Synthetic drugs EMCDDA 2001 selected issue In EMCDDA 2001 Annual report on the state of the drugs problem in the European Union
Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 Ποια είναι τα συνθετικά ναρκωτικά; Ο ρος «συνθετικά ναρκωτικά» αναφέρεται ειδικά στις ψυχοδραστικές ουσίες που παρασκευάζονται µε χηµική διεργασία, στην οποία τα βασικά ψυχοδραστικά συστατικά δεν λαµβάνονται απ φυσικές πηγές. Ο ρος «συνθετικ ναρκωτικ» άρχισε να χρησιµοποιείται ως συνώνυµο των ναρκωτικών «χορο» ή «ψυχαγωγίας» µετά την εµφάνιση του συνθετικο ναρκωτικο «έκσταση» (MDMA) και άλλων υποκατεστηµένων στο δακτ λιο αµφεταµινών στο χώρο των «ψυχαγωγικών» ναρκωτικών. Εντο τοις σε αυτο ς τους χώρους καταναλώνονται επίσης µη συνθετικά ναρκωτικά πως είναι η κάνναβη, η κοκα νη και τα παραισθησιογ να µανιτάρια.τα συνθετικά ναρκωτικά, µε µακρά παράδοση παράνοµης χρήσης, περιλαµβάνουν τις αµφεταµίνες και τη λυσεργική ξινη διαιθυλαµίδη (LSD), ενώ η έκσταση (MDMA) και τα άλλα ναρκωτικά που παρατίθενται στον κατάλογο Pihkal των Ann και Alexander Shulgin ( 1 ) έχουν πολ πιο βραχ βιο ιστορικ παράνοµης χρήσης. Παρατηρείται αυξαν µενη ανησυχία παγκοσµίως σχετικά µε την ενδεχ µενη παρασκευή άλλων και νε τερων συνθετικών ναρκωτικών που θα πωλο νται ως εναλλακτική λ ση έναντι του MDMA ή θα προστίθενται στα χάπια του MDMA. Η ευκολία µε την οποία µπορο ν να παρασκευαστο ν πολλά «συνθετικά ναρκωτικά» συνιστά πρ κληση για τις προσπάθειες ελέγχου της προµήθειας, δεδοµένης της ευχερο ς σ στασης και µετακίνησης των εργαστηρίων. Ορισµένα συνθετικά ναρκωτικά έχουν παραισθησιογ νες επιδράσεις και λειτουργο ν είτε ως διεγερτικά είτε ως κατασταλτικά του κεντρικο νευρικο συστήµατος. Το τελευταίο ισχ ει για τη γάµα-υδροξυβουτυράση (GHB). Υπάρχουν επίσης συνθετικές οπιο χες ουσίες πως είναι η µεθαδ νη, η πεθιδίνη (ΜΡΡΡ, ΜΡΤΡ), η φενταν λη, η 3- µεθυλ-φενταν λη κλπ. Τα «ειδικά σχεδιασµένα ναρκωτικά» είναι τα χηµικά ανάλογα των ελεγχ µενων ουσιών. Παράνοµοι παραγωγοί τροποποιο ν ελάχιστα τη µοριακή δοµή µιας απαγορευ- µένης ουσίας προκειµένου να επιτ χουν παρ µοια ή ισχυρ τερα φαρµακολογικά αποτελέσµατα, αποφε γοντας µε αυτ τον τρ πο την ποινική δίωξη. Η κοινή δράση της ΕΕ σχετικά µε τα νέα συνθετικά ναρκωτικά (βλέπε πλαίσιο στη σ. 55) τέθηκε σε εφαρµογή τον Ιο νιο 1997 µε σκοπ την πρ ληψη και/ή τον περιορισµ της επέκτασης παρ µοιων πρακτικών. Οι αµφεταµίνες είναι συνθετικά ναρκωτικά. Μπορο ν να χρησιµοποιο νται ενδοφλεβίως, πως συµβαίνει στη Σουηδία και τη Φινλανδία, ή να λαµβάνονται σε µορφή χαπιο ή σκ νης. Οι αµφεταµίνες αναµειγν ονται συχνά µε το MDMA ή µε συγγενείς της έκστασης ουσίες υπ τη µορφή χαπιών παρ µοιων µε την έκσταση. Οι µεταµφεταµίνες είναι παράγωγα µεθυλίου των αµφεταµινών (κυρίως αλλά χι αποκλειστικά του τ που του µη υποκατεστηµένου στο δακτ λιο). Περιλαµβάνουν τη «µεθεδρίνη» καθώς επίσης «κρυστάλλους» και «πάγο», µορφές οι οποίες καταναλώνονται