ηφηε ΔΟΚ. Άιιε παξάκεηξνο πνπ δηθαηνινγεί ηελ νπζηαζηηθή αλππαξμία θνηλσληθψλ δηαηάμεσλ απφ ην πξσηνγελέο δίθαην ηεο ΔΟΚ είλαη ε δηακνξθσζείζα ηφηε αληίιεςε φηη ε θνηλσληθή πνιηηηθή, ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα απνηεινχλ αληηθείκελν ησλ εζληθψλ πληαγκάησλ ησλ επηκέξνπο θξαηψλ-κειψλ. Γεδνκέλν ην νπνίν εμεγεί θαη ηελ απφιπηε ηφηε δπζπηζηία έσο θαη δπζαλεμία ησλ εζληθψλ δηθαζηηθψλ αξρψλ πξνο ην Κνηλνηηθφ Γίθαην ζην ελδερφκελν πηζαλήο απηνχ ππεξνρήο ελ ζρέζεη κε ηνπο λφκνπο ή αθφκε θαη ην χληαγκα (!) ησλ επηκέξνπο θξαηψλ κειψλ. ηάζε ε νπνία κάιινλ ζηα πιαίζηα κηαο θαθψο λννχκελεο ακνηβαηφηεηαο, επέθεξε κία εληειψο αξλεηηθή ζηάζε ηνπ ηφηε ΓΔΚ ζε πηζαλά αηηήκαηα γηα παξαβηάζεηο δηθαησκάησλ θαηά ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ιεηηνπξγίαο ηνπ. Δίλαη πξφδειν θαη ζαθέο φκσο, φηη φζν ε επξσπατθή νηθνλνκηθή ελνπνίεζε εκβαζπλφηαλ θαη ε Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα δηεπξπλφηαλ, ζα αλέθππηαλ θνηλσληθά δεηήκαηα πνπ ελ ηνηο πξάγκαζη δεκηνπξγνχζε ην πξσηνγελέο Κνηλνηηθφ Γίθαην. Πνιιψ δε κάιινλ, πνπ ε ΔΟΚ εζηηαζκέλε κέρξη ηφηε ζηνλ νηθνλνκηθά ελνπνηεηηθφ ηεο ξφιν ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαηαθαλή αληηδεκνθξαηηθφηεηα θαη έιιεηςε αληηπξνζσπεπηηθφηεηαο πνπ δηέθξηλε άιια θαη ζπλερίδεη λα δηαθξίλεη ηα φξγαλα ηεο κε πιένλ θξαπγαιέν παξάδεηγκα ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπήδελ ελέπλεε ηα εθαηνκκχξηα ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ γηα λα ηελ αθνινπζήζνπλ ζηελ πεξαηηέξσ εκβάζπλζε θαη ηελ πεξαηηέξσ κεγέζπλζε. Δίλαη ηε δεθαεηία ηνπ 1980 πνπ κε πξσηνβνπιία ηνπ ηφηε πξφεδξνπ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο Εαθ Νηειφξ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ε πξψηε πξνζπάζεηα θνηλσληθήο ζηξνθήο ηεο ΔΟΚ. 11

«Απφ 6 ην 1985 ζηε ζχλνδν ηεο Val Duchesse εγθαηληάζζεθε κε πξσηνβνπιία ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θνηλσληθφο δηάινγνο κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο πλνκνζπνλδίαο πλδηθάησλ θαη ηεο εξγνδνζίαο. Δπίζεο ζχκθσλα κε ηελ έθζεζε Venturini έγηλε γηα πξψηε θνξά εηζαγσγή ησλ φξσλ θνηλσληθφο ρψξνο θαη θνηλσληθή δηάζηαζε. Δπηπξνζζέησο ε θνηλσληθή ζηξνθή απνηππψλεηαη θαη ζηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (1987), κε βάζε ηελ νπνία θαζηεξψλεηαη ε αξρή ηεο απμεκέλεο πιεηνςεθίαο, αληί ηεο κέρξη ηφηε αξρήο ηεο νκνθσλίαο γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ ζε ππνζέζεηο φπσο είλαη ε πγεία θαη ε αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηέινο ε πξσηφγλσξε γηα ηα κέρξη ηφηε θνηλνηηθά δεδνκέλα ζέζπηζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνηηθνχ Υάξηε Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ην 1989.» Με ηε ζπλζήθε σζηφζν ηνπ Μάαζηξηρη, ε Δπξσπατθή Έλσζε επέζηξεςε νπζηαζηηθά ζηε ζθαίξα ηνπ νηθνλνκηζκνχ, παξαβιέπνληαο επί ηεο νπζίαο ηα θνηλσληθά δεηήκαηα θαη ηα δηθαηψκαηα ή ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε ζέηνληάο ηα ζην πεξηζψξην ησλ νηθνλνκηθψλ δεηεκάησλ κε θφλην ηε δεκηνπξγία ηεο Οηθνλνκηθήο & Ννκηζκαηηθήο Έλσζεο θαη ηνπ επξψ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο. 2. ςνθήκη Άμζηεπνηαμ & ύνοδορ Λιζζαβόναρ Μεπική αλλαγή πλεύζηρ Μφιηο ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ε θαηάζηαζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε άξρηζε λα μαλααιιάδεη πεξηζζφηεξν ππέξ ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. Με πξνεμάξρνπζα ηελ ηξνπνπνηεηηθή ησλ ηδξπηηθψλ ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ην 1997 επαλέξρνληαη ζηαδηαθά νη θνηλσληθέο αμίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. «Ζ 7 πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ηνπ 1997 πξνζέζεζε κία λέα ηέηαξηε παξάγξαθν ζην Πξννίκην ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή έλσζε, θαηά 6 Θεζκνί Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο θαη Πξνζηαζία ησλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ζε Γηεζλέο θαη Δζληθφ Δπίπεδν Ννκηθή Βηβιηνζήθε 2009 ζει.95-96 7 Θεζκνί Κνηλσληθήο θ θαη Πξνζηαζία ησλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ζε Γηεζλέο θαη Δζληθφ Δπίπεδν Ννκηθή Βηβιηνζήθε 2009 ζει.104 12

ηελ νπνία ηα θξάηε-κέιε επηβεβαηψλνπλ ηελ πξνζήισζε ηνπο ζηα ζεκειηψδε θνηλσληθά δηθαηψκαηα φπσο πξνζδηνξίδνληαη ζηνλ Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Υάξηε αιιά θαη ζηνλ Κνηλνηηθφ Υάξηε ησλ ζεκειησδψλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ (1989). ην πιαίζην απηφ ηξνπνπνηήζεθαλ ηα άξζξα 2 θαη 3 ηεο ηφηε πλζδκ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο έληαμεο ζηνπο ζθνπνχο ηεο Έλσζεο «ηεο αξκνληθήο θαη εμηζνξξνπεκέλεο αλάπηπμεο νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, πςεινχ επηπέδνπ απαζρφιεζεο, θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, βηψζηκεο αλάπηπμεο, ζεβαζκνχ ηνπ πεξηβάιινληνο θαη πςεινχ βαζκνχ ζχγθιηζεο ησλ νηθνλνκηθψλ επηδφζεσλ» κέζσ ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ αλαπηπμηαθψλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ. Σν 2000 8 ζηε ζχλνδν ηεο Ληζζαβφλαο εηζάρζεθε γηα πξψηε θφξα ν φξνο ηεο απαζρνιεζηκφηεηαο. Όξνο θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο εθδεισηηθφο ζπληαθηηθήο ακεραλίαο ή ηνπιάρηζηνλ απιήο πξνζπάζεηαο απνθπγήο ηνπ πξνδήισο ζαθέζηεξνπ φξνπ ηεο απαζρφιεζεο κε απψηεξν ζηφρν ηελ πξνζπάζεηα θαζηέξσζεο εξγαζηαθήο επειημίαο θαη νπζηαζηηθήο απνλεχξσζεο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζην επξσπατθφ λνκνζεηηθφ θαη λνκνινγηαθφ πιαίζην. 3. Υάπηηρ Θεμελιωδών Γικαιωμάηων ηηρ Δςπωπαϊκήρ Ένωζηρ Νίκαια 2000 Σν 9 1999 ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Κνισλίαο είρε ηελ ηδέα λα δεκηνπξγήζεη έλαλ Υάξηε γηα ηα ζεκειηψδε αηνκηθά, θνηλσληθά θαη πνιηηηθά δηθαηψκαηα πνπ ίζρπαλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. Με ηελ ππαγσγή ησλ δηθαησκάησλ πνπ πεξηειάκβαλε ν Κνηλνηηθφο Υάξηεο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ ην 1989, αιιά θαη κε ζαθείο επηξξνέο απφ ηε ΔΓΑ, νη Δπξσπαίνη εγέηεο ζθέθηεθαλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα πξφθξηκα γηα ην ζρεδηαδφκελν θαη ππεξαηζηφδνμν φπσο απέδεημε ν ρξφλνο, χληαγκα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε ζηφρν λα πξνζεγγίζνπλ 8 Θεζκνί Κνηλσληθήο θ θαη Πξνζηαζία ησλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ζε Γηεζλέο θαη Δζληθφ Δπίπεδν Ννκηθή Βηβιηνζήθε 2009 ζει.105 9 http://europa.eu/legislation_summaries/justice_freedom_security/combating_ discrimination/l33501_el.htm 13

