Ο ρόλος του εκπαιδευτικού Πληροφορικής

Έρευνα για τη χρήση των υπολογιστών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην προεφηβική ηλικία. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού της Πληροφορικής στην Α/θμια Εκπαίδευση Κατσαβού Νικολέττα 1, Μαυροδόντης Χαράλαμπος 2, Οικονομίδης Δημήτριος 3 Katsavou@hotmail.com, grbob77@gmail.com, dimoiko@sch.gr 1 Εκπαιδευτικός ΠΕ20, 2 Εκπαιδευτικός ΠΕ20, 3 Εκπαιδευτικός ΠΕ19 Περίληψη Τα τελευταία χρόνια διδάσκεται από εκπαιδευτικούς Πληροφορικής σε όλους τους μαθητές των Δημοτικών Σχολείων με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ) το μάθημα Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) με βάση το πραγματολογικό μοντέλο. Σκοπός της εργασίας είναι η παρουσίαση των αποτελεσμάτων έρευνας σχετικά με τη χρήση του Η/Υ και των μέσων κοινωνικών δικτύωσης από μαθητές της Ε και Στ τάξης Δημοτικού και η αναζήτηση του ρόλου του εκπαιδευτικού της Πληροφορικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Η εργασία πραγματοποιήθηκε το σχολικό έτος 2013-14 στο 7 ο Δημοτικό Σχολείο Ευόσμου και στο Δημοτικό Σχολείο Λαγυνών στα πλαίσια διασχολικού πολιτιστικού προγράμματος με τίτλο «Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην καθημερινή ζωή του σύγχρονου ανθρώπου». Από τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από την έρευνα, επιβάλλεται το εκπαιδευτικό σύστημα να προετοιμάσει τους εκπαιδευτικούς, έτσι ώστε να μπορούν ανά πάσα στιγμή να αναγνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες του πλαισίου μέσα στο οποίο καλούνται να δράσουν και τις δυνατότητες και τα όρια του συστήματος μέσα στο οποίο εργάζονται. Λέξεις κλειδιά: ΤΠΕ, Πρωτοβάθμια, έρευνα, εκπαιδευτικός, ρόλος. Εισαγωγή Το 2010 εκδίδεται η Υπουργική απόφαση Φ.3/609/60745/Γ1 με θέμα «Ορισμός 800 12/θέσιων Δημοτικών Σχολείων με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ)», στην οποία ορίζεται, μεταξύ άλλων, η εισαγωγή της Πληροφορικής ως ξεχωριστού γνωστικού αντικειμένου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στο πρωινό ωράριο. Το μάθημα προβλέπεται να είναι δίωρο για όλες τις τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, διδάσκεται από εκπαιδευτικούς Πληροφορικής και απευθύνεται σε όλους τους μαθητές του σχολείου. Ταυτόχρονα στο επικαιροποιημένο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) του 2010 καθορίζεται η εισαγωγή της Πληροφορικής στο Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο με βάση το εφικτό ή πραγματολογικό μοντέλο και ο τίτλος του μαθήματος γίνεται Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ) (ΑΠΣ, 2010). Από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε, ο μικρός μαθητής-χρήστης, λόγω και της ολοένα νωρίτερης πρώτης επαφής του με τους υπολογιστές, φέρεται πράγματι να καθίσταται επικίνδυνος και ηθικά εκτεθειμένος σε διάφορες επικινδυνότητες που άπτονται της επαφής του με τη τεχνολογία (Stefic, 1997). Είναι απαραίτητο η πολιτεία με τη συνεργασία των ειδικών και των εκπαιδευτικών να πάρει μέτρα και πρωτοβουλίες