Τι σχέση έχουν μία θεωρία μάθησης, η εξ αποστάσεως μάθηση και το ανοικτό λογισμικό;

THEMA e learning 36-41_PRODUCTIVITY 12/04/2012 12:05 ΜΜ Page 36 Του Γιάννη Κασκαμανίδη <kiolalis@gmail.com> Ο Γιάννης είναι δάσκαλος στη Φλώρινα, μεταφράζει και χρησιμοποιεί ΕΛΛΑΚ στην τάξη. Τι σχέση έχουν μία θεωρία μάθησης, η εξ αποστάσεως μάθηση και το ανοικτό λογισμικό; Το επιμορφωτικό μοντέλο που προκρίνεται ως προσφορότερο είναι πλέον μικτό: κατά πρόσωπο συναντήσεις και εξ αποστάσεως. Οι ώρες για το δεύτερο υπερισχύουν και τα εργαλεία ανοικτού κώδικα είναι εδώ! Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζουμε τα καλύτερα και δημοφιλέστερα εργαλεία για e-learning και πώς θα τα αξιοποιήσετε. 36 Linux Inside

THEMA e learning 36-41_PRODUCTIVITY 12/04/2012 12:05 ΜΜ Page 37 Θ έλουμε να αλλάξουμε το διδακτικό παράδειγμα, βοηθώντας τα παιδιά, αλλά και τους ενήλικες, να κατασκευάζουν και όχι να καταναλώνουν, από κοινού ή και κατά μόνας, τη γνώση; Έχουμε ακούσει ότι αυτή η κατασκευή της από κοινού γνώσης είναι ο βασικός νόμος του λογισμικού ανοικτού κώδικα; Μήπως αυτά τα δύο ταιριάζουν γάντι; Και μήπως θα πρέπει να δούμε πιο σοβαρά το ζήτημα της επιλογής εργαλείων από αυτήν τη δεξαμενή που ανήκει σε όλους μας; Το βρήκα! Απαντήσατε θετικά, οπότε προχωρήστε, παρακαλώ. Η κότα ή το αυγό; Πολλές φορές σκεφτόμαστε αν η λύση προϋποθέτει την ανάγκη ή το αντίστροφο. Όπως η κότα με το αυγό! Όπως και να έχει, στον πολύπλοκο κόσμο που ζούμε, θα πρέπει να καλύψουμε αρκετές ανάγκες, μεταξύ των οποίων και αυτή της διδασκαλίας ή/και της επιμόρφωσης. Και επειδή το διδάσκειν ή το επιμορφώνειν επηρεάζεται από τα σύγχρονα διδακτικά προστάγματα και από κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες και δραματικά από τις εξελίξεις της τεχνολογίας, θα πρέπει να γνωρίζουμε τις τάσεις και τα εργαλεία που μας προσφέρει η τελευταία για να ικανοποιήσουμε ανάγκες ή το πιο σημαντικό να βελτιώσουμε διδακτικές πρακτικές που ακολουθούμε. Εδώ όμως υπάρχει ένα θέμα: Μιλώντας γενικά, τείνουμε να περιορίσουμε τη μάθηση και τη διδασκαλία εντός των σχολείων ή άλλων κτηριακών εγκαταστάσεων που φιλοξενούν εκπαιδευτικές δράσεις και ασυνείδητα τη συνδέουμε με τα γνωστικά αντικείμενα που διακονούνται ποικιλοτρόπως στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Δεν είναι όμως έτσι. Αποδέκτες αυτού του αφιερώματος δεν μπορεί να είναι μόνο οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευτές. Αποδέκτες είναι όλοι όσοι επικοινωνούν με σύγχρονους τρόπους και επιθυμούν να βελτιώσουν τις πρακτικές και το αποτέλεσμα της επικοινωνίας, τους τρόπους που σκέφτονται και δρουν, τα εργαλεία και τις διαδρομές του μανθάνειν. Άρα, όλοι! Αρκεί να υπάρχει επιθυμία και ενδιαφέρον για καινοτομία. Ε-learning ή ακόμη μία Λερναία Ύδρα; Η διδασκαλία και η μάθηση έχουν κατακλύσει τα πάντα. Όλα διδάσκονται, όλοι μπορούν να διδάξουν και όλοι μπορούν να μάθουν. Τέλεια! Έτσι εχόντων των πραγμάτων, έχουμε πολλές πιθανότητες να γίνουμε ο πλανήτης των σοφών. Μόνο που κανένας άλλος πλην των κατοικούντων σε αυτή τη σφαίρα δεν θα το γνωρίζει. Γιατί ακόμη και αν υπάρχει ζωή «out there», είναι απίθανο να μπορέσει να κατανοήσει αυτό το είδος της σοφίας που αντιστρατεύεται και εχθρεύεται ανοιχτά και ξεδιάντροπα την ύπαρξη όχι μόνο των παραγωγών της, αλλά και όλων των άλλων ζωντανών πλασμάτων που και