ζηελφηεξα ηελ επξσπατθή θαη δχζπηζηε νκνινγνπκέλσο- θνηλσλία πνιηηψλ. ηελ αξρή είρε πξνβιεθζεί 10 ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα θαη νη θνηλσληθέο ειεπζεξίεο λα κελ πεξηιακβάλνληαη ζην Υάξηε, κε ην δεδνκέλν φηη εηνχηα ζα δηαζθαιίδνλην ζηα πιαίζηα ησλ εζληθψλ ελλφκσλ ηάμεσλ. Σέηνηα πξννπηηθή ζα απνδπλάκσλε ηελ πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζε ελσζηαθφ επίπεδν θαη αληηκεησπίδνληαο ηελ απφιπηε αληίδξαζε ησλ ζπλδηθάησλ, ηειηθά θαη επηπρψο γηα ηελ πξννπηηθή ηνπ ελ γέλεη ελσζηαθνχ δηθαίνπ, θαη δελ πξνρψξεζε. Ο Υάξηεο νινθιεξψζεθε ζηηο 2 Οθησβξίνπ 2000 απφ έλα πξσηφηππν γηα ηα ελσζηαθά δεδνκέλα φξγαλν, ηε πλέιεπζε, θαη πεξηείρε ζε επηά θεθάιαηα αηνκηθά, πνιηηηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Με βάζε ην άξζξν 51 παξάγξαθνο 1 αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά: «Οη δηαηάμεηο ηνπ παξφληνο Υάξηε απεπζχλνληαη ζηα φξγαλα θαη ηνπο νξγαληζκνχο ηεο Έλσζεο, ηεξνπκέλεο ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο». Με απηή ηε δηάηαμε απνθιείεηαη ζπλεπψο ν θχξηνο φγθνο ππνζέζεσλ κε θνηλσληθή βαξχηεηα πνπ πξνέξρεηαη απφ κεκνλσκέλεο παξαβηάζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ο ζεβαζκφο ηνπ Υάξηε ζπλεπψο ιεηηνπξγεί κφλν γηα ηα ελσζηαθά φξγαλα θαη φρη ηα επηκέξνπο θξάηε-κέιε ηα νπνία απνηεινχλ ελ ηνηο πξάγκαζη κέξνο ηεο επξσπατθήο έλλνκεο ηάμεο. Δλδεηθηηθφ ηνπ ζεκαληηθνχ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδεη ν Υάξηεο εθεμήο ζηε λνκνπαξαγσγηθή θαη λνκνινγηαθή δηαδηθαζία ηεο Έλσζεο θαη ησλ επηκέξνπο θξαηψλ-κειψλ, απνηειεί θαη ε πηνζεηεζείζα Αλνηρηή Μέζνδνο πληνληζκνχ 11 ζηε δηακφξθσζε ησλ δεηεκάησλ απαζρφιεζεο θαη θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Σν θξίζηκν ζεκείν βέβαηα είλαη φηη ν Υάξηεο ζηελ αξρή θαη παξά ην γεγνλφο φηη θάιππηε έλαλ επξχ θαηάινγν θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ δελ είρε νπδεκία δεζκεπηηθφηεηα. Απηφ άιιαμε ην 2007 κε ηελ 10 Διιεληθή Δηαηξεία Γηθαίνπ ηεο Δξγαζίαο θαη ηεο Κνηλσληθήο Αζθαιίζεσο (ΔΓΔΚΑ). (2010), Οηθνλνκηθέο ειεπζεξίεο, θνηλσληθά δηθαηψκαηα & ε απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ζην δίθαην ηεο Δ.Δ., Δθδφζεηο άθθνπιαο Αζήλα Θεζζαινλίθε ζει. 79 11 Θεζκνί Κνηλσληθήο θαη Πξνζηαζία ησλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ζε Γηεζλέο θαη Δζληθφ Δπίπεδν Ννκηθή Βηβιηνζήθε 2009 ζει.106 14

θχξσζή ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο ηεο Ληζζαβφλαο, κε βάζε ηελ νπνία ηεο ν Υάξηεο είλαη λνκηθά δεζκεπηηθφο πάληνηε βεβαίσο, ζην άθξσο πεξηνξηζηηθφ πιαίζην πνπ πξναλαθέξζεθε. Ζ αλαθεξζείζα λνκηθή δεζκεπηηθφηεηα δελ επάγεηαη χπαξμε αγψγηκεο αμίσζεο θαη άξα δπλαηφηεηα εγέξζεσο αγσγήο θαη ζην πεδίν ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, δηφηη φπσο πξναλαθέξζεθε θαιχπηεη κφλν δεηήκαηα ελσζηαθήο αξκνδηφηεηαο θαη φρη δεηήκαηα παξαβηάζεσλ πνπ εξείδνληαη ζε πξάμεηο, παξαιείςεηο ή πιηθέο ελέξγεηεο ησλ επηκέξνπο θξαηψλ κειψλ κε πξνθαλέο απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη θελφ θαη αλαπφθεπθηε αλαζθάιεηα ελσζηαθνχ θνηλσληθνχ δηθαίνπ, ζηνπο ηνκείο πνπ ε Δπξσπατθή Έλσζε δελ έρεη αξκνδηφηεηεο. 4. Η Μεηαππςθμιζηική ςνθήκη ηηρ Λιζζαβόναρ Ζ Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε ηεο Ληζζαβφλαο πνπ ςεθίζζεθε ζηηο 13 Γεθεκβξίνπ 2007 θαη ηζρχεη απφ ηελ 1 Γεθεκβξίνπ 2009, απνηέιεζε απφηνθν θαη ζπλέρεηα ηεο απνηπρεκέλεο ειέσ γαιιηθνχ θαη νιιαλδηθνχ δεκνςεθίζκαηνο ελ έηεη 2005- πξνζπάζεηαο γηα δεκηνπξγία Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο. Γηα ηεο ζπλζήθεο απηήο νη ηξεηο παιαηνί ππιψλεο (Δπξσπατθέο Κνηλφηεηεο-ΚΔΠΠΑ ΑΓΠ) εληαηνπνηήζεθαλ ππφ ηε ζθέπε ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο. Παξάιιεια ε πλζήθε ηεο Ληζζαβφλαο, πξνζπάζεζε λα ελζσκαηψζεη κεγάιν θνκκάηη ηνπ ζρεδίνπ γηα ην Δπξσπατθφ χληαγκα θαη εηδηθφηεξα ζην άξζξν 2 παξάγξαθνο 3 ηεο αλαθέξεηαη ζε παλνκνηφηππν ηφλν, φηη βαζηθφο ζηφρνο ηεο Έλσζεο είλαη «ε άθξσο αληαγσληζηηθή θνηλσληθή νηθνλνκία ηεο αγνξάο». Δίλαη πξνθαλέο θαη πξφδειν φηη ελππάξρεη θαη εδψ φπσο θαη ζε πξνεγνχκελε έληνλε ζπληαθηηθή ακεραλία ελ ζρέζεη κε ηε δπλεηηθή πνιηηηθή θαηεχζπλζε πνπ ζα ιάβεη ε Έλσζε θαη ην δηθαηηθφ ηεο πιαίζην ζπλ ησ ρξφλσ. Δλ κέζσ πξνδήισο νηθνλνκηθψλ φξσλ θαη θξαπγαιέαο εζηίαζεο ζηηο απφιπηεο νηθνλνκηθέο ειεπζεξίεο, ελ είδεη δηαζθέδαζεο πηζαλψλ αξλεηηθψλ εληππψζεσλ ηνπνζεηείηαη θαη ν επηζεηηθφο πξνζδηνξηζκφο θνηλσληθή ζηνλ ζαθέζηαην φξν νηθνλνκία 15

