ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΚΑΙ Γ.Σ.Θ. : ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΌ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ; έσποινα Τζόβα Επόπτης: Κων/νος νος Ευθυµίου
ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Να µας προβληµατίσει για την αναγκαιότητα ή µη της αυτογνωσίας και τηςαυτοδιερεύνησηςτου θεραπευτή ως ένα αναπτυξιακό στοιχείο της εκπαίδευσης στη ΓΣΘ. Να δούµε πώς συνδέονται παλαιότερες έρευνες, µελέτες, άρθρα και απόψεις µε το σηµερινό ψυχοθεραπευτικό καθεστώς της ΓΣΘ. Να φανεί ποια είναι η πρα2κτική εφαρµογή της αυτοαντανάκλασηςκαι τηςαυτοεµπειρίαςστην εκπαίδευση των νέων ψυχοθεραπευτών.
Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Ο Φρόυντέγραφε: «Κάθε αναλυτής οφείλει κατά περιόδους να µπαίνει σε ανάλυση, ανά διαστήµατα πέντε ετών και χωρίς ίχνος ντροπής»(1937/1963 «Analysis terminable and interminable») τονίζοντας έτσι τη σπουδαιότητα της προσωπικ3ής θεραπείας. Ο Fromm-Reichman το 1950 έλεγε ότιτο τονα προσπαθήσει κάποιος να γίνει θεραπευτής, χωρίς πρώτα να χει γίνει ασθενής «είναι µια επικίνδυνη και απαράδεκτη αποστολή» ( Principles of intensive Psychotherepy,, 1950).
Ο Derner το 1960 πίστευε ότι δεν αρκεί η προσωπική θεραπεία για να γίνει κάποιος καλός θεραπευτής. Ο Bone πίστευε ότι η προσωπική ανάλυση για επαγγελµατικούς λόγους δεν άξιζε διότι δε βασιζόταν σε έντονη ανάγκη για αλλαγή.
Οι έρευνες είχαν δείξει ότι: Η προσωπική θεραπεία είχε θετικό αποτέλεσµα στη συµπεριφορά του θεραπευτή. Η σχέση ανάµεσα στο θεραπευτικό έργο και την προσωπική θεραπεία ήταν θετική. Και αντίθετα: Είχε βρεθει αρνητική σχέση ανάµεσα στην προσωπική θεραπεία και τη βελτίωση των ασθενών.
ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ (ως το 1985) 1. Η προσωπική θεραπεία βελτιώνει τη συναισθηµατική και ψυχική λειτουργικότητα του ψυχοθεραπευτή. 2. Εξασφαλίζει στον θεραπευτή-ασθενή µια πιο πλήρη κατανόηση των ατοµικών δυναµικών και των διαπροσωπικών συγκρούσεων. 3. Ανακουφίζει από το συναισθηµατικό στρες. 4. Η προσωπική θεραπεία χρησιµεύει ως µια βαθιά εµπειρία κοινωνικοποίησης: πείθει για την αξία της ψυχοθεραπείας και δείχνει τηδύναµηαλλαγήςπουέχειστηζωήµας. 5. Τοποθετεί το θεραπευτή στο ρόλο του πελάτη. 6. ίνει µια ευκαιρία στο θεραπευτή να παρατηρήσει κλινικές µεθόδους.
ΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ Πολλοί συγγραφείς ως και το 1991 είχαν επικριτική στάση απέναντι στην απαιτούµενη θεραπεία στη διάρκεια της εκπαίδευσης, καθώς και οι πρώτοισυµπεριφοριστεςδεν απαιτούσαν προσωπική θεραπεία. Τα τελευταία 15-20 χρόνια οιγνωσιακοίθεραπευτές πρότειναν τηναυτοεφαρµογήτωνγνωσιακώνκαι των συµπεριφοριστικών τεχνικών, οι οποίες βοηθούν την αποτελεσµατικότητα των θεραπευτών και την ανάπτυξη σηµαντικών ατοµικών χαρακτηριστικών. Λίγες ευρωπαϊκές χώρες απαιτούν προσωπική θεραπεία για να γίνει κάποιος ψυχοθεραπευτής ( Γερµανόφωνες χώρες, Ελβετία, Μ. Βρετανία).
ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ Οισυµπεριφοριστεςήταν οι λιγότερο απαιτητικοί στην επιλογή θεραπευτικού µοντέλου και 1 στους 10 επέλεξε συµπεριφοριστική θεραπεία για τον ίδιο. Ο Lazarus το 1971 έγραφε ότι µια πληθώρα συµπεριφοριστών παρακολουθούσαν ψυχανάλυση, gestalt, υπαρξιστική θεραπεία και κάποιες άλλες µη-συµπεριφοριστικές θεραπείες για την προσωπική τους θεραπεία.
ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΚΑΙ ΓΣΘ Α. ΣΤΟΧΟΙ: Αναγνώριση της προσωπικής εµπλοκής του θεραπευτή στη διαδικασία της θεραπείας και η συµβολή του σ αυτή. Βελτίωση της ενδοσκόπησης, της αυτογνωσίας και της ευαισθητοποίησης απέναντι στις προβληµατικές συµπεριφορές, συνήθειες, σχήµατα και πρότυπα. Μείωση των αρνητικών ενεργειών του θεραπευτή στη διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας. Ενθάρρυνση της ανάπτυξης επιθυµητών χαρακτηριστικών όπως αυτοενεργοποίηση, αυτοεκτίµηση, διεκδικητικότητα. Απόκτηση ειδικών θεραπευτικών δεξιοτήτων. Παρατήρηση του εκπαιδευτή-θεραπευτή και του πώς εξελίσσεται η θεραπεία
Ανακάλυψη των λεπτών θεραπευτικών χειρισµών. Αποφυγή των αρνητικών θεραπευτικών συνεπειών κι ενδυνάµωση των θεραπευτικών µεθόδων και τεχνικών µέσω της αυτοεφαρµογής τους. Εξασφάλιση ότι ο µελλοντικός θεραπευτής θα µπορέσει να ταυτιστεί µε τη ΓΣΘ µαθαίνοντας πως δουλεύει στην πραγµατική ζωή.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Η σηµασία µπορεί να συνοψιστεί στα εξής: Στην επίτευξη συγκεκριµένων εκπαιδευτικών στόχων και στην ανάπτυξη ειδικών επαγγελµατικών ικανοτήτων. Ηαυτοαντανάκλασηκαι ηαυτοεµπειρίαπραγµατοποιούνται σε ειδικά εκπαιδευτικά τµήµατα. Προτιµούνται οι οµάδες. Η αξία τους βασίζεται στην εµπειρική απόδειξη και σε εµπειρικές µελέτες
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΜΟΝΤΕΛΑ: Τοπροσωποκεντρικόµοντέλο επικεντρώνεται στο πρόσωπο του εκπαιδευόµενου χώρις να ενδιαφέρεται για τον επαγγελµατικό του ρόλο.εστιάζει σε θέµατα του ατόµου και της ζωής του. Τα µοντέλα που βασίζονται στην πράξη εστιάζουν στις εµπειρίες, τις συµπεριφορές και τα κατορθώµατα του θεραπευτή κατά το θεραπευτικό του έργο. Τα µοντέλα που σχετίζονται µε τις τεχνικές ή την αυτοεµπειρία αφορούν τηναυτοεφαρµογήθεραπευτικών µεθόδων και τεχνικών Τέλος υπάρχούν τα µοντέλα εκπαιδευτικής θεραπειας τα οποία χωρίζονται σε δύο τύπους.
1. Ο πρώτος αποτελεί ένα συνδυασµό αυτό-αντανάκλασης και αυτό-εµπειρίας, όπου οι εµπειρίες του εκπαιδευόµενου αντικατοπτρίζονται κι ενσωµατώνονται στηναυτό-αντίληψητου. 2. Ο δεύτερος τύπος συνίσταται σ αυτό που ονοµάζεται «θεραπείααυτό-αντανάκλασης» (self-reflection therapies). Σ αυτά τα προγράµµατα συνδυάζονται στοιχεία λειτουργικής ανάλυσης, οι οποίες εντατικοποιούν την αυτό-διερεύνηση και την προσωπική εµπλοκή
ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ: Τα προγράµµατααυτοδιερεύνησηςείναι γενικά καλά αποδεκτά από τους εκπαιδευόµενους. Οι ίδιοι βλέπουν τη δική τους θεραπευτική πρακτική κι εποπτεία ως πιο σηµαντική για την απόκτηση επαγγελµατικών προσόντων. Ηπροσωποκεντρική αυτοαντανάκλασηείναι αποτελεσµατική στη βελτίωση της αυτογνωσίας και τηςαυτοεικόναςκαι στην ανάπτυξη θεραπευτικών χαρακτηριστικών.
ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΟΜΑ ΙΚΗ ΟΥΛΕΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ. ΚΟΙΝΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Να κατανοήσουν τη χρησιµότητα που έχει η συµµετοχή τους στην οµάδα. Να αρθούν οι αντιστάσεις. Να µιλήσουν όλα τα µέλη για προσωπικές εµπειρίες τους ούτως ώστε να κατανοήσουν περισσότερες διαστάσεις τους. Να καθρεφτίσουν τον εαυτό τους στα µάτια των άλλων. Να αξιοποιηθεί η δυναµική της οµάδας.η παρατήρηση της συµπεριφοράς στην οµάδα µπορεί να δώσει πληροφορίες για πιθανές δυσκολίες του ατόµου στην επαγγελµατική του πρακτική. Να υποκινηθούν τα µέλη να συνεχίσουν τη δουλειά µε τον εαυτό.
ΕΙ ΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΟΜΑ ΩΝ ΙΕΘΣ ΣΤΟΧΟΙ ΑΥΤΟΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ Συνειδητοποίηση και αναγνώριση των προσωπικών χαρακτηριστικών, σκέψεων και συναισθηµάτων που βιώνονται σε διάφορες περιστάσεις, καθώς και των συµπεριφορών που συνήθως υιοθετούνται στις περιστάσεις αυτές. Σύνδεση µε αντίστοιχες καταστάσεις της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Κατανόηση του τρόπου µε τον οποίο τα προσωπικά χαρακτηριστικά και οι προσωπικές συµπεριφορές επηρεάζουν τους άλλους. ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Κατανόηση των ψυχοθεραπευτικών τεχνικών της Γνωσιακής-Συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας Κατανόηση της δοµής και της διάρθρωσης µιας οµάδας αυτογνωσίας Γνωσιακής-Συµπεριφοριστικής προσέγγισης Εντοπισµός και έλεγχος των παραγόντων που ενδέχεται να δηµιουργήσουν προβλήµατα κατά την άσκηση του επαγγέλµατος του ψυχοθεραπευτή και οι οποίοι µπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την θεραπευτική σχέση Εξάσκηση στην εφαρµογή κανόνων σωστής και αποτελεσµατικής επικοινωνίας Κατανόηση και συνειδητοποίηση των υπευθυνοτήτων και των δυσκολιών που συνεπάγεται η άσκηση του επαγγέλµατος του ψυχοθεραπευτή.