για την πρόληψη και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης μέσω της διοργάνωσης ενημερωτικών προγραμμάτων για την αποφυγή φαινομένων εθισμού και παραβατικών διαδικτυακών συμπεριφορών (Siomos et al., 2008). Η πρώιμη παρέμβαση μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην αποφυγή πιο σοβαρών εθιστικών συμπεριφορών στο μέλλον (Tao et al., 2010). Προτείνεται η θεσμοθέτηση ενός ειδικού ρόλου για τον εκπαιδευτικό της Πληροφορικής (Tucker, 1996), όπου, μέσα από θεσμοθετημένες διαδικασίες, όπως εκδηλώσεις, παρουσιάσεις κ.α., να υποστηρίζει στους μαθητές, στους εκπαιδευτικούς του σχολείου του και στην τοπική κοινωνία: τα πλεονεκτήματα των ΤΠΕ ως εργαλείων μάθησης και ανάπτυξης της κριτικής σκέψης, Πρακτικά Εργασιών 9 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής, Καστοριά, 24-26 Απριλίου 2015

2 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής τις σύγχρονες δυνατότητες των ΤΠΕ, τα νέα εργαλεία, ακόμη και εργαλεία για ειδικές χρήσεις με υψηλό επίπεδο απαιτήσεων, τις δυνατότητες επαγγελματικής αποκατάστασης στο χώρο των ΤΠΕ και γενικότερα τον προβληματισμό για την εξέλιξη της κοινωνίας και των ΤΠΕ. Τα νέα δεδομένα επιβάλλουν στο εκπαιδευτικό σύστημα να προετοιμάσει τους εκπαιδευτικούς σε «εγρήγορση», έτσι ώστε να μπορούν ανά πάσα στιγμή να αναγνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες του πλαισίου μέσα στο οποίο καλούνται να δράσουν, τις δυνατότητες και τα όρια του συστήματος μέσα στο οποίο εργάζονται. (Παναγιωτοπούλου, 2008). Ο ρόλος του εκπαιδευτικού Πληροφορικής Σύμφωνα με το «Υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών Πληροφορικής που θα διδάξουν στα 800 Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία με ΕΑΕΠ (Πήλιουρας κ.α., 2010), μερικοί από τους ρόλους που καλείται να εκπληρώσει ο εκπαιδευτικός Πληροφορικής κατά τη διάρκεια του μαθήματος, είναι οι ακόλουθοι: Ως υπόδειγμα επιθυμητών πρακτικών στο πλαίσιο δραστηριοτήτων των ΤΠΕ: θα πρέπει να χειρίζεται τα πληροφορικά εργαλεία και υλικά με τον κατάλληλο τρόπο μαζί και σε συνεργασία με τους μαθητές του, να καθοδηγεί τους μαθητές για το πώς αναζητούν πληροφορίες στο Διαδίκτυο και από διάφορες πηγές και να διατυπώνει ερευνητικά ερωτήματα σε σχέση με τα θέματα μελέτης και τις ΤΠΕ. Ως καθοδηγητής εξερευνήσεων και διερευνήσεων: θα πρέπει να παροτρύνει τους μαθητές να χρησιμοποιούν εμπειρίες, παρατηρήσεις και δεδομένα για να υποστηρίξουν την άποψή τους, να ενθαρρύνει όλους τους μαθητές να συμμετέχουν πλήρως και να αλληλεπιδρούν τόσο μεταξύ τους όσο και με τα πληροφορικά περιβάλλοντα και να υποβάλλει ερωτήματα που προκαλούν το ενδιαφέρον των μαθητών. Ως οργανωτής και καθοδηγητής συζητήσεων και αναστοχασμών: θα πρέπει να ενθαρρύνει τους μαθητές να υποβάλλουν ερωτήματα σε σχέση με τις ΤΠΕ και να απαντούν σε ερωτήσεις άλλων μαθητών σχετικά με αυτές, να αξιοποιεί τις επικοινωνιακές συνεισφορές των μαθητών ως έναυσμα για ανάπτυξη σημαντικών ιδεών και νέων ερωτημάτων για διερεύνηση, να ενθαρρύνει τους μαθητές να κάνουν συνδέσεις με προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες από την καθημερινή ζωή. Ως σχεδιαστής εκπαιδευτικών σεναρίων, μαθησιακών δραστηριοτήτων και φύλλων εργασίας: να εναρμονίσει στις δραστηριότητες που υλοποιεί τις επιδιώξεις του ΑΠΣ των ΤΠΕ με τα ενδιαφέροντα και τις προϋπάρχουσες εμπειρίες των παιδιών και αναγνωρίζει τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα ειδικά ενδιαφέροντα του κάθε παιδιού, ώστε να μπορεί, μέσω των δραστηριοτήτων που υλοποιεί, να προσφέρει εξατομικευμένη υποστήριξη. Περιγραφή της έρευνας O στόχος της έρευνας είναι η συλλογή και ανάλυση στοιχείων σχετικά με τη χρήση του Η/Υ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους μαθητές της Ε και ΣΤ τάξης και η αναζήτηση του ρόλου του εκπαιδευτικού της Πληροφορικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Επιλέχτηκε η έρευνα να γίνει με την χρήση ερωτηματολογίου στους μαθητές δυο σχολείων. Το πρώτο στον αστικό ιστό της πόλης της Θεσσαλονίκης και το άλλο σε ημιαστική περιοχή, όπου τα παιδιά έχουν περισσότερες διεξόδους να ψυχαγωγηθούν κατά τον ελεύθερο χρόνο τους (αυλή, γειτονιά, αθλητικά γήπεδα κ.α.) Η ταυτότητα της έρευνας Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2014, σε 191 μαθητές της Ε και ΣΤ τάξης του 7ου Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου και του Δημοτικού Σχολείου Λαγυνών στο πλαίσιο του

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές 3 διασχολικού πολιτιστικού προγράμματος με τίτλο «Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην καθημερινή ζωή του σύγχρονου ανθρώπου». Μεθοδολογία σύνταξης ερωτηματολογίου έρευνας Για την συλλογή των δεδομένων της έρευνας χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο, γιατί έχει τα παρακάτω πλεονεκτήματα: α) Μπορεί να σταλεί σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων. β) Είναι εύκολη η κατασκευή και η χρήση του. γ) Οι ερωτώμενοι μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα (έλλειψη άμεσης επικοινωνίας) δ) Υπάρχουν τυποποιημένοι τρόποι ανάλυσης του υλικού. ε) Ο ερευνητής δεν μπορεί να επηρεάσει τις απαντήσεις. στ) Είναι η λιγότερο χρονοβόρα μέθοδος. Για την κατάρτιση του ερωτηματολογίου προηγήθηκαν οι ακόλουθες ενέργειες : Προσδιορίστηκε ο βασικός σκοπός της έρευνας, που δεν ήταν άλλος από την μελέτη του προφίλ των μαθητών της Ε και ΣΤ τάξης, ώστε να αναπτυχθούν οι κατάλληλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες στο μάθημα των Τ.Π.Ε. Μερικοί από τους προβληματισμούς μας ήταν το αν όλοι οι μαθητές μπορούσαν να υλοποιήσουν μέρος των εργασιών στο σπίτι τους, αν είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση των υπολογιστών, αν έχουν χρόνο ελεύθερο να ασχοληθούν με τον υπολογιστή, αν έχουν την συγκατάθεση των γονιών τους κ.