ΕΤΗΣΙΟ ΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΔΗΜΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Τα οικονομικά ζητήματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Θεόδωρος Παπαδόπουλος Δήμαρχος Θέρμης, Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών της ΚΕΔΕ Φίλες και φίλοι, αγαπητοί σύνεδροι, Κάθε φορά που βρίσκομαι σε αυτή τη θέση, έχοντας την ευθύνη για την πολιτική ενημέρωση αλλά και τον αντικειμενικό προβληματισμό των συναδέλφων μου σε σχέση με τα οικονομικά ζητήματα των ΟΤΑ, προσπαθώ να εντάξω στο περιεχόμενο της ομιλίας μου στοιχεία και δεδομένα που να συγκροτούν δύο ενότητες. Μια ενότητα που να περιέχει έναν θετικό απολογισμό για τις οικονομικές διεκδικήσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης και δεύτερον μια ενότητα που να παρουσιάζει μια κατά το δυνατόν αισιόδοξη πρόβλεψη για το μέλλον. Ωστόσο, στη σημερινή μου τοποθέτηση έχω την αίσθηση ότι η ανταπόκρισή μου στις προηγούμενες «προδιαγραφές» δε θα είναι αυτή που τόσο εγώ αλλά και όλοι εσείς θα επιθυμούσαμε. Το 2015 ήταν μια χρονιά που χαρακτηρίστηκε από την εφαρμογή μιας εθνικής πολιτικής, σε όλα τα επίπεδα, που όπως αποδείχθηκε ήταν περισσότερο ένα ασύνδετο συνονθύλευμα πειραματισμών ή μια σειρά από δοκιμές θεωρητικών υποθέσεων παρά ένα συγκροτημένο εθνικό σχέδιο αλλαγών και μεταρρυθμίσεων με στόχο την κοινωνική και οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Και σε αυτό το πλαίσιο, ο θεσμός που υπηρετούμε όλοι εμείς, η τοπική αυτοδιοίκηση, βίωσε τη συνέχεια μιας «επιδρομής» που έχει ξεκινήσει από την αρχή της οικονομικής κρίσης, αποδυναμώνοντας τους Δήμους. Χρησιμοποιώ τη λέξη «επιδρομή» αν και ίσως θεωρηθεί υπερβολή αλλά στη συνέχεια θα εξηγήσω τους λόγους που επέλεξα τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό για να περιγράψω την αντιμετώπιση της αυτοδιοίκησης από το αποκαλούμενο «κεντρικό κράτος». Η αυτοδιοίκηση δέχτηκε και πάλι πλήγματα τόσο θεσμικά όσο και οικονομικά. Αναφορικά με τη θεσμική διάσταση αυτό που είναι πραγματικά ενοχλητικό και κατά κοινή ομολογία, αντιδημοκρατικό είναι η συνέχιση μιας πολιτικής που θέλει το κεντρικό κράτος να αποφασίζει για την αυτοδιοίκηση χωρίς κανενός είδους συζήτηση ή διαβούλευση με τα συλλογικά της όργανα. Παρατηρούμε δηλαδή έναν θεσμικό αυταρχισμό. Στα οικονομικά θέματα είδαμε αυτό το έργο να παίζεται αρκετές φορές την περσινή χρονιά. Αξιοσημείωτο και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό που συνέβη με τον φόρο ζύθου (ή μπύρας αν το προτιμάτε). Ξαφνικά οι Δήμοι απώλεσαν έναν οικονομικό πόρο της τάξης των είκοσι (20) 1