µε το κάπνισµα. (1) A. and A. Shulgin (1991): Pihkal: A chemical love story, Transform Press. Συνθετικά ναρκωτικά Η εν τητα αυτή συµπληρώνει τα στοιχεία και τις αναλ σεις που παρέχονται σε άλλες εν τητες της ετήσιας έκθεσης. Επίσης συνοψίζει τα κ ρια ερωτήµατα, τους προβληµατισµο ς και τις προκλήσεις σχετικά µε τα συνθετικά ναρκωτικά. ιάδοση χρήσης Ενώ η παγκ σµια εικ να για το 2000 επιβεβαιώνει τι η διάδοση της χρήσης συνθετικών ναρκωτικών στην ΕΕ έχει γενικά σταθεροποιηθεί, παρατηρο νται ακ µα ανοδικές τάσεις σον αφορά τη χρήση έκστασης σε αστικά ή παραθεριστικά κέντρα, τα οποία µπορο ν να προσελκ σουν νέους ευρωπαίους τουρίστες λ γω της τοποθεσίας και της µεγάλης προσφοράς εκδηλώσεων που αφορο ν τη νεολαία. Γενικ τερα, οι αστικές περιοχές που έχει αναπτυχθεί κουλτο ρα των νέων µπορεί να συνεχίσουν να παρέχουν ένα πλαίσιο για την εδραίωση και την ανάπτυξη «ψυχαγωγικών ναρκωτικών». Η διασταυρο µενη ανάλυση ποιοτικών ερευνών καταδεικν ει τι η κατανάλωση συνθετικών ναρκωτικών έχει εξαπλωθεί, πέρα απ τους χώρους «τέκνο», στις ντισκοτέκ, στα νυχτερινά κέντρα καθώς και σε ιδιωτικο ς χώρους. Αναφέρονται επίσης και άλλου είδους περιβάλλοντα. Παραδείγµατος χάρη, στην Ελλάδα, 35 % των µαθητών που είναι χρήστες έκστασης έχουν χρησιµοποιήσει το ναρκωτικ σε ποδοσφαιρικο ς αγώνες (µελέτη του 1998). Πρ τυπα συµπεριφοράς και χρήσης Η τάση που διαπιστώνεται ολοένα και περισσ τερο στη συµπεριφορά δεν είναι τ σο η κατανάλωση εν ς συγκεκριµένου ναρκωτικο έναντι κάποιου άλλου αλλά ο 50
Επιλεγµένα θέµατα συνδυασµ ς διαφ ρων ναρκωτικών ανάλογα µε τις ανάγκες και τις καταστάσεις. Περιστασιακ ς χρήστης, µε λιγ τερες γνώσεις και επίγνωση των πιθανών κινδ νων. Τα µεταβαλλ µενα πρ τυπα της συµπεριφοράς των νέων έχουν επισηµανθεί σε ορισµένα κράτη µέλη ως θέµα που χρήζει µεγαλ τερης έρευνας: Οι περισσ τερες χώρες επισηµαίνουν το φαιν µενο των γρήγορα µεταβαλλ µενων προτ πων σε ένα ευρ κοιν που πειραµατίζεται και/ή συνδυάζει διάφορες ουσίες ώστε να «φτιαχτεί» και/ή να εξισορροπήσει τις επιδράσεις των ουσιών. Στις Κάτω Χώρες, αυτή την εποχή εκτιµάται το φαιν - µενο της κ πωσης απ την έκσταση. Η τάση αυτή µπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες: παραδείγµατος χάρη, δεν υπάρχει καµία ένδειξη της ακριβο ς σ νθεσης της ουσίας πάνω στο λογ τυπο ο τε αυξηµένη ευαισθητοποίηση (απ τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης σχετικά µε τις σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική διάθεση και τα συναισθήµατα).