α. Πάνω σε αυτά στηρίχθηκε η διαμόρφωση των ερωτήσεων (Ρόντος και Παπάνης, 2007). Επιλέχτηκε η μέθοδος συλλογής των δεδομένων, που είναι καθοριστικής σημασίας για τον σχεδιασμό του κατάλληλου ερωτηματολογίου. Κατανόηση των χαρακτηριστικών των ερωτώμενων. Τα χαρακτηριστικά του ερωτώμενου πληθυσμού πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό των ερωτηματολογίων, στη διατύπωση των ερωτήσεων και στη χρησιμοποίηση των κατάλληλων λέξεων. Για το λόγο αυτό ζητήθηκε από τους μαθητές να συντάξουν τις ερωτήσεις που εξυπηρετούν τον σκοπό της έρευνας, ώστε να είναι όσο πιο πολύ γίνεται αυθόρμητη η απάντηση. Εργαλεία Συλλογής και Επεξεργασίας Δεδομένων Η συλλογή των δεδομένων υλοποιήθηκε με τη χρήση της υπηρεσίας Google forms, όπου, μετά τη δημιουργία της φόρμας από τον διδάσκοντα την οποία συμπληρώνουν οι μαθητές ηλεκτρονικά, ο εκπαιδευτικός βλέπει τα συνολικά αποτελέσματα σε λογιστικό φύλλο, όπως φαίνεται στο Σχήμα 1. Το δείγμα της έρευνας Σχήμα 1 : Συλλογή δεδομένων με Google forms

4 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Το δείγμα μαθητών αποτελούνταν από σύνολο 191 μαθητών, εκ των οποίων 100 από σχολείο του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης και 91 από κοντινή ημιαστική περιοχή. Οι 88 από αυτούς ήταν μαθητές Ε τάξης και οι 103 ΣΤ τάξης. Από αυτά 96 ήταν κορίτσια και 95 αγόρια. Η κατανομή των μαθητών στα σχολεία απεικονίζεται στο Σχήμα 2: Σχήμα 2 : Κατανομή του μαθητικού δείγματος της έρευνας Παρουσίαση και ανάλυση αποτελεσμάτων έρευνας Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας γίνεται σε μορφή ραβδογραμμάτων (bar charts) όπως ακριβώς δημιουργήθηκαν από το πρόγραμμα στατιστικής επεξεργασίας SPSS. Στους πίνακες συχνοτήτων παρουσιάζονται οι δυνατές απαντήσεις του ερωτηματολογίου με ποσοστά επί του συνόλου του δείγματος. Ξεκινώντας την ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας, παρατηρούμε στο σχήμα 3 ότι οι μαθητές ξεκινάνε την επαφή τους με τον υπολογιστή σε όλο και πιο μικρές ηλικίες, το οποίο είναι σε ένα βαθμό λογικό και αναμενόμενο μετά και την εισαγωγή του μαθήματος της Πληροφορικής στο σχολείο. Σχήμα 3 : Ηλικία εκκίνησης χρήσης Η/Υ στο σπίτι Όπως φαίνεται στο σχήμα 4, κατά μέσο όρο υπάρχουν 1,8 Η/Υ στις οικίες των μαθητών, ενώ επιπλέον εκτιμάται ότι ένας στους δύο μαθητές έχει ίσως Η/Υ σε αποκλειστική δική του χρήση. Επιπλέον σε ποσοστό που αγγίζει το 90% οι μαθητές έχουν σύνδεση με το Διαδίκτυο από το σπίτι τους, σύμφωνα με το σχήμα 5.

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές 5 Σχήμα 4 : Αριθμός Η/Υ στο σπίτι Σχήμα 5 : Σύνδεση στο Διαδίκτυο από το σπίτι Αναφορικά με τον βαθμό ελέγχου που ασκούν οι γονείς στη χρήση του Η/Υ από τους μαθητές στο σπίτι, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι 20% των γονέων δεν θέτει κανένα περιορισμό, ενώ 45% θέτει χρονικούς περιορισμούς στη χρήση μόνο περιστασιακά, όπως διακρίνεται στο σχήμα 6. Σχήμα 6 : Συχνότητα ελέγχου χρήσης Η/Υ από γονείς Περνώντας στο κομμάτι της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, διαπιστώνουμε στο σχήμα 7 ότι ένας στους δύο μαθητές του δείγματος επικοινωνεί μέσω κοινωνικών δικτύων, ενώ η χρήση τους επιτρέπεται για άτομα άνω των 13 ετών, δηλαδή οι μαθητές εισέρχονται με πλαστό προφίλ ή κάνοντας χρήση προφίλ τρίτου προσώπου, όπως γονέα ή μεγαλύτερου αδελφού.

