ISIRI 9147 1st edition Islamic Republic of Iran Institute of Standards and Industrial Research of Iran 9147 Information technology Layout of Persian letters and symbols on computer keyboards
31585-163 : 14155-6139 : 0261-2806031-8 : 021-88879461-5 : 021-88887080-88887103 0261-2808114 : 0261-2807045 : 0261-2807045 : standard@isiri.org.ir : 3250 : Π Headquarters: Institute of Standards and Industrial Research of IRAN P. O. Box: 31585-163 Karaj IRAN Tel. (Karaj): 0098 (261) 2806031-8 Fax (Karaj): 0098 (261) 2808114 Central Office: Southern corner of Vanak square, Tehran P. O. Box: 14155-6139 Tehran - IRAN Tel. (Tehran): 0098 (21) 88879461-5 Fax (Tehran): 0098 (21) 88887080, 88887103 Email: standard@isiri.org.ir Price: 3250 RLS
. ( ). :. ( ).. «5»......
کمیسیون استاندارد»فناوری اطلعات چیدمان حروف و علئم فارسی بر صفحهکلید رایانه«سمت یا نمایندگی رئیس هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف تابش یحیی )دکتر ریاضی( اعضا اسفهبد میرحسینزاده سرابی بهنام )کارشناس ریاضی کاربردی( شرکت فارسیوب شریف اسفهبد میرحسینزاده سرابی سید بهداد )کارشناس ارشد علوم کامپیوتر( شرکت ر د ه ت پورنادر بهنام )کارشناس مهندسی صنایع( شرکت فارسیوب شریف پورنادر روزبه )کارشناس مهندسی کامپیوتر نرمافزار( شرکت فارسیوب شریف ذکریاپور میلد )کارشناس ریاضی کاربردی( شرکت فارسیوب شریف سربر الناز )کارشناس مهندسی صنایع( شرکت فارسیوب شریف ملک حامد )کارشناس ارشد علوم کامپیوتر( شرکت فارسیوب شریف مهر مهران )کارشناس مهندسی کامپیوتر نرمافزار( شرکت سپهر مهر فناوری نو
مهر هومن )کارشناس مهندسی عمران( مشاور در زمینه بینالمللیسازی و محلیسازی دبیر فصیحی مریم )کارشناس علوم کامپیوتر( مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
فهرست مندرجات.....صفحه پیشگفتار......ب مقدمه......ث ۱ هدف و دامنه کاربرد.....۱ ۲ مراجع الزامی....۱ ۳ اصطلحات و تعاریف......۲ ۴ نمادها... ۳... ۵ کد موقعیتهای صفحهکلید......۴ ۶ کلیدهای کنترلی......۵ ۷ جدول موقعیت و نویسههای کلیدهای ناحیه الفباعددی... ۶ ۸ ناحیه عددی......۱۲ ۹ ورود نویسههای دیگر......۱۲ ۱۰ طبقهبندی رفتار هوشمند......۱۲ ۱۱ سازگاری با استاندارد ملی ایران ۲۹۰۱......۱۳ پیوست الف: اصول طراحی و چیدمان نویسهها بر صفحهکلید )اطلعاتی(... ۱۵ پیوست ب: شکل صفحهکلید استاندارد )اطلعاتی(... ۱۸ پیوست پ: جدول تبدیل موقعیتها از استاندارد ملی ایران ۲۹۰۱ )اطلعاتی(... ۲۲ پیوست ت: واژهنامه )اطلعاتی(......۲۴ الف
پیشگفتار اسسستاندارد»فناوری اطلعات سسس چیدمان حروف و علئم فارسسسی بر صسسفحهکلید رایانسسه«کسسه توسسسط کمیسسیونهای مربوطسه تهیسه و تدویسن شده و در سسی و هفتمیسن جلسسه کمسسیته ملی اسستاندارد رایانسه و فرآوری دادهها مورخ ۸ اردیبهشت ۱۳۸۶ مورد تأیید قرار گرفته است اینک به استناد بند یک مساده ۳ قانون اصسلح قوانیسن و مقررات مؤسسسه اسستاندارد و تحقیقات صسنعتی ایران مصسوب بهمنماه ۱۳۷۱ بسه عنوان استاندارد ملی ایران منتشر میشود. برای حفسظ همگامسی و هماهنگسی بسا تحولت و پیشرفتهای ملی و جهانسی در زمینسسه صسنایع علوم و خدمات در مواقع لزوم در استانداردهای ملی ایران تجدید نظر خواهد شد و هرگونه پیشنهادی که برای اصسلح یسا تکمیسل ایسن اسستاندارد ارائه شود در هنگام تجدیسد نظسر در کمیسسیونهای فنسی مربوطسه مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ایران باید همواره از آخرین تجدید نظر آنها استفاده کرد. در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه در حسد امکان بیسن ایسن اسستاندارد و اسستانداردهای بینالمللی و اسستانداردهای ملی کشورهای صسنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود. این استاندارد جایگزین استاندارد ملی ایران ۲۹۰۱ شده و استاندارد قبلی باطل اعلم میشود. منابع و مآخذی که برای تهیه این استاندارد به کار رفته است به شرح زیر است: ۱ استاندارد ملی ایران ۸۲۰: سال ۱۳۵۲»حروف فارسی در ماشینهای تحریر«۲ استاندارد ملی ایران ۲۹۰۱: سال ۱۳۷۳ )تجدید نظر اول(»طرز قرار گرفتن حروف و علئم زبان فارسی بر روی صفحهکلید کامپیوتر«۳ استاندارد ملی ایران ۳۳۴۲: سال ۱۳۷۲»استاندارد کد تبادل اطلعات ۸ بیتی فارسی«۴ استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹: سال ۱۳۸۱»فن اوری اطلعات سس تبادل و شیوهی نمایش اطلعات فارسی بر اساس یونیک د«۵ دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی )نشر آثار( چاپ پنجم ۱۳۸۵. شابک ۳ ۱۳ ۷۵۳۱ ۹۶۴. ۶ شیوهنامه مرکز نشر دانشگاهی ویرایش دوم ۱۳۷۲. شابک ۷ ۸۱۲۷ ۰۱ ۹۶۴. ۷ علیاشرف صادقی و زهرا زندیمقدم فرهنگ املیی خط فارسی بر اساس دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی )نشر آثار( چاپ پنجم ب