αυτό είναι μία τραγωδία δεν υποψιάζονται καν την ύπαρξη αυτής της σοφίας. Ήδη το e-learning έχει συναντήσει τη Λερναία Ύδρα (η οποία βρίσκεται στην από πάνω ακριβώς παράγραφο) και αναπαράγει τα κεφάλια της. Προς το παρόν, είναι ένα καλό παράσιτο σε έναν «τεραστιώδη» (όπως λέει ο γιος μου) οργανισμό. Αλλά, τα πράγματα έχουν έτσι ή θα έχουν έτσι, γιατί έτσι τα πήραμε και έτσι θα τα αφήσουμε. Εποικοδομητισμός και κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες πάνε περίπατο, γιατί θέλουν προσπάθεια. Ενώ η συμπεριφοριστικού τύπου μάθηση βασιλεύει γιατί βολεύει και βολεύει γιατί βασιλεύει. Με μία πρόταση: Αν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία που περιγράφονται και προτείνονται εδώ, θα πρέπει 1 Εγκατάσταση Openmeetings να αναθεωρήσουμε τους τρόπους επικοινωνίας διδασκαλίας μάθησης που γνωρίζουμε. Ο πάγκος του μάστορα Σε αυτό το αφιέρωμα θα περιγράψουμε μερικές εφαρμογές που ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των εργαλείων εξ αποστάσεως διδασκαλίας και μάθησης. Θα ξεκινήσουμε με ένα εργαλείο για βιντεοδιασκέψεις/τηλεδιασκέψεις, το OpenMeetings, και στη συνέχεια θα δούμε το LAMS, ένα εξαιρετικό εργαλείο σχεδιασμού, διαχείρισης, διανομής και εποπτείας μαθησιακών ακολουθιών που βασίζονται στο ομαδοσυνεργατικό μοντέλο. Στο Moodle θα αφιερώσουμε αρκετό χώρο, ενώ θα κάνουμε και μία συνοπτική αναφορά στο Maho - odle, έναν καταπληκτικό συνδυασμό ηλεκτρονικού χαρτοφύλακα (Mahara, δείτε το σχετικό άρθρο στο τεύχος 6 του «Linux Inside») και πλατφόρμας ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης (Moodle). Θα παρουσιάσουμε το exe elearning, ένα σχετικά εύκολο στη χρήση του εργαλείο, με το οποίο μπορούμε να φτιάξουμε ιστότοπους προσανατολισμένους σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα, με πολυμεσικό υλικό και ασκήσεις. Τέλος, θα ολοκληρώσουμε το αφιέρωμά μας με λίγα λόγια για τα προτυποποιημένα πακέτα μεταφοράς εκπαιδευτικού υλικού από πλατφόρμα σε πλατφόρμα. 2 Αρχική οθόνη. Linux Inside 37

THEMA e learning 36-41_PRODUCTIVITY 12/04/2012 12:05 ΜΜ Page 38 3 Παράθυρο συνεδρίας. Βιντεοδιασκέψεις με το OpenMeetings Ας το πούμε από την αρχή: Το OpenMeetings είναι ένα εργαλείο που μπορεί να ικανοποιήσει κάθε ανάγκη που απαιτεί βιντεοδιάσκεψη και προσφέρει στο διαχειριστή και στο συντονιστή πολλά εργαλεία και ρυθμίσεις. Ο απλός χρήστης αντικρίζει ένα απλό περιβάλλον με τα βασικά εργαλεία, κάτι που τον διευκολύνει να αρχίσει να επικοινωνεί άμεσα. Χαρακτηριστικά του OpenMeetings Για να εκμεταλλευθούμε τα προνόμια του open source, μπορούμε να κατεβάσουμε και να εγκαταστήσουμε την εφαρμογή σε δικό μας διακομιστή χωρίς όριο στη χρήση ή τους χρήστες. Το λογισμικό αυτό είναι browser based και επιτρέπει την άμεση δημιουργία μίας διαδικτυακής σύσκεψης και υποστηρίζει τις παρακάτω λειτουργίες: μικρόφωνο, κάμερα, διαμοιρασμό εγγράφων σε έναν πίνακα, διαμοιρασμό οθόνης ή μέρους της, μαγνητοσκόπηση συνεδριών και λήψη τους ως avi ή flv, γραπτή συνομιλία (δημόσια και ιδιωτική), ημερολόγιο, διαχείριση αρχείων, διαχείριση τάξεων και χρηστών, ψηφοφορία, αντίγραφα ασφαλείας. Ο συντονιστής της συνεδρίας μπορεί να ρυθμίζει τα δικαιώματα κάθε συνομιλητή που αφορούν στον πίνακα, στο διαμοιρασμό της οθόνης, στην απομακρυσμένη πρόσβαση σε οθόνη και στην έναρξη/επανέναρξη του μικροφώνου και της κάμερας. Ακόμη, υπάρχει