ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΓΟΣ Πολιτικός Μηχανικός, Μεταπτυχιακός Τµήµα Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού Έργων Υποδοµής, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΜΑΛΚΙ ΗΣ ρ. Κοινωνιολόγος, Λέκτορας ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης Η ανάληψη των Ολυµπιακών Αγώνων αντί της ανάσχεσης της επέκτασης της Αθήνας δηµιουργεί τις συνθήκες για δηµιουργία ενός νέου διογκωµένου οικισµού στις παρυφές της (Ολυµπιακό χωριό στην Πάρνηθα 15.000 κατοίκων, επέκταση προς την περιοχή του νέου αεροδροµίου, κλπ.). Αντί της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της απόδοσης στους πολίτες της περιοχής του Φαλήρου, αυτή υπερφορτίζεται µε νέες χρήσεις και διατίθεται για τις ανάγκες της διοργάνωσης. Αντί της προστασίας των υδροβιοτόπων που απέµειναν στην Αττική, ανατρέπεται η περιβαλλοντική και οικολογική ισορροπία µε την κατασκευή των αθλητικών εγκαταστάσεων στην περιοχή του Σχοινιά και του Μαραθώνα. Αντί για δηµιουργία νέων περιοχών πρασίνου και αναψυχής στην Αθήνα, οι λιγοστοί ήδη χώροι αποδίδονται σε περιορισµένους χρήστες (πχ. ιππασία και τοξοβολία στο Τατόι, πινγκ- πονγκ στο κτήµα Βεϊκου στο Γαλάτσι κ.ά.). Η αντίστροφη σχέση ανάπτυξης που παρατηρείται εδώ και χρόνια στην Ελλάδα, µεταξύ κέντρου και περιφέρειας εντείνεται µε την ανάληψη των Ολυµπιακών αγώνων, δηµιουργώντας νέες καθυστερήσεις στην ενσωµάτωση των ελληνικών περιφερειών στον κρατικό κορµό και την πραγµατική ένταξη της Ελλάδας στην Eυρωπαϊκή Ένωση. Πέρα από κάθε εξαγγελία και διακήρυξη για ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας, για αποκέντρωση, οι προβληµατικές περιφέρειες που κατέχουν τις τελευταίες θέσεις ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ήπειρος, Θράκη) δεν θα µπορούν να ελπίζουν σε σοβαρές επενδύσεις και προγράµµατα, σε αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων τους. Έτσι σε µια περίοδο όπου η παγκόσµια οικονοµία και η κοινωνία προϋποθέτουν στήριξη στους τοπικούς και περιφερειακούς πόλους ανάπτυξης εµφανίζεται η Αθήνα ως µοναδική ελπίδα εξέλιξης. Μετά την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυµπιακών Αγώνων εµφανίστηκαν αρκετά νέα ξενοδοχεία και κατασκευάστηκαν επεκτάσεις των υπαρχόντων στους τελευταίους εναποµείναντες χώρους της Αττικής, έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες των τουριστών, οι οποίοι και να προσελκύονται να έρθουν να παρακολουθήσουν τους Ολυµπιακούς Αγώνες. Ταυτόχρονα, απουσιάζει ο σχεδιασµός για τον τρέχοντα τουρισµό της περιφέρειας και τις περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις του. Η πρόταση συµβάλει στην παρουσίαση της κατανοµής των σχέσεων της κοινωνίας, της οικονοµίας, του τουρισµού µεταξύ περιφέρειας και κέντρου, επί τη ευκαιρία των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας, σχέσεις που καθίστανται πιο δύσκολες, καθώς η υφιστάµενη κατάσταση βρίσκεται σε κρίση και αναµένεται να ενταθεί σε αυτή την ερχόµενη περίοδο. Το κύριο αντικείµενο αυτής της πρότασης παρουσιάζει τα επιχειρήµατα του κοινού και των επιστηµόνων για τα πραγµατικά αποτελέσµατα που µπορούν να αναµένονται από τους Ολυµπιακούς Αγώνες για την Αθήνα και για την περιφέρεια. SOCIETY, ECONOMY, TOURISM IN THE GREEK REGION AND THE OLYMPIC GAMES OF ATHENS VASSILIS LAGOS Civil Engineer, Postgraduate st. in the Dept. of Environmental Planning of Infrastructure

Works,Hellenic Open University THEOFANIS MALKIDIS Dr. Sociologist, Lecturer at Democritus University of Thrace, Dept. of Rural Growth In the proposal it is supported that the Olympic Games of Athens (2004) instead of confronting the problem of the extension of the city, create the conditions for the creation of a new built-up reality (Olympic village in the mountain of Parnitha of 15.000 residents, extension to the region of new airport, etc). It is still supported that instead of the protection of the marine environment and sea output for the citizens of the area of Faliron, the area is overloaded with new uses and it has been disposed of for the needs of the Athens 2004 organization. Still instead of the protection of the local environment that remained in Attica, the process is reversed for the environmental and the ecological balance, but also important historical monuments with the manufacture of athletic installations in the area of Shinias and Marathonas. Finally instead of the creation of new regions of green and recreation in Athens, the very little existing spaces are allocated to limited users (riding and archery in the region of Tatoi, etc.) The reverse relation of growth that was observed for a long period in Greece, between the centre and other regions is intensified with the preparation of Olympic Games, after the chalk-lines that are required; create new delays in the incorporation of the Greek regions in the Greek trunk and the real integration of the country to