6 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Σχήμα 7 : Συχνότητα επικοινωνίας μέσω του Facebook Όσον αφορά στους μαθητές που επικοινωνούν καθημερινά μέσω του Facebook, στην απεικόνιση του σχήματος 8 φαίνεται ότι αυτοί διαθέτουν κατά μέσο όρο 1 ½ ώρα. Για τους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Λαγυνών ο αντίστοιχος μέσος όρος είναι 86 λεπτά ενώ για τους μαθητές του Δημοτικού του Ευόσμου είναι 102 λεπτά. Η διαφορά αυτή έγκειται πιθανώς στην μεγαλύτερη πληθώρα διεξόδων αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου που διαθέτουν οι μαθητές μιας ημιαστικής περιοχής, όπως αναλύθηκε νωρίτερα στην έρευνα. Η πρώτη ράβδος στο σχήμα 8 αντιστοιχεί στο ποσοστό μαθητών που έχουν απαντήσει στην προηγούμενη ερώτηση ότι δεν επικοινωνούν καθημερινά ή δεν επικοινωνούν καθόλου μέσω του Facebook. Σχήμα 8 : Διάθεση χρόνου καθημερινής επικοινωνίας μέσω του Facebook Ένα ανησυχητικό αποτέλεσμα προκύπτει από την ανάλυση του σχήματος 9, όπου ένα ποσοστό 10% των παιδιών (αν όντως έχει απαντήσει αληθώς) έχει συναντηθεί τουλάχιστον μια φορά στον πραγματικό κόσμο με κάποιον άγνωστο που γνώρισαν στο Διαδίκτυο. Το ποσοστό είναι σχετικά μεγάλο και ανησυχητικό για την άγνοια ή πιθανή υποβάθμιση από την πλευρά των παιδιών των κινδύνων που μπορούν να προκύψουν λόγω πλαστών προφίλ των άλλων χρηστών, καθώς και για τον πλημμελή έλεγχο από τους γονείς που ουσιαστικά δεν γνωρίζουν τις παρέες των παιδιών τους και με ποιους συναντιούνται. Αξιοσημείωτο είναι ότι, ενώ οι μαθητές γενικά δεν συναντούν ανθρώπους άγνωστους στην πραγματική ζωή τους οποίους γνώρισαν στο Διαδίκτυο, αυτό δεν ισχύει το ίδιο για συναντήσεις μέσα από πλατφόρμες τηλεπικοινωνίας, θεωρώντας ότι προστατεύονται πίσω από την κάμερα, όπως φαίνεται στο σχήμα 10.

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές 7 Σχήμα 9 : Συνάντηση με κάποιον άγνωστο που γνώρισες στο Διαδίκτυο Σχήμα 10 : Επικοινωνία μέσω βιντεοκλήσης στο Διαδίκτυο Σύμφωνα με το σχήμα 11, η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών παίζει on-line ηλεκτρονικά παιχνίδια μέσω ιστοσελίδων. Όσον αφορά στους μαθητές που παίζουν καθημερινά, αυτοί διαθέτουν κατά μέσο όρο 76 λεπτά της ώρας. Για τους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Λαγυνών ο αντίστοιχος μέσος όρος είναι 62 λεπτά ενώ για τους μαθητές του Δημοτικού του Ευόσμου είναι 84 λεπτά. Η διαφορά αυτή έγκειται πιθανώς στην μεγαλύτερη πληθώρα διεξόδων αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου που διαθέτουν οι μαθητές μιας ημιαστικής περιοχής, όπως αναλύθηκε νωρίτερα στην έρευνα. Η πρώτη ράβδος στο σχήμα 12 αντιστοιχεί στο ποσοστό μαθητών που έχουν απαντήσει στην προηγούμενη ερώτηση ότι δεν παίζουν on-line παιχνίδια καθημερινά ή δεν παίζουν καθόλου. Σχήμα 11 : Συχνότητα ενασχόλησης με παιχνίδια μέσω ιστοσελίδων