ενσωματωμένη υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων e-mail και δημιουργίας βιβλίου επαφών. Επίσης, το OpenMeetings μπορεί να ενσωματωθεί ως άρθρωμα σε γνωστά LMS και CMS: Moodle, Joomla, WordPress, Drupal, Sakai, Elgg και ilias. Το περιβάλλον είναι εν μέρει εξελληνισμένο, αλλά για την ώρα τα βασικά μηνύματα του γραφικού περιβάλλοντος είναι μεταφρασμένα. Δημιουργία μίας συνεδρίας Η εγκατάσταση σε τοπικό διακομιστή δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, αρκεί να ακολουθήσουμε τα τρία βήματα του οδηγού (εικόνα 1). Κατόπιν, σε έναν περιηγητή πληκτρολογούμε http://localhost:5080/openmeetings/ και ανοίγει το περιβάλλον εργασίας. Την πρώτη φορά δημιουργούμε το λογαριασμό μας και έπειτα μπορούμε να συνδεθούμε. Η σύνδεση μας οδηγεί στην αρχική οθόνη (εικόνα 2). Ως διαχειριστές του συστήματος περνάμε στη Διαχείριση και εκεί δημιουργούμε, κατ αρχάς, έναν οργανισμό, στο παράδειγμά μας μία εκπαιδευτική περιφέρεια, στη συνέχεια προσθέτουμε τους εκπαιδευτικούς ως 4 Το περιβάλλον δημιουργίας επεξεργασίας του LAMS. χρήστες και, τέλος, δημιουργούμε ένα δωμάτιο συνδιάσκεψης, π.χ., με το όνομα «Επιμορφωτικές δράσεις», το οποίο ορίζουμε αν θα είναι δημόσιο ή όχι. Στην πρώτη περίπτωση το δωμάτιο είναι ανοιχτό σε όλους, ενώ στη δεύτερη θα μπορούν να συμμετέχουν μόνον οι χρήστες που ανήκουν στον οργανισμό που δημιουργήσαμε και έχουμε συνδέσει με το συγκεκριμένο δωμάτιο. Να πούμε εδώ ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε διαφορετικούς τύπους δωματίων, η πρόσβαση στα οποία μπορεί να είναι ελεύθερη ή περιορισμένη: συνέντευξης, διάσκεψης, μόνο βίντεο, μόνο ήχου, βίντεο και ασπροπίνακα, με έναν ή περισσότερους συντονιστές ή/και διαχειριστές. Τώρα μπορούμε να συνδεθούμε στο δωμάτιό μας, πηγαίνοντας στο μενού Δωμάτια και κάνοντας κλικ στο πλήκτρο Είσοδος. Αναδύεται ένα παράθυρο μέσω του οποίου ελέγχουμε την κατάσταση της κάμερας και του μικροφώνου. Κάνοντας κλικ στο πλήκτρο Συνδιάσκεψη, ανοίγει το περιβάλλον βιντεοδιάσκεψης με όλα τα καλούδια: Στα αριστερά είναι η κατάσταση των χρηστών που είναι συνδεδεμένοι και η λίστα με τις ενέργειες και τις δραστηριότητες, ενώ στα δεξιά είναι ο ασπροπίνακας με την εργαλειοθήκη σχεδίασης, η οποία μας επιτρέπει να γράφουμε, να σημειώνουμε, να υπογραμμίζουμε κ.λπ. είτε πάνω στον ασπροπίνακα, είτε στη λευκή επιφάνεια, είτε σε έγγραφο που έχουμε φορτώσει. Να πούμε ότι το OpenMeetings δέχεται όλους τους γνωστούς τύπους αρχείων. Στο κάτω μέρος βλέπουμε τις ιδιότητες κάθε εργαλείου που επιλέγουμε στην εργαλειοθήκη και ακριβώς από κάτω το παράθυρο της συνομιλίας. Ένα μικρό εργαλείο εστίασης στην επάνω δεξιά γωνία μάς βοηθά να εστιάσουμε στα αντικείμενα του ασπροπίνακα. Μία δεύτερη καρτέλα μάς επιτρέπει να διαχειριστούμε τα αρχεία μας ή τα αρχεία του συγκεκριμένου δωματίου. Σε οποιοδήποτε σημείο της επιφάνειας μπορούμε να τοποθετήσουμε τα παραθυράκια στα οποία φαίνονται οι χρήστες. Από το μενού Ενέργειες μπορούμε να στείλουμε προσκλήσεις συμμετοχής, να διαμοιράσουμε την οθόνη μας, να δημιουργήσουμε ψηφοφορία, να επιλέξουμε κάμερα και μικρόφωνο και να κάνουμε μερικές βασικές ρυθμίσεις (εικόνα 3). Μαγνητοσκοπήσεις Τέλος, μπορούμε να μαγνητοσκοπήσουμε τις διασκέψεις μας, κάτι χρήσιμο όταν θέλουμε να έχουμε καλύτερη ανατρο- 38 Linux Inside