the European Union. Beyond each announcement and statement for balanced growth of the country, for decentralization the problematic regions that possess the last places of growth in the European Union (Epirus, Thrace) might hope for serious investments and programs, in exploitation of their comparative advantages. Thus in a period where the world economy and the society presuppose support in the local and regional poles of growth are presented in Athens and the Olympic Games are a unique hope of development. After the undertaking of the organization of the Olympic Games several new hotels appeared and new built-up extensions were created for existing hotels in the last forestall spaces of Attica, so that tourists could be satisfied and be attracted to come to see the Olympic Games. Simultaneously a drawing for the region is absent concerning current tourism and its environmental and other repercussions. The proposal aim at presenting the distribution of the relations of society, the economy, tourism between the region and the centre on the occasion the Olympic Games of Athens, relations that are getting more difficult as the existing situation is already found in crisis and is expected to intensify in this next period, while the main objective of this proposal presents a public and scientific debate for the real results that can be expected of Olympic Games for Athens and for the region. ΕΙΣΗΓΗΣΗ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διεκδίκηση και η ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυµπιακών Αγώνων από την Αθήνα για το 2004, ανέδειξαν µια σειρά σηµαντικών ζητηµάτων που µε την πάροδο του χρόνου έγιναν πιο επείγοντα και αναγκαία, τόσο στο επίπεδο του διαλόγου και της συζήτησης όσο και της επίλυσης των. Έχουν σχέση µε την οργάνωση του χώρου, του τοπίου και την προστασία του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος στην Αττική, 1 µε τη σχέση κέντρου και περιφέρειας, µε τη διαχείριση του δηµόσιου χρήµατος, µε το θέµα του τουρισµού. Έχουν σχέση µε κάποιες εξαιρετικά σηµαντικές επιλογές που αφορούν τόσο το επίπεδο της καθηµερινής ζωής, όσο και το µέλλον της πρωτεύουσας και της ελληνικής περιφέρειας. Θεωρούµε ότι τα κεντρικά ζητήµατα που προκύπτουν από την προετοιµασία και την τέλεση των Ολυµπιακών Αγώνων στην Αθήνα είναι: πρώτο, η χωρική οργάνωση και η περιβαλλοντική προστασία στην Αθήνα και ευρύτερα στην Αττική, δεύτερο οι σχέσεις

κέντρου και περιφέρειας και οι αλλαγές που θα σηµατοδοτήσει η µεγάλη αυτή διοργάνωση και τρίτο το τουριστικό κύµα και οι επιπτώσεις που αναµένεται να έχει. 2.ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ. ΜΙΑ ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑ Τα έργα που έχουν προγραµµατισθεί για τους Ολυµπιαούς Αγώνες µπορούν να χωρισθούν σε ορισµένους τοµείς: -Οργάνωση του χώρου και περιβαλλοντική προστασία Η τελευταία απόπειρα για σοβαρή, ολοκληρωµένη και ορθολογική οργάνωση του χώρου στην Αττική έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, µε το Ρυθµιστικό σχέδιο της Αθήνας, διαµορφώνοντας το απαραίτητο θεσµικό πλαίσιο (Ν. 1515/85). Πολιτικές και άλλες αντιδικίες ακυρώνουν αυτήν την προσπάθεια και αντί για την πολιτική του «ενιαίου συστήµατος µεταφορών» (λεωφορεία, τραµ, προαστιακός σιδηρόδροµος) 2 σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το αεροδρόµιο των Σπάτων, το υπόγειο µετρό, ο διπλασιασµός των αυτοκινητοδρόµων, που επιβαρύνουν µε τσιµέντο το αττικό τοπίο. Το 1994 το Υπουργείο Περιβάλλοντος και ηµοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩ Ε) µε το πρόγραµµα Αττική SOS διαπιστώνει «ότι εδώ και πολλά χρόνια η Αθήνα είναι µία πόλη σε κρίση(..)η κίνηση, ο ρυθµός, και η λειτουργία της πόλης έχουν στιγµατισθεί από την έλλειψη κάθε σχεδιασµού, κάθε οργάνωσης, κάθε προγραµµατισµού και πρόβλεψης Μια ανοχύρωτη, τσιµενταρισµένη, νεφόπληκτη και υποβαθµισµένη πόλη (.. )Έλλειψη πρασίνου και ελεύθερων χώρων. (.. )Οικιστική τριτοκοσµική αναρχία µε εκτεταµένη αυθαιρεσία ( )Αιχµαλωσία από το ΙΧ που θεωρείται σύµβολο κυριαρχίας». 3 Παρά, όµως, τις διαπιστώσεις το ΥΠΕΧΩ Ε, προώθησε επιλογές που επιτείνουν αυτήν την κατάσταση. Αντί οι Ολυµπιακές εγκαταστάσεις να οικοδοµηθούν σε υποβαθµισµένες περιοχές όπως έγινε στη Βαρκελώνη και το Σίδνευ, αντίθετα χωροθετήθηκαν στις πλέον επίλεκτες θέσεις της Αττικής, βιότοπους, δάση, παραλίες και ελάχιστους ελεύθερους χώρους αγνοώντας το περιβαλλοντικό κόστος. Οι εγκαταστάσεις αυτές είναι αυθαίρετες και αποσπασµατικές, χωρίς σχέδιο και είναι αντίθετες στο Ρυθµιστικό της Αθήνας και στους πολεοδοµικούς και άλλους σχεδιασµούς. Η Πεντέλη, και ο Υµηττός χτίστηκαν σε µεγάλο βαθµό και εξακολουθούν να χτίζονται λόγω των Ολυµπιακών Έργων, παρότι αποτελούν τους τελευταίους πνεύµονες της πόλης 4.