Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 12 η Ενότητα Σχέσεις οργανισμών Εισηγητής: Δρ. Γιώργος Καρρής (Καθηγητής Εφαρμογών) Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Γενικά στοιχεία για την επιστήμη της Οικολογίας Οικολογία: Η επιστήμη που εξετάζει τις σχέσεις των ζωντανών οργανισμών με το περιβάλλον τους και πιο συγκεκριμένα με τους αβιοτικούς παράγοντες του περιβάλλοντος τους (π.χ. κλίμα, διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων, σύσταση εδάφους, αλατότητα νερού κλπ) τους άλλους βιοτικούς παράγοντες του περιβάλλοντος τους που ανήκουν στο ίδιο η σε διαφορετικό είδος από αυτούς Οικοσύστημα: Αυθαίρετο σύστημα μελέτης που περιλαμβάνει τους βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες μιας περιοχής, καθώς και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους.
Αλληλεπιδράσεις οργανισμών Οι ποικίλες σχέσεις μεταξύ των οργανισμών μπορεί να είναι: 1. Θετικού τύπου (να ωφελούν) 2. Αρνητικού τύπου (να βλάπτουν) 3. Ουδέτερου τύπου (ούτε ωφελούν ούτε βλάπτουν) Σε επιστημονικά συγγράμματα ο τρόπος με τον οποίο ένας οργανισμός επηρεάζεται από μία σχέση αποδίδεται κωδικοποιημένα με +, -, 0, για τις περιπτώσεις θετικής, αρνητικής και ουδέτερης δράσης αντίστοιχα
Τύποι αλληλεπιδράσεων μεταξύ δύο ειδών και κωδικοποιημένη απεικόνιση τους Σχέση Είδος Α Είδος Β Ανταγωνισμός - - Θήρευση + - Παρασιτισμός + - Σαπροβίωση + 0 Συνεργασία + +
Ανταγωνισμός Αρνητικού τύπου σχέση και για τους δύο συμμετέχοντες επακόλουθο περιορισμένων πόρων Αποτέλεσμα: μείωση βιωσιμότητας, αύξησης και αναπαραγωγικής επιτυχίας Ύπαρξη υποδεέστερων και επικρατέστερων ανταγωνιστών Ανταγωνισμός μπορεί να υπάρξει μεταξύ διαφορετικών ειδών (διαειδικός) ή μεταξύ διαφορετικών ατόμων του ίδιου είδους (ενδοειδικός) Η μοίρα των υποδεέστερων είναι η εξαφάνιση τους (αρχή του ανταγωνιστικού αποκλεισμού ή αρχή του Gause)
Θήρευση & Παρασιτισμός Τροφική σχέση (φυτοφαγία και σαρκοφαγία) Η σχέση είναι θετικού τύπου για το θηρευτή και αρνητικού για το θήραμα (λεία) Ο παρασιτισμός αποτελεί παραλλαγή της θήρευσης μια και ο θηρευτής σε αυτήν την περίπτωση και κατά κανόνα «μεριμνά» ώστε να μην εξολοθρεύσει τον ξενιστή του Στον παρασιτισμό η σχέση είναι θετική για το παράσιτο και αρνητική για τον ξενιστή
Μεταβολές στο μέγεθος του πληθυσμού Οι μεταβλητές που καθορίζουν τις μεταβολές στο πληθυσμιακό μέγεθος είναι (δίνεται και σχηματικά): a) Η γέννηση b) Ο θάνατος c) Η μετανάστευση και d) Ο επαναπατρισμός Οι μεταβλητές αυτές εξαρτώνται με τη σειρά τους από τις αλλαγές στη διαθεσιμότητα των πόρων ή άλλων περιβαλλοντικών μεταβολών
Βασική δομική παράμετρος των πληθυσμιακών συστημάτων είναι το πληθυσμιακό μέγεθος ή πυκνότητα, N t δηλαδή ο μέσος αριθμός ατόμων του πληθυσμού που σε δεομένη στιγμή κατέχουν μια ορισμένη μονάδα χρόνου
Τροφικές σχέσεις και δημογραφία Οι τροφικές σχέσεις στις οποίες υπεισέρχονται οι οργανισμοί επηρεάζουν αποφασιστικά τη δημογραφία τους Η σχέση λείας-θηρευτή πληθυσμών r-στρατηγικής παράγει ταλαντούμενη δυναμική Ο ενδοειδικός ανταγωνισμός παράγει σταθερά συστήματα λείαςθηρευτή
Σαπροβίωση & Σχέσεις Συνεργασίας Η σαπροβίωση διαφοροποιείται από τη θήρευση αφού η σχέση είναι θετική για τους σαπροβιωτικούς οργανισμούς (ζώα και μικροοργανισμούς) αλλά ουδέτερη γι αυτούς που την ενέργεια και τους πόρους Οι σχέσεις συνεργασίας είναι θετικού τύπου και για τους δύο οργανισμούς αν και θα μπορούσαν να υπάρξουν και ο καθένας χωριστά Η συμβίωση αποτελεί παραλλαγή της συνεργασίας αφού η σχέση είναι πολύ στενή ώστε συχνά οι δύο οργανισμοί (ή τουλάχιστον ο ένας) δεν μπορούν να επιβιώσουν μόνοι τους.
Συμβίωση
Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανση Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.