εκατομμυρίων ευρώ δίχως να υπάρξει έστω και μια στοιχειώδης συζήτηση για την αναπλήρωση ή υποκατάστασή του. Μολονότι ο πόρος αυτός είναι σχετικά μικρός ως απόλυτος αριθμός σε σχέση με τις ανάγκες της αυτοδιοίκησης, γίνεται ιδιαίτερα σημαντικός αν σκεφτούμε ότι πολλοί Δήμοι δυσκολεύονται να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους και άρα κάθε πόρος όσο μεγάλος ή μικρός είναι καθίσταται απολύτως απαραίτητος. Θα θυμίσω επίσης την απόφαση για απαλλαγή από τα τέλη καθαριότητας των ακινήτων του ΤΑΙΠΕΔ που παραχωρούνται για αξιοποίηση από ιδιώτες. Και σε αυτή την περίπτωση είχαμε μια απόφαση που προέκυψε δίχως συνεννόηση, δίχως να ληφθεί υπόψη η άποψη των Δήμων. Αυτή η συμπεριφορά μοιάζει μάλιστα να γίνεται πλέον στρατηγική άσκησης πολιτικής εξουσίας, αφού επεκτείνεται και σε άλλες αποφάσεις όπως η πλέον πρόσφατη και εξίσου ακατανόητη απόφαση για μείωση του ωραρίου των εργαζομένων στους βρεφονηπιακούς σταθμούς που εκτός από πολλά λειτουργικά ζητήματα θα μας δημιουργήσει επιπλέον προβλήματα οικονομικής φύσης. Αν ήθελε η κυβέρνηση να βελτιστοποιήσει τη λειτουργία των βρεφονηπιακών σταθμών, ας μεριμνούσε για την έγκαιρη μισθοδοσία των εργαζομένων (μέσω του ΕΣΠΑ) σε αυτούς, οι οποίοι είναι σχεδόν στο σύνολό τους απλήρωτοι για πάνω από 6 μήνες. Η άλλη «επιδρομή» στη θεσμική μας διάσταση είναι η συνεχιζόμενη αγνόηση των προτάσεών μας αλλά και των οχλήσεών μας σε σχέση με τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε και αναφορικά με διεκδικήσεις που είναι απολύτως κατοχυρωμένες νομοθετικά. Την προηγούμενη χρονιά ζητήσαμε κατ επανάληψη την απόδοση του ποσοστού (15%) επί της ειδικής εισφοράς του Λογαριασμού Χρηματοδότησης Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών τόσο για το 2014 όσο και για το 2015 όπως νομοθετικά προβλέπεται για τους Δήμους στους οποίους υπάρχουν διυλιστήρια. Καμία ανταπόκριση. Διεκδικήσαμε και προτείναμε την επαναφορά του ποσοστού κατανομής από το Πράσινο Ταμείο όπως προβλεπόταν στο αρχικό 10%, για έργα περιβάλλοντος. Επιχειρηματολογήσαμε για την συγκεκριμένη αναγκαιότητα αλλά και πάλι δεν είχαμε καμία θετική ανταπόκριση. Προτείναμε τη μεταφορά της φορολογίας των ακινήτων ως άμεσου πόρου των Δήμων, με την ταυτόχρονη έναρξη συζήτησης για τον τρόπο υπολογισμού του συγκεκριμένου φόρου και την σύγχρονη λειτουργία ενός εξισορροπητικού συστήματος που θα βοηθούσε τους λιγότερο προνομιούχους ΟΤΑ. Η πρόταση αυτή είναι στην ουσία μια πρόταση για ένα 2
οικονομικό μέτρο δημοσιονομικής αποκέντρωσης που αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για άσκηση πραγματικής και ανεξάρτητης αναδιανεμητικής πολιτικής, αλλά και πάλι η ανταπόκριση ήταν ατεκμηρίωτα αρνητική. Προφανώς αυτές οι συνεχείς αποτυχίες μας να εισακουστούν τα αιτήματά μας από την κυβέρνηση πρέπει να μας προβληματίσει και για την αποτελεσματικότητα των θεσμικών μας οργάνων. Πέρα από την άσκηση κριτικής, κάποιοι και ιδίως όσοι εκπροσωπούν κεντρικά την αυτοδιοίκηση πρέπει να κάνουν και την αυτοκριτική τους αφού καμία από τις θέσεις μας όπως αυτές έχουν διατυπωθεί από τα κεντρικά μας όργανα (ΚΕΔΕ Συνέδρια) δεν έχει γίνει αποδεκτή από την κυβέρνηση. Από την άλλη πλευρά την καθαρά οικονομική, η επιδρομή ήταν πιο χειροπιαστή. Την αισθανθήκαμε περισσότερο. Πέρα από το γεγονός ότι συνεχίζουμε να λαμβάνουμε μειωμένες τακτικές επιχορηγήσεις, το 2015 βιώσαμε