Το Θριάσιο Πεδίο µετατράπηκε σε χώρο υποδοχής δραστηριοτήτων που δεν µπορεί να είναι συµβατές µε περιοχές κατοικίες. Η περιοχή των Μεσογείων αντιστάθηκε µέχρι πρόσφατα στην τσιµεντοποίηση που χαρακτηρίζει την Αττική, όµως η κατασκευή και η λειτουργία του νέου αεροδροµίου ήταν η χαριστική βολή. Σε λίγα χρόνια θα υπάρχει ένα µεγάλο πολεοδοµικό συγκρότηµα µε παθογένειες που χαρακτηρίζουν την Αττική (π.χ Αιγάλεω, Περιστέρι, κ.ά.) µε επίκεντρο το νέο αεροδρόµιο, µε πληθυσµό πλέον των 500.000 κατοίκων, µε νέες οικονοµικές δραστηριότητες και χρήσεις γης, που θα εξαφανίσουν κάθε ίχνος από το Αττικό τοπίο. Η ανάληψη των Ολυµπιακών Αγώνων αντί της ανάσχεσης της επέκτασης της Αθήνας δηµιουργούν τις συνθήκες για δηµιουργία ενός νέου διογκωµένου οικισµού στις παρυφές της (Ολυµπιακό χωριό στην Πάρνηθα 15.000 κατοίκων). Αντί της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της απόδοσης στους πολίτες της περιοχής του Φαλήρου, αυτή τσιµεντοποιείται και διατίθενται για τις ανάγκες της διοργάνωσης. 5 Αντί της προστασίας των υδροβιοτόπων που απέµειναν στην Αττική, ανατρέπεται η περιβαλλοντική και οικολογική ισορροπία µε την κατασκευή του αθλητικών εγκαταστάσεων στο Σχοινιά. 6 Αντί για δηµιουργία νέων περιοχών πρασίνου και αναψυχής στην Αθήνα, οι λιγοστοί ήδη χώροι αποδίδονται σε περιορισµένους χρήστες (πχ. ιππασία και τοξοβολία στο Τατόι, πινγκ- πονγκ στο κτήµα Βείκου στο Γαλάτσι κ.ά.), ενώ ταυτόχρονα αποτρέπει τις χαµηλότερες εισοδηµατικές κοινωνικές τάξεις να ωφεληθούν από παραδοσιακούς χώρους αναψυχής. 7 - ηµόσιο και ιδιωτικό συµφέρον

Η αναδιανοµή του χώρου στην Αττική προς όφελος των ανωτέρων εισοδηµατικά τάξων:από τους Ολυµπιακούς Αγώνες δεν βγαίνουν κερδισµένοι όλοι οι Έλληνες, αλλά κάποιες ειδικές κατηγορίες (µεγάλες κατασκευαστικές εταιρίες, ιδιοκτήτες ξενοδοχείων, µέσα ενηµέρωσης, Τράπεζες, κ.ά.). Η αναδιανοµή του εισοδήµατος αφορά κάποιους που θα εισπράξουν τα κέρδη, ενώ οι φορολογούµενοι θα επιβαρυνθούν για πολλά χρόνια τη ζηµιά που θα προκύψει από µια από σειρά ζηµιογόνων επενδύσεων. Οι Ολυµπιακοί Αγώνες έτσι όπως εξελίσσονται είναι η πολιτική των εσόδων από γίνεται από οικονοµικά και πολιτικά κέντρα της χώρας και όχι µια εθνική προσπάθεια που θα την στήριζε πραγµατικά το µεγαλύτερο µέρος της κοινωνίας. Εξάλλου ο εθελοντισµός και η ανιδιοτελής προσφορά είναι ένα βασικό συστατικό στοιχείο της ιδιοσυγκρασίας της ελληνικής κοινωνίας, και δεν συρρικνώνεται σε οργανώσεις και αµοιβές για τις προσφερόµενες υπηρεσίες. 8 -Η ελληνική περιφέρεια Η αντίστροφη σχέση ανάπτυξης που παρατηρείται εδώ και χρόνια στην Ελλάδα, µεταξύ κέντρου και περιφέρειας εντείνεται µε την ανάληψη των Ολυµπιακών Αγώνων, δηµιουργώντας νέες καθυστερήσεις στην ενσωµάτωση των ελληνικών περιφερειών στον κρατικό κορµό και την πραγµατική ένταξη της Ελλάδας στην Eυρωπαϊκή Ένωση. 9 Πέρα από κάθε εξαγγελία και διακήρυξη για ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας, για αποκέντρωση οι προβληµατικές περιφέρειες που κατέχουν τις τελευταίες θέσεις ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ήπειρος, Θράκη) δεν θα µπορούν να ελπίζουν σε σοβαρές επενδύσεις και προγράµµατα, σε αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων τους. Έτσι σε µια περίοδο όπου η παγκόσµια οικονοµία και η κοινωνία προϋποθέτουν στήριξη στους τοπικούς και περιφερειακούς πόλους ανάπτυξης εµφανίζεται η Αθήνα ως µοναδική ελπίδα εξέλιξης. Η αποκέντρωση παραµένει ρητορεία που ακυρώνεται από την δηµογραφική πτώση και την οικονοµική κατάρρευση των ελληνικών περιφερειών, την ίδια ώρα που θεµελιώνονται τα µνηµεία της αναλγησίας και του χωροταξικού και περιβαλλοντικού σχεδιασµού: το αθηναϊκό µετρό, το νέο αεροδρόµιο, τα µεγάλα έργα της Αττικής, ολυµπιακά έργα, πολυτελείς οδικές αρτηρίες, µεγάλες αναπλάσεις στο κέντρο µε έξοδο του πληθυσµού σε οικισµούς της Αττικής, εντάξεις 100 χιλιάδων στρεµµάτων σε σχέδια, νέα τεράστια µητροπολιτικά κτίρια. Την ίδια περίοδο καθυστερούν προκλητικά τα έργα της περιφέρειας, η Εγνατία, η Ιόνια οδός, ο εκσυγχρονισµός του σιδηρόδροµου- σε όλη την Ευρώπη µετακινούνται πρόσωπα και εµπορεύµατα µε αυτό το µέσο µεταφοράς εκτός από την Ελλάδα που διαθέτει ακόµη την τρικούπεια αισθητική, ενώ η Ήπειρος δεν γνώρισε σιδηρόδροµο- η αναβάθµιση της περιφερειακής εκπαίδευσης. 10 Η υπονόµευση της περιφέρειας και διαµέσου της τουριστικής ασχήµιας ή της τουριστικής απραξίας, την ώρα που γιγαντώνεται η Αττική είναι ένα µεγάλο ζήτηµα που χρήζει άµεσης αντιµετώπισης, γιατί την ίδια περίοδο που επιλέγεται η ανάπτυξη του κέντρου ακυρώνεται ο πολυκεντρικός χαρακτήρας της Ελλάδας. Πολυκεντρικότητα που χαρακτηρίζει όλα τα αναπτυγµένα έθνη, ενώ η µονοκεντρικότητα µε την επιβάρυνση της πρωτεύουσας µε νέα έργα και περιβαλλοντική καταστροφή χαρακτηρίζει τριτοκοσµικές κρατικές δοµές. Η Ελλάδα, είναι πάνω από όλα πόλεις, περιφέρειες, και όχι παραγωγικές σχέσεις. εν µπορεί σήµερα να υπάρχει διχασµός ανάµεσα στην Αθήνα και την περιφέρεια. Η ανάπτυξη και η σωτηρία της Αττικής, της Αθήνας, δεν µπορεί να στηρίζεται στην υπονόµευση άλλων περιφερειών, άλλων πόλεων. Είναι αµφισβητήσιµη η ανάπτυξη µε το πρόσχηµα της έλευσης τουριστών, µε το πρόσχηµα της τέλεσης των Ολυµπιακών Αγώνων, που στηρίζεται σε έννοιες αφηρηµένες όπως πρόοδο των παραγωγικών δυνάµεων, απορρόφηση κονδυλίων, µεγάλα έργα, όταν αυτά αλλοιώνουν τη γεωγραφία, την ιστορία και τον κοινωνικό ιστό. Την ώρα που δηλαδή που τελούνται οι Ολυµπιακοί Αγώνες η Αττική θα βρίσκεται σε ένα πόλεµο, οικολογικό και µε την περιφέρεια όταν είναι γνωστό ότι το µεγάλο αυτό αθλητικό γεγονός διεξαγόταν σε καθεστώς ειρήνης. 3. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο τουρισµός στην Ελλάδα και ιδιαίτερα σε περιοχές που αλλάζουν την κοινωνική δοµή, προβάλλει τις τοπικές δραστηριότητες, την υποδοµή που διαθέτει, τις ιδιαίτερες