THEMA e learning 36-41_PRODUCTIVITY 12/04/2012 12:06 ΜΜ Page 39 φοδότηση για τα πεπραγμένα μετά το πέρας μίας διάσκεψης. Για παράδειγμα, αν υποθέσουμε ότι πραγματοποιήσαμε μία διδασκαλία μέσω βιντεοδιάσκεψης, τότε η μαγνητοσκόπηση μπορεί να φανεί διπλά χρήσιμη: Ο διδάσκων μπορεί να δει, να μελετήσει και να βελτιώσει τον τρόπο που διδάσκει και οι μαθητές/εκπαιδεύομενοι μπορούν να αναπτύξουν το μεταγνωστικό εξοπλισμό τους, παρατηρώντας τους τρόπους που μαθαίνουν. LAMS = Learning Activity Management System Είναι ένα ακόμη Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης ή ξεχωρίζει για κάποιους λόγους; Φυσικά, ισχύει το δεύτερο, διαφορετικά δεν θα μπαίναμε στον κόπο να το παρουσιάσουμε. Προτού περάσουμε στις περιγραφές, να πούμε ότι το LAMS διαθέτει πλήρη τεκμηρίωση στα Ελληνικά (http://lams.eap.gr/lams/ και http://wiki.lamsfoundation.org), ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα (http://blogs.sch.gr/lams) και έτοιμα μαθήματα (http:// lessonlams.com). Ως Web based εφαρμογή μπορεί να φιλοξενηθεί σε οποιονδήποτε διακομιστή, εννοείται, βεβαίως, και σε δικό μας, αν και διάφοροι ιστότοποι προσφέρουν δωρεάν δημιουργία και φιλοξενία μαθημάτων. Γιατί LAMS; Ενώ τα άλλα LMS συστήματα βασίζονται στο περιεχόμενο και στη διαχείρισή του, το LAMS ξεκινά διαφορετικά: Προσφέρει ένα γραφικό αλληλεπιδραστικό περιβάλλον, το Συγγραφέα, μέσω του οποίου ο χρήστης τραβά και αποθέτει δραστηριότητες, τις επεξεργάζεται (σε αυτό το στάδιο αξιοποιείται το περιεχόμενο) και τις συνδέει, φτιάχνοντας κατ αυτόν τον τρόπο μία ακολουθία μαθησιακών δραστηριοτήτων. Αυτή είναι μία από τις λειτουργίες της εφαρμογής, γιατί αν η δημιουργία μαθημάτων θεωρείται και είναι κεντρικής σημασίας, τι μπορούμε να πούμε για την εποπτεία και τον έλεγχο των εκπαιδευόμενων κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας; Εδώ εντοπίζουμε το άλλο δυνατό χαρακτηριστικό του LAMS: Προσφέρει ένα πανίσχυρο εργαλείο, τον Επόπτη, ο οποίος πληροφορεί το διδάσκοντα για τη μαθησιακή πορεία κάθε εκπαιδευόμενου. Ένα τρίτο στοιχείο που στοχεύει στην υλοποίηση εποικοδομητιστικών και κοινωνικοπολιτισμικών θεωριών μάθησης, είναι οι συνεργατικές μαθησιακές δραστηριότητες που διαθέτει το περιβάλλον του Συγγραφέα, το οποίο επιτρέπει και παροτρύνει τους χρήστες να εργαστούν ομαδικά για να βελτιώσουν τη διαδικασία και να πετύχουν καλύτερα αποτελέσματα. Ωστόσο, αν τα συνεργατικά εργαλεία ικανοποιούν στόχους που βασίζονται στη συνεργασία των χρηστών, τότε η δυνατότητα διακλάδωσης βοηθά στην εξατομίκευση και στη διαφοροποίηση της διδασκαλίας, άρα στην υποβοήθηση εκείνων των χρηστών που θα πετύχουν κοινούς στόχους, αλλά με τους δικούς τους τρόπους. Τέλος, το LAMS υποστηρίζει προτυποποίηση εκπαιδευτικού υλικού σύμφωνα με τα πρότυπα IMS Content Packaging, IMS Metadata και IMS Learning Design. Λίγα λόγια για πολλά εργαλεία Ένας καλός οδηγός για τα εργαλεία είναι διαθέσιμος στην αρχική σελίδα του LAMS του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (http://goo.gl/b7djk). Εμείς εδώ θα περιοριστούμε σε λίγα λόγια σχετικά με την ταξινόμηση και τη χρησιμότητα των εργαλείων, αν και πρέπει να τονιστεί ότι η ένταξη ενός εργαλείου σε μία κατηγορία δεν αποκλείει την ταυτόχρονη ένταξή του και σε άλλη ή άλλες κατηγορίες (εικόνα 5). 