8 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Σχήμα 12 : Διάθεση χρόνου για καθημερινή ενασχόληση με παιχνίδια μέσω ιστοσελίδων Ένα άλλο ανησυχητικό εύρημα της έρευνας που απεικονίζεται στο σχήμα 13 είναι η επαφή των μαθητών με βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια, δηλαδή παιχνίδια με σενάρια με πυροβολισμούς, ξυλοδαρμούς, κλοπές κ.α.. Συγκεκριμένα το ποσοστό των μαθητών που δηλώνουν ότι παίζουν συχνά παιχνίδια με βία αγγίζει το 18%. Αλλά ένας στους δύο μαθητές (ποσοστό περίπου 50%) γενικά έχει παίξει ή παίζει βίαια παιχνίδια. Σχήμα 13 : Συχνότητα ενασχόλησης με βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια Σύγκριση με προηγούμενες έρευνες Η όλο και πιο συχνή χρήση των υπολογιστών και του διαδικτύου από τα παιδιά είναι ένα φαινόμενο προς μελέτη. Μια σχετική έρευνα πραγματοποίησε η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Γραφείο Αγωγής Υγείας Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Α Αθηνών και τη δράση ενημέρωσης Saferinternet.gr του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου. Σύμφωνα με εκείνη την έρευνα (ΜΕΥ, 2009) ρωτήθηκαν 602 μαθητές από 28 Δημοτικά σχολεία της Αττικής. Τα αποτελέσματα της σύγκρισης των κοινών στοιχείων των δυο ερευνών καταγράφονται στον Πίνακα 1. Ερωτήσεις Δική μας έρευνα Έρευνα Μ.Ε.Υ. Β Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Χρησιμοποιούν Η/Υ 100% 78% Πρόσβαση στο διαδίκτυο 90% 65% Ύπαρξη υ/η στο σπίτι 97% 62%

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές 9 Ώρες χρήσης υ/η και διαδικτύου 55% 25% (2-3 ώρες) Καθόλου επίβλεψη από γονέα 20% 38% Μερική επίβλεψη από γονέα 45% 28% Παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια 90% 66% Πίνακας 1 : Σύγκριση αποτελεσμάτων ερευνών για τη χρήση Η/Υ από μαθητές Δημοτικού Να σημειωθεί ότι η δική μας έρευνα είναι κατά 5 χρόνια μεταγενέστερη από αυτή της Μ.Ε.Υ. Μέσα σε αυτή την πενταετία ο υπολογιστής και η πρόσβαση στο Διαδίκτυο έγιναν βασικό αγαθό για την ελληνική οικογένεια, όπως κάποτε η τηλεόραση και το τηλέφωνο. Θα πρέπει επίσης να τονίσουμε ότι και οι γονείς έχουν γίνει πιο καχύποπτοι και είναι πιο ενημερωμένοι, με αποτέλεσμα να μειωθεί το ποσοστό των γονέων που δεν επιβλέπουν καθόλου τα παιδιά τους σχεδόν κατά το 50%. Δυστυχώς, όμως, μόνο το 35% των γονιών έχει το χρόνο, αλλά και την γνώση, ώστε να επιβλέπουν τα παιδιά τους σε σχέση με το τι κάνουν, σε ποιες ιστοσελίδες περιηγούνται και με ποιους επικοινωνούν στο Διαδίκτυο. Από τα παραπάνω στοιχεία αποδεικνύεται ότι η χρήση υπολογιστών και η περιήγηση στο Διαδίκτυο έχουν εισέλθει δυναμικά στη ζωή των Ελληνόπουλων με όλες τις θετικές αλλά και τις αρνητικές συνέπειες. Εξακολουθεί να υπάρχει μια σχετική αδυναμία ελέγχου των μαθητών από τους γονείς. Οι γονείς αδυνατούν, έως ένα βαθμό και λόγω άγνοιας, να αντιληφθούν τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την συνεχή και ανεξέλεγκτη χρήση των υπολογιστών και του Διαδικτύου. Το σχολείο είναι αυτό που πρέπει να καλύψει αυτή την αδυναμία. Πρέπει πρώτα από όλους να επιμορφωθούν κατάλληλα οι εκπαιδευτικοί της Πληροφορικής, ώστε μέσα από μαθησιακές δραστηριότητες να βοηθήσουν τους μαθητές, τους καθηγητές των άλλων ειδικοτήτων, αλλά και τους γονείς, στην υιοθέτηση σωστής συμπεριφοράς στους εικονικούς κόσμους. Συμπεράσματα για το ρόλο του εκπαιδευτικού της Πληροφορικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Σημείο-κλειδί στην έρευνα είναι η αδυναμία των γονιών να θέσουν όρια