.۹۶۴ ۷۵۳۱ ۴۹ ۴ شابک.۱۳۸۵ شریف صنعتی دانشگاه محاسبات مرکز شبکه«در فارسی»گروه تحقیقاتی پروژههای نتایج ۸ ۱۳۸۲. تا ۱۳۷۷ تهران.۱۳۸۶ تا ۱۳۸۲ تهران شریف«فارسیوب»شرکت تحقیقاتی پروژههای نتایج ۹ 10. ISO 639 1:2002, Codes for the representation of names of languages Part 1: Alpha 2 code 11. ISO 639 2:1998, Codes for the representation of names of languages Part 2: Alpha 3 code 12. ISO 3166 1:1997, Codes for the representation of names of countries and their subdivisions Part 1: Country codes 13. ISO/IEC 9995 1:1994, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 1: General principles governing keyboard layouts 14. ISO/IEC 9995 2:2002, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 2: Alphanumeric section 15. ISO/IEC 9995 3:2002, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 3: Complementary layouts of the alphanumeric zone of the alphanumeric section 16. ISO/IEC 9995 4:2002, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 4: Numeric section 17. ISO/IEC 9995 5:1994, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 5: Editing section 18. ISO/IEC 9995 6:1994, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 6: Function section 19. ISO/IEC 9995 7:2002, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 7: Symbols used to represent functions 20. ISO/IEC 9995 8:1994, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 8: Allocation of keys to a numeric keypad 21. ISO/IEC TR 14652:2002, Information technology Specification method for cultural conventions 22. ISO/IEC 14755:1997, Information technology Input methods to enter characters from the repertoire of ISO/IEC 10646 with a keyboard or other input device 23. ISO/IEC 15411:1999, Information technology Segmented keyboard layouts پ
24. ISO/IEC 15412:1999, Information technology Portable computer keyboard layouts 25. ISO/IEC 15897:1999, Information technology Procedures for registration of cultural elements 26. The Unicode Consortium, The Unicode Standard, Version 5.0, Reading, MA, Addison Wesley, 2007. ISBN 0 321 48091 0. 27. Mark Davis, Unicode Standard Annex #9, The Bidirectional Algorithm, Version 4.0.1, 2004. 28. Mark Davis and Martin Dürst, Unicode Standard Annex #15, Unicode Normalization Forms, Version 4.0.0, 2003. 29. Asmus Freytag, Unicode Standard Annex #23, The Unicode Character Property Model, Version 1.0, 2004. 30. Harald Tveit Alvestrand, RFC 3066, Tags for the Identification of Langauges, IETF, 2001. 31. Wikipedia, the Free Encyclopedia, English version, available from http://en.wikipedia.org/. ت
مقدمه و اطلعات فناوری و رایانه استانداردهای به مربوط بینالمللی جوامع در ایران جدیتر حضور به توجه با ملی اسستاندارد و یونسسیکد اسستاندارد بسا آن جایگزینسی و ۳۳۴۲ ایران ملی اسستاندارد نسسبی شدن منسسوخ بازنگری بسه نیاز مشخسص چارچوب بر ۲۹۰۱ ایران ملی اسستاندارد نبودن مبتنسی نیسز و ۶۲۱۹ ایران و بینالمللی اسسستانداردهای بسسه توجسسه بسسا آن بازنویسسسی و ۲۹۰۱ ایران ملی اسسستاندارد در اسسساسی حداکثسر حفسظ بسا بازنویسسی ایسن حاضسر اسستاندارد در اسست. داشتسه وجود جدیسد ملی اسستانداردهای صفحهکلید چیدمان طراحی امروزی اصول از پیروی با و ۲۹۰۱ ایران ملی استاندارد با ممکن سازگاری اسست شده سسعی حال عیسن در اسست. گرفتسه صسورت ISO/IEC 9995 سسری اسستانداردهای جمله از در اسستانداردشده نویسسههای کلسسیه و کنسد پیدا گسسترش کاربران امروزی نیازهای بسه توجسه بسا چیدمان بگیرد. بر در را فارسی ادب و زبان فرهنگستان مصوب فارسی خط دستور و ۶۲۱۹ ایران ملی استاندارد کنید. مراجعه صفحهکلید«بر نویسهها چیدمان و طراحی»اصول الف پیوست به بیشتر اطلعات برای ث
فناوری اطلعات چیدمان حروف و علئم فارسی بر صفحهکلید رایانه ۱ هدف و دامنه کاربرد هدف از تدویسسن ایسسن اسسستاندارد مشخسسص کردن جایگاه حروف و علئم متداول در ایران بهخصسسوص نویسههای فارسی بر روی صفحهکلید رایانه است به طوری که جایی برای کلیه نویسههای غیرکنترلی استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ و بعضی از نویسههای کنترلی تعیین شود. این استاندارد در کلیه مواردی که نیاز به ورود اطلعات از طریق صفحهکلید به رایانه باشد کاربرد دارد بهخصوص در مواردی که این اطلعات بر اساس استاندارد یسونیکد و استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ مبادله و/یسا پردازش شونسد. در مواردی کسه پردازش اطلعات بسا اسستفاده از مجموعهنویسسهای غیسر از یسسونیکد صسورت میگیرد نیسز اسستفاده از ایسن اسستاندارد لزم اسست. )در ایسن موارد در صسورتی کسه مجموعهنویسسه مورد استفاده از نویسه مشخصی پشتیبانی نکند میتواند آن نویسه را تولید نکند.( این استاندارد فقط به ناحیه الفباعددی و عددی صفحهکلیدها میپردازد. این استاندارد موارد زیر را در بر نمیگیرد: س کلیدهای اضافی احتمالی صفحهکلید س جنبههای فیزیکی و ارگونومیک صفحهکلیدها )از قبیل وزن صفحهکلید ابعاد کلیدها ابعاد صفحهکلید میزان نرمی یا سفتی کلیدها حک شدن علئم روی کلیدها ( س ماشینتحریرهای غیررایانهای س حروف و ارقام خط لتین یا دیگر خطها )غیر از خط فارسی/عربی( ۲ مراجع الزامی مدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد به آنها ارجاع داده شده است. بدین ترتیب آن مقررات جزئی از این استاندارد محسوب میشود. در مورد مراجع دارای تاریخ چاپ و/یا تجدید نظر اصلحیهها و تجدیدنظرهای بعدی این مدارک مورد نظر نیست. معهذا بهتر است کاربران ذینفسع ایسن اسستاندارد امکان کاربرد آخریسن اصسلحیهها و تجدیدنظرهای مدارک الزامسی زیسر را مورد بررسی قرار دهند. در مورد مراجع بدون تاریخ چاپ و/یا تجدید نظر آخرین چاپ و/یا تجدید نظر آن مدارک الزامی ارجاعدادهشده مورد نظر است. استفاده از مراجع زیر برای کاربرد این استاندارد الزامی است: ۲ ۱. استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹»فن اوری اطلعات سس تبادل و شیوهی نمایش اطلعات فارسی بر اساس یونیک د«2 2. The Unicode Consortium, The Unicode Standard, available from 1
