ΣΤ - ΠΡΟ-ΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΙΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ (Π Ε): Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 1 ΣΤ - ΠΡΟ-ΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΙΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ 2000-2004 ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ (Π Ε): Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Κώστα Κραντονέλλης, ΑΜ Περιεχόµενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.2. Προσδιορισµός αντικειµένου 1.3. Πηγές 2. ΙΕΘΝΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ 3. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΤΗΣ Π Ε 4. ΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟ - ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 4.1. 1980: Προτάσεις για µόνιµη τέλεση των ΟΑ στο Κάτω Σαµικό και στο Κατάκωλο 4.2. Ο φάκελος διεκδίκησης ΟΑ 2004 και οι προτάσεις ΥΠΠΟ 5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ 6. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ 7. Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2000-06 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 9. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Προσδιορισµός αντικειµένου Στα πλαίσια αυτής της µελέτης που εξετάζει τις περιβαλλοντικές και περιφερειακές διαστάσεις του εισερχόµενου τουρισµού στη χώρα µε ευκαιρία τους ΟΑ 2004, το παρόν κεφάλαιο επιχειρεί να αναδείξει την περιφερειακή διάσταση, µε βάση το σχετικό προ - ολυµπιακό πολιτιστικό πρόγραµµα και µε παράδειγµα εφαρµογής τον τουρισµό στην περίπτωση της Περιφέρειας υτικής. Ελλάδας (Π Ε). Η επιλογή της Π Ε δεν είναι τυχαία. Οφείλεται σε λόγους ιστορίας και πολιτισµού, αλλά και σε λόγους της τρέχουσας πολιτικής πραγµατικότητας. Η Αρχαία Ολυµπία υπήρξε πάντα παγκόσµιο πολιτιστικό σύµβολο η εµβέλεια του οποίου ενισχύεται ακόµα περισσότερο σήµερα µε την προοπτική της Ολυµπιάδας των Αθηνών. Παράλληλα, η δυτική Ελλάδα, τόσο λόγω της θετικής γεωπολιτικής συγκυρίας ως αντιστάθµισµα της συνεχιζόµενης αστάθειας στην Ανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια, όσο και λόγω των υλοποιούµενων µεγάλων έργων υποδοµής για τις διεθνείς µεταφορές, εµφανίζεται ιδιαίτερα ενισχυµένη. Το γεγονός αυτό προβλέπεται να συνεχιστεί και στο απώτερο µέλλον. Έτσι, ο συνδυασµός των ανωτέρω δεδοµένων επιτρέπει την επιλογή της Π Ε ως περιοχής µε προοπτική ποικίλων πολιτιστικών και αναπτυξιακών εξελίξεων. Μεταξύ των περιεχοµένων του κεφαλαίου που ακολουθεί περιλαµβάνεται η περιγραφή της πρωτογενούς και της παραγόµενης τουριστικής προσφοράς, ο εντοπισµός των στοιχείων του πολιτιστικού προγράµµατος µε δυνατότητες προσέλκυσης πρόσθετης τουριστικής ζήτησης και ο συσχετισµός της υφιστάµενης µε την αναµενόµενη κίνηση, κυρίως ως προς τις κατανοµές των τουριστικών ροών στο συγκεκριµένο χώρο. Τέλος γίνεται προσπάθεια εκτίµησης της µακροχρόνιας τουριστικής και γενικότερα αναπτυξιακής προοπτικής, τόσο για την Π Ε, όσο και για την ευρύτερη περιοχή. Ως ευρύτερη περιοχή της Π Ε νοούνται οι περιφέρειες Ιονίων Νήσων και Ηπείρου που συναποτελούν την λεγόµενη δυτική υπέρ - περιφέρεια ή δυτικό διαµέρισµα της χώρας. Επισηµαίνεται ότι η ευρύτερη αυτή περιοχή βρίσκεται σε διαρκή διασυνοριακή επικοινωνία µε τα ιταλικά λιµάνια της Αδριατικής και ειδικότερα µε το Mezzagiorno µε το οποίο η Ελλάδα συγκροτεί τον χώρο της Κεντρικής Μεσογείου, σύµφωνα µε την πολιτικογεωγραφική ορολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). 1.2. Πηγές Οι πληροφορίες που χρησιµοποιούνται προέρχονται κυρίως από πηγές γεωγραφικές και τοµεακές. Έτσι, στοιχεία αντλούνται από υπάρχουσες µελέτες σε επίπεδο περιφέρειας και νοµών, όπως επίσης από περιβαλλοντικές και τουριστικές µελέτες που κατά καιρούς εκπονήθηκαν µε πρωτοβουλία διαφόρων κρατικών φορέων. Στοιχεία αντλούνται ακόµα από τα χωροταξικά σχέδια του ΥΠΕΧΩ Ε που προωθούνται στα πλαίσια της κοινοτικής συνεργασίας. Οι υπηρεσίες του ΕΟΤ, ο φάκελος διεκδίκησης και οι συνεδριακές εκδηλώσεις του ΤΕΕ, όπως επίσης ο