ηεο αγνξάο. Απηφ πνπ θάλεη επίζεο εληχπσζε, είλαη ν ππεξζεηηθφο βαζκφο πνπ πξνζδηνξίδεη ελλνηνινγηθά ηελ έλλνηα ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ππφ ηε δηάηαμε «άθξσο αληαγσληζηηθή» θαη φρη πηζαλψο απιψο αληαγσληζηηθή. Τπάξρεη 12 βεβαίσο θαη ε απάιεηςε ησλ φξσλ πεξί «αλφζεπηνπ θαη ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ» απφ ηελ αξρηθή πληαγκαηηθή πλζήθε θαη ε αληηθαηάζηαζε ηνπ κε ηελ πξφβιεςε φηη «ε Έλσζε εγθαζηδξχεη εζσηεξηθή αγνξά» κεηά απφ ζρεηηθή παξέκβαζε ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γαιιηθήο Γεκνθξαηίαο, ε νπνία πηζαλψο λα δψζεη θνηλσληθφηεξε δηάζηαζε ζην λνκνζεηηθφ πιαίζην ηεο Έλσζεο. 5.Σο Γικαζηήπιο ηηρ Δςπωπαϊκήρ Ένωζηρ Σν Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (πξψελ Γηθαζηήξην Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ-ΓΔΚ) ηδξπζέλ ην 1952, απνηειεί καδί κε ην Γεληθφ Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (πξψελ Πξσηνδηθείν Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ-ΠΔΚ ηδξπζέλ ην 1989) θαη ην Γηθαζηήξην ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, ηελ επξσπατθή δηθαηνδνηηθή έλλνκε ηάμε. Σν ΓΔΓΔΔ αζρνιείηαη κε ππνζέζεηο ηδησηψλ ή θαη εηαηξεηψλ, ελψ ην Γηθαζηήξην Γεκφζηαο Γηνίθεζεο δπλάκεη ηνπ άξζξνπ 270 ιδδ αζρνιείηαη απνθιεηζηηθά κε αλαθχπηνπζεο δηαθνξέο κεηαμχ ηεο Έλσζεο θαη ησλ ππαιιήισλ απηήο. Σν ΓΔΔ 13 είλαη επηθνξηηζκέλν ζε αλψηεξν επίπεδν γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο νκνηνκνξθίαο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Απνηειείηαη απφ δηθαζηέο έλαλ απφ θάζε θξάηνο-κέινο θαη νθηψ γεληθνχο εηζαγγειείο. Ζ δηαζθάιηζε ηεο ελφηεηαο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ θαη ηεο δηθαητθήο αζθάιεηαο πνπ πξέπεη λα δηέπεη ηελ ελσζηαθή έλλνκε ηάμε επηηπγράλεηαη κε ηηο πέληε θχξηεο αξκνδηφηεηεο ηνπ νη νπνίεο είλαη: 12 Θεζκνί Κνηλσληθήο θαη Πξνζηαζία ησλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ζε Γηεζλέο θαη Δζληθφ Δπίπεδν Ννκηθή Βηβιηνζήθε 2009 ζει.109 13 http://europa.eu/about-eu/institutions-bodies/court-justice/index_el.htm 16

αηηήζεηο έθδνζεο πξνδηθαζηηθψλ απνθάζεσλ πξνζθπγέο γηα ηελ παξάβαζε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ απφ θπβεξλήζεηο πνπ εκπίπηνπλ ζε απηφ πξνζθπγέο αθχξσζεο θαηά ησλ λφκσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πνπ πηζαλψο παξαβηάδνπλ ην ελσζηαθφ δίθαην πξνζθπγέο γηα παξαιείςεηο απφ ηελ πιεπξά ησλ ελσζηαθψλ νξγάλσλ γηα επηβεβιεκέλεο πξάμεηο ή πιηθέο ελέξγεηεο αξπφκελεο ηελ ππφζηαζή ηνπο εθ ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ επζείεο πξνζθπγέο θπζηθψλ πξνζψπσλ ή εηαηξεηψλ/νξγαληζκψλ θαηά απνθάζεσλ ή ελεξγεηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Καηφπηλ ηεο αλσηέξσ δηάθξηζεο αξκνδηνηήησλ ηνπ ΓΔΔ θαζίζηαηαη ζαθέο, φηη έλα εθ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ πεδίσλ δηθαηνδνζίαο ηνπ Γηθαζηεξίνπ είλαη θαη ν πξφδεινο ζπκβνπιεπηηθφο ηνπ ξφινο, γηα ηελ λνκνινγηαθή ελφηεηα ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, ζηελ πεξίπησζε ηεο πξψηεο θαηά ζεηξά αλαθεξνκέλεο αξκνδηφηεηαο γηα θαηφπηλ ππνβνιήο εξσηήκαηνο απφ εζληθνχ δηθαζηεξίνπ έθδνζεο πξνδηθαζηηθήο απνθάζεσο, ε νπνία έρεη δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα γηα ην εξσηψλ δηθαζηήξην. ηελ πεξίπησζε δε πνπ αλαθχπηεη δήηεκα πνπ εκπίπηεη ζε πεδίν εθαξκνγήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζε αλψηαηα δηθαζηήξηα ηεο Διιάδνο φπσο είλαη ν Άξεηνο Πάγνο, ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο αιιά θαη ην Αλψηαην Δηδηθφ Γηθαζηήξην, είλαη ππνρξεσηηθφ ην πξνδηθαζηηθφ εξψηεκα ζην ΓΔΔ. Σν ζέκα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο έρεη λα θάλεη κε ηε δηειθπζηίλδα ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ ειεπζεξηψλ ζηελ επξσπατθή έλλνκε ηάμε, ηδίσο δε φπσο απηή αλαδεηθλχεηαη κέζα απφ ηα άξζξα ηνπ Υάξηε ησλ ΘΓ ηεο ΔΔ αιιά θαη ηηο απνθάζεηο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Παξαθνινπζεκαηηθά γίλεηαη κλεία θαη ζε λνκηθά δεηήκαηα πνπ αλάγνληαη ζην δίθαην πνπ απνξξέεη απφ ηνλ Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Υάξηε (ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο), θαζψο αθελφο ππάξρεη ακεζφηαηε επηξξνή κεηαμχ ησλ δχν λνκηθψλ θαζεζηψησλ, αθεηέξνπ ν Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο πξνεγήζεθε ρξνλνινγηθά (1961 & 17

αλαζεψξεζε ην 1996) ηνπ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (2000 & λνκηθά δεζκεπηηθφο απφ ηελ θχξσζε ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο) θαη ζπλεπψο ηνλ επεξέαζε θαζνξηζηηθά. ΜΔΡΟ Β ΚΔΦΑΛΑΙΟ Α Δμβάθςνζη και ανάλςζη ηων κοινωνικών δικαιωμάηων ζηο Γ.Δ.Δ. Απνηειεί 14 θνηλφ ηφπν φηη ηα θνηλσληθά-νηθνλνκηθά δηθαηψκαηα ζηνλ επξσπατθφ ρψξν απνηεινχλ σο επί ην πιείζηνλ επρνιφγηα, επζεβείο πφζνπο ηεο επξσπατθήο θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο ζπλ δηακνξθνχκελεο επξσπατθήο έλλνκεο ηάμεο. Απφ ηελ αλσηέξσ αλάιπζε ηνπ επξχηεξνπ πνιηηηθνχ θαη λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ηεο επξσπατθήο έλλνκεο ηάμεο θαη ηδίσο απηήο ηεο Δ.Δ. πξνέθπςε ζαθψο κία πξνθαλήο θαη μεθάζαξε δπζθηλεζία θαη δηζηαθηηθφηεηα ζηελ πξνάζπηζε θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη θνηλσληθψλ ειεπζεξηψλ. Σν Γ.Δ.Δ. απνηειεί ηνλ δηθαηνδνηηθφ βξαρίνλα απηψλ ησλ επξσπατθψλ πνιηηηθψλ θαη λνκνζεζηψλ. ε πνην βαζκφ ζπλεηέιεζε ζηε ζεκεξηλή αρλή επξσπατθή θνηλσληθή πξνζηαζία θαη θαηά πφζν ε λνκνινγία ηνπ πξψελ ΓΔΚ θαη ήδε Γ.Δ.Δ. δηακφξθσζε αλ φρη επεμέηεηλε ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία ζε ζπγθεθξηκέλα πεδία δξάζεο. Καηαξράο φπσο αλαιχζεθε αλσηέξσ ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα ζην επίπεδν ηεο Δ.Δ. ηδψζεθαλ παξαθνινπζεκαηηθά κέζσ ηεο πξνζηαζίαο ησλ ηεζζάξσλ ζεκειησδψλ ηδξπηηθψλ ζα ηνικνχζα λα ππνζηεξίμσειεπζεξηψλ ηεο (πξνζψπσλ, εκπνξεπκάησλ, ππεξεζηψλ, 14 http://web.abo.fi/instut/imr/courses/webinfo/esc2012/powerpoints/coc%20 Social%20Charter%20Turku.pdf 18