http://www.unicode.org/. 2 3. ISO/IEC 9995 1, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 1: General principles governing keyboard layouts 2 4. ISO/IEC 9995 2, Information technology Keyboard layouts for text and office systems Part 2: Alphanumeric section 2 5. ISO/IEC 14755, Information technology Input methods to enter characters from the repertoire of ISO/IEC 10646 with a keyboard or other input device تعاریف و اصطلحات ۳ معنسی بسه دیگسر کلمات کلسسیه میرود. کار بسه زیسر تعاریسف بسا واژههسسا و/یسا اصسطلحات اسستاندارد ایسن در و یسسسونیکد اسسستاندارد ۶۲۱۹ ایران ملی اسسستاندارد تعاریسسف اسسساس بر واژهنامسسه در مشسسسخصشده میروند. کار به ISO/IEC 9995 سری استانداردهای رایانه ۳ ۱ را متنی اطلعات بتواند که است دستگاهی و میرود کار به عمومیتری معنی به استاندارد این در رایانه صسفحه مثل خروجسی سسیستم یسک و صسفحهکلید یسک شامسل و کنسد پردازش متعارف پایانههای شکسل بسه باشد. دیگری چاپ یا نمایش سیستم یا چاپگر نمایش نویسه ۳ ۲ معادل کسه اسست ۶۲۱۹ ایران ملی اسستاندارد تعاریسف بسه بنسا اصسطلح ایسن مفهوم»نویسسه«از منظور است. یونیکد استاندارد در character حرفی نویسه یا حرف ۳ ۳ آن. از غیر یا الفبایی از اعم باشد گرفته قرار حروف رده در یونیکد استاندارد در که است نویسهای معنایی ترتیب ۳ ۴ میکند. وارد را آن یا میخواند را متن ترتیب آن به خواننده که است ترتیبی معناییترتیب دیداری ترتیب ۳ ۵ چپ به راست یا راست به چپ از را رشتهها رایانه نمایشی سیستم که است ترتیبی دیداریترتیب میدهد. نمایش خروجی در 2
دوجهته الگوریتم ۳ ۶ به حافظه در نویسهها ذخیرهشدن معنایی ترتیب آن وسیله به که است الگوریتمی دوجهتهالگوریتم میشود. تبدیل صفحه روی نمایش جهت دیداری ترتیب کلید ۳ ۷ یسا اطلعات ورود برای و شده حسک آن بر علمتهایسی یسا علمست کسه مجازی یسا حقیقسی اسست دکمهای میشود. استفاده آن از رایانه به دادن دستور نشانهای کلید ۳ ۸ این ورود برای و است شده حک آن روی بر نمادی یا عددی حرفی نویسه چند یا یک که است کلیدی میرود. کار به رایانه به نشانهها کنترلی کلید ۳ ۹ یا رایانه برای مشخصی دستور نشانگر و است شده حک آن روی بر علمت چند یا یک که است کلیدی است. صفحهکلید صفحهکلید ۳ ۱۰ است E01 کلیدهای شامسل )حداقسل نشانهای کلیسد تعدادی و کنترلی کلیسد چنسد از مجموعهای صسفحهکلید بسه کسه اسست شدهانسد( داده توضیسح ۵ بخسش در کسه B10 تسا B01 و C11 تسا C01 D12 تسا D01 E12 ورود برای و گرفتهاند قرار یکدیگر به نسبت ISO/IEC 9995 سری استانداردهای در مشخصشده شکل میرود. کار به رایانه به دادن دستور و اطلعات نمادها ۴ است: شده استفاده زیر نمادهای از استاندارد این متن در نآ در که میشوند مشخص U+n شکل به ۶۲۱۹ ایران ملی استاندارد و یونیکد استاندارد نویسههای از و است شانزده( مبنای )در شانزدهشانزدهی ششرقمی تا چهار عدد یک که است نویسه عددی کد n نباید n عدد میکند. استفاده ۱۵( تا ۱۰ )جایگزین F تا A بزرگ لتینی حروف و 9 تا 0 اروپایی ارقام تعداد بسه موارد ایسن در باشسد. سسهرقمی یسا دورقمسی یکرقمسی کسه مواردی در مگسر شود شروع صسفر بسا 0123+U 0012+U 0001+U مثل برسسد رقسم چهار بسه تسا میشود اضافسه عدد پشست بسه 0 لزم 3
1234+U 102345+U. 12345+U برای اختصار ممکن است پیشوند +U در جداول حذف شود. مثال»ممیز فارسی«یا U+066B در موقعیت E03 صفحهکلید قرار دارد. بنا به تعریف استانداردهای سری ISO/IEC 9995 کلیدهای مختلف صفحهکلید به شکل Xnn مشخص میشوند که در آن X کد حرفی لتینی سطر و nn کد دورقمی اروپایی ستون است. در صورتی که عدد متناظسر سستون یکرقمسی باشسد یسک صسفر قبسل از آن اضافسه میشود. مثل E12 و B05. )برای اطلعات بیشتر به بند ۵»کد موقعیتهای صفحهکلید«مراجعه کنید.( مثال حرف س فارسسی در صسفحهکلیدهای ایرانسی و حرف S لتینسی در اکثسر صسفحهکلیدهای غربی در موقعیت C02 قرار دارند. اسستثنائا کلیسد فاصسله کسه طول آن در صسفحهکلیدهای مختلف متفاوت اسست و معمول چیزی روی آن چاپ نشده اسست و کلیسد خسط اریسب وارو backslash( یسا )reverse solidus کسه موقعیست آن در صسفحهکلیدهای مختلف متفاوت اسست )و مثل ممکسن اسست در موقعیتهای B11 B00 D13 E13 یسا B13 قرار داشته باشد( در این استاندارد )بر خلف استانداردهای سری کدهای SPC و BSL مشخص میشوند. )ISO/IEC 9995 به ترتیب با ۵ کد موقعیتهای صفحهکلید بر اسساس اسستانداردهای سسری ISO/IEC 9995 کلیدهای صسفحهکلید بسه سسطرها و سستونهایی تقسسیم میشوند که از پایین به بال کدهای حرفی یک رقمی لتینی و از چپ به راست کدهای عددی دو رقمی دارند. سسطرها از سسطری با کد A که کلید»فاصله«یا SPC در آن قرار دارد شسروع میشوند و به طرف بال کدشان افزایش مییابد. مثل کد سطری که ارقام در آن قرار دارند E است. )اگر سطری پایینتر از سطر A وجود داشت کد Z میگیرد و با پایین رفتن کدها کاهش مییابند.( ستونها که معمول اریب هستند و از بال به پایین به سمت راست شیب دارند از ستونی که»رقم یک«در آن قرار دارد بسا کسد 01 شروع شده و بسه سسمت راسست کدشان بسه شکسل 03 02 01 افزایسش مییابد و به سمت چپ )در صورت وجود( کدشان به شکل 98 99 00 کاهش مییابد. بسا ترکیسب کسد سسطر و سستون کسد موقعیست کلیسد تعییسن میشود. بسه ایسن ترتیسب کلیسد»رقسم یسک«در موقعیت E01 و کلید فاصله در چند موقعیت متوالی مثل A02 تا A08 یا A03 تا A07 قرار میگیرد. 4