τίθεται επίσης το ζήτηµα του µέτρου στο οποίο η κοκα νη χρησιµοποιείται εναλλακτικά ως διεγερτικ µε τις γνωστές και συνήθεις επιδράσεις. Ο συνδυασµ ς κοκα νης και αλκο λ θεωρείται απ τους έµπειρους χρήστες ως «καλ µείγµα», ενώ ο συνδυασµ ς της έκστασης και του αλκο λ θεωρείται τι αντιµετωπίζεται πιο δ σκολα. σον αφορά τους προβληµατικο ς χρήστες έκστασης, ορισµένες µελέτες για την τοξικοµανία επισηµαίνουν τι η εθιστική ιδι τητα της ουσίας έχει ελάσσονα ρ λο σε σ γκριση µε τα πρ τυπα συµπεριφοράς και µε άλλους παράγοντες εκτ ς των χηµικών ουσιών που οδηγο ν στον εθισµ. λα τα κράτη µέλη, κατά τη χάραξη στρατηγικής, προσδίδουν σηµασία στη διαφοροποίηση των οµάδων των χρηστών συνθετικών ναρκωτικών. Μπορεί να γίνει µια πρώτη γενική διαφοροποίηση των χρηστών έκστασης. Η συνδυασµένη χρήση διαφ ρων ουσιών, νοµίµων και παραν µων, αποτελεί σ νηθες πρ τυπο συµπεριφοράς των νέων ανθρώπων που βγαίνουν συχνά (µπαρ, ντισκοτέκ, πάρτι «ρέιβ» και «τέκνο», ιδιωτικές γιορτές). Η χρήση πολλαπλών ουσιών ανάµειξη ή εναλλαγή µεγάλου φάσµατος ουσιών, συνθετικών ή µη συνθετικών αποτελεί την κ ρια τάση, ενώ η «αυτοδιαχείριση» της χρήσης πολλαπλών ουσιών σε ένα µεταβαλλ µενο πλαίσιο είναι το επικρατέστερο πρ τυπο. Η εναλλαγή απ το ένα προϊ ν στο άλλο και τα πρ τυπα χρήσης πολλαπλών ουσιών συνδέονται σε ορισµένο βαθ- µ µε τη διαθεσιµ τητα των διαφ ρων ουσιών και τον καιροσκοπισµ. Συχνά, αναπτ σσονται προσωπικές/οµαδικές στρατηγικές για να αποκτηθεί µια συγκεκριµένη ουσία, ενώ παίζει σηµαντικ ρ λο και η δυναµική της οµάδας. ιάκριση θα πρέπει να γίνει µεταξ των ουσιών που θεωρο νται τι ταιριάζουν καλ τερα σε µουσικές εκδηλώσεις και των άλλων ναρκωτικών ( πως ναρκωτικά για µετά το χορ ή ναρκωτικά που δεν σχετίζονται µε το χορ ) ή των ουσιών που δοκιµάζονται σε έναν κ κλο µ ησης µε επικεφαλής έµπειρους χρήστες, οι οποίοι διαθέτουν τουλάχιστον κάποιες εµπειρικές γνώσεις για τη δοσολογία και τις παρενέργειες. Για περιορισµένο αριθµ συνθετικών ναρκωτικών, η έλλειψη παρ µοιου περιβάλλοντος θα µπορο σε πιθαν ν να εγκυµονεί µεγαλ τερους κινδ νους. ιαθεσιµ τητα ουσιών Το MDMA εξακολουθεί να είναι το «αγαπηµένο» προϊ ν της αγοράς της έκστασης και εµφανίζεται µε πολυάριθµα διαφορετικά λογ τυπα και εµπορικές ονοµασίες. Παραδείγµατος χάρη, το εγκληµατολογικ εργαστήριο της Γερµανίας στο Wiesbaden που ανέλυσε τα χάπια µε το λογ τυπο «Mitsubishi», συνοδευ µενο απ τρία διαµάντια σε σχήµα τριγώνου, έχει εκδώσει έναν κατάλογο µε περισσ τερα απ 200 διαφορετικά τελικά προϊ ντα. Εντατικ ς χρήστης. Ακ µα και αν το MDMA έχει µικρ δυναµικ εξάρτησης, µειοψηφία χρηστών παρουσιάζει ένα πρ τυπο υπέρµετρης χρήσης: περισσ τερο απ µία φορά την εβδοµάδα, πάνω απ ένα χάπι τη φορά, χρήση πολλαπλών άλλων ουσιών, έντονη δραστηρι τητα σε πάρτι το σαββατοκ ριακο και έλλειψη πνου. Συχνά, αποτελο ν µέρος εν ς κυκλώµατος που η χρήση ναρκωτικών είναι πολ συνηθισµένη. Προσεκτικ ς χρήστης, µε λιγ τερο εκτεταµένο πρ τυπο χρήσης. Η υπερβολική δ ση χαπιών MDMA ανιχνε θηκε µέσω κατασχέσεων και τοξικολογικής ανάλυσης ή µέσω επιτ πιου ελέγχου χαπιών απ οµάδες πρ ληψης σε µουσικές εκδηλώσεις, επιτρέποντας την ταχεία διάδοση των πληροφοριών για τα χαρακτηριστικά των χαπιών σε λες τις χώρες της ΕΕ, µέσω του συστήµατος έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ. Μια τάση που πρέπει να παρακολουθηθεί στενά είναι ο αυξαν µενος αριθµ ς ψυχοτρ πων φαρµάκων πως η κεταµίνη, τα οποία διοχετε ονται απ ν µιµες πηγές. 51
Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 ιάγρ. 31 1 000 800 600 400 200 0 Εισαχθέντες για εξωτερική θεραπεία απ τη χρήση έκστασης και αµφεταµινών στις Κάτω Χώρες Αµφεταµίνες Έκσταση 1990 1991 1992 1993 1994 Η αµφεταµίνη (ή «σπιντ»: θειικ άλας αµφεταµίνης) χαρακτηρίζεται απ χαµηλ τερη καθαρ τητα και διαθεσι- µ τητα. Οι σκανδιναβικές χώρες εξακολουθο ν να αποτελο ν την κ ρια αγορά για την αµφεταµίνη ενδοφλέβιας χρήσης και το Ηνωµένο Βασίλειο την κ ρια αγορά για την αµφεταµίνη µη ενδοφλέβιας χρήσης. Η µέση κατανάλωση των µεταµφεταµινών εξακολουθεί να είναι πολ περιορισµένη στην ΕΕ. Ωστ σο, σ µφωνα µε την Europol ( 29 ), υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για την παραγωγή (εξάρθρωση εργαστηρίων) στη Γερµανία και τις Κάτω Χώρες. Η Εσθονία και ιδίως η Τσεχική ηµοκρατία έχουν επίσης αναµειχθεί στην παραγωγή και τη διακίνηση. Η µεταµφεταµίνη, που πιθαν ν παράγεται στην Τσεχική ηµοκρατία, έχει προοδευτικά αντικαταστήσει την αµφεταµίνη, για τους καταναλωτές στη Βαυαρία και τη Σαξονία, δ ο γειτονικά Länder της Γερµανίας. Πολλές κατασχέσεις της ουσίας αυτής καταγγέλθηκαν στην Europol το 1999 απ τις υπηρεσίες επιβολής του ν µου της Φινλανδίας, της Σουηδίας, της Γερµανίας και των Κάτω Χωρών. Οι αγορές του LSD και άλλων παραισθησιογ νων έχουν σταθεροποιηθεί στις περισσ τερες χώρες της ΕΕ, αν και είναι πάντοτε παρο σες στο χώρο των ναρκωτικών. Στοιχεία σχετικά µε τη θεραπεία Τα στοιχεία σχετικά µε τη θεραπεία, ως ένδειξη του επιπέδου της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών, καλ πτουν ελάχιστα τα συνθετικά ναρκωτικά µε εξαίρεση την αµφεταµίνη ενδοφλέβιας χρήσης. Η έκσταση σπανίως καταχωρίζεται ως το πρωτε ον ναρκωτικ για το οποίο ζητείται θεραπεία, δεδοµένου τι οι ασθενείς συνήθως είναι χρήστες πολλαπλών ναρκωτικών. Ο υψηλ τερος αριθµ ς αιτήσεων για θεραπεία απ τις αµφεταµίνες ως πρωτε ον ναρκωτικ παρατηρείται στη Σουηδία και τη Φινλανδία και µπορεί να εξηγηθεί απ το ιστορικ πρ τυπο της ενδοφλέβιας χρήσης του θειικο άλατος αµφεταµίνης στις χώρες αυτές. 1995 1996 1997 1998 1999 σον αφορά το σ στηµα εξωτερικής θεραπείας στις Κάτω Χώρες, η ξεχωριστή καταχώριση της χρήσης έκστασης, η οποία άρχισε να εφαρµ ζεται το 1994, είχε ως αποτέλεσµα την πλήρη καταγραφή το 1995.Τα αριθµητικά στοιχεία σχετικά µε τις αιτήσεις για θεραπεία απ τη χρήση έκστασης παρουσιάζουν πτωτική τάση απ το 1997, λαµβάνοντας υπ ψη τι η εµφανής αρχική α ξηση των δ ο προηγο µενων ετών µπορεί να οφείλεται, τουλάχιστον εν µέρει, σε βελτιωµένη καταγραφή. Εντο τοις, µ νο ποσοστ 1 % του συν λου των ασθενών εισήχθη για θεραπεία απ τη χρήση έκστασης (3,1 % για τις αµφεταµίνες).