εκδηλώσεις και προϊόντα, καθώς και τις φυσικές οµορφιές που την περιβάλλουν, ώστε να προσελκύει επισκέπτες. Ο τουρισµός στοχεύει, στη συνεργασία των τριών τοµέων παραγωγής, στην δηµιουργία έργων υποδοµής, στην ανάπτυξη τοπικών πρωτοβουλιών, ενίσχυση του µικρού οικογενειακού εισοδήµατος, στην συγκράτηση του τοπικού πληθυσµού, στην αξιοποίηση του φυσικού πλούτου, στη διάδοση των τοπικών παραδοσιακών προϊόντων, στη δραστηριοποίηση της αυτοδιοίκησης και των τοπικών φορέων για την προώθηση της ανάπτυξης της περιοχής. Ο τουρισµός που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια, παρέχει ευελιξία για παράλληλη εργασία στις περιπτώσεις που οι δυνατότητες απασχόλησης στον πρωτογενή τοµέα είτε είναι περιορισµένες ή περιορίζονται µε την πάροδο του χρόνου. Έτσι ο τουρισµός συµβάλλει στη διατήρηση και την πρόληψη περιθωριοποίησης των γεωργικών εκµεταλλεύσεων. Επίσης συµβάλει στη διατήρηση ενός αποδεκτού επιπέδου πληθυσµού εφόσον δίνει τη δυνατότητα απόκτησης ενός συγκρίσιµου οικογενειακού εισοδήµατος µε εκείνο των αστικών εισοδηµάτων. Παράλληλα, µπορεί να κρατήσει το ρόλο στη διατήρηση της οικολογικής και κοινωνικής ισορροπίας των πληθυσµιακά αποψιλωµένων νησιωτικών και άλλων περιοχών, µετριάζοντας τους κινδύνους αποδιοργάνωσης τους και κατάρρευσής τους. Γενικότερα, οι επιπτώσεις από την ανάπτυξη του τουρισµού στον ελλαδικό χώρο µπορούν να συγκεκριµενοποιηθούν στον αριθµό και το είδος των τουριστών, στο στάδιο της τουριστικής ανάπτυξης, στη διαφορά της οικονοµικής ανάπτυξης µεταξύ ντόπιων και επισκεπτών, στη διαφορά κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, το φυσικό µέγεθος της περιοχής υποδοχής που καθορίζει τον αριθµό επισκεπτών που µπορεί να φιλοξενήσει. Ο τουρισµός δηµιουργεί θέσεις όχι µόνο στα κύρια και συµπληρωµατικά τουριστικά καταλύµατα, αλλά σε άλλους κλάδους της τοπικής οικονοµίας, οι οποίοι σχετίζονται άµεσα µε τη λειτουργία του τουριστικού τοµέα καθώς, επίσης, σε κλάδους οι οποίοι του προσφέρουν την υποστήριξή τους. Ακόµη, ο τουρισµός έχει ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία οικονοµικών δραστηριοτήτων οι οποίες επωφελούνται της τουριστικής κατανάλωσης 11 ενώ αναπτύσσεται η θέληση των ντόπιων να προβάλουν την τοπική παραγωγή και κουλτούρα, τους δεσµούς που χαρακτηρίζουν την περιοχή. Εξάλλου µια κυρίαρχη τάση, σήµερα, του διεθνούς τουρισµού είναι η αναζήτηση του τοπικού χρώµατος στην κατανάλωση του χρόνου των διακοπών. Παρ όλα αυτά η συγκέντρωση του τουριστικού κύµατος σε ένα χώρο όπως αναµένεται να συµβεί κατά τη διάρκεια διεξαγωγής των Ολυµπιακών Αγώνων, αλλοιώνει και καταστρέφει αρκετούς από τους ευαίσθητους χώρους που µεσολαβούν µεταξύ των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστηµάτων. Παράλληλα η αδρανοποίηση των παραδοσιακών ασχολιών, είναι ένα ζήτηµα που προβάλλει έντονο, οι ασχολούµενοι στους τοµείς, στους οποίους στηρίχθηκε η οικονοµία και η κοινωνία µειώνονται και αδρανοποιούνται οι εγχώριες παραγωγικές δυνάµεις. (π.χ περιοχή Μεσογείων, περιφέρειες κοντά στην Αττική, κ.ά). Ο τουριστικός κλάδος από πρωτεύων και συµπληρωµατικός που ήταν, σήµερα τείνει να γίνει µονοπωλιακός και η εξειδίκευση ως βάση της οικονοµίας παραχωρεί τη θέση της στον παροξυσµό της εξειδίκευσης. Οι προσπάθειες για τη δηµιουργία συµπληρωµατικών σχέσεων µεταξύ τουρισµού και Αγώνων και τη µεθοδευµένη στροφή της καταναλωτικής ζήτησης των επισκεπτών στα εγχώρια προϊόντα δεν φαίνονται να στέφονται πάντα από επιτυχία.τα προϊόντα που καταναλώνονται από τους επισκέπτες των Αγώνων έρχονται κυρίως από το εξωτερικό, αφού η τοπική οικονοµία δεν µπορεί να καλύψει τις ανάγκες.η εξέλιξη αυτή επιδρά στην,αυτάρκη πριν λίγα χρόνια,τοπική οικονοµία και ανεβάζει την εξάρτησή της από ξένες αγορές. 12 Ταυτόχρονα η εξέλιξη αυτή, επιδρά τόσο στο παραγωγικό τοπίο, όσο και στο χώρο που εισπράττει ο επισκέπτης, αφού αντικρίζει τις έρηµες περιοχές ή χώρους επιβαρυµένους από την αλόγιστη δόµηση (Κηφισός, κέντρο, κ.ά). Ερηµοποίηση και ασχήµια ιδιαίτερα ορατή, που τραυµατίζουν το ιδιαίτερο κάλλος του αρχαίου Αττικού τοπίου και τη όποια γραφικότητα του χώρου. Η δηµιουργία ξενοδοχειακών συγκροτηµάτων, εστιατορίων κ.ά. αποτελούν τεράστια παρέµβαση στο φυσικό χώρο, που χάνει τελικά τη φυσικότητα και την αυθεντικότητά του.παράλληλα υπάρχουν κάποιοι προβληµατισµοί για το κόστος του τουρισµού στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, που αλλοιώνεται και συµβαδίζει µε τις απαιτήσεις και τους στόχους του κάθε τουριστικού έτους. Τα ήθη και τα εγχώρια συστήµατα αξιών της τοπικής