۶ کلیدهای کنترلی صفحهکلیدها ممکن است کلیدهای کنترلی مختلفی داشته باشند ولی این استاندارد تنها به بعضی از این کلیدها میپردازد. ۶ ۱ کلید تبدیل: این کلید که ممکن است با علئم مختلفی از قبسیل کلمسه Shift یا نشسسسانه پیکان توخالی رو بسسه بال مشخسسص شود و معمول بسسه تعداد یسسک یسسا دوتسسا در صسسفحهکلیدهای فیزیکسسی در سسسطر B موجود اسسست برای انتخاب سسسطح ۲ نویسسسههای صفحهکلید به کار میرود. در صورتی که این کلید پایین نگه داشته شود و کلید نشانهای مشخصسی روی صسفحهکلید فشار داده شود بسه جای نویسسه عادی )سستون سسوم جدول ۱( باید نویسه با تبدیل )ستون چهارم همان جدول( وارد شود. ۶ ۲ کلید دگرساز راست: صفحهکلیدها معمول دو کلید دگرساز دارند که معمول هر دو با کلمه Alt مشخص میشوند )در صفحهکلیدهای امریکایی( یا کلید سمت چپ با کلمه Alt و کلیسد سسمت راسست بسا کلمسسه AltGr مشخسص میشود )در صسفحهکلیدهای اروپایسی(. این کلیدها معمول در سطر A قرار دارند. در صورتی که صفحهکلید و رایانه بتوانند رفتار متفاوتسی برای ایسن دو کلیسد پشتیبانسی کننسد کلیسد Alt سسمت راسست یسا AltGr در ایسن استاندارد به عنوان کلید دگرساز راست شناخته میشود. )این کلید ممکن است در بعضی صفحهکلیدها با علمت دو پیکان توخالی پشت هم رو به بال نیز مشخص شده باشد.( این کلید برای انتخاب سطح ۳ نویسههای صفحهکلید به کار میرود. در صورتی که این کلید پایین نگه داشته شود و کلید نشانهای مشخصی روی صفحهکلید فشار داده شود به جای نویسسه عادی )سستون سسوم جدول ۱( بایسد نویسسه بسا دگرسساز راسست )سستون پنجمس همان جدول( وارد شود. ۶ ۳ کلید قفل تبدیل: این کلید که معمول در صفحهکلیدها در موقعیت C00 و C99 قرار دارد و کلسسمه Capitals Lock Caps Lock یسا پیکان توخالی پایهدار رو بسه بال بسا بریدگسی مشخسص میشود در فارسسی کاربرد خاصسی ندارد. مشخصسا نبایسد زدن ایسن کلیسد باعث شود رفتاری مشسابه پایین نگه داشته شدن کلید تبدیل انجام شود. کاربردها مجازند در حالت صفحهکلید فارسی هر استفاده دیگری که خواستند از این کلید بکنند. ۶ ۴ کلید فاصله: ایسن کلیسد کسه معمول در سسطر A قرار دارد و معمول چیزی روی آن چاپ نمیشود برای ورود نویسسه فاصسله بسه کار میرود. بهتسر اسست کلیسد فاصسله حداقسل از موقعیت A03 تا موقعیت A07 را اشغال کند. در این استاندارد به حالتهای»با تبدیل«و»بسا دگرسساز راسست «ایسن کلیسد نویسسههایی اختصساص داده شده اسست. در صسورتی کسه 5
کند پشتیبانی را فاصله کلید با راست دگرساز و/یا تبدیل کلید ترکیب نتواند صفحهکلید تولید نویسهای هیچ یا کند تولید را )0020+U( فاصله نویسه حالتها این در است مجاز نکند. برای را کلیدی ترکیب یا کلید هیچ استاندارد این چیدمان: یا زبان تغییر کلید ۶ ۵ خاصی کلید میتوانند صفحهکلیدها نمیکند. مشخص صفحهکلید چیدمان یا زبان تغییر برای را مختلفسی کلیدهای ترکیسب یسا کلیسد از اسستفاده امکان یسا باشنسد داشتسه کار ایسن برای یا زبان تغییر امکان صفحهکلیدها است ممکن حتی بدهند. او به کاربر( انتخاب )به کار این باشند. نداشته را چیدمان قبیسل از دیگسر کنترلی کلیدهای رفتار بسه اسستاندارد ایسن دیگر: کنترلی کلیدهای ۶ ۶ و کار کلیدهای گریز کلید حذف کلید پسبر کلید جهش کلید مهار کلید ورود کلید ات مجازی( یا )فیزیکی فارسی صفحهکلیدهای در میکند توصیه ولی نمیپردازد. آنها مانند شده تصسویب آنهسا نام برای فارسسی ادب و زبان فرهنگسستان در کسه معادلی از امکان حسد شود. استفاده کلید( روی چاپ )مثل کلید کردن مشخص برای است الفباعددی ناحیه کلیدهای نویسههای و موقعیت جدول ۷ اب سازگار مجموعهنویسههای از که کاربردهایی در الفباعددی ناحسیه کلیدهای نویسههای کد و موقعیت کاربردهایی است. آمده ۱ جدول در میکنند استفاده ۶۲۱۹ ایران ملی استاندارد یا یسونیکد اسستاندارد زا حتما اسست لزم میکننسد اسستفاده هسستند یسسونیکد بسه تبدیسل قابسل کسه مجموعهنویسسههایی از کسه کنید.( مراجعه ب پیوست به صفحهکلید کلی شکل )برای کنند. استفاده ۱ جدول ک دهای اطلعات ناسازگار مجموعهنویسههای از که کاربردهایی در الفباعددی ناحسیه کلیدهای نویسههای کد و موقعیت جدول این است. آمده ۲ جدول در میکنند استفاده ۶۲۱۹ ایران ملی استاندارد و یسونیکد استاندارد با و میشود استفاده نیست یونیکد به تبدیل قابل استفادهشان مورد مجموعهنویسه که کاربردهایی برای داشتسه وجود نامسش اسساس بر نویسسه توصسیف در ابهامسی کسه مواردی در اسست. الزامسی کاربردهسا آن برای )بر یسسونیکد اسستاندارد و ۶۲۱۹ ایران ملی اسستاندارد در متناظسر نویسسه تعریسف و ۱ جدول بایسد باشسد گیرد. قرار کلیسد هر متناظر نویسه انتخاب برای تصمیمگیری مرجع ۱( جدول در دادهشده کسد اساس کنید.( مراجعه ب پیوست به صفحهکلید کلی شکل )برای باید کنند پشتیبانی ۳ سطح از که صورتی در ولی نکنند پشتیبانی ۳ سطح از کل میتوانند کاربردها باشد. ۲ و ۱ جدولهای مطابق پشتیبانی این شده مشخص تیره خط با که مواردی در راست( دگرساز )با ۳ سطح خالی فضاهای از مجازند کاربردها 6