επίσης τη μείωση της χρηματοδότησης και των δομών της συλλογικής μας έκφρασης δηλαδή των ΠΕΔ αλλά και της ΚΕΔΕ. Αυτή η υποχρηματοδότηση πιθανόν να μην θεωρείται από κάποιους σημαντική. Αλλά στην πραγματικότητα επηρεάζει άμεσα τη δυνατότητα των ΟΤΑ για θεσμικές συλλογικές παρεμβάσεις και δράσεις τόσο σε πολιτικό αλλά και σε πρακτικό επίπεδο. Είδαμε επίσης να μην αποδίδονται χρηματοδοτήσεις στις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης ενώ ταυτόχρονα η επιβολή φόρου εισοδήματος στους ΟΤΑ για τα έσοδα που προκύπτουν από την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας καθώς και η υποχρέωση των ΟΤΑ για καταβολή ΕΝΦΙΑ για τα ακίνητα αυτά, συνεχίζουν να δημιουργούν επιπλέον επιβαρύνσεις. Η συγκεκριμένη φορολόγηση των ιδίων πόρων των Δήμων, γιατί περί αυτού πρόκειται, είναι παράλογη γιατί στην ουσία εξισώνει τους Δήμους με τους ιδιώτες και τους επιχειρηματίες. Αλλά προφανώς οι Δήμοι δεν είναι ούτε ιδιώτες που αποταμιεύουν χρήματα για την προσωπική τους ευημερία ούτε όμιλοι που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα και έχουν ως στόχο την κερδοφορία από τη διαχείριση των ακινήτων τους. Αντίθετα, τα έσοδα από τα ακίνητα των Δήμων χρησιμοποιούνται για να καλυφθούν τα κενά χρηματοδότησης που έχουν δημιουργήσει διαχρονικά οι κεντρικές κυβερνήσεις από τη συνεχή περικοπή εσόδων και την ταυτόχρονη ανεπάρκειά της να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της απέναντι στη τοπική αυτοδιοίκηση. Όπως λέει και ο σοφός λαός μας: «Εκεί που μας χρωστάγανε, μας πήραν και το βόδι». Το 2015 λοιπόν δεν ήταν μια «καλή χρονιά» για τις οικονομικές διεκδικήσεις αλλά και την πραγματική χρηματοδότηση των Δήμων. Εκτός αν κάποιος θεωρεί ότι η απόδοση στο τέλος 3
της χρονιάς (ετεροχρονισμένα) των εγγεγραμμένων στον προϋπολογισμό υποχρεώσεων προς την αυτοδιοίκηση είναι επιτυχία. Αν θεωρούμε δηλαδή το αυτονόητο ως επιτυχία! Ας συζητήσουμε όμως τώρα τι μας επιφυλάσσει το 2016 που ήδη ξεκίνησε και ποιες είναι οι απαιτήσεις μας ως τοπική αυτοδιοίκηση στο πλαίσιο πάντα της γενικότερης οικονομικής κατάστασης. Ήδη τα όσα ακούμε είναι αποθαρρυντικά για την πορεία της οικονομίας. Με την ένταση μάλιστα που έχει λάβει το προσφυγικό ζήτημα δεν είμαι πολύ βέβαιος ότι μπορούμε να κάνουμε σαφείς εκτιμήσεις για το τι θα συμβεί γιατί όλα αυτά τα ζητήματα είναι αλληλοεξαρτώμενα. Σε κάθε περίπτωση κάποια χαρακτηριστικά δεδομένα που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι τα εξής: Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις το 2016 θα έχουμε πάλι ύφεση. Αυτό σημαίνει ότι είναι σχεδόν αδύνατο να δούμε κάποιου είδους θετική μεταβολή στα οικονομικά μας. Μεγάλες επενδύσεις από ιδιωτικά κεφάλαια είναι επίσης μάλλον ουτοπικό να περιμένουμε άρα δεν μπορούμε να το εκτιμήσουμε ως μια μελλοντική θετική προοπτική. Αν υπάρξουν επενδύσεις στη χώρα αυτές θα είναι από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων όπου η αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει λόγο. Θα έχει όμως; Τα φορολογικά έσοδα του κράτους φαίνεται ότι θα παρουσιάσουν κάμψη. Και μιλάω για τα πραγματικά έσοδα και όχι τους θεωρητικούς στόχους. Ήδη ακόμη δεν έχει αποφασιστεί πότε θα ξεκινήσει η υποβολή δηλώσεων, περιμένουμε εδώ και μήνες τη νέα φορολογική παρέμβαση με συντελεστές, αφορολόγητα κ.