κοινωνίας, είναι πλέον επιδεικτικά αλλαγών και τροποποιήσεων. Ο τουρισµός, επιφέρει ένα σηµαντικό ρήγµα στη συνέχεια των ηθών, παράγουν απότοµες και συχνά συνταρακτικές αλλαγές και µεταλλάξεις. Παράλληλα µε το ζήτηµα της αλλοίωσης των φυσικών διαδικασιών µε την έλευση επισκεπτών και τουριστών, η τροποποίηση κοινωνικών συµπεριφορών µε µεγάλες ταχύτητες, είναι κεντρικό ζήτηµα. Συµπερασµατικά µε τα έργα που προγραµµατίζονται στην Αττική θα καταστραφεί ότι πιο αξιόλογο θαλάσσιο και δασικό έχει να επιδείξει αυτή η περιοχή. Για παράδειγµα µε την τσιµεντοποίηση του Φαλήρου, αποκόπτεται ο κάτοικος και ο επισκέπτης της Αθήνας από τη θάλασσα και ουσιαστικά υπονοµεύεται η µόνη σοβαρή βιοµηχανία που διαθέτει η χώρα, τον τουρισµό. Με αυτά τα τείχη που θα υψωθούν η Αθήνα δεν θα µπορέσει ν αποτελέσει πόλο έλξης για τους τουρίστες. Οι τουρίστες θα βλέπουν την Ακρόπολη, θα µένουν ελάχιστες ώρες για κάποια αγωνίσµατα και θα φεύγουν. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η εκτίµησή µας είναι ότι η ανάληψη των Ολυµπιακών Αγώνων θα ενισχύσει ακόµη περισσότερο την τάση συµβιβασµού της ελληνικής κοινωνίας, την παθητική προσαρµογή στα κατασκευαστικά και πολιτισµικά υπερθεάµατα, ενώ ταυτόχρονα θα αδυνατίσει το κριτικό της πνεύµα. Η στιγµιαία προσφορά θεάµατος ενισχύει την έλλειψη ποιότητας ζωής και κοινωνικής αντίληψης που δεν µπορούν να αντιµετωπισθούν µε αποσπασµατικούς αγώνες, που συν τοις άλλοις εµπορευµατοποιούν µία µεγάλο διέξοδο της ανθρώπινης ύπαρξης, τον αθλητισµό. Η ανάπλαση και η προστασία του χώρου, η έννοια της περιφέρειας που περνά κρίση υπανάπτυξης και ίσως και επιβίωσης, ο τουρισµός που αναζητά τον αρχικό του ρόλο, 13 περνά ανάµεσα από ένα νέο σχέδιο της κοινωνίας και της οικονοµίας. Ανοικτής αλλά και ταυτόχρονα κριτικής απέναντι στις νέες τεχνολογίες και στα νέα δεδοµένα. Θεωρούµε ότι η µόνη διέξοδος από την κρίση που θα επιφέρει ο παρόν σχεδιασµός για τους Ολυµπιακούς αγώνες και τα έργα που τους συνοδεύουν 14 τόσο για τον τουρισµό όσο και την ελλαδική περιφέρεια, είναι η υιοθέτηση εναλλακτικών χωροθετήσεων στα πλαίσια της βιώσιµης ανάπτυξης, η διασπορά και ο περιορισµός του µεγέθους των αγώνων και κυρίως των παραολυµπιακών έργων (π.χ. εµπορικά κέντρα), η προώθηση των µέσων µαζικής µεταφοράς, η αποτροπή της παραχώρησης σε µεγάλες εµπορικές εταιρείες πολύτιµων δηµόσιων χώρων της Αττικής, η τήρηση των νόµων και των κανόνων και η κυρίως η διαφάνεια. Ταυτόχρονα να υπάρξει σχεδιασµός ανάπτυξης της ελληνικής περιφέρειας, ώστε η εκτός Αττικής Ελλάδα, να µη δεχθεί µόνο τα απορρίµµατα ή τις ζηµιές των Αγώνων. Το µεγάλο ιστορικό πρόβληµα της Ελλάδας είναι το χωροταξικό. Τα οικονοµικά, κοινωνικά και εθνικά ζητήµατα χρωµατίζονται, εντείνονται και οξύνονται από τη χρόνια χωροταξική ανωµαλία που παρατηρείται στη χώρα. Αυτή όµως είναι αναστρέψιµη, αρκεί να υπάρξει η προϋπόθεση της συγκρότησης σχεδίου µε κέντρο τις περιφέρειες και όχι την Αττική. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 15 1. Πίνακας έργων που δεν περιλαµβάνονται στον προϋπολογισµό στον προϋπολογισµό των Ολυµπιακών Αγώνων αλλά είναι απαραίτητα για τη διεξαγωγή τους (ισοτ. 25.7.96: 1 $ US = 250 δρχ) Έργο Σύµβαση υπογεγραµµένη ή όχι Xρονική διάρκεια Συνολικό κόστos (σε δις δρx) Λεωφόρος Σταυρού - Ελευσίνας - Αεροδρόµιο Σπάτων ναι 1996-2001 553,000 Μετρό Αθήνας. Νέες γραµµές, βελτίωση υπάρχουσας ναι 1996-1999 381,000 Οδικές συνθέσεις ολυµπιακού χωριού όχι 1998-2000 50,000 Κυκλοφοριακή βελτίωση για την περίοδο των ΟΑ όχι 1997-2001 80,000 ιαµόρφωση παραλιακής ζώνης Φαλήρου µόνον µελέτες 1999-2001 86,300 Νέο αεροδρόµιο Σπάτων ναι 1996-2000 550,603 Αθλητικά έργα όχι 2000-2002 64,187

ΣΥΝΟΛΟ 1.765,000 2. Πίνακας προβλεπόµενων αθλητικών εγκαταστάσεων και κόστη σε δις δρχ. α/α Αθλητικές εγκαταστάσεις ονοµασία της αθλητικής εγκατάστασης νέες εγκαταστάσεις Εντός προϋπ. Οργ. Επιτρ. Αναβάθµιση υφιστ. µερικό σύνολο νέες εγκαταστάσεις Εκτός προϋπ. Οργ. Επιτρ. αναβάθ µιση υφιστ. µερικό σύνολο 1 ολυµπιακό στάδιο - 0,775 0,775 - - - 0,775 2 ολυµπιακό κέντρο τένις (κεντρικό 0,825-0,825 2,250-2,250 3,075 γήπεδο µόνον) 3 κλειστό γυµναστήριο - 0,700 0,700 - - - 0,700 4 ολυµπιακό κέντρο κολύµβησης - 0,875 0,875 - - - 0,875 5 ολυµπιακό κέντρο ποδηλασίας - 0,075 0,075 - - - 0,075 6 συγκρότηµα Φαλήρου 4,150-4,150 25,00 - - 24,150 7 στάδιο ειρήνης και φιλίας - 0,750 0,750 - - - 0,750 8 µπέιζµπολ Φαλήρου 0,775-0,775 1,638-1,638 2,413 9 σόφτµπολ Φαλήρου 0,675-0,675 1,575-1,575 2,250 10 βόλεϊµπολ Φαλήρου 0,150-0,150 1,500-1,500 1,650 11 στάδιο Καραισκάκη - 1,100 1,100-1,100 1,100 2,200 12 κλειστό γυµναστ. Γαλατσ. 