θεθαιαίσλ).γεκηνπξγήζεθε 15 δειαδή έλαο ηδηφηππνο θιάδνο δηθαησκάησλ ζε θάζε πεξίπησζε μερσξηζηφο- ηα νηθνλνκηθφ-θνηλσληθά δηθαηψκαηα. ηα πιαίζηα απηά ησλ δηθαησκάησλ ην Γ.Δ.Δ. δηαδξακάηηζε ξφιν απηφλνκνπ δηακνξθσηή θαη ηνπ θνηλσληθνχ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ., δεδνκέλν ην νπνίν αληαλαθιάηαη θαη ζην γεγνλφο φηη, ην λνκνζεηηθφ πιαίζην ηνπ επξσπατθνχ θνηλσληθνχ δηθαίνπ πιείζηεο θνξέο ελζσκάησζε λνκνινγηαθέο αξρέο ηνπ Γ.Δ.Δ. Απηφο ν πξαηηνξηαλφο 16 δηθαζηηθφο αθηηβηζκφο ηνπ Γ.Δ.Δ. πξνήιζε ζαθψο απφ ηηο πεξηζηάζεηο θαη θπξίσο απφ ηελ αλαγθαηφηεηα θάιπςεο πιείζησλ λνκνζεηηθψλ θελψλ θαη ζην θξηλφκελν δηθαηηθφ πεδίν. Πξνο πνηα φκσο θαηεχζπλζε θηλήζεθε ε λνκνινγία ηνπ Γ.Δ.Δ.; ε πξψηε θάζε δηεπθξηλίδεηαη φηη, «Σν 17 Γ.Δ.Δ. είρε εμαξρήο σο ππέξηαην ζθνπφ θαη αμία αλαθνξάο ηε δεκηνπξγία ηεο Κνηλήο Αγνξάο θαη σο sine qua non πξνυπφζεζε γηα απηή : ηελ απαγφξεπζε νπνησλδήπνηε πεξηνξηζκψλ ή ζηξέβισζεο ηνπ ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ (άξζξν 81 πλζδκ) ηελ πξναγσγή ησλ ζεκειησδψλ ηεζζάξσλ ειεπζεξηψλ κεηαθίλεζεο(άξζξα 23 θ.ε., 49 πλζδκ).» Αλ θαη ην Γ.Δ.Δ. λνκνινγηαθά ελζσκαηψλεη ηηο θνηλέο ζπληαγκαηηθέο παξαδφζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ θαη δείρλεη λα ην εθαξκφδεη απαξαζάιεπηα ζην πεδίν ησλ νηθνλνκηθψλ ειεπζεξηψλ, δε θαίλεηαη λα πξάηηεη ην ίδην φηαλ πξφθεηηαη γηα ηηο θνηλσληθέο ειεπζεξίεο θαη ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Θα ήηαλ θξίζηκν ζε απηφ ην ζεκείν λα δηεξεπλεζεί ε νπζία θαη νη δηαθνξέο θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη νηθνλνκηθψλ ειεπζεξηψλ θαη πσο απηά ηα δεδνκέλα επεξεάδνπλ ηε λνκνινγία ηνπ Γ.Δ.Δ. ηδίσο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία πνπ πθίζηαηαη θαη ν Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δ.Δ. 15 Malcolm Langford. (2009), Social rights Jurisprudence, Cambridge University Press, ζει. 453 16 Ibidem, ζει. 454 17 Θεζκνί Κνηλσληθήο θαη Πξνζηαζία ησλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ζε Γηεζλέο θαη Δζληθφ Δπίπεδν Ννκηθή Βηβιηνζήθε 2009, ζει.80 19

Οη νηθνλνκηθέο ειεπζεξίεο απνηεινχλ ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ιεηηνπξγίαο ηεο Δ.Δ. Πξνο ηνχην ην Γ.Δ.Δ. θαη ζεβφκελν ηνλ θαζνξηζηηθφ ξφιν πνπ απηέο δηαδξακαηίδνπλ ζηελ Κνηλή Αγνξά, ζπλέβαιε 18 κε απνθαζηζηηθφ ηξφπν θαη κέζσ δηαζηαιηηθήο εξκελείαο ησλ ειεπζεξηψλ απηψλ, φρη κφλν ζηε δηαηήξεζε ηνπο αιιά θαη ζηελ εμέιημή ηνπο κέζα ζην ρξφλν. Απφ ηελ άιιε δελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζνχλ νη πξνζπάζεηεο ηνπ Γ.Δ.Δ θαη ζηελ πηνζέηεζε θνηλσληθψλ αξρψλ φηαλ λνκνινγεί. Ζ 19 απφθαζε Strauder ελ έηεη 1969 απνηειεί ζηαζκφ ζηελ θνηλσληθή ηζηνξία ηεο Δπξψπεο θαη φρη κφλν ηνπ Γ.Δ.Δ., θαζφηη γίλεηαη γηα πξψηε θνξά δεθηφ φηη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη άξα θαη ηα θνηλσληθά- απνηεινχλ αλαπφζπαζην ηκήκα ησλ πξνζηαηεπφκελσλ απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην γεληθψλ αξρψλ, θαη φηη νη θνηλνηηθέο πξάμεηο πξέπεη λα ζπκβαδίδνπλ πξνο απηέο. Ζ άιιε ζεκαληηθφηεξε απφθαζε πνπ θαηαδεηθλχεη ζαθψο θαη πξνδήισο ηνλ θνηλσληθφ ξφιν πνπ δηαδξακάηηζε ην Γ.Δ.Δ. είλαη ε απφθαζε Wachauf κε βάζε ηελ νπνία ε πξνζηαζία ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ δελ αθνξά κφλν ηηο πξάμεηο ησλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ αιιά θαη πξάμεηο ή παξαιείςεηο εζληθψλ νξγάλσλ κε ηηο νπνίεο γίλεηαη κεηαθνξά θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζηηο εζληθέο έλλνκεο ηάμεηο. Με απηή ηελ απφθαζε θαιχπηεηαη ζνβαξφ θελφ ηνπ λνκνζέηε θαη αλαδεηθλχεηαη ν αλσηέξσ αλαθεξζείο αθηηβηζηηθφο πξαηηνξηαλφο ξφινο ηνπ Γ.Δ.Δ. ελ πξνθεηκέλσ πξνο μεθάζαξε θνηλσληθή θαηεχζπλζε. Με δεδνκέλε ηελ θνηλσληθή θαηεχζπλζε ζπγθεθξηκέλσλ απνθάζεσλ ηνπ Γ.Δ.Δ. θαη ηελ αλσηέξσ πιήξσο δηεξεπλεζείζα αιιεινπρία αιιειεπίδξαζε θαη ζπλεθηηθφηεηα κεηαμχ ησλ δχν παξάιιεισλ επξσπατθψλ ελλφκσλ ηάμεσλ, ην Γ.Δ.Δ. 20 έγηλε εκκέζσο απνδέθηεο ηεο 18 Διιεληθή Δηαηξεία Γηθαίνπ ηεο Δξγαζίαο θαη ηεο Κνηλσληθήο Αζθαιίζεσο (ΔΓΔΚΑ). (2010), Οηθνλνκηθέο ειεπζεξίεο, θνηλσληθά δηθαηψκαηα & ε απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ζην δίθαην ηεο Δ.Δ., Δθδφζεηο άθθνπιαο Αζήλα Θεζζαινλίθε, ζει. 5 19 Ibidem ζει.6 20 Ibidem ζει. 7 20

επηθξφηεζεο ηνπ ΔΓΓΑ ζηελ ππφζεζε Bosphorus Airways, ην νπνίν δηθαηνιφγεζε ζηελ απφθαζε ηνπ φηη: θαηαλνεί ηε δξάζε θξάηνπο ε νπνία επηβάιιεηαη απφ ζπκκεηνρή ηνπ ζε δηεζλή νξγαληζκφ πνπ ζέβεηαη θαη δηαθπιάηηεη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα. Δδψ ππάξρεη θπζηθά θαη ν αληίινγνο. Σα ηδξπηηθά θξάηε-κέιε ηεο ηφηε ΔΟΚ εμφπιηζαλ ην ηδξπζέλ ην 1952 Γ.Δ.Κ. κε ππεξβνιηθέο εμνπζίεο 21 δηακφξθσζεο λνκνινγηαθνχ πιαηζίνπ θαη άξα ζηαδηαθά -φπσο πξναλαθέξζεθε- θαη λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ. Απηφ ζπλάγεηαη απφ ην παιαηφ άξζξν 164 ηεο πλζδκ θαη ην αλάινγν άξζξν 19 ηεο ηζρχνπζαο θαη ήδε θπξσζείζαο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο ηεο Ληζζαβφλαο κε βάζε ην νπνίν ην Γ.Δ.Κ.: «εμαζθαιίδεη ηελ ηήξεζε ηνπ δηθαίνπ ζηελ εξκελεία θαη ζηελ εθαξκνγή ησλ ζπλζεθψλ.» Με ηελ παξνχζα δηάηαμε πνπ εθθξάδεη ηνλ πεξηξξέσλ εθεζπραζκφ γηα ηηο εθηεηακέλεο αξκνδηφηεηεο ηνπ Γ.Δ.Κ. θαη ηελ πηζαλφηεηα λα αμηνπνηήζεη απηέο ηηο ζεζκηζκέλεο ππεξεμνπζίεο ηνπ ζε κε θνηλσληθή θαηεχζπλζε θαηαδεηθλχνπλ κηα πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο αιάζεηεο θαη ππέξηεξεο ησλ εζληθψλ έλλνκσλ ηάμεσλ δηθαζηηθήο εμνπζίαο κε ζπλεπαγφκελεο επηπηψζεηο θαη ζηνλ ηνκέα ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. 21 Ibidem ζει. 77,79 21