το 1999, ο αριθµ ς των ασθενών που ανέφεραν την έκσταση ως δευτερε ον ναρκωτικ ήταν διπλάσιος απ τον αριθµ των ασθενών που χρησιµοποιο ν την έκσταση ως κ ριο ναρκωτικ, ένα ποσοστ που συµφωνεί µε το γεγον ς τι οι χρήστες της έκστασης είναι συνήθως χρήστες πολλαπλών ναρκωτικών. Κίνδυνοι για την υγεία Αν και τα στοιχεία είναι σπάνια και ελλιπή, υπάρχουν πιθανές οξείες παρενέργειες των ουσιών τ που «έκσταση», ιδίως ταν λαµβάνονται µαζί µε άλλα ν µιµα ή παράνοµα ναρκωτικά ( πως GHB και αλκο λ), ταν αναµειγν ονται µε άλλα ναρκωτικά µε λιγ τερες οξείες ανεπιθ µητες ενέργειες ή ταν τα χάπια περιέχουν εξαιρετικά υπερβολική δ ση και/ή ταν τα χάπια λαµβάνονται επανειληµµένα µέσα σε σ ντοµο χρονικ διάστηµα. Οι κλινικοί γιατροί δίνουν µεγαλ τερη έµφαση στο ρ λο της επικίνδυνης συµπεριφοράς ( πως η υπέρµετρη αναζήτηση του «φτιαξίµατος» και η άγνοια της σ νθεσης και/ή των επιπτώσεων) παρά στην τοξικ τητα µιας συγκεκριµένης ουσίας αποµονωµένης απ το πλαίσι της και τα πρ τυπα χρήσης. Το προσωπικ ιστορικ υγείας µπορεί επίσης να είναι ένας καθοριστικ ς παράγοντας. Στις περισσ τερες περιπτώσεις, η διάγνωση είναι δηλητηρίαση απ πολλαπλές ουσίες, καθώς είναι αδ νατον να εξακριβωθεί η ουσία που προκάλεσε τη δηλητηρίαση. Προκειµένου να κατανοηθεί η φ ση, οι πιθανοί µακροπρ θεσµοι κίνδυνοι καθώς και οι νευροψυχικές πτυχές που εµφανίζονται συχνά σε κρο σµατα οξείας δηλητηρίασης, οι κλινικοί γιατροί δίνουν προτεραι τητα τώρα στην παρακολο θηση των κρουσµάτων µη θανατηφ ρας δηλητηρίασης στους νεαρο ς χρήστες της έκστασης, κατά το πλείστον ταν έχει αναµειχθεί µε άλλα ναρκωτικά. Η µακροχρ νια χρήση µπορεί να επιφέρει παρενέργειες. Οι αναστρέψιµες και/ή µη αναστρέψιµες επιπτώσεις στον (29) Έκθεση 2000 της Europol, Χάγη, Κάτω Χώρες. 52
Επιλεγµένα θέµατα εγκέφαλο τελο ν ακ µα υπ συζήτηση. Σε µεγάλους χρήστες έκστασης, υπάρχουν αυξαν µενα αποδεικτικά στοιχεία βλάβης στους σεροτονινεργικο ς νευρώνες. Οι κλινικές επιπλοκές καταδεικν ουν ανεπάρκεια του γνωστικο αλλά τα ερευνητικά προγράµµατα σε αυτ τον τοµέα (σε εξέλιξη στο Ηνωµένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ) εξακολουθο ν να είναι ελάχιστα. Συνδε µενοι µε τα συνθετικά ναρκωτικά θάνατοι Απ τ τε που ελήφθησαν µέτρα εκτ ς δοµών και άλλα προληπτικά µέτρα σε εκδηλώσεις και πάρτι «τέκνο/ χάουζ», έχει παρατηρηθεί µείωση των θανατηφ ρων περιστατικών σε σ γκριση µε τις αρχές της δεκαετίας του 1990, τουλάχιστον στις χώρες που είχαν καταγραφεί και τεκµηριωθεί περιστατικά έκτακτης ανάγκης. Μεταξ των θανάτων που καταγράφηκαν στις Κάτω Χώρες κατά το διάστηµα 1994-1997 και οι οποίοι οφείλονταν στη λήψη υπερβολικής δ σης παραγώγων αµφεταµινών ή φενυλπροπανολαµίνης, τα παράγωγα αυτά θεωρο νται ως η κ ρια αιτία θανάτου στο 50 % των περιπτώσεων. Στις υπ λοιπες περιπτώσεις, εντοπίστηκαν παράγωγα αµφεταµινών, αλλά ο θάνατος αποδ θηκε σε άλλα ναρκωτικά και/ή αλκο λ ή σε άγνωστες αιτίες. ιάγρ. 32 Αριθµ ς κατασχέσεων έκστασης το 1999 Οι ποσ τητες σε αριθµ χαπιών αναφέρονται σε παρένθεση Άνω των 6 000 3 000-6 000 1 000-3 000 Κάτω απ 1 000 73 (31 319) 1 064 (229 092) 1 995 (357 649) 6 438 (6 323 469) 649 (1 860 402) µ.