0,675-0,675 2,750-2,750 3,425 13 κλειστό γυµναστ. Περιστ. - 0,675 0,675 - - - 0,675 14 κλειστό γυµναστ. Νίκαιας 0,625-0,625 2,375-2,375 3,000 15 ολυµπιακό κέντρο ιστιοπλοίας Αγίου 1,125-1,125 3,000-3,000 4,125 Κοσµά 16 τρίαθλον Αγίου Κοσµά - 0,400 0,400 - - - 0,400 17 µοντέρνο πένταθλο Γουδιού - 0,375 0,375-0,500 0,500 0,875 18 ιππικό κέντρο Τοτοίου 1,150-1,150 4,500-4,500 5,650 19 κέντρο τοξοβολίας Τατοίου 0,400-0,400 1,500-1,500 1,900 20 κέντρο τοξοβολίας Μαρκοπούλου 0,250-0,250 2,750-2,750 3,000 21 κέντρο κωπηλασίας Σχοινιά 0,350-0,350 6,000-6,000 6,350 22 κέντρο κανόε Σχοινιά (σλάλοµ) 0,375-0,375 1,750-1,750 2,125 23 Παναθηναϊκό στάδιο - 0,075 0,075 - - - 0,075 24 στάδιο Πάτρας - 0,275 0,275 - - - 0,275 25 πανθεσσαλικό στάδιο Βόλου 0,275-0,275 6,000-6,000 6,275 26 στάδιο Θεσσαλονίκης - 0,275 0,275 - - - 0,275 27 στάδιο ΑΕΚ - 0,275 0,275 - - - 0,275 28 εθνική οδός Σχηµαταρίου - 0,150 0,150 - - - 0,150 29 Πάρνηθα (ποδηλατόδροµος) - 0,150 0,150 - - - 0,150 ΜΕΡΙΚΟ ΣΫΝΟΛΟ 11,800 6,925 18,725 62,580 1,600 64,180 82,905 ολυµπιακό χωριό 10,000-10,000 72,500-72,500 82,500 κέντρο τύπου και τηλεόρασης 6,750-6,750 - - - 6,750 ΣΥΝΟΛΟ 28,550 6,925 35,475 135,080 1,600 136,680 172,155 3. Πίνακας επίσηµου προϋπολογισµού Οργανωτικής Επιτροπής Ολυµπιακών Αγώνων Σύν.

Α/Α Α. Έσοδα δις δρχ. % Α Α Β. Έξοδα δις δρχ. % 1 τηλεοπτικά δικαιώµατα 149,25 37,1 Β1. Επενδύσεις 35,48 8,8 - Αµερική - - 13 - Αθλητικές εγκαταστάσεις 18,72 4,7 - Ευρώπη - - - Ολυµπιακό χωριό 10,00 2,5 - Ιαπωνία - - - Κέντρο τύπου και τηλεόρασης 6,75 1,7 - Αλλες χώρες - - Β2. Λειτουργικά έξοδα 357,12 88,9 2 TOP χορηγοί 27,75 6,9 14 Αγώνες - ολυµπιακό χωριό - κέντρο τύπου και τηλεόρασης 106,25 26,4 3 Εθνικοί χορηγοί 50,00 12,4 15 Τελετές 30,00-4 Άδεια σήµατος 10,00 2,5 16 Ιατρικές υπηρεσίες 5,00 1,2 5 Επίσηµοι προµηθευτές 21,25 5,3 17 ιατροφή 18,75 4,7 6 Ολυµπιακό νόµισµα 7,50 1,9 18 Μεταφορές 12,50 3,1 7 Γραµµατόσηµα 1,75 0,4 19 Ασφάλεια 18,75 4,7 8 ΛΟΤΤΟ 58,75 14,6 20 Παραολυµπιακοί 12,50 3,1 9 Εισιτήρια 50,00 12,4 21 ιαφήµιση 37,50 9,3 10 ωρεές 5,00 1,2 22 ιοίκηση 35,00 8,8 11 ιάθεση κερδών 5,00 1,2 23 Προετοιµασία - συντονισµός 10,00 2,5 12 Συµβάσεις - - 24 Άλλα 70,35 17,5 13 Άλλα 15,50 3,9 25 Πλεόνασµα 9,15 2,3 ΣΥΝΟΛΟ 401,75 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 401,75 100,0 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ακαδηµία Αθηνών, Πόρισµα Επιτροπής Ακαδηµίας Αθηνών για την Ανάπτυξη της Θράκης, Αθήνα 1993. 2. Βαρβαρέσος Σ, Τουρισµός. Οικονοµικές Προσεγγίσεις, Αθήνα 1997. 3. Γεροντή Σ, Προϋποθέσεις και προοπτικές για την ανάπτυξη µορφών τουρισµού, Αθήνα 1998. 4. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ιευρωπαϊκά ίκτυα προς ένα ρυθµιστικό σχέδιο για το οδικό δίκτυο και τις οδικές µεταφορές Βρυξέλες 1993. 5. Ιατρίδου Μ, "Για το Φαληρικό έλτα", Άρδην τ. 10, (1997), σελ.67-69. 6. Halpern J. M, The changing village community, New York 1967. 7. Ηγουµενάκης Η, Τουριστική οικονοµία, Αθήνα 1992. 8. Κανελλόπουλου Α, Οικολογία και οικονοµική του περιβάλλοντος, Αθήνα 1985. 9. Κασάπη Μ, Οι εναλλακτικές µορφές τουρισµού & η συµβολή τους στην περιφερειακή ανάπτυξη, ιπλωµατική εργασία, Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης, Αθήνα1999. 10. Κayser, Μ Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδας, Αθήναι 1968. 11. Λαγός, Οι οικονοµικές επιπτώσεις του τουρισµού στην περιφερειακή ανάπτυξη, Αθήνα 1996. 12. ΜacAllonJ, Politics and the Olympics, New York 1997. 13. Μπαµπανάσης Σ, Ιδιοµορφίες της ανάπτυξης στη Νότια Ευρώπη, Αθήνα 1985. 14. Μπαµπανάσης Σ, - Σούλας Κ, Η Ελλάδα στην περιφέρεια των αναπτυγµένων χωρών, Αθήνα 1976. 15. Μουζέλης Ν, Νεοελληνική κοινωνία, όψεις υπανάπτυξης, Αθήνα 1978. 16. Οργανωτική Επιτροπή Ολυµπιακών Αγώνων Αθήνα 2004, Φάκελος Υποψηφιότητας των Ολυµπιακών Αγώνων, Αθήνα 1997. 17. Παπαιωάννου Γ, Κοινοτική Πολιτική µεταφορών και περιφερειακή οικονοµική ανάπτυξη. Η περίπτωση της Ελλάδας, Αθήνα 1995. 18. Σαρηγιάννης Γ, "Το αεροδρόµιο του Ελληνικού", Αρχιτέκτονες τ.28, (2001), σελ.90-98. 19. Συρράκος Κ, Οι Ολυµπιακοί αγώνες από την αρχαιότητα µέχρι σήµερα, Αθήνα 1984. 20. Σύνδεσµος Ελλήνων Περιφερειολόγων -Επιθεώρηση Αστικών και Περιφερειακών Μελετών Τόπος, Περιφερειακή Ανάπτυξη Χωροταξία και Περιβάλλον στα Πλαίσια της Ενωµένης Ευρώπης, Αθήνα 1995. 21. Σχίζας Γ, Αττική. Μια οικολογική περιήγηση στο παρελθόν και το µέλλον, Αθήνα 1996. 22. Σχίζας Γ, Ο άλλος τουρισµός. Οικολογική διέξοδος στα αδιέξοδα του συµβατικού τουρισµού, Αθήνα 1998. 23. Τσαούσης, Η κοινωνία του ανθρώπου, Αθήνα 1997. 24. Τσάρτας Π, Τουρίστες, ταξίδια, τόποι: Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις στον τουρισµό, Αθήνα 1996. 25. Τσιλένης Σ, Ο πληθυσµός ως βασικός παράγοντας αλλαγών στον Αττικό χώρο, Αθήνα 1989. 26. Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας, Στρατηγική Σχέδιο Ανάπτυξης Συγκοινωνιακής Υποδοµής. Ελλάδα 2010, Αθήνα 1993.