5 Τα εργαλεία του LAMS. Ενώ σε άλλα συστήματα LMS το περιεχόμενο εντάσσεται με σαφώς διακριτά εργαλεία, στο LAMS υπάρχει μία σειρά εργαλείων που κάνουν αυτή ακριβώς τη δουλειά, αλλά ταυτόχρονα και άλλα που λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους. Τέτοια είναι αυτά που μας επιτρέπουν να εισαγάγουμε κείμενο, εικόνα, ήχο, βίντεο και URLs: ο Πίνακας Ανακοινώσεων, η Διαμοίραση Πόρων, η Λίστα εργασιών, η Επεξεργασία εικόνας, το Υπολογιστικό Φύλλο, ο Χάρτης Google και η Έκθεση Εικόνων. Με αυτά μοιράζουμε περιεχόμενο, αλλά παράλληλα δημιουργούμε ένα πιο σύνθετο πλαίσιο επικοινωνίας με ανακοινώσεις, διαμοιρασμό και δυνατότητες προσθήκης περιεχομένου από τους ίδιους τους εκπαιδευόμενους. Τα εργαλεία αξιολόγησης επιτελούν ταυτόχρονα και άλλες λειτουργίες. Με αυτά δημιουργούμε δραστηριότητες αξιολόγησης, αλλά υπάρχει η δυνατότητα, ανάλογα με τις επιδόσεις κάθε εκπαιδευόμενου, αυτός να οδηγηθεί σε διαφορετικό μαθησιακό μονοπάτι. Εδώ υλοποιούνται οι αρχές της διαφοροποιημένης και εξατομικευμένης διδασκαλίας. Αυτό μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμο όταν έχουμε εκπαιδευόμενους με αναπηρία ή μαθησιακές δυσκολίες. Σε αυτήν την κατηγορία θα βρούμε την Αξιολόγηση με πολλά είδη ερωτήσεων, την Πολλαπλή Επιλογή και την Υποβολή Αρχείου, ένα ιδιαίτερα χρήσιμο χαρακτηριστικό για ανοικτού τύπου εργασίες. Τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται διαρκώς η χρησιμότητα της ανατροφοδότησης κατά και μετά τη μαθησιακή διαδικασία. Εδώ το LAMS διαθέτει μερικά πολύ δυνατά εργαλεία, τα οποία, εκτός της ανατροφοδότησης, λειτουργούν και ως εργαλεία πληροφόρησης και αξιολόγησης. Οι Ερωτήσεις και Απαντήσεις, η Έρευνα, η Ψηφοφορία, η Συλλογή Δεδομένων, το Σημειωματάριο, ο Νοητικός Χάρτης και η Εγγραφή Video επιτελούν όλες τις παραπάνω λειτουργίες. Είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας, κάτι που απαιτεί διδακτικό σχεδιασμό. Ο συνεργατικός χαρακτήρας της μάθησης που μπορεί να συντελεστεί μέσω του LAMS, αναδεικνύεται από τα εξής εργαλεία: Επισκόπηση όπου οι μαθητές καταγράφουν τις απόψεις τους και ψηφίζουν, Ιστότοπος Wiki, δημοφιλής εφαρμογή συγγραφής συνεργατικών εργασιών, Συζήτηση για ασύγχρονη επικοινωνία, Τηλεδιάσκεψη για σύγχρονη επικοινωνία και η Συνομιλία, το γνωστό μας chat. Πολλά από τα εργαλεία που περιγράφηκαν έως εδώ, μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους, ιδιαίτερα όταν θέλουμε οι εκπαιδευόμενοι να εργαστούν σε ομάδες. Έτσι, μπορούμε να Linux Inside 39

THEMA e learning 36-41_PRODUCTIVITY 12/04/2012 12:06 ΜΜ Page 40 6 Το Moodle του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου. 7 Το περιβάλλον εργασίας του exe. έχουμε συνδυασμό Κοινόχρηστων Πόρων και Συζήτησης, αν θέλουμε να έχουν πρόσβαση σε περιεχόμενο και έπειτα να συζητούν μεταξύ τους, Συζήτησης και Επισκόπησης προκειμένου να συζητούν ασύγχρονα και κάποιος να καταγράφει τα συμπεράσματα, Συνομιλίας και Επισκόπησης αν θέλουμε να συζητούν σύγχρονα με γραπτά μηνύματα και ταυτόχρονα κάποιος να κάνει καταγραφή. Για το τέλος αφήσαμε τα εργαλεία διαχείρισης ή ροής, που επιτρέπουν στο δημιουργό του μαθήματος να δημιουργήσει ομάδες (Ομαδοποίηση), σημεία αναμονής προσωρινής διακοπής (Πύλη), διακλαδώσεις (Διακλάδωση), Προαιρετικές Δραστηριότητες, Προαιρετικές Ακολουθίες και υποστηρικτικές δραστηριότητες (Δραστηριότητα Υποστήριξης). Με αυτόν τον τρόπο διαφοροποιείται και εξατομικεύεται η διδασκαλία, κάτι που