است برای گسترش به نحو دلخواه استفاده کنند ولی مجاز نیستند همه یا بعضی از کلیدهای تعریف شده در دو سطح ۱ و ۲ را به نحو دیگری تعریف کنند یا بعضی از آنها را تعریف نکنند. در جدولهای ۱ و ۲ منظور از سستون دوم )شکسل روی کلیسد( شکسل روی کلیسد در صسفحهکلیدهای انگلیسسی ایالت مسستحده امریکسا اسست کسه متداولتریسن صسفحهکلیدهای فیزیکسی در ایران هسستند. در مواردی که معمول در این صفحهکلیدها دو یا چند شکل روی کلید چاپ شده است معروفترین شکل ذکر شده است. جدول ۱ نویسههای ناحیه الفباعددی در کاربردهای سازگار با استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ یا استاندارد یونیکد کد کلید شکل روی کلید )اطلعاتی( کلید عادی سطح ۱ )الزامی( کلید با تبدیل سطح ۲ )الزامی( کلید با دگرساز راست سطح ۳ )الزامی( U+007E U+00F7 U+200D ~ E00 U+0060 U+0021 U+06F1 1 E01 U+0040 U+066C U+06F2 2 E02 U+0023 U+066B U+06F3 3 E03 U+0024 U+FDFC U+06F4 4 E04 U+0025 U+066A U+06F5 5 E05 U+005E U+00D7 U+06F6 6 E06 U+0026 U+060C U+06F7 7 E07 U+2022 U+002A U+06F8 8 E08 U+200E U+0029 U+06F9 9 E09 U+200F U+0028 U+06F0 0 E10 U+005F U+0640 U+002D - E11 U+2212 U+002B U+003D + E12 U+00B0 U+0652 U+0636 Q D01 U+064C U+0635 W D02 U+20AC U+064D U+062B E D03 7
ادامه جدول ۱ نویسههای ناحیه الفباعددی در کاربردهای سازگار با استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ یا استاندارد یونیکد کد کلید شکل روی کلید )اطلعاتی( کلید عادی سطح ۱ )الزامی( کلید با تبدیل سطح ۲ )الزامی( کلید با دگرساز راست سطح ۳ )الزامی( U+064B U+0642 R D04 U+064F U+0641 T D05 U+0650 U+063A Y D06 U+064E U+0639 U D07 U+202D U+0651 U+0647 I D08 U+202E U+005D U+062E O D09 U+202C U+005B U+062D P D10 U+202A U+007D U+062C ] D11 U+202B U+007B U+0686 [ D12 U+0624 U+0634 A C01 U+0626 U+0633 S C02 U+0649 U+064A U+06CC D C03 U+0625 U+0628 F C04 U+0623 U+0644 G C05 U+0671 U+0622 U+0627 H C06 U+0629 U+062A J C07 U+FD3E U+00BB U+0646 K C08 U+FD3F U+00AB U+0645 L C09 U+003B U+003A U+06A9 ; C10 U+0022 U+061B U+06AF " C11 U+0643 U+0638 Z B01 U+0653 U+0637 X B02 8
ادامه جدول ۱ نویسههای ناحیه الفباعددی در کاربردهای سازگار با استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ یا استاندارد یونیکد کد کلید شکل روی کلید )اطلعاتی( کلید عادی سطح ۱ )الزامی( کلید با تبدیل سطح ۲ )الزامی( کلید با دگرساز راست سطح ۳ )الزامی( U+0698 U+0632 C B03 U+0656 U+0670 U+0631 V B04 U+200D U+200C U+0630 B B05 U+0655 U+0654 U+062F N B06 U+2026 U+0621 U+067E M B07 U+002C U+003E U+0648, B08 U+0027 U+003C U+002E. B09 U+003F U+061F U+002F? B10 U+2010 U+007C U+005C \ BSL U+00A0 U+200C U+0020 SPC جدول ۲ نویسههای ناحیه الفباعددی در کاربردهای ناسازگار با استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ و استاندارد یونیکد کد کلید شکل روی کلید )اطلعاتی( کلید عادی سطح ۱ )الزامی( کلید با تبدیل سطح ۲ )الزامی( کلید با دگرساز راست سطح ۳ )الزامی( اتصال مجازی علمت تقسیم علمت م د ک ~ E00 رقم فارسی یک علمت تعجب ا کسان گراو 1 E01 رقم فارسی دو جداکننده هزارهای فارسی علمت ا ت 2 E02 رقم فارسی سه ممیز فارسی علمت عدد 3 E03 رقم فارسی چهار علمت ریال علمت دلر 4 E04 رقم فارسی پنج درصد فارسی درصد اروپایی 5 E05 9
ادامه جدول ۲ نویسههای ناحیه الفباعددی در کاربردهای ناسازگار با استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ و استاندارد یونیکد کد کلید شکل روی کلید )اطلعاتی( کلید عادی سطح ۱ )الزامی( کلید با تبدیل سطح ۲ )الزامی( کلید با دگرساز راست سطح ۳ )الزامی( رقم فارسی شش علمت ضرب علمت هشتک 6 E06 رقم فارسی هفت ویرگول فارسی علمت ا مپ رس ند 7 E07 رقم فارسی هشت ستاره علمت گلوله 8 E08 رقم فارسی نه پرانتز بسته نشانه چپبهراست 9 E09 رقم فارسی صفر پرانتز باز نشانه راستبهچپ 0 E10 تیرهمنها کشیدگی فارسی خط پایین - E11 علمت مساوی علمت بهاضافه علمت منها + E12 حرف فارسی ضاد ساکن فارسی علمت درجه Q D01 حرف فارسی صاد دوپیش فارسی )تنوین رفع( W D02 حرف فارسی ث دوزیر فارسی )تنوین جر( علمت یورو E D03 حرف فارسی قاف دوزبر فارسی )تنوین نصب( R D04 حرف فارسی ف پیش فارسی )ضمه( T D05 حرف فارسی غین زیر فارسی )کسره( Y D06 حرف فارسی عین زبر فارسی )فتحه( U D07 حرف فارسی ه تشدید فارسی زیرمتن اکیدا چپبهراست I D08 حرف فارسی خ کروشه بسته زیرمتن اکیدا راستبهچپ O D09 حرف فارسی ح کروشه باز پایان زیرمتن P D10 حرف فارسی جیم آکولد بسته زیرمتن چپبهراست ] D11 حرف فارسی چ آکولد باز زیرمتن راستبهچپ [ D12 10
ادامه جدول ۲ نویسههای ناحیه الفباعددی در کاربردهای ناسازگار با استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ و استاندارد یونیکد کد کلید شکل روی کلید )اطلعاتی( کلید عادی سطح ۱ )الزامی( کلید با تبدیل سطح ۲ )الزامی( کلید با دگرساز راست سطح ۳ )الزامی( حرف فارسی شین حرف فارسی واو با همزه بال A C01 حرف فارسی سین حرف فارسی ی با همزه بال S C02 حرف فارسی ی حرف ی عربی نقطهدار حرف ی عربی بینقطه D C03 حرف فارسی ب حرف الف با همزه پایین F C04 حرف فارسی لم حرف فارسی الف با همزه بال G C05 حرف فارسی الف حرف فارسی آ حرف الف وصل H C06 حرف فارسی ت حرف ت گرد J C07 حرف فارسی نون گیومه بسته پرانتز تزئینی چپ K C08 حرف فارسی میم گیومه باز پرانتز تزئینی راست L C09 حرف فارسی کاف دونقطه نقطهویرگول اروپایی ; C10 حرف فارسی گاف نقطهویرگول فارسی علمت نقل قول اروپایی " C11 حرف فارسی ظا حرف کاف عربی Z B01 حرف فارسی طا مد فارسی X B02 حرف فارسی ز حرف فارسی ژ C B03 حرف فارسی ر الف مقصوره فارسی الف مقصوره پایین فارسی V B04 حرف فارسی ذال فاصله مجازی اتصال مجازی B B05 حرف فارسی دال همزه فارسی بال همزه فارسی پایین N B06 حرف فارسی پ حرف فارسی همزه سهنقطه افقی M B07 11