27. Φίλιας Β, Κοινωνία και εξουσία στην Ελλάδα, Αθήνα 1998. 28. ΥΠΕΧΩ Ε, Πρόγραµµα Αττική SOS, Αθήνα 1994. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1 Βλ. έκδοση του Συνδέσµου Ελλήνων Περιφερειολόγων και της Επιθεώρησης Αστικών και Περιφερειακών Μελετών Τόπος, Περιφερειακή Ανάπτυξη Χωροταξία και Περιβάλλον στα Πλαίσια της Ενωµένης Ευρώπης, Αθήνα 1995 και ιδιαίτερα τ. ΙΙ. 2 Βεβαίως, τώρα, ως λύση αποσυµφόρησης του κέντρου της πόλης και γενικότερα της Αθήνας προτείνεται το τραµ και άλλα σχετικά έργα. 3 ΥΠΕΧΩ Ε. Πρόγραµµα Αττική SOS. Αθήνα 1994. 4 Η ιεθνής Ολυµπιακή Επιτροπή παρότι έχει ανακηρύξει το περιβάλλον σε "τρίτο πυλώνα του Ολυµπισµού" και η "Αθήνα 2004" φιλοδοξούσε να διοργανώσει την πρώτη φιλική προς το περιβάλλον Ολυµπιάδα, εντούτοις αυτά δεν υλοποιούνται. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ολυµπιακού Χωριού, το οποίο θα αποτελούσε έναν πρότυπο οικολογικό οικισµό, σύµφωνα µε τις υποσχέσεις όλων των εµπλεκόµενων φορέων. Ωστόσο, οι σηµερινές τεχνικές προδιαγραφές περιγράφουν ουσιαστικά ένα συµβατικό οικισµό, από το σχεδιασµό του οποίου απουσιάζουν οποιαδήποτε στοιχεία θα του προσέδιδαν ένα φιλοπεριβαλλοντικό χαρακτήρα. Βλ. συνέντευξη τύπου Ελληνικού τµήµατος της Greenpeace, τον Οκτώβριο του 2002. Ακόµη χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του παλιού αεροδροµίου στο Ελληνικό αφού εκεί προγραµµατίζονται να γίνουν πολλά ολυµπιακά έργα, χωρίς να υπάρχει ρητή δέσµευση για ένα µεγάλο πάρκο, όπως είχε διαφηµιστεί. Βλ. Σαρηγιάννης, Γ. "Το αεροδρόµιο του Ελληνικού", Αρχιτέκτονες τ.28 (2001), σ.90-98. 5 Συγκεκριµένα το 2004 επτά αγωνίσµατα θα φιλοξενηθούν εντός των τειχών του. Το συγκρότηµα θα χτιστεί εκεί όπου βρίσκεται σήµερα ο ιππόδροµος του Φαλήρου και θα καταλαµβάνει έκταση 230 στρεµµάτων. Το συγκρότηµα θα χωράει 45.500 άτοµα και το κόστος του είναι 29,2 δισ. δραχµές. Βλ τη σχετική πρωτοβουλία δηµοτών του Φαλήρου για την αποτροπή κατασκευής του έργου και την εκστρατεία ενηµέρωσης προς τη ιεθνή Ολυµπιακή Επιτροπή. Ιατρίδου, Μ. "Για το Φαληρικό έλτα" Αρδην τ. 10 (1997), σελ.67-69. 6 Βλ. µεταξύ άλλων τις σχετικές ανταλλαγές επιστολών της Αρχαιολογικής Εταιρείας µε το Υπουργείο Πολιτισµού και το ΥΠΕΧΩ Ε Ηµερήσιος Τύπος Μάρτιος - Απρίλιος 2001. 7 Όσον αφορά τη επίσηµη θέση ότι µετά τους Ολυµπιακούς Αγώνες οι εγκαταστάσεις θα δοθούν για κοινωνικές χρήσεις και δραστηριότητες, αυτό δεν σηµαίνει ότι θα υλοποιηθεί. 8 Βλ. τους πίνακες στο παράρτηµα. Σ αυτά τα δεδοµένα που έχουν αναθεωρηθεί προς τα πάνω- και όχι µόνο στο ζήτηµα της ασφάλειας- θα πρέπει να προστεθούν και δαπάνες οι οποίες δεν προβλέπονταν από το φάκελο διεκδίκησης, και αφορούν: το κόστος του οικοπέδου 83 στρεµµάτων για την ανέγερση του Ολυµπιακού Χωριού, το κόστος για τη βελτίωση της τεχνολογίας (τηλεπικοινωνίες, πληροφορική) και το κόστος της επιτροπής διεκδίκησης. 9 Βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. ιευρωπαϊκά ίκτυα προς ένα ρυθµιστικό σχέδιο για το οδικό δίκτυο και τις οδικές µεταφορές, Βρυξέλες 1993, Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας,. Στρατηγική Σχέδιο Ανάπτυξης Συγκοινωνιακής Υποδοµής. Ελλάδα 2010, Αθήνα 1993. και Παπαιωάννου Γ, Κοινοτική Πολιτική µεταφορών και περιφερειακή οικονοµική ανάπτυξη. Η περίπτωση της Ελλάδας, Αθήνα 1995. 10 Ακαδηµία Αθηνών, Πόρισµα Επιτροπής Ακαδηµίας Αθηνών για την Ανάπτυξη της Θράκης, Αθήνα 1993. 11 Βαρβαρέσος Σ, Τουρισµός. Οικονοµικές Προσεγγίσεις, Αθήνα 1997. 12 Ηγουµενάκης Η, Τουριστική οικονοµία, Αθήνα 1992. 13 Σχίζας Γ, Αττική. Μια οικολογική περιήγηση στο παρελθόν και το µέλλον, Αθήνα 1996. Σχίζας Γ, Ο άλλος τουρισµός. Οικολογική διέξοδος στα αδιέξοδα του συµβατικού τουρισµού, Αθήνα 1998. 