ΚΔΦΑΛΑΙΟ Β Ο Υάπηηρ Θεμελιωδών Γικαιωμάηων μεηά ηη ςνθήκη ηηρ Λιζζαβόναρ Μεηά ηηο 13 Γεθεκβξίνπ ηνπ έηνπο 2007 ν Υάξηεο ησλ ΘΓ 22 ηεο ΔΔ αλήρζε ζε πξσηνγελέο θνηλνηηθφ δίθαην θαη πεξηέρεη νξηζκέλεο ξπζκίζεηο, νη νπνίεο ζα έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζηελ πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ νη νπνίεο είλαη νη εμήο: ην λέν άξζξν πνπ πξνζεηέζε ζηε πλζδδ πηνζεηείηαη έλαο θαηάινγνο αμηψλ ζηηο νπνίεο βαζίδεηαη ε Έλσζε θαη είλαη θνηλέο ζηα Κξάηε κέιε, ζηνλ νπνίν ζπγθαηαιέγνληαη θαη ε δηθαηνζχλε θαη ε αιιειεγγχε. Δπίζεο ζην λέν άξζξν 2 ηεο πλζδδ πηνζεηείηαη έλαο θαηάινγνο ζηφρσλ ηεο Έλσζεο, έλαο εθ ησλ νπνίσλ είλαη θαη ε πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο. Δπηπξφζζεηα ζην άξζξν 5 ηεο πλζλδδ εηζάγεηαη κία εηδηθή ηξνπνπνίεζε ππφ ηε κνξθή νξηδφληηαο ξήηξαο ε νπνία πξνβιέπεη φηη: ε Έλσζε θαηά ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ δξάζεσλ ηεο ζπλεθηηκά ηηο απαηηήζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ πξναγσγή πςεινχ επηπέδνπ απαζρφιεζεο, κε ηε δηαζθάιηζε ηεο θαηάιιειεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, κε ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ θαζψο θαη κε πςειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο, θαηάξηηζεο θαη πξνζηαζίαο ηεο αλζξψπηλεο πγείαο. ρεηηθά κε ηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία θξίζηκε είλαη ε ζπκπιήξσζε ζην άξζξν 174 ηεο πλζδκ νξηδφκελσλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ ηεο Δ.Δ. κε ηελ πξνψζεζε κέηξσλ ηδίσο γηα ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο. Δπίζεο ζην άξζξν 5β ηεο πλζλδδ εηζάγεηαη κία εηδηθή ηξνπνπνίεζε ε νπνία πξνβιέπεη φηη ε Έλσζε θαηά ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ δξάζεσλ ηεο επηδηψθεη λα θαηαπνιεκήζεη θάζε δηάθξηζε 22 Δπξσπαίσλ Πνιηηεία. (ηεχρνο 2/2008), Θεκαηηθή ηεχρνπο: Κνηλσληθή Αζθάιεηα, Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπιαο, Σδνχιηα Ζιηνπνχινπ ηξάγγα, ζειίδεο 325-327 22

ιφγσ θχινπ, θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθείαο ε πεπνηζήζεσλ, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ. Δπίζεο ηδηαηηέξσο θξίζηκεο είλαη νη δηαηάμεηο πνπ πξνζεηέζεζαλ ζην άξζξν 42 ηεο πλζδκ θαη νη νπνίεο επηηξέπνπλ ζηα θξάηε-κέιε λα έρνπλ επηξξνή ή αθφκα θαη λα αλαζηέιινπλ ηε ζπλήζε λνκνζεηηθή δηαδηθαζία, εθφζνλ ζεσξνχλ φηη ζρέδην λνκνζεηηθήο πξάμεο ζα έζηγε ζεκαληηθέο πηπρέο ηνπ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιηζεο ή ζα επεξέαδε ηε δεκνζηνλνκηθή ηζνξξνπία ηνπ ελ ιφγσ ζπζηήκαηνο. Βάζεη ηνπ λένπ άξζξνπ 136α, ε Έλσζε αλαγλσξίδεη θαη πξνάγεη ην ξφιν ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ ζην επίπεδν ηεο, ζέηνληαο ππφςηλ θαη ηελ πνηθηινκνξθία αιιά θαη ηελ ελ γέλεη απηνλνκία ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ. ην ίδην άξζξν αλαθέξεηαη φηη ε ηξηκεξήο θνηλσληθή ζχλνδνο θνξπθήο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε ζπκβάιιεη ζηνλ θνηλσληθφ δηάινγν. ην άξζξν 152 παξάγξαθνο 2 ηεο πλζδκ πξνζεηέζε εδάθην κε βάζε ην νπνίν ε δξάζε ηεο Έλσζεο ελζαξξχλεη ηε ζπλεξγαζία ησλ Κξαηψλ-κειψλ κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο ησλ πγεηνλνκηθψλ ηεο ππεξεζηψλ ζηηο παξακεζφξηεο πεξηνρέο. Σέινο κία αθφκε ζεηηθή πηπρή γηα ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα ζηελ επξσπατθή έλλνκε ηάμε είλαη φηη ζην λέν ηίηιν ΥΗ πεξηιακβάλεηαη πιένλ θαη ν αζιεηηζκφο, ελψ ε έλλνηα ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο γίλεηαη έλαο μερσξηζηφο ηίηινο. ηνλ 23 αληίπνδα φισλ ησλ αλσηέξσ άξζξσλ πνπ δξνπλ πξνζηαηεπηηθά γηα ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα είλαη ε γεληθή εμνπζηνδφηεζε ηνπ άξζξνπ 308 ηεο πλζδκ δπλάκεη ηνπ νπνίνπ πξνβιέπεηαη φηη αλ ελέξγεηα ηεο θνηλφηεηαο ζεσξείηαη αλαγθαία γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο ζην πιαίζην ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο θνηλήο αγνξάο θαη δελ πξνβιέπνληαη απφ ηελ παξνχζα πλζήθε νη πξνο ην ζθνπφ απηφλ απαηηνχκελεο εμνπζίεο, ην πκβνχιην πξνηάζεη ηεο Δπηηξνπήο θαη θαηφπηλ δηαβνπιεχζεσλ κε ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ζεζπίδεη νκνθψλσο ηηο θαηάιιειεο δηαηάμεηο. 23 Ibidem ζειίδεο 327-328 23

πγθεθξηκέλα νη ηξεηο παξάγξαθνη πνπ πξνζεηέζεζαλ ζην άξζξν απηφ απνζθνπνχλ θαη ζηνρεχνπλ λα πεξηνξίζνπλ ην πεδίν ηεο εθαξκνγήο ηεο αλσηέξσ δηάηαμεο θαη λα δπζρεξάλνπλ ηελ θαη νπζίαλ επέθηαζε ησλ αξκνδηνηήησλ ζηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ε δξάζε ηεο Δ.Δ. ζεσξείηαη απαξαίηεηε γηα ηελ επίηεπμε ελφο απφ ηνπο ζηφρνπο πνπ ηίζεληαη κε ηηο πλζήθεο. πλεπψο ζην άξζξν 308 ηεο πλζek εθηφο απφ ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο ππάξρνπζαο ζήκεξα κνλαδηθήο παξαγξάθνπ 1, φπνπ απαηηείηαη πιένλ πέξαλ ηεο νκφθσλεο απφθαζεο θαη έγθξηζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, πξνβιέπεηαη επίζεο φηη ε Δπηηξνπή ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο ειέγρνπ ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο εθηζηά ηε πξνζνρή ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ ζηηο πξνηάζεηο πνπ βαζίδνληαη ζην άξζξν απηφ. Δπηπξνζζέησο νξίδεηαη ζαθψο θαη ξεηψο φηη ηα κέηξα πνπ βαζίδνληαη ζην άξζξν απηφ δελ κπνξνχλ λα πεξηιακβάλνπλ ελαξκφληζε ησλ λνκνζεηηθψλ θαη θαλνληζηηθψλ δηαηάμεσλ ησλ Κξαηψλ Μειψλ ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ νη πλζήθεο απνθιείνπλ ηελ ελαξκφληζή απηή. Ζ αλσηέξσ δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 308 ηεο πλζδκ κε ηηο πξναλαθεξζείζεο πξνζζήθεο απνηειεί θαηά γεληθή νκνινγία πηζαλή ηξνρνπέδε ζηελ επξσπατθή ελνπνίεζε. Οη πξναλαθεξζείζεο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη ε εηδηθφηεξα ε εμέιημε ηνπο ζηα πιαίζηα ησλ ζεκειησδψλ επξσπατθψλ ζπλζεθψλ θαη ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΚ, ήδε ΓΔΔ δελ αλέζηεηιαλ ηελ φπνηα πξνζπάζεηα ζπγθέληξσζήο ηνπο θαη θσδηθνπνίεζήο ηνπο ζε έλαλ εληαίν θαηάινγν ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Ζ θσδηθνπνίεζε θαη εληαηνπνίεζε απηή ησλ αηνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ ηεο επξσπατθήο έλλνκεο ηάμεο επεηεχρζε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 κέζσ ηνπ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ννκηθφ ζεκέιην 24 αιιά θαη πνιηηηθή λνκηκνπνίεζε γηα ην Υάξηε ππήξμε ε απφθαζε ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηεο Κνισλίαο ζηηο 04 Ηνπλίνπ 1999. 24 Ibidem ζειίδα 328 24