και να ελέγξουν τις κινήσεις των παιδιών τους στο Διαδίκτυο, και ταυτόχρονα ο ενισχυμένος ρόλος που καλείται να αναλάβει προς αυτήν την κατεύθυνση ο εκπαιδευτικός Πληροφορικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Ο εκπαιδευτικός Πληροφορικής σε συνεργασία με τους γονείς και το δάσκαλο της τάξης μπορεί να συμβάλει στη θετική διαμόρφωση της προσωπικότητας των μαθητών σε θέματα αγωγής, σωστής διαδικτυακής συμπεριφοράς, ανάπτυξης στάσεων κατά της βίας, του κυβερνο-εκφοβισμού και του ρατσισμού κ.α. Από την καθημερινή μας επαφή με τους γονείς ο ρόλος του εκπαιδευτικού, όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς, παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την παροχή βοήθειας στους μαθητές ως προς την χρήση και την ασφάλεια της χρήσης των υπολογιστών και του διαδικτύου. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των γονέων και των δασκάλων, θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς την ώρα που τα παιδιά ασχολούνται με τον υπολογιστή. Πιο συγκεκριμένα, ο εκπαιδευτικός Πληροφορικής μέσα στο ασφυκτικό χρονικό διάστημα των 1-2 διδακτικών ωρών/εβδομάδα που έχει στην διάθεση του για κάθε σχολικό τμήμα, πρέπει να καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των μικρών μαθητών, ώστε να του εκμυστηρευτούν γεγονότα και καταστάσεις που τους προβλημάτισαν κατά τη διάρκεια της παρουσίας τους στο Διαδίκτυο. Ο εκπαιδευτικός Πληροφορικής οφείλει να παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια στους μαθητές να αναπτύξουν επικοινωνιακές δεξιότητες που να συμβάλλουν στη δημιουργία και συντήρηση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Πρέπει, παράλληλα, να αναπτύξει ικανότητες κατηγοριοποίησης προβληματικών συμπεριφορών μέσα από την παρατήρηση των μαθητών στο εργαστήριο και να μπορεί να εντοπίσει μαθητές-πιθανά μέλη ομάδων υψηλού κινδύνου, αλλά και να μπορεί να διαχειριστεί προβλήματα που προέρχονται από διαφοροποιημένες μαθησιακές ομάδες.

10 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Επίσης, μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων μαθητών-τριών παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια με βίαια στοιχεία. Αυτά τα στοιχεία βίας «ακολουθούν» τον μαθητή στο σχολείο, ενισχύοντας το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και του κυβερνο-εκφοβισμού, γνωστού ως cyber-bullying. Ο εκπαιδευτικός Πληροφορικής θα πρέπει να είναι σε θέση όχι μόνο να προτείνει, αλλά και να σχεδιάσει σχετικά εξελληνισμένα εκπαιδευτικά ηλεκτρονικά παιχνίδια με την ενεργό εμπλοκή των μαθητών. Όπως διαφαίνεται, υπάρχει μεγάλος αριθμός μαθητών-τριών του Δημοτικού και αυριανών εφήβων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο καθημερινά και πολλές ώρες. Ο εκπαιδευτικός Πληροφορικής θα πρέπει να μπορεί να σχεδιάσει νέου τύπου διδακτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες με σύγχρονα συνεργατικά εργαλεία, στα οποία ο μαθητής θα μπορεί προαιρετικά να συμμετέχει και από το σπίτι του. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να δοθεί και ένα κίνητρο για μια πιο ωφέλιμη οίκοθεν χρήση του Διαδικτύου. Κάθε σπίτι, σύμφωνα με την έρευνα, έχει κατά μέσο όρο σχεδόν 2 υπολογιστές, μέτρηση από την οποία εκτιμάται ότι σε πολλούς μαθητές παραχωρείται ο πιο παλιός συνήθως υπολογιστής για αποκλειστική χρήση. Ο παλιός υπολογιστής όμως παρουσιάζει συχνά και πολλά τεχνικά προβλήματα. Σε αυτή την περίπτωση ο εκπαιδευτικός Πληροφορικής καλείται να παίξει και το ρόλο του τεχνικού συμβούλου προς τους μικρούς μαθητές, προκειμένου να διατηρήσει την εικόνα της αυθεντίας και του ειδήμονα. Για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στον νέο ρόλο του ο εκπαιδευτικός της Πληροφορικής στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση, πρέπει να είναι κατάλληλα επιμορφωμένος σχετικά με τη διαχείριση όλων των παραπάνω θεμάτων και τα ΑΠΣ να δίνουν την δυνατότητα της ενημέρωσης των μαθητών, των συναδέλφων-εκπαιδευτικών, των γονέων και της τοπικής κοινωνίας για θέματα σχετικά με τις νέες τεχνολογίες και τις θετικές, αλλά και τις αρνητικές επιδράσεις. Βιβλιογραφικές Αναφορές Siomos, K., Dafouli, E., Braimiotis, D., Mouzas, O., & Angelopoulos, N. (2008). Internet addiction among Greek adolescent students. CyberPsychology & Behavior. 11(6), 653-657. Stefic, Mark (1997). Internet Dreams: Archetypes, Myths, and Metaphors. Cambridge, MA: MIT Press. Tao, R., Huang, X., Wang, J., Zhang, H., Zhang, Y., & Li, M. (2010). Proposed diagnostic criteria for internet addiction. Addiction, 105(3), 556-564. Tucker, B. A. (1996). Strategic directions in computer science education. ACM Computing Surveys 28(4). ΑΠΣ (2010). Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Για τα Νέα Διδακτικά Αντικείμενα στα Δημοτικά Σχολεία με ΕΑΕΠ σελ.15977-15978. ΦΕΚ αρ.1139 τ.β 28-07-2010 ΜΕΥ (2009). Έρευνα σε μαθητές Δημοτικού για τη χρήση Η/Υ και διαδικτύου. Αθήνα: Μονάδα Εφηβικής Υγείας. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2015 από http://www.saferinternet.gr/ index.php?action=download&objid=file339 Παναγιωτοπούλου, Α. (2008). Η διαχείριση της πολιτισμικής ετερότητας στο χώρο του σχολείου - ο ρόλος του εκπαιδευτικού. Περιλήψεις Εισηγήσεων Επιμορφωτικού Σεμιναρίου Ενισχύοντας την Κοινωνική Ένταξη των Μαθητών με Διαφορετική Πολιτισμική Προέλευση. Α.Π.Θ: Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)». Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2015 από http://repository.edulll.gr/ edulll/retrieve/1746/308_01_τεύχος Περιλήψεων.pdf Πήλιουρας, Π., Σιμωτάς, Κ., Σταμούλης, Ε., Φραγκάκη, Μ., & Καρτσιώτης, Θ. (2010). Υλικό για την Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών Πληροφορικής που θα Διδάξουν στα 800 Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεια με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ). Αθήνα: ΥΠΔΒΜΘ, ΟΕΠΕΚ, ISBN 978-960-89722-4-7. Ρόντος, Κ., & Παπάνης, Ε. (2007) Οι τεχνικές του καλού ερωτηματολόγιου. Αθήνα: Εκδόσεις Σιδέρη.

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές 11 Παράρτημα Το ερωτηματολόγιο που δόθηκε να συμπληρωθεί από τους μαθητές-τριες είχε τη μορφή που απεικονίζεται στο σχήμα 14.

12 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Καινοτόμες Παιδαγωγικές Πρακτικές 13 Σχήμα 14 : Το on-line ερωτηματολόγιο της έρευνας