14 Στις αρχές του 2003 προέκυψε ένα έλλειµµα στην οργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων ύψους 1,32 δισ. ευρώ (περίπου 450 δισ. δρχ.). Έλλειµµα από έργα που χαρακτηρίστηκαν αναγκαία όπως π.χ. πρόσθετες εγκαταστάσεις στο Ολυµπιακό Χωριό, εγκαταστάσεις για εστιατόρια, για υπηρεσίες υγείας κ.ά., στις πισίνες, πρόσθετες κερκίδες, επέκταση των προσβάσεων, καλυµµάτων χώρου, για την εξυπηρέτηση διπλάσιου σχεδόν αριθµού θεατών από εκείνον που κανονικά έχει µια ολυµπιακών διαστάσεων πισίνα κ.ά. Όλα τα έργα που κατασκευάζει τώρα το ελληνικό ηµόσιο για να παραδώσει προς χρήση πρέπει να υποστούν µια τέτοια προσαρµογή η οποία πριν από µερικά χρόνια είχε εκτιµηθεί ότι θα κοστίσει όχι περισσότερα από 0,29-0,35 δισ. ευρώ (100-120 δισ. δρχ.). Τώρα όµως οι διοργανωτές της «Αθήνα 2004» ανακάλυψαν ότι το κόστος είναι πολύ µεγαλύτερο και προσεγγίζει τα 500 δισ. δρχ, ενώ για άλλους φθάνει µέχρι και τα 1,76 δισ. ευρώ (600 δισ. δρχ.), καθώς οι επανειληµµένες αναθεωρήσεις - έχει αναθεωρηθεί πέντε φορές µέχρι τώρα- ανεβάζουν διαρκώς το κόστος.

Ενδιαφέρον πάντως έχει το γεγονός ότι οι «ολυµπιακές προσαρµογές» αρχικά ήταν ένα κοµµάτι έργων που όλοι θεωρούσαν ότι επρόκειτο να καλυφθεί από τον προϋπολογισµό του «Αθήνα 2004» µέσω των τηλεοπτικών δικαιωµάτων και των χορηγιών. Μια σηµαντική όµως -όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων- ασάφεια στο κείµενο της σύµβασης δίνει τη δυνατότητα στην «Αθήνα 2004» να απαιτήσει το ποσό αυτό να καταβληθεί από το ελληνικό ηµόσιο. Οι διαφαινόµενες υπερβάσεις δαπανών για τους Ολυµπιακούς Αγώνες του 2004 είναι σίγουρο ότι θα επιβαρύνουν το Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων (Π Ε) που χρηµατοδοτεί την διοργάνωση. Στον προϋπολογισµό του 2003 το Π Ε προβλέπει για τη χρηµατοδότηση των Ολυµπιακών Έργων περίπου το ίδιο ποσό που είχε ο προϋπολογισµός του 2002, παρά το ότι το αντικείµενο προς κατασκευή είναι πολλαπλάσιο. Έτσι το προγραµµατισµένο ποσό χρηµατοδότησης του 1,3 δισ. ευρώ θα έχει εξαντληθεί µέχρι τον Ιούλιο του 2003 και θα χρειασθεί να εξευρεθούν πρόσθετοι πόροι για να ολοκληρωθούν µε εντατικούς ρυθµούς τα έργα. Το µέγεθος της υπέρβασης εκτιµάται ότι θα ξεπεράσει το 0,7 δισ. ευρώ στην καλύτερη περίπτωση. Συνολικά υπολογίζεται ότι το κόστος της χρηµατοδότησης θα κυµανθεί στα επίπεδα του 1%- 1,3% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος ετησίως για τα επόµενα δύο χρόνια. Ανάλογα προβλήµατα πάντως διαφαίνονται και στο σκέλος των δαπανών της Α.Ε. «Αθήνα 2004», η οποία µέχρι τώρα είχε µόνο λειτουργικές δαπάνες, όπως διαφαίνεται και από τους ισολογισµούς που έχει εκδώσει µέχρι σήµερα, αλλά και έσοδα. Το ελληνικό ηµόσιο «εξόφλησε» την συµµετοχή του που είναι 235 εκατ. ευρώ στο κεφάλαιο του «Αθήνα 2004» (που είναι συνολικά 1,9 δισ. ευρώ) τον Αύγουστο του 2002, καταβάλλοντας και την τελευταία δόση (71,2 εκατ. ευρώ). Ωστόσο έχει δηµιουργηθεί µια κατάσταση έντονης ανησυχίας για το πώς θα κλείσει το σκέλος δαπανών, γιατί η «Αθήνα 2004» πιέζει προς την κατεύθυνση ύπαρξης νοµοθετικής ρύθµισης που θα επιτρέπει στον οργανισµό να µη συντάξει ισολογισµό το 2003 και να εκδώσει έναν και µόνο µετά την ολοκλήρωση των αγώνων (υπερδωδεκάµηνη χρήση). Πίσω από το συγκεκριµένο αίτηµα, υπάρχει ένα ανάλογο ενδεχόµενο µε αυτό του Σίδνεϋ όπου τις υπερβάσεις των δαπανών µετά τους Αγώνες υποχρεώθηκε να καλύψει ο προϋπολογισµός.τέλος, εκτός από το γεγονός ότι το ελληνικό κράτος θα κληθεί να αντιµετωπίσει το κόστος των Αγώνων, ήδη υπάρχει και νέα δηµόσια επιβάρυνση αφού για την κάλυψη των αναγκών της χρηµατοδότησης των έργων ενεργοποιήθηκε µια «γραµµή» δανεισµού από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων που όταν θα ολοκληρωθεί θα φθάσει το 1,5 δισ. ευρώ. 15 Βλ. Φάκελο Υποψηφιότητας Ολυµπιακών Αγώνων, Αθήνα 1996.