λπ. Ήδη έχει υπάρξει μια σημαντική υστέρηση στην είσπραξη του ΕΝΦΙΑ και η εκκαθάριση του 2015 δύσκολα θα γίνει σύντομα. Και αυτό είναι πολύ αρνητικό γιατί όσο περισσότερα έσοδα γίνονται απαιτήσεις Π.Ο.Ε. τόσο το χειρότερο για τους ΟΤΑ αφού όπως ξέρετε ισχύει το απίθανο: οι Δήμοι να είναι αποκλεισμένοι από τα έσοδα των Π.Ο.Ε.! Στον προϋπολογισμό του 2016 δεν έχουν εγγραφεί αυξημένοι Κ.Α.Π. Το ύψος των Κ.Α.Π. ανέρχεται σε 2.583.000.000 Ευρώ ενώ το 2015 αποδόθηκαν 2.572.000.000 Ευρώ! Και επιπλέον από την τακτική επιχορήγηση σύμφωνα με τον νόμο 4316/2014 παρακρατείται το 4% για τον Λογαριασμό Εξυγίανσης. Σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο ωστόσο, η τοπική αυτοδιοίκηση οφείλει να συνεχίσει να διεκδικεί. Οφείλουμε να απαιτούμε την δημοσιονομική αποκέντρωση αλλά και να θέσουμε ως στρατηγική μας επιλογή την ανάπτυξη ενός επιχειρησιακού προγράμματος για την τοπική αυτοδιοίκηση με κεντρικό αντικείμενο την ανάσχεση της ανθρωπιστικής και 4
κοινωνικής κρίσης και την επανεκκίνηση των τοπικών οικονομιών. Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί κάλλιστα να χρηματοδοτηθεί από τη νέα γενιά παρακρατηθέντων. Πρέπει άμεσα να ανοίξει η συζήτηση με την κυβέρνηση με δεδομένη την ολοκλήρωση εντός του 2016 της απόδοσης των παλαιών παρακρατηθέντων, για τα νέα, τα οποία υπολογίζονται σε περίπου 12 δισεκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον υπάρχουν μια σειρά από πάγιες απαιτήσεις που θα πρέπει όλοι μας να προβάλλουμε και να διεκδικούμε. Μερικά παραδείγματα από αυτά τα αιτήματα που, παρά την επανειλημμένη υποβολή τους, δεν έχουν γίνει αποδεκτά είναι: Απόδοση μέσω των Κ.Α.Π. του συνόλου των πόρων που προβλέπονται από το Ν. 3852/2010 Συμμετοχή των Δήμων στα έσοδα από Π.Ο.Ε., από τα οποία είναι αποκλεισμένοι Αύξηση του μεριδίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, με προτεραιότητα σε μικρούς, ορεινούς και νησιωτικούς Δήμους που δεν διαθέτουν διαχειριστική επάρκεια. Διάθεση 2 δις από το νέο ΕΣΠΑ, για τη δημιουργία Επιχειρησιακού Προγράμματος για τους Δήμους με τελικούς δικαιούχους τους Δήμους και ενδιάμεσους φορείς διαχείρισης την ΕΕΤΑΑ Α.Ε. και τους Δήμους. Απόδοση των πόρων που είναι αναγκαίοι για τη συντήρηση και λειτουργία μεταφερόμενων δομών. Να μειωθεί το επιτόκιο δανεισμού των Δήμων από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων στο ύψος του επιτοκίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας όπως δανειοδοτούνται όλοι οι Δήμοι της Ευρώπης και με δεδομένο ότι οι ελληνικοί ΟΤΑ είναι οι λιγότερο χρεωμένοι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Θα μπορούσα να συνεχίσω την παράθεση και άλλων παραδειγμάτων αυτονόητων αιτημάτων τα οποία είναι και αποφάσεις των συνεδρίων μας, ιδίως του τελευταίου. Αλλά σέβομαι τον χρόνο σας και έτσι θα κάνω μόνο μερικές τελικές επισημάνσεις για ζητήματα που δημιουργούν και τριβές στο εσωτερικό της αυτοδιοίκησης, μεταξύ μας δηλαδή, εκφράζοντας τις προσωπικές μου απόψεις για τις οποίες θα επιθυμούσα και τα σχόλιά σας. 1. Ξεκινώ από το «σπίτι» μας. Τις Π.