καθιστά τη μαθησιακή ακολουθία ιδιαίτερα ελκυστική και αποτελεσματική. Να πούμε εδώ ότι η δημιουργία μίας μαθησιακής ακολουθίας διευκολύνεται πάρα πολύ από την απλότητα του γραφικού περιβάλλοντος, τη σαφήνεια των εργαλείων και τον εύκολο τρόπο επεξεργασίας ρύθμισης καθενός. Η on-line πρόσβαση αξιοποιεί το cloud computing και τη συνεργατική κουλτούρα του Διαδικτύου. Moodle: συνώνυμο του e-learning Το πιο διαδεδομένο LCMS (Learning Content Management System) διαθέτει εργαλεία και λειτουργίες που υλοποιούν σύγχρονες θεωρίες μάθησης, κοινωνικό εποικοδομητισμό και προσωπική δόμηση της μάθησης και την ίδια στιγμή ακολουθεί τις τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Από κάθε άποψη, είναι μία πληρέστατη εφαρμογή που εξελίσσεται διαρκώς. Παραμένει φρέσκια και ζωντανή, εκτός των άλλων, και από το ότι η δομή της επιτρέπει την προσθήκη αρθρωμάτων που την καθιστούν όχι απλώς πλούσια, αλλά ουσιαστικά αποτελεσματική, αφού μέσα από την ποικιλία των αρθρωμάτων ο εκπαιδευτικός θα επιλέξει αυτά που κατά τη γνώμη του παράγουν καλύτερα διδακτικά αποτελέσματα σε συγκεκριμένες συνθήκες και για συγκεκριμένους εκπαιδευόμενους (εικόνα 6). Χαρακτηριστικά και δημιουργία μαθήματος Δουλειά του Moodle είναι να μας επιτρέπει να χτίζουμε μαθήματα χωρίς περιορισμούς στη θεματολογία, στη μορφή, στη μέθοδο ή στα εργαλεία: όλα είναι διαθέσιμα και εξαρτώμενα από το διδακτικό σχεδιασμό. Έτσι, όταν θέλουμε να φτιάξουμε ένα μάθημα, πρώτα θα πρέπει να αποφασίσουμε για τη μορφή, εβδομαδιαία, θεματική ή κοινωνική, αν δηλαδή τα περιεχόμενα θα αρθρώνονται γραμμικά σε σχέση με το χρόνο ή αν θα είναι σχετικά με συγκεκριμένα θέματα χωρίς χρονικό περιορισμό ή, τέλος, σε μία μορφή χαλαρή, κάτι σαν πίνακας ανακοινώσεων που βασίζεται σε μία ομάδα συζήτησης. Στη συνέχεια, ορίζουμε παραμέτρους σχετικά με τους χρόνους, την προβολή, τους βαθμούς, τον τρόπο εγγραφής, την ομαδοποίηση των συμμετεχόντων, τη γλώσσα και... είμαστε έτοιμοι να περάσουμε στο διά ταύτα. Τώρα η δουλειά μας κινείται σε δύο άξονες: προσθήκη περιεχομένου και δημιουργία δραστηριοτήτων γι' αυτό. Κατ αρχάς, θα πρέπει να προσθέσουμε όλο το υλικό που αφορά στο θέμα του μαθήματος και αυτό μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή: βιβλίο, ετικέτα, κείμενο, ιστοσελίδα, σύνδεση με αρχείο ή ιστοσελίδα, κατάλογος ή ένα πακέτο IMS με εκπαιδευτικό υλικό. Αφού ολοκληρώσουμε την εισαγωγή του υλικού, θα πρέπει να δημιουργήσουμε δραστηριότητες. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη δραστηριοτήτων: εργασίες, forums, chats, γλωσσάρια, wikis, εντεταλμένα έργα, κουίζ, έρευνες, βάσεις δεδομένων, hot potatoes, lams, jclic, εργαστήρια, πηγή πληροφοριών, scorm/aicc... Εκτός αυτών, υπάρχουν και τα blocks που παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες στους εκπαιδευόμενους και υπάρχει δυνατότητα επιλογής αυτών που θα εμφανίζονται. Τα blocks εμφανίζουν πληροφορίες σχετικές με τους συμμετέχοντες σε ένα μάθημα, τις δραστηριότητες που έχουν δημιουργηθεί σε ένα μάθημα, τη διαχείριση (βαθμοί, προσωπικά αρχεία, αναφορές) του χρήστη, τα μαθήματα του χρήστη, δηλαδή αυτά στα οποία είναι εγγεγραμμένος, τις ενότητες ενός μαθήματος έτσι ώστε να μπορεί ο χρήστης να μετακινηθεί με ευκολία μέσα σε ένα μάθημα, τις σημαντικές ημερομηνίες έναρξης ή λήξης γεγονότων, τα επικείμενα γεγονότα, την πρόσφατη δραστηριότητα, δηλαδή τις αλλαγές που συνέβησαν μετά την τελευταία είσοδο του χρήστη, τα τελευταία νέα, τους συνδεδεμένους χρήστες, μηνύματα από άλλους χρήστες και αναζήτηση στις συζητήσεις των ομάδων. Αφού δημιουργήσουμε το μάθημα, αναθέτουμε ρόλους σε πρόσωπα που έχουν εγγραφεί στο μάθημα. Οι ρόλοι ανήκουν σε μία ιεραρχία και καθένας εμπεριέχει όλους όσοι βρίσκονται κάτω από αυτόν. Έτσι, μπορεί να υπάρχουν διαχειριστές 40 Linux Inside