δ. (3 849 645) 197 (26 117) 2 883 (1 470 507) µ.δ. (288 403) 160 (73 250) 215 (31 129) 159 (17 665) Βέλγιο και Λουξεµβο ργο 2 163 (489 566) ( 1 ) ( 1 ) Περιλαµβάνονται επίσης τα χάπια αµφεταµινών που κατασχέθηκαν. Είναι δυνατ ν να υπάρχουν διαφορές µεταξ των προαναφερθέντων στοιχείων και αυτών που δηµοσιε θηκαν απ την Europol, λ γω των διαφορετικών ηµεροµηνιών υποβολής εκθέσεων. Σηµείωση: µ.δ. = µη διαθέσιµα στοιχεία. Πηγές: Εθνικά εστιακά σηµεία του δικτ ου Reitox, 2000. 10 (357) µ.δ. (2 815) Ένα νέο συνθετικ ναρκωτικ, το 4-µεθυλθειοαµφετα- µίνη (4-MTA, το γνωστ στην αγορά «flatliner») θεωρείται υπε θυνο για διάφορους θανάτους στην ΕΕ (τέσσερις θάνατοι στο Ηνωµένο Βασίλειο και ένας στις Κάτω Χώρες). Επίσης, ένα άλλο «νέο» συνθετικ φάρµακο, η γάµα-υδροξυβουτυράση (GHB), έχει συνδεθεί µε ορισµένους θανάτους, γενικά σε συνδυασµ µε το αλκο λ και/ή µε άλλα ναρκωτικά. Αυτές οι δ ο ουσίες υπ κεινται σε παρακολο θηση και εκτίµηση κινδ νου στο πλαίσιο της κοινής δράσης της ΕΕ σχετικά µε τα νέα συνθετικά ναρκωτικά (βλέπε πλαίσιο στη σ. 55). Τρ ποι αντιµετώπισης Οι τρ ποι αντιµετώπισης των συνθετικών ναρκωτικών οργανώνονται σε διάφορα επίπεδα παρέµβασης: Η βασική πρ ληψη επικεντρώνεται στην παροχή πληροφοριών σχετικά µε τα συνθετικά ναρκωτικά και συνήθως διεξάγεται µε δηµ σιες εκστρατείες και παρεµβάσεις σε σχολεία. Οι δραστηρι τητες περιορισµο των βλαβών/µέτρα εκτ ς δοµών σε ψυχαγωγικο ς χώρους συνίστανται στην παραχώρηση αιθουσών, που οι χρήστες µπορο ν να ανανήψουν, σε ελέγχους χαπιών, στη διανοµή ενηµερωτικών φυλλαδίων και στη σ σταση επιτ πιων γραφείων. Υπάρχουν επίσης πρωτοβουλίες «αυτοϋποστήριξης» στους χώρους «τέκνο», οι οποίες σκοπ έχουν την ένταξη πληροφοριών για τα συνθετικά ναρκωτικά και τις συναφείς ουσίες σε ένα φάσµα δραστηριοτήτων προσανατολισµένων στη µουσική. Η πληροφ ρηση των χρηστών σχετικά µε τους κινδ νους της ανάµειξης ουσιών (ιδίως τον κίνδυνο ανάµειξής τους µε το αλκο λ) και η έγκαιρη εντ πιση των νέων οµάδων κινδ νου στους νέους θεωρείται τώρα µέγιστης σηµασίας. Σκοπ ς της έγκαιρης ιατρικής βοήθειας είναι η παροχή στοχοθετηµένης πληροφ ρησης στον τοµέα της πρ ληψης, η οποία πληροφ ρηση θα επιτρέψει, στους επαγγελ- µατίες σε αίθουσες έκτακτης ανάγκης και µονάδες δηλητηρίασης, σε γενικο ς παθολ γους, επαγγελµατίες που εργάζονται άµεσα µε τους χρήστες στον τοµέα της υγείας κλπ., να ανιχνε ουν και να αντιµετωπίζουν καλ τερα τα περιστατικά οξείας δηλητηρίασης. Στη Γαλλία, απ το 1998, η οργάνωση Γιατροί του Κ σµου έχει εξασφαλίσει ιατρική εφεδρική υποστήριξη σε «ρέιβ» και άλλα πάρτι. Οι δυσκολίες περιλαµβάνουν την έλλειψη κλινικής βιβλιογραφίας για επεισ δια οξείας δηλητηρίασης και την έλλειψη δυνατ τητας να εξεταστεί το ιατρικ ιστορικ του υπ ψη ατ µου. Ακ µα και αν έχουν λιγ τερο προβληµατικ προφίλ ως προς τη χρήση ναρκωτικών, οι «νέοι» χρήστες ναρκωτικών (νέοι ή έµπειροι χρήστες που δεν είναι γνωστοί στις 53
Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 υπηρεσίες θεραπείας) µπορεί να λαµβάνουν βελτιωµένη πληροφ ρηση σχετικά µε το πώς να εντοπίζουν ενδείξεις προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών και πώς να αντιλαµβάνονται την ανάγκη για υποστήριξη. Η προσωπική αντίληψη εν ς ατ µου για την κατάσταση της υγείας του, η επίγνωση τι χάνεται ο έλεγχος της «αυτοδιαχειριζ µενης» χρήσης και οι γνώσεις σχετικά µε την πρ σβαση σε συµβουλευτικές υπηρεσίες είναι πιθανοί δείκτες που πρέπει να συνδυαστο ν µε προληπτικές δράσεις εκτ ς δοµών. Ωστ σο, η έλλειψη διαφοροποίησης και/ή η µη καταλληλ τητα της υπάρχουσας προσφοράς θεραπείας ίσως περιορίσει την αποτελεσµατικ τητα των εν λ γω προσπαθειών. Μείωση προσφοράς Σ µφωνα µε την Europol (ετήσια έκθεση 2000), οι Κάτω Χώρες εξακολουθο ν να είναι η πρώτη χώρα παραγωγής και εξαγωγής της έκστασης: το 1999, εντοπίστηκαν 36 χώροι παραγωγής. Την ίδια χρονιά, εξαρθρώθηκαν τέσσερα εργαστήρια στο Βέλγιο, δ ο στην Ισπανία και ένα στη Γερµανία. Ένα απ τα µεγαλ τερα εργαστήρια αµφεταµινών που έχει βρεθεί ποτέ εξαρθρώθηκε στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο 2000. Στην παραγωγή και στην εξαγωγή ενέχονται επίσης και ορισµένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (η Τσεχική ηµοκρατία, η Πολωνία και η Βουλγαρία) και οι βαλτικές χώρες. Παραδείγµατος χάρη, 10 έως 20 % των συνθετικών ναρκωτικών για τη βρετανική αγορά παρασκευάζονται στο Ηνωµένο Βασίλειο, ενώ το υπ λοιπο ποσοστ θεωρείται τι παρασκευάζεται στην ηπειρωτική Ευρώπη (κυρίως στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο) και εισέρχεται στο Ηνωµένο Βασίλειο απ λιµάνια ή αεροδρ µια της Μάγχης. Η µέση τιµή χονδρικής πώλησης (πωλήσεις ανά κιλ ) για χάπια που διοχετε ονται στην αγορά ως έκσταση κυµαίνεται απ 4 έως 5 ευρώ ανά χάπι, µε ελάχιστη τιµή 1 ευρώ στην Πορτογαλία και µέγιστη 13 ευρώ στη ανία ( 30 ). Η µέση τιµή λιανικής πώλησης κυµαίνεται απ 4 έως 28 ευρώ ανά γραµµάριο, µε ελάχιστη τιµή 4 ευρώ στις Κάτω Χώρες και µέγιστη 34 ευρώ στη ανία. Νέες πρωτοβουλίες και προκλήσεις για τη χάραξη πολιτικής Τα συνθετικά ναρκωτικά βρίσκονται στο πολιτικ προσκήνιο παρά τα περιορισµένα επιστηµονικά αποδεικτικά στοιχεία που υπάρχουν σον αφορά τους κινδ νους για τη δηµ σια υγεία. Το υψηλ επίπεδο χρήσης τους σε κοινωνικά ενταγµένες οµάδες, ο ρ λος τους ως µοντέλο αναφοράς στην κουλτο ρα των νέων και το γεγον ς τι τα ναρκωτικά παράγονται και διακινο νται στην Ευρώπη (τ σο για εσωτερικές σο και εξωτερικές αγορές) ασκο ν ισχυρή πίεση για ανάληψη υπε θυνης δράσης απ την ΕΕ. Οι συνθετικές ουσίες και η εκτίµηση κινδ νου τους προοδευτικά εντάσσονται σε ευρ τερη θεώρηση µεταβαλλ µενων προτ πων και συµπεριφορών, υποκουλτο ρας και εξελίξεων. Αυτ έχει καταλήξει στις ακ λουθες δράσεις: θέσπιση