ایران ملی استاندارد با ناسازگار کاربردهای در الفباعددی ناحیه نویسههای ۲ جدول ادامه یونیکد استاندارد و ۶۲۱۹ کلید کد کلید روی شکل )اطلعاتی( ۱ سطح عادی کلید )الزامی( تبدیل با کلید )الزامی( ۲ سطح راست دگرساز با کلید )الزامی( ۳ سطح واو فارسی حرف بزرگتر علمت اروپایی ویرگول, B08 نقطه کوچکتر علمت آپوستروف. B09 اریب خط فارسی سؤال علمت اروپایی سؤال علمت? B10 وارو اریب خط عمودی خط تیره خط \ BSL فاصله مجازی فاصله نشکن فاصله SPC عددی ناحیه ۸ آنها فشردهشدن صورت در است بهتر کاربردها باشد داشته نیز عددی ناحیه صفحهکلید که صورتی در تولیسد )U+06F9 تسا U+06F0 کسد )بسا فارسسی ارقام اروپایسی ارقام جای بسه فارسسی صسفحهکلید حالت در کنند. نقطسه بسا اسست ممکسن کسه اروپایسی ممیسز دکمسسه فشردهشدن صسورت در اسست بهتسر کاربردهسا علوه بسه تولیسد )U+066B کسد )بسا فارسسیممیسز نویسسه باشسد شده مشخسص دیگری شکسل یسا لتینسی ویرگول کنند. دیگر نویسههای ورود ۹ مشخصشده شیوه از نمیشوند پشتیبانی استاندارد این در که نویسههایی ورود برای میتوانند کاربردها کلیسد همزمان داشتسن نگسه پاییسن بسا مثل ترتیسب ایسن بسه کننسد. اسستفاده ISO/IEC 14755 اسستاندارد در وارد را )Ω( بزرگ«ا مگای یونانسی»حرف نویسسه میتوان 03A9 یسا 3A9 کد ورود و تبدیسل کلید و مهار کرد. است. اختیاری ISO/IEC 14755 استاندارد اطلعات ورود روشهای پشتیبانی هوشمند رفتار طبقهبندی ۱۰ مختلف حالت سسه بسه اسست ممکسن مشترک و فارسسی نویسسههای برای اطلعات ورود هوشمنسد رفتار رکذ میکنند پشتیبانی استاندارد این از که صورتی در موظفاند نرمافزاری کاربردهای شود. پیادهسازی 12
میکنند. پشتیبانی هوشمندی حالت کدام از که کنند هوشمند: غیر حالت یونیکدی نویسه فقط و ندارد دوجهته رفتار صفحهکلید حالت این در موظف میکند دریافت را کلیدها که برنامهای حالت این در میکند. تولید را کلید به مربوط کند. پردازش اساس این بر و کرده فرض معنایی ترتیب به را رشته است کروشسسهها پرانتزهسا کسه صسفحهکلید جفتسی نویسسههای حالت ایسن در دوجهته: حالت D09 E10 E09 )کلیدهای هسستند بسسزرگتر و کوچسسکتر علمست و گیومسسهها آکولدهسا شدن گرفته نظر در با تبدیل«(»بسا حالت در B09 و B08 C09 C08 D12 D11 D10 عنوان بسه حالت ایسن در شونسد. تبدیسل قرینهشان نویسسه بسه اسست ممکسن دوجهتسه الگوریتسم صورتی در بنابراین بسته. پرانتز نه است چپ سمت پرانتز معادل تبدیل با E09 کلید مثال باز پرانتز نویسه شود وارد آن در باید نویسه این که متنی به بسته شود فشرده کلید این که چسپ پرانتسز شکسل بسه کسه طوری بسه میشود وارد )0029+U( بسسته پرانتسز یسا )0028+U( کردن خاموش امکان است بهتر میکنند پشتیبانی حالت این از که کاربردهایی یابد. نمایش باشند. داشته نیز را غیرهوشمند حالت از استفاده و حالت این به نیز دیگری امکانات جهته دو حالت پشتیبانی بر علوه حالت این در هوشمند: حالت طور بسه تیرهمنهسا نویسسه اسست ممکسن مثل میشود. اضافسه اطلعات ورود تسسهیل منظور نویسسههای یسا شود تبدیسل تیره یسا منهسا نویسسه بسه اطرافسش نویسسههای اسساس بر و خودکار ورود کردن راحستتر منظور به خودکار شکل به کاربرد به بسته دوجهته الگوریتم کنترلی حالت مختلف امکانات برای مشخصسی پیشنهاد اسستاندارد ایسن شونسد. درج متسن در اطلعات امکان اسست بهتسر میکننسد پشتیبانسی حالت ایسن از کسه کاربردهایسی ولی ندارد هوشمنسد باشند. داشته نیز را غیرهوشمند یا دوجهته حالت از استفاده و حالت این کردن خاموش 1 ۱۰ 2 ۱۰ 3 ۱۰ ۲۹۰۱ ایران ملی استاندارد با سازگاری ۱۱ )backward compatibility( قبل با سازگاری ۲۹۰۱ ایران ملی استاندارد با ممکن حد تا استاندارد این شدهاند. مشخص زیر در است نبوده ممکن سازگاری این که مواردی دارد. و ۳۳۴۲( ایران ملی اسستاندارد C2 )کسد همزه نویسسه رفتار کسه ایسن بسه توجسه بسا همزه: رفتار با ۳۳۴۲ ایران ملی استاندارد در همزه با ارتباط در مجازی اتصال و مجازی فاصله نویسههای و تبدیسل( بسا )B07 همزه کلیسد رفتار اسست متفاوت یسسونیکد اسستاندارد در آنهسسا رفتار رفتار اسساس بر )کسه حاضسر اسستاندارد در مجازی اتصسال و مجازی فاصسله متناظسر کلیدهای اسستاندارد در کلیدهسا همیسن رفتار بسا اسست( یسسونیکد اسستاندارد و ۶۲۱۹ ایران ملی اسستاندارد 1 ۱۱ 13
ملی ایران ۲۹۰۱ تفاوت دارد. مثل در اسستاندارد ملی ایران ۲۹۰۱ رشتسسه کلیدهای»C06 E00 تبدیسل+ B07 «منجسر بسه تولیسد رشسسته»أ«میشود ولی در اسستاندارد حاضسر منجسر بسه تولیسد رشتهس»اء«میشود. در اسستاندارد حاضسر برای تولیسد حرف»الف بسا همسسزه بال«کسه بسه شکل»أ«است باید به جای آن از کلید»تبدیل+ C05 «یا رشتسه کلیدهای»C06 تبدیل+ B06«استفاده کرد. رفتار دوجهته: در اسستاندارد ملی ایران ۳۳۴۲ و متعاقبا در اسستاندارد ملی ایران ۲۹۰۱ رفتار جهتسی نویسسهها مشخسص نیسست و بنابرایسن معلوم نیسست کسه مثل اگسر کاربری»رقسم یک«را پس از»علمت جمع«وارد کند این رقم باید در سمت چپ علمت قرار گیرد یا سمت راست آن. در این استاندارد این رفتار بر اساس استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ و الگوریتم دوجهته یونیکد است. اصطلحات: اصطلحات به کار رفته در این استاندارد بر اساس استاندارد ملی ایران ۶۲۱۹ و مصسوبات فرهنگسستان زبان و ادب فارسسی تعریسف شدهانسد کسه بسا تعاریسف اسستانداردهای ملی ایران ۲۹۰۱ و ۳۳۴۲ متفاوت اسست. مثل در اسستاندارد ملی ایران ۲۹۰۱ بسه نویسسه»نماد«گفته میشود. 2 ۱۱ 3 ۱۱ 14