THEMA e learning 36-41_PRODUCTIVITY 12/04/2012 12:06 ΜΜ Page 41 (συνήθως ένας), δημιουργοί μαθημάτων, εκπαιδευτές με δικαιώματα επεξεργασίας μαθήματος, εκπαιδευτές χωρίς τέτοια δικαιώματα, εκπαιδευόμενοι και επισκέπτες. Το Moodle παρέχει δυνατότητες αυτόματης βαθμολόγησης των εκπαιδευόμενων και μπορεί να μας δώσει διάφορων ειδών αναφορές και προβολές της βαθμολογίας. Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία, είναι να τονίσουμε με ποιους τρόπους καταφέρνει αυτό το εργαλείο να υλοποιήσει θεωρίες που σχετίζονται με τον κοινωνικό εποικοδομητισμό. Πολλές από τις δραστηριότητες του Moodle είναι σχεδιασμένες ώστε να παρέχουν στον εκπαιδευόμενο δυνατότητες ελέγχου και επεξεργασίας του περιεχομένου, ενώ παράλληλα έχει στη διάθεσή του εργαλεία επικοινωνίας, όπως forums, wikis, chats, κάτι που ενισχύει τις προθέσεις για από κοινού οικοδόμηση της γνώσης. Με πολλούς τρόπους, ο εκπαιδευόμενος μπορεί να δημιουργήσει αντικείμενα, μέσω των οποίων αναπαριστά τι έχει μάθει και το παρουσιάσει στους υπόλοιπους. Έτσι, γνωστοποιεί το «ταξίδι» της γνώσης που ο ίδιος έκανε και την ίδια στιγμή μπορεί να βλέπει τα «ταξίδια» των υπολοίπων. Η παρατήρηση και μελέτη της εργασίας των άλλων επιτρέπει τον εμπλουτισμό του γνωστικού εξοπλισμού, την αναθεώρηση και την αναδιαμόρφωσή του, καθώς το άτομο προσπαθεί να μάθει με ολοένα προσφορότερους τρόπους. Το ότι το Moodle είναι ευέλικτο και προσαρμόσιμο εργαλείο, βοηθά στην εξατομίκευση και στη διαφοροποίηση της διδασκαλίας, οι οποίες προσαρμόζουν το μάθημα στις ιδιαίτερες ανάγκες των εκπαιδευόμενων. exe elearning Πρόκειται για μία φιλική, εύχρηστη και χωρίς προαπαιτούμενες γνώσεις προγραμματισμού εφαρμογή παραγωγής πολυμεσικού μαθησιακού υλικού. Είναι ένα εργαλείο συγγραφής υλικού e-learning, ειδικά σχεδιασμένο για χρήση από εκπαιδευτικούς. Με το exe μπορείτε να δημιουργήσετε έναν δικτυακό τόπο με εκπαιδευτικές δραστηριότητες, εύκολα, γρήγορα, χωρίς να απαιτούνται γνώσεις html. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένας πλήρης δικτυακός τόπος που μπορεί να αξιοποιηθεί τοπικά στο σχολικό εργαστήριο ή να δημοσιευθεί στο Διαδίκτυο. Το περιεχόμενο που δημιουργούμε, μπορεί να εξαχθεί ως ένας πλήρης ιστότοπος, ως απλή ιστοσελίδα, ως αρχείο κειμένου ή ως σημειώσεις για ipod. Ακόμη, μπορούμε να εξαγάγουμε το έργο μας σε πακέτο IMS, ή SCORM, κάτι που σημαίνει ότι μπορούμε να το ενσωματώσουμε σε συστήματα διαχείρισης μάθησης, όπως τα Moodle, Claroline, Dokeos, atutor, ilias, και να εμπλουτίσουμε τα μαθήματα που δημιουργούμε με αυτά. Mahoodle, ένας έξυπνος συνδυασμός Το Moodle είναι μία δημοφιλής πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης και το Mahara μία καταξιωμένη εφαρμογή ηλεκτρονικού χαρτοφυλακίου, η οποία επιτρέπει την παρουσίαση των εργασιών του χρήστη, την παρατήρηση της προόδου και την αξιολόγηση, ενώ ταυτόχρονα έχει και δυνατότητες κοινωνικής