αποτελεσµατικών δια λων επικοινωνίας µεταξ λων των παραγ ντων που εµπλέκονται σε συστήµατα ταχείας αντιµετώπισης θέσπιση καλ τερης επικοινωνίας ανάµεσα σε επιστη- µονικά βασισµένες πληροφορίες και αντιδράσεις πολιτικής βελτίωση ικαν τητας για τη λήψη συγκεκριµένων πληροφοριών σχετικά µε τα συνθετικά ναρκωτικά και, γενικ τερα, µε τις εµφανιζ µενες τάσεις σχετικά µε τη χρήση ναρκωτικών, µέσω εθνικών και τοπικών εκτιµήσεων περί επικράτησης, µητρώων αίτησης για θεραπεία, λαµβάνοντας επίσης υπ ψη τον κ ριο προσανατολισµ των υπηρεσιών θεραπείας στους χρήστες οπιο χων. (30) Τελευταία δεδοµένα: Ιο λιος 1999. Οι τιµές ποικίλλουν εντ ς των διαφ ρων κρατών µελών ανάλογα µε το βαθµ καθαρ τητας, την ποσ τητα που αγοράστηκε και την τοποθεσία της αγοράς (Πηγή: Europol, ΕΕ 2000). 54
Επιλεγµένα θέµατα Η κοινή δράση της ΕΕ για τα νέα συνθετικά ναρκωτικά Κατά την περίοδο 1998-2000, κοινή δράση της ΕΕ «σ στηµα έγκαιρης προειδοποίησης» για την ταχεία συλλογή και ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά µε τα νέα συνθετικά ναρκωτικά έχει εντοπίσει διάφορες ουσίες που εµφανίστηκαν στην παράνοµη αγορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κοινές εκθέσεις προ δου που συνοψίζουν τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί σε αυτ το προκαταρκτικ στάδιο παρουσιάστηκαν απ το ΕΚΠΝΤ και την Europol στην Οριζ ντια Οµάδα Εργασίας περί Ναρκωτικών του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε δε τερο στάδιο, κατ πιν αιτήµατος του Συµβουλίου, εκτιµήθηκαν οι κίνδυνοι για τέσσερις ουσίες MBDB, 4-MTA, GHB και κεταµίνη απ τη διευρυµένη επιστηµονική επιτροπή του ΕΚΠΝΤ. Με βάση την έκθεση για την εκτίµηση των κινδ νων και µια γνωµοδ τηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ένα νέο συνθετικ ναρκωτικ, το 4-MTA, υποβλήθηκε σε διαδικασία ελέγχου σε λα τα κράτη µέλη της ΕΕ δυνάµει µιας απ φασης του Συµβουλίου της 13ης Σεπτεµβρίου 1999. Άλλα νέα συνθετικά ναρκωτικά, πως τα PMMA, 2-CT-5 και 2-CT-7, εντοπίστηκαν πρ σφατα στο πλαίσιο του «συστήµατος έγκαιρης προειδοποίησης» της κοινής δράσης και προς το παρ ν παρακολουθο νται απ κοινο απ το ΕΚΠΝΤ και την Europol, σε στενή συνεργασία µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκ Οργανισµ για την Αξιολ γηση των Φαρµακευτικών Προϊ ντων. Λειτουργώντας επίσης ως µέσο που καθορίζει κατά π σο µια συγκεκριµένη ουσία πρέπει να τεθεί υπ έλεγχο σε επίπεδο ΕΕ ή χι, η κοινή δράση παρέχει επίσης τακτικά στα κράτη µέλη και τα ευρωπαϊκά θεσµικά ργανα µια εικ να του πλαισίου της χρήσης ναρκωτικών σε ψυχαγωγικο ς χώρους και προσφέρει έγκαιρες ενδείξεις για τις τάσεις διακίνησης σε σχέση µε τα συνθετικά ναρκωτικά. Τα εγχειρήµατα εκτίµησης κινδ νων παρέχουν αξι πιστο υλικ στους αρµ διους χάραξης πολιτικής, για να προβληµατιστο ν σχετικά µε τις πιθανές επιλογές µε στ χο την τήρηση µιας ισ ρροπης προσέγγισης µεταξ της επιβολής του ν µου και των µέτρων πρ ληψης. 55