الف پیوست صفحهکلید بر نویسهها چیدمان و طراحی اصول )اطلعاتی( صفحهکلید اصلی کاربر تعیین میشود انجام محصول کاربران خواستههای و نیازها گرفتن نظر در با خوب طراحی هر که جایی آن از از مشخصی تعریف بپردازیم استاندارد این در نویسهها چیدمان طراحی نحسوه به که آن از پیش باید چیدمان در تغییر به کاربران مشخصههای در تغییر که چرا کنیم. ارائه استاندارد این صفحهکلید کاربران دیگسر دسستهای برای باشسد بهینسه کاربران از دسستهای برای اسست ممکسن کسه چیدمانسی و میشود منجسر کاربران آن کاربران اسست ملی عمومسی اسستاندارد یسک حاضسر اسستاندارد کسه جایسی آن از اسست. ناکارآمسد ندارند فارسی خط نمایش مسائل فنی جزئیات با زیادی آشنایی که شدهاند گرفته نظر در رایانه عادی شده طراحی کامپیوتر عادی کاربران نیازهای رفع برای صفحهکلید این نتیجه در تخصصی. کاربران نه کاربران نیازهای رفع در عادی کاربران منافع حفظ با است شده سعی استاندارد این در بهعلوه است. شود. کوشش نیز حرفهای صفحهکلید قبلی استانداردهای با سازگاری اهمیت است. قبلی استانداردهای با جدید استانداردهای سازگاری استانداردسازی دغدغههای مهمترین از یکی روش که مواردی در دیگر روشی به روش یک از تغییر برسد نظر به است ممکن که چه آن خلف بر و است هزینهبر بسیار باشد قدیم روش از بهینهتر بسیار جدید روش که چند هر است افتاده جا قدیمی است )Dvorak( دو راک صفحهکلید چیدمان قضیه این معروف مثال میشود. مواجه کاربران مقاومت با مربوط نیسز حاضسر اسستاندارد بسه اسست تغییسر مدیریست مباحسث معروف مثالهای از کسه ایسن بر علوه کسه است. انگلیسسیزبان تحریرهای ماشیسن و کامپیوترهسا صسفحهکلیدهای بیشتسر در حاضسر حال در کسه چیدمانسی ۱۸۶۸ سسال در اختراعسش حسسق کسه چیدمانسی اسست )QWERTY( کوئ رتسی چیدمان میشود اسستفاده در دوراک چیدمان شسد. آغاز تحریرهسا ماشیسن در ۱۸۷۳ سسال از آن از اسستفاده و شسد ثبست میلدی انسسان دسست فیزیولوژی و تایپشده حسسروف بسسامد مورد در مطالعسه از بعسد ۱۹۳۰ و ۱۹۲۰ دهههای چیدمان انتشار از پسس بعسد سسال شصست حدود در یعنسی رسسید. ثبست بسه ۱۹۳۲ سسال در و شسد طراحسی حروف گرفتن قرار دسترس در جمله از بسیاری مسائل دوراک چیدمان طراحی برای که این با کوئرتی. هر از متناوب استفاده کارایی و سرعت حداکسثر به رسیدن منظور به آنها آسانتر ورود برای پراستفاده 15
به راست دست از بیشتر استفاده و پایین ردیف کلیدهای در کماستفاده حروف گرفتن قرار دست دو اسستفاده بسه مزایسا ایسن میرفست انتظار و بود شده گرفتسه نظسر در کاربران بیشتسر بودن راسستدست علسست است داشته کاربر ۱۰۰ ۰۰۰ حدود در تنها ۱۹۸۴ سال در چیدمان این بینجامد چیدمان این از عموم کاربردهای برای بیشتر و است روبهرو مقاومت با آن از همهگیر استفاده برای تلش نیز حاضر حال در و میشود. استفاده بال سرعت با و حرفهای تایپ نشده طراحی دست فیزیولوژی و حروف بسامد مطالسعه اساس بر نیز فارسی صفحهکلید فعلی چیدمان دیگری چیدمان بسه حتسم طور بسه حروف از اسستفاده توالی و تکرار بسسامد مورد در جامسع تحقیسق و اسست از حاصسل سسود از بیشتسر بسسیار هزینهای چیدمان سساختار در عمده تغییسر ایجاد امسا شسد. خواهسد منجسر داشت. خواهد بر در چیدمان تغییر مربوط استاندارد )اولین ایران در صفحهکلید فعلی چیدمان از استفاده سابقه و دوراک تجربه به توجه با قبلی اسستانداردهای بسا سسازگاری حفسظ اسست( شده منتشسر شمسسی ۱۳۵۱ سسال در چیدمان ایسن بسه جدید چیدمان است شده سعی و است شده داده تشخیص صفحهکلید این موفقیت در عامل مهمترین تمام مکان کسه معنسی ایسن بسه باشسد. داشتسه را سسازگاری حداکثسر گذشتسه اسستانداردهای بسا صسفحهکلید گسترش در علئم و حروف از استفاده بسامد حال عین در و است شده حفظ قبلی استاندارد نویسههای گرفته نظر در ۲ سطح خالی موقعیتهای در گرفتن قرار برای نویسهها اولویت تعیین برای صفحهکلید است. شده جدید نویسههای از کامسل پشتیبانی و یسونیکد استاندارد با سازگاری منظور به پشتیبانیشده علئم و حروف دایسره ۱ بسه راسستا ایسن در زیسر نویسسههای و اسست یافتسه گسسترش ۶۲۱۹ ایران ملی اسستاندارد اصسلی نویسسههای منها )علمت ریاضی علئم افقی( نقطسه سه تیره )خط نقطهگذاری علئم شدهاند: اضافه صفحهکلید الف مد پایین همزه بال همزه بینقطه عربی ی وصل )الف نشانهها و فرعی حروف تقسیم( علمت زیرمتسن چپبهراسست نشسسانه راسستبهچپ )نشسسانه دوجهتسه الگوریتسم کنترلی نویسسههای و مقصسوره( اکیدا زیرمتسسن راسسستبهچپ اکیدا زیرمتسسن زیرمتسسن پایان چپبهراسسست زیرمتسسن راسسستبهچپ چپبهراست(. از بعسد ولی دارنسد کاربرد ایران در کسه 4.0 و 3.2 نسسخههای یسسونیکد اسستاندارد جدیسد های نویسسه ۲ فلا شدهاند: اضافه صفحهکلید به شدهاند اضافه یسونیکد استاندارد به ۶۲۱۹ ایران ملی استاندارد انتشار ریال. علمت و پایین مقصوره بسه باشنسد داشتسه کاربرد خاصسی شرایسط در اسست ممکسن کسه شده ذکسر موارد جسز بسه نویسسههایی ۳ 16
متون ورود منظور بسه عربسی متون حروفچینسی برای لزم نویسسههای مثل شدهانسد اضافسه صسفحهکلید دارنسد: کاربرد XML و HTML ماننسد اسستانداردهایی در کسه ا سسکی اسستاندارد علئم و احادیسث یسا قرآنسی»@#$%^&«)»_«ا سکی علمتهای تزئینی( )پرانتزهای عربی متون نویسههای یورو علمست درجسه )علمست متفرقسه نویسسههای و عسسلمتها و»,«( و»'?;"~`«نشکن(. فاصله گلوله علمت اضافهشده نویسههای موقعیت تعیین روش است: شده گرفته نظر در نویسهها جای تعیین در کلی طور به زیر موارد دگرساز فضای از استفاده از قبل تبدیل( با و )عادی صفحهکلید اصلی فضای دو شدن پر از اطمینان ۱ تشسست ت باعسث اسست ممکسن )کسه نرمافزار تولیدکنندگان توسسط گسسترش از پیشگیری منظور بسه راسست شود(. پیادهسازیها بسه کمکاربرد نویسسههای برای اختیاری شکسل بسه )AltGr( راسست دگرسساز سسوم سسطح از اسستفاده ۲ امروزی. کاربردهای برای صفحهکلید بودن کامل از یافتن اطمینان منظور امکان. حد تا