δικτύωσης. Ο συνδυασμός αυτών των δύο εφαρμογών επιτρέπει το Single-Sign- On (SSO), μία υπηρεσία που μας απαλλάσσει από μία σειρά καθημερινών πράξεων, όπως το να δημιουργούμε νέους λογαριασμούς, να θυμόμαστε usernames, passwords, URLs και να συνδεόμαστε κάθε φορά σε διαφορετικούς ιστότοπους. Με μερικές απλές ρυθμίσεις εντός του Moodle δίνουμε τη δυνατότητα στους χρήστες, πατώντας σε έναν σύνδεσμο, να συνδεθούν άμεσα στο Mahara. Ο οδηγός (βλ. στους συνδέσμους) που έχει συνταχθεί γι' αυτές τις ρυθμίσεις θα μας βοηθήσει να ολοκληρώσουμε χωρίς προβλήματα τη διαδικασία σύνδεσης των δύο εφαρμογών. Λίγες λεπτομέρειες Διαθέτει μία μεγάλη ποικιλία εργαλείων για εισαγωγή περιεχομένου: RSS, ιστότοπους, άρθρα από τη Wikipedia, κείμενα, εικόνες, ήχους, βίντεο, καθώς και εργαλεία για τη δημιουργία διαδραστικών ασκήσεων (σωστό λάθος, πολλαπλών επιλογών, συμπλήρωση κενών). Μπορούμε να εισαγάγουμε εικόνες και να δημιουργήσουμε μία συλλογή την οποία στη συνέχεια να αξιοποιήσουμε με ασκήσεις ανοικτού τύπου (δραστηριότητα ανάγνωσης, μελέτη περίπτωσης) ή να μελετήσουμε προσεκτικά μία εικόνα με τη χρήση του μεγεθυντή. Διαθέτει έναν απλό επεξεργαστή με τον οποίο μπορούμε να δομήσουμε τις δικές μας δραστηριότητες (εικόνα 7). Το exe elearning μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο στους εκπαιδευτικούς που χρησιμοποιούν τα WebQuests ως τρόπο οργάνωσης της μαθησιακής διαδικασίας, αφού μπορούν να δημιουργήσουν όλη τη δομή μίας τέτοιας ιστοεξερεύνησης, καθώς και τις ασκήσεις αξιολόγησης που απαιτούνται. Διαθέτει επτά διαφορετικά στυλ διακόσμησης του ιστότοπου που δημιουργούμε, καθένα με τα δικά του εικονίδια. Στο πλαίσιο των συνδέσμων, παραθέτουμε δύο URLs με δείγματα αυτόνομων ιστότοπων που έχουν δημιουργηθεί με το exe. SCORM: Προτυποποίηση εκπαιδευτικού υλικού Οι εξελίξεις στον τομέα της ανάπτυξης εφαρμογών e- learning ήταν και είναι ραγδαίες. Τα συστήματα αυτά, που προορίζονται για να παρέχουν τηλεκπαιδευτικές υπηρεσίες, αναπτύσσονται ανεξάρτητα, με αποτέλεσμα το εκπαιδευτικό υλικό να είναι εξαρτημένο από την πλατφόρμα που το φιλοξενεί και να μην μπορεί να μεταφερθεί από ένα σύστημα σε άλλο. Τα διεθνή πρότυπα για το «πακετάρισμα» προέκυψαν από αυτήν ακριβώς την ανάγκη της μεταφοράς εκπαιδευτικού υλικού. Πρόκειται ουσιαστικά για μηχανισμούς που επιτυγχάνουν τη διαλειτουργικότητα (interoperability). Το SCORM είναι αποτέλεσμα κοινής προσπάθειας μεγάλων οργανισμών. Είναι ένα σύνολο προδιαγραφών ανάπτυξης, συσκευασίας και διανομής εκπαιδευτικού υλικού. Με τη χρήση του εξασφαλίζεται η επαναχρησιμοποίηση, η προσβασιμότητα και η ανθεκτικότητα αυτού του υλικού στις αλλαγές της τεχνολογίας, καθώς και η διαλειτουργικότητα μεταξύ συστημάτων ηλεκτρονικής μάθησης. Όταν λοιπόν αποφασίζουμε να πακετάρουμε το υλικό μας και να το στείλουμε κάπου ή να το διαθέσουμε στο Διαδίκτυο, ουσιαστικά το συμπιέζουμε σε ένα αρχείο zip, το οποίο περιέχει τα αρχεία του μαθήματος κι ένα αρχείο XML (με το όνομα manifest.xml), το οποίο περιγράφει τα περιεχόμενα του μαθήματος, τη δομή και την αλληλουχία τους. Σύνδεσμοι: [1] OpenMeetings: http://www.openmeetings.de/ [2] Mahoodle: http://docs.moodle.org/22/en/mahoodle [3] Moodle: http://moodle.org [4] exe elearning: http://exe-learning.org/wiki [5] Δείγμα exe: http://goo.gl/xkz9a [6] Δείγμα exe: http://goo.gl/ouvnk Linux Inside 41