Ήδε 25 ζην Πξννίκην ηνπ Υάξηε γίλεηαη ιφγνο γηα αδηαίξεηεο νηθνπκεληθέο αμίεο ηεο αμηνπξέπεηαο ηνπ αλζξψπνπ, ηεο ειεπζεξίαο, ηεο ηζφηεηαο θαη ηεο αιιειεγγχεο, ζηηο νπνίεο ε Έλσζε εδξάδεηαη θαη ζηε δηαθχιαμε θαη αλάπηπμε ησλ νπνίσλ ζπκβάιιεη. Παξφια απηά δελ πξέπεη λα ππνηηκεζνχλ νη πνιηηηθέο δπζθνιίεο πνπ ππήξραλ αξρήο γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, δεδνκέλν ην νπνίν απνδεηθλχεηαη πεξίηξαλα απφ ην Πξσηφθνιιν ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο ηεο Ληζζαβφλαο, ην νπνίν αθνξνχζε ηελ εθαξκνγή ηνπ Υάξηε ζηελ Πνισλία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Σα θνηλσληθά δηθαηψκαηα απνηέιεζαλ εθείλν ην πεδίν πνπ ζπλαληήζεθαλ νη πιένλ δηαθνξεηηθέο απφςεηο ηφζν ζε επηζηεκνληθφ φζν θαη ζε πνιηηηθφ επίπεδν. Απφ ηε κία πιεπξά νη Γάιινη πνπ επηζπκνχζαλ πάζε ζπζία ηε δίρσο άιιν ζπληαγκαηνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά άιια θξάηε-κέιε ήηαλ πνιχ ζθεπηηθά απέλαληη ζε κία ηέηνηα πξννπηηθή. Κξαπγαιέν παξάδεηγκα ησλ επξχηεξσλ αληηζέζεσλ πνπ ζεκεηψζεθαλ ζηα πιαίζηα ηεο θαηνρχξσζεο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ είλαη ε ζηάζε ησλ νπεδψλ πνπ ακθέβαιιαλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο ζε ζρέζε κε ην πςειφ επίπεδν πνπ επξίζθνληαη ζηε ρψξα ηνπο. Ζ 26 θαηνρχξσζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζην Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζεκειηψλεηαη ζε ηξία επίπεδα. Πξψηνλ ζην πξννίκην κε ηε δηάηαμε πεξί αιιειεγγχεο, δεχηεξνλ ζην θπξίσο κέξνο ηνπ Υάξηε κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ δηαηάμεσλ, ηξίηνλ κέζσ κίαο νξηδφληηαο γεληθήο ξήηξαο. Κξίζηκν ζεκείν επί ησλ αλσηέξσ είλαη λα επηζεκαλζεί φηη ν Υάξηεο δελ πεξηνξίδεηαη θαη απνθιεηζηηθφηεηα ζηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ αιιά πεξηιακβάλεη ζεηξά δηθαησκάησλ θαη εγγπήζεσλ ζην ηέηαξην Κεθάιαην πνπ νλνκάδεηαη αιιειεγγχε, ρσξίο απηφ λα απνθιείεη ηελ χπαξμε δηάζπαξησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη ζε άιια θεθάιαηά ηνπ. 25 Ibidem ζειίδα 328 26 Ibidem ζειίδα 330 25

Υξήζηκν είλαη λα γίλεη κία πξψηε θαηαγξαθή ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηψλ ηνπ Υάξηε. Μέζσ απηήο ηεο θαηαγξαθήο ζα δηεπθνιπλζεί θαη ε ηαμηλφκεζε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. ηηο 27 θνηλσληθέο ειεπζεξίεο εληάζζνληαη ε ειεπζεξία ηνπ ζπλέξρεζζαη θαη ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη (άξζξν 12) θαη ην δηθαίσκα δηαπξαγκάηεπζεο θαη ζπιινγηθψλ δξάζεσλ (άξζξν 28). ηελ δηάθνξεο φςεηο ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο εληάζζνληαη ε γεληθή αξρή ηεο ηζφηεηαο (άξζξν 20), ε ηζφηεηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζεηηθψλ κέηξσλ δηάθξηζεο, ην δηθαίσκα ζε δίθαηεο θαη πξφζθνξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο, ην δηθαίσκα ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ λα εξγάδνληαη κε ηηο ίδηεο ζπλζήθεο πνπ εξγάδνληαη θαη νη πνιίηεο ησλ ρσξψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα 28 ελ ζηελή ελλνία εληάζζνληαη ε πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ ηνπ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα (άξζξν 8), ην δηθαίσκα ηεο εθπαίδεπζεο (άξζξν 14), ν ζεβαζκφο ηεο πνιηηηζηηθήο, ζξεζθεπηηθήο θαη γισζζηθήο πνιπκνξθίαο (άξζξν 22), ηα δηθαηψκαηα ηνπ παηδηνχ (άξζξν 24), ηα δηθαηψκαηα ησλ ειηθησκέλσλ (άξζξν 25), ην δηθαίσκα γηα ηελ έληαμε ζε θνηλσληθφ θαη επαγγεικαηηθφ επίπεδν ησλ αηφκσλ κε αλαπεξίεο (άξζξν 26), ην δηθαίσκα ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ ελεκέξσζε θαη ηε δηαβνχιεπζε ζην πιαίζην ηεο επηρείξεζεο (άξζξν 27), ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηηο ππεξεζίεο επξέζεσο εξγαζίαο (άξζξν 29), ε πξνζηαζία ζε πεξίπησζε αδηθαηνιφγεηεο απφιπζεο (άξζξν 30), ε απαγφξεπζε ηεο εξγαζίαο ησλ λέσλ θαη ε πξνζηαζία ησλ λέσλ ζηελ εξγαζία (άξζξν 32), ε πξνζηαζία ηεο νηθνγέλεηαο (άξζξν 33), ην δηθαίσκα ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε θαη ζηελ θνηλσληθή αξσγή (άξζξν 34), ε πξνζηαζία ηεο πγείαο (άξζξν 35), ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο (άξζξν 37), ε πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηή (άξζξν 38) θαη ην δηθαίσκα ηεο δηθαζηηθήο αξσγήο (άξζξν 47 παξάγξαθνο 3). 27 Ibidem ζειίδα 331 28 Ibidem ζειίδα 332 26

Δάλ ζπγθξίλνπκε ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα πνπ πξνζηαηεχνληαη ζην Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε ζρέζε κε απηά πνπ πξνζηαηεχνληαη ζηηο επηκέξνπο εζληθέο έλλνκεο ηάμεηο ησλ θξαηψλ κειψλ ζα παξαηεξήζνπκε κία ζεκαληηθφηαηε απφθιηζε. Ο θαηάινγνο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ πνπ πξνζηαηεχνληαη ζηα πιαίζηα ηνπ Υάξηε είλαη ζαθψο πινπζηφηεξνο θαη επξχηεξνο. Δηδηθφηεξα 29 αλαθέξνπκε ην δηθαίσκα δηαπξαγκάηεπζεο θαη ζπιινγηθψλ δξάζεσλ πεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο απεξγίαο θαηά ην άξζξν 28, ην δηθαίσκα ζηεγαζηηθήο βνήζεηαο θαηά ην άξζξν 34 παξάγξαθνο 3, ην δηθαίσκα ζηηο παξνρέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ζηα θνηλσληθά πιενλεθηήκαηα θαηά ην άξζξν 35, ην δηθαίσκα δηθαζηηθήο αξσγήο θαηά ην άξζξν 47 παξάγξαθνο 3, ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηηο ππεξεζίεο ηνπ γεληθνχ νηθνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο θαηά ην άξζξν 36, φπσο θαη ε θαηνρχξσζε ηνπ ζεβαζκνχ ηεο πνιηηηζηηθήο, ζξεζθεπηηθήο θαη γισζζηθήο πνιπκνξθίαο θαηά ην άξζξν 22. ηνλ αληίπνδα απηήο ηεο θνηλσληθήο νπηηθήο ηνπ Υάξηε ππάξρνπλ θνηλσληθά δηθαηψκαηα πνπ είηε δελ θαηνρπξψλνληαη θαζφινπ, είηε θαηνρπξψλνληαη ζαθψο πην ειαζηηθά ζε ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε θαηνρχξσζε ηνπο ζηα πιαίζηα ησλ εζληθψλ ελλφκσλ ηάμεσλ. Σέηνηα δηθαηψκαηα είλαη ην δηθαίσκα ηεο εξγαζίαο θαη φρη ε ειεπζεξία ηεο εξγαζίαο, ην δηθαίσκα ίζεο ακνηβήο γηα ίζεο αμίαο εξγαζία αλεμαξηήησο θχινπ ή άιινπ θξηηεξίνπ δηάθξηζεο, ην δηθαίσκα γηα έλα ειάρηζην φξην δηαβίσζεο, ην δηθαίσκα ζηελ παηδεία, αιιά θαη ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηή. Θα 30 πξέπεη λα παξαηεξεζεί φηη ζε αληίζεζε κε φηη ζπκβαίλεη ζε εζληθά ζπληάγκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηα νπνία παξάιιεια κε ηνπο θαηάινγνπο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ πξνβιέπνπλ θαη νξηζκέλα θνηλσληθά θαζήθνληα πιηθήο θχζεο ή άπια, ν Υάξηεο δελ θαζηεξψλεη θαλέλα θνηλσληθφ θαζήθνλ γηα ηα άηνκα. 29 Ibidem ζειίδα 332 30 Ibidem ζειίδα 333 27