هستند صوری شباهت دارای که نویسههایی دادن قرار هم کنار در ۳ و نشوند حک کلیدها بر است ممکن که کمکاربرد نویسههای جای بهخاطرسپاری قسابلیت بر تسأکید ۴ علئم مثل امکان. حسد تسا انگلیسسی و فارسسی زبان در مشابسه نمادهای برای یکسسان جایگاههای اختصساص قرار امریکسا متحسسده ایالت کوئرتسی اسستاندارد صسفحهکلیدهای در محلشان بسه نزدیسک ا سسکی اسستاندارد گرفتهاند. در تکرار ایسسن صسسفحهکلید. در مجازیاتصسسال و مجازیفاصسسله نویسسسههای تکرار از اطمینان ۵ از را نویسه دو این شدن حذف احتمال باشد داشته وجود فناوری یا فیزیکی محدودیتهای که مواردی میدهد. کاهش صفحهکلید ازآنهسسا کاربر اشتباه اسستفاده احتمال کسه مکانهایسی در کنترلی نویسسههای گرفتسن قرار از اطمینان ۶ باشد. کم ثابت و یکسان صفحهکلیدها همه در که کلیدهایی روی بر فارسی الفبای حروف همه جایگاه تعیین ۷ دو )این»ژ«حرف برای تبدیل+ B03 موقعیت و»پ«حرف برای B07 موقعیت تخصیص مانند هستند صفحهکلیدها همه در که دارند قرار کلیدهایی روی ایران در استفاده مورد چیدمانهای بعضی در حرف نیستند.( ثابت یا موجود 17
پیوست ب شکل صفحهکلید استاندارد )اطلعاتی( تصویر کلی بخش الفباعددی صفحهکلید استاندارد در سه حالت عادی با تبدیل و با دگرساز راست در صسفحات بعسد آمده اسست. بایسد توجسه شود کسه موقعیست و انسسدازه کلیدهای کنترلی و کلیدهای فاصسله و خط اریب وارو SPC( و )BSL نیز در این شسکلها اطلعاتی است و ممکن است در صفحهکلیدهای مختلف تفاوت کند. 18
- = \! " # $ % & ' ( ) * +, -. /!"#$ 19
! * ( ) + [ ] { } : " # $ % & ' ( < > + #!" " $% #!" $% $& " 20
~ ` @ # $ % ^ & _! "#$ "%& ; " '' "#$ ()$, '? "#$ + * /,-. 21
پ پیوست ۲۹۰۱ ایران ملی استاندارد از موقعیتها تبدیل جدول )اطلعاتی( نام کلیدشماره آنجا در )که ۲۹۰۱ ایران ملی استاندارد از را موقسعیتها کد تبدیل جدول ۳ جدول ۳ و ۲ ۱ شکلهای در که است ذکر به لزم میدهد. نشان فعلی استاندارد در موقسعیتها کد به دارد( حرف مثل و یافتهانسد انتقال چسپ سسمت بسه حسد از بیشتسر اشتباه بسه کلیدهسا ۲۹۰۱ ایران ملی اسستاندارد»ظ«حرف و C01( جای )به C00 در اشتباه به»ش«حرف D01( جای )به D00 در اشتباه به»ض«است. شده تصحیح اشتباهات این ۳ جدول در است. شده ترسیم B01( جای )به B99 در اشتباه به ۲۹۰۱ ایران ملی استاندارد به نسبت موقعیتها تبدیل ۳ جدول ملی استاندارد در کد در موقعیت کد ملی استاندارد در کد در موقعیت کد ۲۹۰۱ ایران فعلی استاندارد ۲۹۰۱ ایران فعلی استاندارد D11 ۲۵ E00 ۱ D12 ۲۶ E01 ۲ C01 ۲۷ E02 ۳ C02 ۲۸ E03 ۴ C03 ۲۹ E04 ۵ C04 ۳۰ E05 ۶ C05 ۳۱ E06 ۷ C06 ۳۲ E07 ۸ C07 ۳۳ E08 ۹ C08 ۳۴ E09 ۱۰ C09 ۳۵ E10 ۱۱ C10 ۳۶ E11 ۱۲ C11 ۳۷ E12 ۱۳ 22
ادامه جدول ۳ تبدیل موقعیتها نسبت به استاندارد ملی ایران ۲۹۰۱ کد در استاندارد ملی کد موقعیت در کد در استاندارد ملی کد موقعیت در ایران ۲۹۰۱ استاندارد فعلی ایران ۲۹۰۱ استاندارد فعلی B01 ۳۸ BSL ۱۴ B02 ۳۹ D01 ۱۵ B03 ۴۰ D02 ۱۶ B04 ۴۱ D03 ۱۷ B05 ۴۲ D04 ۱۸ B06 ۴۳ D05 ۱۹ B07 ۴۴ D06 ۲۰ B08 ۴۵ D07 ۲۱ B09 ۴۶ D08 ۲۲ B10 ۴۷ D09 ۲۳ SPC ۴۸ D10 ۲۴ 23
پیوست ت واژهنامه )اطلعاتی( اتصال مجازی...... joiner zero width ارگونومیک...... ergonomic ]ارقام[ اروپایی..... ]digits[ European ا سکی... ASCII اطلعاتی..... informative الزامی...... normative الفباعددی...... alphanumeric الفبایی...... alphabetical الگوریتم دوجهته..... algorithm the bidirectional پایان زیرمتن... formatting pop directional پایانه...... terminal پرانتز تزئینی...... parenthesis ornate پردازش...... process ]کلید[ پسبر...... ]key[ backspace ]کلید[ تبدیل...... ]key[ shift ترتیب دیداری...... order visual ترتیب معنایی...... order logical تیره...... hyphen ]کلید[ جهش...... ]key[ tab چاپگر...... printer چیدمان...... layout حافظه...... memory ]کلید[ حذف... ]key[ delete حرف...... letter خط اریب وارو...... backslash ]علمت[ درجه.... ]sign[ degree 24
دستگاه...... system دستور...... command ]کلید[ دگرساز...... ]key[ Alt ]کلید[ دگرساز راست...... ]key[ AltGr دو راک...... Dvorak ذخیره...... store رشته... string زیرمتن اکیدا چپبهراست... override left-to-right زیرمتن اکیدا راستبهچپ... override right-to-left زیرمتن چپبهراست...... embedding left-to-right زیرمتن راستبهچپ...... embedding right-to-left ستون...... column سطح...... level سطر...... row سیستم نمایشی...... system display شانزدهشانزدهی...... hexadecimal صفحهکلید...... keyboard صفحه نمایش...... display علمت...... symbol فاصله...... space ]کلید[ فاصله...... ]key[ space فاصله مجازی...... non-joiner zero width ]کلید[ قفل تبدیل...... ]key[ Caps Lock ]کلید[ کار...... ]key[ function کد...... code کلید...... key کلید کنترلی...... key control کلید نشانهای...... key graphical ]کلید[ گریز...... ]key[ escape کوئرتی...... Qwerty ]علمت[ گلوله... bullet 25
گنو...... GNU لتینی...... Latin لینوکس...... Linux ماشین تحریر...... typewriter مبادله...... interchange متن...... text موقعیت...... position ]کلید[ مهار..... ]key[ control ناحیه...... zone ناحیه عددی...... keypad numeric نشانه چپبهراست...... mark left-to-right نشانه راستبهچپ...... mark right-to-left نویسه...... character ]کلید[ ورود...... ]key[ enter ورود اطلعات...... entry data ]علمت[ یورو...... ]sign[ euro یونیکد...... Unicode 26
ICS: 35.180 26 :