Ε.Δ. και την χρηματοδότησή τους. Πέρα από την υποχρηματοδότηση στην οποία αναφέρθηκα ήδη επισημαίνω ότι υπάρχει και πρόβλημα εσωτερικής κατανομής. Πρόβλημα διαχείρισης «της μιζέριας». Η κατανομή γίνεται χωρίς κανένα αντικειμενικό κριτήριο με αποτέλεσμα να 5
δημιουργούνται αδικίες και για την δική μας Π.Ε.Δ.. Η Οικονομική Επιτροπή της Κ.Ε.Δ.Ε. έχει αναδείξει το ζήτημα αυτό και έχει ζητήσει στοιχεία από τις Π.Ε.Δ. για να καθορίσει τους κανόνες κατανομής. Μολονότι πολλές Π.Ε.Δ. δεν ανταποκρίθηκαν (και αυτό είναι ένα ζήτημα που πρέπει να μας απασχολήσει) η Κ.Ε.Δ.Ε. πρέπει άμεσα με εισήγηση της Οικονομικής Επιτροπής να κατανείμει αυτό που μας απέμεινε ως χρηματοδότηση με κριτήρια που θα διαμορφώνουν μια δικαιότερη κατανομή. 2. Η κατανομή των Κ.Α.Π.. Παρά την απόφαση του Συνεδρίου μας (μετά από τεκμηριωμένη εισήγηση της Οικονομικής Επιτροπής) ακόμη δεν έχει αλλάξει ο τρόπος κατανομής που εφαρμόζεται από 1-1-2014. Τότε η Κ.Ε.Δ.Ε. μετά από μελέτη της Ε.Ε.Τ.Α.Α. είχε προτείνει έναν τρόπο κατανομής που λάμβανε υπόψη παραμέτρους όπως το ελάχιστο κόστος λειτουργίας, τον πληθυσμό, την έκταση, την ορεινότητα-νησιωτικότητα, κ.λπ. Μια πρόταση στη σωστή κατεύθυνση τότε. Όμως αποφασίστηκε για να αποφευχθεί το οικονομικό «σοκ» για τους Δήμους που θα βλέπανε μεγάλες μειώσεις στους Κ.Α.Π. να μη μειωθούν αυτοί σε κανέναν δήμο περισσότερο από 7%. Αλλά τώρα αυτό πρέπει πλέον να αποκατασταθεί γιατί υπάρχουν πολλοί Δήμοι (όπως ο Δήμος Ευόσμου-Κορδελιού) που αδικούνται κατάφορα. 3. Επίσης θέλω να καταθέσω τον προβληματισμό μου για την Σ.Α.Τ.Α. η οποία στο παρελθόν ήταν ένα πραγματικό χρηματοδοτικό εργαλείο που έλυνε κάποια τοπικά προβλήματα και έδινε δυνατότητα προετοιμασίας για μεγάλα έργα. Σήμερα μετά τις μειώσεις της (83% περίπου) ίσως θα πρέπει περισσότερο να αφορά τους μικρούς και υποστελεχωμένους Δήμους που δεν έχουν άλλη δυνατότητα να δημιουργήσουν τις ώριμες εκείνες συνθήκες για να διεκδικήσουν πόρους από άλλες χρηματοδοτήσεις. 4. Τέλος θα ήθελα να αναφερθώ στους αναφερόμενους ως «υπερχρεωμένους» Δήμους. Ξεκινώ από το γεγονός ότι μόνο το Υπουργείο (μέσω του Παρατηρητηρίου) έχει στοιχεία για το ποιοι Δήμοι έχουν προβλήματα στην υλοποίηση του προϋπολογισμού για το 2015 και κατάρτισης ισοσκελισμένων προϋπολογισμών για το 2016. Μέχρι σήμερα μόνο δύο (2) Δήμοι έχουν μπει σε ειδικό καθεστώς εξυγίανσης με ότι αυτό συνεπάγεται αλλά υπάρχουν και πληροφορίες ότι και άλλοι Δήμοι αδυνατούν να ισοσκελίσουν, ενώ κάποιοι κατέθεσαν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, αποκρύπτοντας όμως υποχρεώσεις τους. Στο πλαίσιο της αλληλεγγύης που πρέπει να υπάρχει μεταξύ μας είχαμε 6