Απιψο θαη κφλν ζην Πξννίκην πεξηιακβάλεηαη κία γεληθή δήισζε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε απφιαπζε ησλ δηθαησκάησλ απηψλ ζπλεπάγεηαη επζχλεο θαη θαζήθνληα έλαληη ηφζν ησλ ηξίησλ φζν θαη ηεο αλζξψπηλεο θνηλφηεηαο θαη ησλ κειινληηθψλ γελεψλ. Πνηα είλαη σζηφζν ε θαλνληζηηθή ηζρχο θαη εκβέιεηα ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ πνπ απνξξένπλ απφ ην Υάξηε; Δίλαη αληίζηνηρε κε ηελ θαλνληζηηθή εκβέιεηα πνπ έρνπλ νη θαηάινγνη ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηα επηκέξνπο εζληθά ζπληάγκαηα ησλ θξαηψλ-κειψλ ή κήπσο ράξηλ ζπκβηβαζκψλ θαη ηζνξξνπηψλ έρνπλ απνκεησκέλε ηζρχ θαη βάζνο; Όπσο νιφθιεξν ην νηθνδφκεκα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πνπ απνηειεί κία sui generis δηθαηηθή δνκή, απφξξνηα ζπλερψλ ζπκβηβαζκψλ θαη δηαηήξεζεο ηζνξξνπηψλ, έηζη θαη ε πξνζζήθε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ απνηέιεζε απφξξνηα επξχηεξσλ πνιηηηθψλ ζπκβηβαζκψλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ πνπ ζπκθσλνχζαλε ζε κία άλεπ φξσλ πξνζζήθε ηνπο ζην Υάξηε θαη απηψλ πνπ ζεσξνχζαλ φηη κία εηζαγσγή ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζα επεμέηεηλε ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο Έλσζεο ζην πεδίν ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. Ζ Δπξσπατθή ζπληαγκαηηθή πλέιεπζε επέθεξε θαηά ηελ ελζσκάησζε ηνπ Υάξηε ζην ζρέδην πληάγκαηνο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε νξηζκέλεο αιιαγέο θαη πξνζζήθεο νη νπνίεο αθνξνχζαλ ην Πξννίκην θαη ηηο απνθαινχκελεο νξηδφληηεο δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 51 θαη 52. Οη αιιαγέο απηέο νη νπνίεο δηαηεξήζεθαλ απηνχζηεο ηφζν ζηε κε επηθπξσζείζα Δπξσπατθή πληαγκαηηθή πλζήθε φζν θαη ζηελ ηξέρνπζα κνξθή ηνπ, παξά ην γεγνλφο φηη ραξαθηεξίζηεθαλ σο ζπληαθηηθέο πξνζαξκνγέο απνηεινχλ θαηά κεγάιν κέξνο νπζηψδεηο ηξνπνπνηήζεηο 31. εκαληηθφηεξε 32 φισλ ησλ ξπζκίζεσλ ζε ζρέζε κε ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα είλαη ε λέα παξάγξαθνο 5 ηνπ άξζξνπ 52, ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη δηαηάμεηο ηνπ Υάξηε πνπ πεξηέρνπλ αξρέο κπνξνχλ λα εθαξκφδνληαη κε λνκνζεηηθέο θαη εθηειεζηηθέο πξάμεηο ησλ ζεζκηθψλ θαη ινηπψλ νξγάλσλ θαη νξγαληζκψλ ηεο Έλσζεο θαη κε πξάμεηο ησλ θξαηψλ 31 Ibidem ζειίδα 334 32 Ibidem ζειίδα 335 28

κειψλ, φηαλ εθαξκφδνπλ ην δίθαην ηεο Έλσζεο θαηά ηελ άζθεζε ησλ αληίζηνηρσλ αξκνδηνηήησλ ηνπο. Καη ελψ κέρξηο εδψ ε πξνζζήθε απηή επαλαιακβάλεη θάηη απηνλφεην ζην δεχηεξν εδάθην ηεο λέαο παξαγξάθνπ 5 νξίδεηαη φηη ε επίθιεζε ησλ δηαηάμεσλ απηψλ ελψπηνλ δηθαζηεξίνπ είλαη παξαδεθηή κφλνλ γηα ηελ εξκελεία ησλ ελ ιφγσ πξάμεσλ θαη ηνλ έιεγρν ηεο λνκηκφηεηαο ηνπο. Ζ ηειεπηαία απηή δηάηαμε ε νπνία ζε πξψηε θάζε απνζθνπεί λα πεξηνξίζεη ηελ έθηαζε ηεο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο ζρεηηθά κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Υάξηε, νη νπνίεο πεξηέρνπλ αξρέο, εγθιείεη ηνλ θίλδπλν νξηζκέλα δηθαηψκαηα, φπσο ηα θνηλσληθά πνπ ζεσξνχληαη αλεπηζχκεηα απφ κέξνο ησλ θξαηψλ κειψλ λα εληαρζνχλ ζηελ θαηεγνξία ησλ αξρψλ θαη κε ηνλ ηξφπν απηφ λα απνδπλακψλνληαη. Ζ πξνζζήθε ηεο αλσηέξσ δηάηαμεο αληαλαθιά δίρσο άιιν ηε βαζχηεξε απφθιηζε ζέζεσλ θαη απφςεσλ απφ ηνπο ζηαζψηεο ηεο εκβάζπλζεο θαη δηθαζηηθνπνίεζεο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηα πιαίζηα ηεο επξσπατθήο έλλνκεο ηάμεο. Δίλαη 33 ζαθέο φηη ε επηρεηξνχκελε ζηε δηάηαμε απηή δηάθξηζε κεηαμχ δηθαησκάησλ θαη αξρψλ δελ είλαη λέα. Τπήξρε ήδε ζην Υάξηε ζην άξζξν 51 παξάγξαθνο 1, αιιά θαη ζην Πξννίκην πνιχ πξηλ γίλεη κέξνο ηνπ ρεδίνπ Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο. Δλ ζπλερεία είρε ιεθζεί ππφςε φηη ε Έλσζε αλαγλσξίδεη ηα δηθαηψκαηα, ηηο ειεπζεξίεο θαη ηηο αξρέο ηα νπνία πεξηιακβάλνληαη ζην Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ. Σν γεγνλφο φηη απηή ε δηάθξηζε δελ είλαη λέα, δελ επάγεηαη φηη δελ είλαη λέεο θαη νη ζπλέπεηεο νη νπνίεο πξνζαξηήζεθαλ ζε απηή ηε κε ην δεχηεξν εδάθην ηεο λέαο παξαγξάθνπ 5 θαη αθνξνχλ ηε δπλαηφηεηα δηθαζηηθήο επίθιεζεο ησλ αξρψλ ηνπ Υάξηε. Γεδνκέλσλ ησλ αλσηέξσ άξζξσλ θξίζηκν είλαη λα ηδσζεί ζε εηνχην ην ζεκείν αθελφο ε λνκηθή αγσγηκφηεηα ηνπ Υάξηε ησλ ΘΓ φζνλ αθνξά ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα πνπ απηφο πξνζηαηεχεη, αθεηέξνπ ε πηζαλφηεηα νξηζκέλσλ εμαηξέζεσλ γηα ζπγθεθξηκέλα θξάηε κέιε απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ Υάξηε. 33 Ibidem ζειίδα 335 29