δεχθεί να συμμετάσχουμε όλοι στην εξυγίανση με δεδομένο ότι το κεντρικό κράτος θα είχε και τη δική του συμβολή. Αρχικά η προηγούμενη κυβέρνηση (γιατί το φαινόμενο είναι διαχρονικό και υπερκομματικό) στις 30-12-2014 χωρίς συνεννόηση με την αυτοδιοίκηση πέρασε νομοσχέδιο με το οποίο όπως προανέφερα παρακρατείται για την εξυγίανση 4% από τους Κ.Α.Π. και συμπλήρωνε το καλάθι της εξυγίανσης με τους αναξιοποίητους πόρους του ΑΚΣΙΑ (70 εκατομμύρια) και δυνητικά προέβλεπε και επιπλέον πόρους από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ο προηγούμενος Υπουργός παρά τις αντίθετες διαβεβαιώσεις εφάρμοσε τον νόμο μόνο κατά το κομμάτι που αφορούσε στους Κ.Α.Π. Έτσι σήμερα συγκεντρώθηκε για αυτό τον σκοπό το ποσό των 52 εκατομμυρίων από τις παρακρατήσεις του 2015 και περίπου 8 μέχρι σήμερα από τις παρακρατήσεις του 2016 δημιουργώντας ένα σύνολο 60 εκατομμυρίων ευρώ. Αυτά τα χρήματα όμως είναι της Αυτοδιοίκησης. Και αφού είναι τέτοια πρέπει να διατεθούν με διαφάνεια και κανόνες για να καλύψουν τους στόχους της παρακράτησης. Επειδή μάλιστα έχουμε ένα κακό προηγούμενο με τις προκλητικές και πολιτικά στοχευμένες ρυθμίσεις των χρεών των Δήμων Αμαρουσίου, Φυλής και Πειραιά δεν πρέπει να αφήσουμε κανέναν Υπουργό όσο καλοπροαίρετος και αν φαίνεται να μοιράζει με δική του αυθαίρετη κρίση τα δικά μας χρήματα! Ζητήσαμε γι αυτό τον λόγο να συσταθεί Επιτροπή διαχείρισης (το υπουργείο αποδέχθηκε την πρόταση) και ξεκίνησαν οι συζητήσεις για τη δημιουργία κανόνων, την ορθολογική κατανομή και εν τέλει τη βοήθεια των Δήμων που έχουν ανάγκη. Προς το παρόν βέβαια με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο μόνο οι Δήμοι που έχουν μπει σε ειδικό καθεστώς και έχουν παρουσιάσει σχέδιο εξυγίανσης μπορούν να ελπίζουν σε άμεση χρηματοδότηση. Αυτό σε συνεργασία με το Υπουργείο πρέπει να επανεξεταστεί και να ξεπεραστεί. Φίλες και φίλοι, αγαπητοί σύνεδροι, Οι καιροί που βιώνουμε τόσο ως πολίτες αλλά κυρίως ως εκπρόσωποι των τοπικών μας κοινωνιών είναι ιδιαίτερα δύσκολοι. Ακόμη και ο πιο αισιόδοξος από μας με μεγάλη δυσκολία μπορεί να διακρίνει κάποια βελτίωση στην θεσμική και οικονομική κατάσταση των Δήμων. Αυτό βέβαια με κανέναν τρόπο δε σημαίνει ότι θα σταματήσουμε να διεκδικούμε. Έχουμε χρέος να συνεχίσουμε να αιτούμαστε από το κεντρικό κράτος περισσότερους πόρους και θεσμικές δυνατότητες. Το χρέος μας αυτό είναι μεγάλο γιατί έχουμε την ευθύνη για τις τοπικές μας κοινωνίες. Η τοπική αυτοδιοίκηση, θα το ξαναπώ αν και έχει ειπωθεί πολλές φορές, είναι ο δημοκρατικότερος και εγγύτερος θεσμός δημόσιας 7
διοίκησης στον πολίτη. Όλοι εμείς που εδώ και χρόνια υπηρετούμε με συνέπεια τον θεσμό αυτό, όχι μόνο δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια αλλά πρέπει με μεγαλύτερο πείσμα και αγωνιστικότητα να οδηγήσουμε τους Δήμους μας, τις κοινωνίες μας σε ένα καλύτερο μέλλον. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. 8