ηα 34 θαη ηδίαλ δηθαηψκαηα ηνπ Υάξηε δελ πξνβιέπνληαη θαηά θαλφλα εηδηθνί πεξηνξηζκνί αιιά ην ζχζηεκα πεξηνξηζκψλ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ Υάξηε ραξαθηεξηδφηαλ εμαξρήο θαηά ηξφπν γεληθφ απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο νξηδφληηεο δηαηάμεηο ηνπ Υάξηε ηνπ άξζξνπ 52 παξάγξαθνο 1 θαη παξάγξαθνο 2 θαη παξάγξαθνο 3. Παξφια απηά ζε κία ζεηξά θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ γίλεηαη επζέσο παξαπνκπή ζε εζληθέο λνκνζεζίεο θαη πξαθηηθέο. Έηζη ζε έμη απφ ηηο δψδεθα δηαηάμεηο ηνπ Κεθαιαίνπ Αιιειεγγχε θαη ζε ηέζζεξηο δηαηάμεηο ηνπ Κεθαιαίνπ Διεπζεξίεο ε εκβέιεηα πξνζηαζίαο ηνπ θαηνρπξνχκελνπ δηθαηψκαηνο πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ έθηαζε πξνζηαζίαο απηνχ ζε εζληθφ επίπεδν. Δηδηθφηεξα πξφθεηηαη γηα ην δηθαίσκα ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ ελεκέξσζε θαη ηε δηαβνχιεπζε ζην πιαίζην ηεο επηρείξεζεο (άξζξν 27), ην δηθαίσκα δηαπξαγκάηεπζεο θαη ζπιινγηθψλ δξάζεσλ (άξζξν 28), ε πξνζηαζία ζε πεξίπησζε αδηθαηνιφγεηεο απφιπζεο (άξζξν 30), ην δηθαίσκα ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε θαη ζηελ θνηλσληθή αξσγή ζηελ νπνία πεξηιακβάλεηαη ξεηά θαη ε ζηεγαζηηθή βνήζεηα, ε πξνζηαζία ηεο πγείαο θαη ε πξφζβαζε ζηηο ππεξεζίεο γεληθνχ νηθνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο (άξζξν 36). Οη 35 εηδηθέο απηέο επηθπιάμεηο, αληίζηνηρεο ησλ νπνίσλ δε ζπλαληψληαη ζε εζληθνχο θαηαιφγνπο ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη νη νπνίεο γηα κία αθφκε θνξά πξννξίδνληαη γηα λα δηαθπιάμνπλ ηελ εμηζνξξφπεζε ηεο θαηαλνκήο ησλ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ Δ.Δ. θαη επηκέξνπο θξαηψλ κειψλ, ζα κπνξνχζαλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο εηδηθνί πεξηνξηζκνί ησλ ζρεηηθψλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη εγγπήζεσλ. πλέπεηαη θαηά ηνχην φηη ν Υάξηεο απνθηά ελ πξνθεηκέλσ δεπηεξεχνπζα ζεκαζία θαη άξα θαη ηα πξνζηαηεπφκελα εμ απηνχ θνηλσληθά δηθαηψκαηα πεξηνξηζκέλε θαλνληζηηθή εκβέιεηα, δεδνκέλνπ φηη ε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ εμαξηάηαη θαη απφ ηνπο αζηάζκεηνπο παξάγνληεο πνπ επάγεηαη ε παξαπνκπή ηεο πξνζηαζίαο ηνπο ζηηο εζληθέο έλλνκεο ηάμεηο. Καη γίλεηαη πξφδειν φηη απηνί νη πεξηνξηζκνί ζηελ 34 Ibidem ζειίδα 336 35 Ibidem ζειίδα 337 30

πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζέηεη ζε επζεία ακθηζβήηεζε ησλ αζθάιεηα ηνπ δηθαίνπ ζηα πιαίζηα ηεο επξσπατθήο έλλνκεο ηάμεο. Πέξαλ 36 φισλ ησλ αλσηέξσ δελ απνθιείεηαη φιεο απηέο νη εηδηθέο απηέο επηθπιάμεηο ή πεξηνξηζκνί πνπ ηίζεληαη γηα ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα, είλαη δπλαηφλ λα κεηαθέξνπλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν ηα αλνκνηνγελή επίπεδα πξνζηαζίαο νξηζκέλσλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηα θξάηε κέιε, κε φηη απηφ κπνξεί λα ζπλεπάγεηαη γηα ηε ζπλνρή ηνπ θνηλσληθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηελ επξσπατθή έλλνκε ηάμε. Σέινο πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη κε ηελ πξνζζήθε ζην άξζξν 52 ζην πιαίζην ησλ ιεγφκελσλ ζπληαθηηθψλ πξνζαξκνγψλ, ηεο λέαο παξαγξάθνπ 6, δπλάκεη ηεο νπνίαο νη εζληθέο λνκνζεζίεο θαη πξαθηηθέο πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε φπσο θαζνξίδεηαη ζηνλ παξφληα Υάξηε, νη πξναλαθεξζείζεο επηθπιάμεηο εληζρχζεθαλ έηη πεξαηηέξσ. Άιιε πεξίπησζε γηα ηελ πηζαλή απνκείσζε ηεο θαλνληζηηθήο εκβέιεηαο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ηνπ Υάξηε είλαη ε πξνζηαζία πνπ απηφο θαηνρπξψλεη ζηα πιαίζηα ησλ εζληθψλ ελλφκσλ ηάμεσλ δχν θξαηψλ κειψλ, ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ θαη ηεο Πνισλίαο. Με βάζε ην Πξσηφθνιιν ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ Υάξηε ζηελ Πνισλία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ην νπνίν κε βάζε ηε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε ηεο Ληζζαβφλαο πξνζαξηήζεθε ζηηο πλζήθεο, επεηεχρζε κία πεξηνξηζκέλε εθαξκνγή ηνπ Υάξηε ζε απηέο ηηο δχν ρψξεο. Καη εηνχην δηφηη ην Πξσηφθνιιν απηφ έρεη ηζρχ πξσηνγελνχο δηθαίνπ, δπλάκεη ηνπ άξζξνπ 311 ηεο πλζδκ (ήδε 49β ηεο πλζδδ), εηζάγνληαο εμαηξεηηθέο ξπζκίζεηο γηα ηηο δχν ρψξεο, έρνληαο σο ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο θαλνληζηηθήο ηζρχνο θαη εκβέιεηαο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ πνπ θαηνρπξψλεη θαη πξνζηαηεχεη ν Υάξηεο. Με 37 βάζε ηελ πξψηε παξάγξαθν ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ Πξσηνθφιινπ, ν Υάξηεο δε δηεπξχλεη ηελ επρέξεηα ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ε νπνηνπδήπνηε δηθαζηεξίνπ ηεο Πνισλίαο ή ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ θξίλεη φηη νη λφκνη, νη θαλνληζηηθέο πξάμεηο ή νη δηνηθεηηθέο 36 Ibidem ζειίδα 337 37 Ibidem ζειίδα 338 31

δηαηάμεηο, πξαθηηθέο ή δξάζε ηεο Πνισλίαο ή ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ δε ζπλάδνπλ κε ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα, ειεπζεξίεο θαη αξρέο πνπ επηβεβαηψλεη. ε ζπλέρεηα ησλ αλσηέξσ θξίζηκσλ δεδνκέλσλ, ζηελ παξάγξαθν 2 δηεπθξηλίδεηαη φηη κε ηνλ Σίηιν ΗV ηνπ Υάξηε ησλ ΘΓ δελ παξάγνληαη αγψγηκα δηθαηψκαηα ηα νπνία ηζρχνπλ ζηηο δχν πξναλαθεξζείζεο ρψξεο, εθηφο εάλ ηέηνηα πξνβιέπνληαη ζηα εζληθά ηνπο δίθαηα. Δπίζεο ζην άξζξν 2 ηνπ Πξσηνθφιινπ νξίδεηαη φηη φηαλ κία δηάηαμε ηνπ Υάξηε αλαθέξεηαη ζηηο εζληθέο λνκνζεζίεο θαη πξαθηηθέο, εθαξκφδεηαη ζηελ Πνισλία ή ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην κφλν ζην βαζκφ πνπ ηα δηθαηψκαηα ή νη αξρέο πνπ πεξηέρεη αλαγλσξίδνληαη ζην δίθαην ή ηηο πξαθηηθέο ηεο Πνισλίαο ή ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ζηα πιαίζηα απηά ε ππ αξηζκφλ 62 δήισζε ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Πνισλίαο κε βάζε ηελ νπνία ε Πνισλία κε δεδνκέλεο ηηο δεκνθξαηηθέο θαη θνηλσληθέο παξαδφζεηο ηεο, εζηηάδνληαο κεηαμχ άιισλ θαη ζηελ θνηλσληθή δξάζε πνπ αλαπηχρζεθε κέζσ ηεο Solidarnosc (Αιιειεγγχεο). Με βάζε απηή ηε δήισζε ε Πνισλία εθθξάδεη ηελ απεξηφξηζηε ηεο ζηήξημε αιιά θαη ζεβαζκφ ζηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα θαη δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ θαηνρπξψλνληαη ζην δίθαην ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο θαη δε ζηα δηθαηψκαηα πνπ θαηνρπξψλνληαη ζην Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Νομική θύζη ηος Υάπηη και ηων κοινωνικών δικαιωμάηων πος πποζηαηεύει Παξά ην γεγνλφο φηη κέρξη ζήκεξα ν Υάξηεο εμαθνινπζεί λα είλαη κία πνιηηηθή δηαθήξπμε, εηέζε ην δήηεκα ηεο λνκηθήο ηνπ δεζκεπηηθφηεηαο θαη άξα θαη ηεο αγσγηκφηεηαο ησλ δηθαησκάησλ ήδε κεηά ηε δηαθήξπμή ηνπ ζηε Νίθαηα ην έηνο 2000. Απηφ εξείδεηαη ζην γεγνλφο φηη ν Υάξηεο έρεη αλαπηχμεη κηα εκβέιεηα θαη κηα ελ γέλεη αθηηλνβνιία πνπ μεπεξλνχλ θαηά κεγάιν βαζκφ ην απιφ θείκελν ηεο πνιηηηθήο δηαθήξπμεο φπσο ζέινπλ νη νπαδνί ηεο ζεσξίαο ηεο κε λνκηθήο αγσγηκφηεηάο ηνπ λα ππνζηεξίδνπλ. 32