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 3 σχετικός προβληµατισµός κατά τις συναντήσεις της Μόνιµης Επιτροπής Οικολογίας και Περιβάλλοντος του ΤΕΕ, αποτέλεσαν χρήσιµες και πρωτότυπες πηγές. Για λόγους οικονοµίας χώρου η βιβλιογραφία περιορίζεται στην αναφορά των περισσότερο αντιπροσωπευτικών τίτλων. 2. ΙΕΘΝΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΚΕΤΡΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ Στον χώρο της Μεσογείου ο εισερχόµενος τουρισµός αντιπροσωπεύει περίπου το 1/3 της παγκόσµιας κίνησης. Για δεκαετίες ο τουρισµός αυτός είναι µαζικός, εποχικός και γεωγραφικά συγκεντρωµένος. Η γεωγραφική συγκέντρωση και οι συνακόλουθες περιφερειακές ανισοκατανοµές είναι αποτέλεσµα της σωρευτικής εγκατάστασης τουριστικών κυρίως επιχειρήσεων, σε θέσεις που εµφανίζουν πύκνωση φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Στις θέσεις αυτές που κυρίως βρίσκονται σε παράκτιες και νησιωτικές περιοχές, η τουριστική κίνηση επιβαρύνει τις κορεσµένες οικιστικές συγκεντρώσεις προκαλώντας πρόσθετες περιβαλλοντικές πιέσεις. Οι πιέσεις αυτές είναι ιδιαίτερα αισθητές στις µεσογειακές χώρες της ΕΕ που δέχονται τα 3/4 του τουρισµού της Μεσογείου. Σήµερα, στις κοινοτικές χώρες της Μεσογείου το κρίσιµο για την προστασία και την ανάπτυξη τρίπτυχο, τουρισµός - περιβάλλον - χώρος, χαρακτηρίζεται από ευρεία ανακατανοµή της τουριστικής κίνησης, από περιβαλλοντική επαναξιολόγηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και από την χωρική αναδιάταξη, τόσο των µονοσήµαντων τουριστικών ροών, όσο και των καθιερωµένων περιφερειών αναψυχής. Πρόκειται για τα στατιστικά επιβεβαιωµένα αποτελέσµατα µιας βαθµιαίας µετάβασης από το µαζικό στο εναλλακτικό τουριστικό πρότυπο, από την εκµετάλλευση στη βιώσιµη διαχείριση και τέλος από την τουριστική µονοκαλλιέργεια στην πολυλειτουργικότητα. Παρά τα προβλήµατα της θαλάσσιας ρύπανσης, της εξάντλησης των παράκτιων εδαφικών πόρων και της συµφόρησης, πολλές περιοχές της Μεσογείου εξακολουθούν να διαθέτουν συγκριτικό περιβαλλοντικό πλεονέκτηµα. Παράλληλα, συγκεντρώνουν όλα τα στοιχεία της πρωτογενούς και παραγόµενης τουριστικής προσφοράς που συνιστούν ισχυρό πόλο έλξης για τον µαζικό και τον εναλλακτικό τουρισµό. Με αυτά τα δεδοµένα και µε γεγονός, τόσο τις θετικές ευρωπαϊκές εξελίξεις, όσο και την τάση παγκοσµιοποίησης του οικολογικού αιτήµατος που οδηγεί σε πολιτικές βιώσιµης διαχείρισης της φύσης και του πολιτισµού, η προοπτική τουριστικής ανάπτυξης στη Μεσόγειο διαγράφεται ευνοϊκή. 3. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΟΙ ΤΗΣ Π Ε Η κατανοµή της παραγόµενης (δευτερογενούς) τουριστικής προσφοράς µεταξύ των περιφερειών της χώρας, οµαδοποιηµένων σε τρεις κατηγορίες και ιεραρχηµένων κατά κατηγορία, έχει ως εξής:

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 4 1η Κατηγορία. 2η Κατηγορία. 3η Κατηγορία. Νότιο Αιγαίο, Κρήτη, Αττική και Ιόνια νησιά Κεντρική Μακεδονία, Πελοπόννησος και Στερεά Ελλάδα Θράκη, Ήπειρος και υτική Μακεδονία. Θεσσαλία, υτική Ελλάδα, Βόρειο Αιγαίο, Ανατολική Μακεδονία και Τα 2/3 της παραγόµενης τουριστικής προσφοράς συγκεντρώνεται σε τέσσερις περιφέρειες, δηλαδή σε τρεις νησιωτικές και στην περιφέρεια της πρωτεύουσας. Η 2η κατηγορία περιλαµβάνει τρεις περιφέρειες µεταξύ των οποίων και αυτή της συµπρωτεύουσας και συγκεντρώνει το 1/5 της προσφοράς. Τέλος η 3η κατηγορία των λιγότερο τουριστικών περιφερειών από πλευράς παραγόµενης προσφοράς, περιλαµβάνει έξι περιφέρειες. Η αναντιστοιχία µεταξύ «τουριστικότητας» και ύπαρξης φυσικών και πολιτιστικών πόρων είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή στην περίπτωση των περιφερειών υτικής Ελλάδας και Ηπείρου. Πρόκειται για περιφέρειες µε αναξιοποίητο συγκριτικό πλεονέκτηµα σε αντίθεση µε τα γειτονικά Ιόνια νησιά, οι οποίες είναι ευκαιρία να ενταχθούν στη διαδικασία ανάπτυξης εναλλακτικών µορφών τουρισµού όπως είναι ο φυσιογνωστικός τουρισµός και ο τουρισµός πόλεως, αντίστοιχα. Υπενθυµίζεται ότι οι δύο αυτές περιφέρειες είναι από τις λιγότερο αναπτυγµένες σε εθνικό επίπεδο, ενώ από πλευράς ΑΕΠ η Ήπειρος θεωρείται η πιο φτωχή περιφέρεια της ΕΕ. Ειδικά για την Π Ε οι κυριότεροι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι που µπορεί να λειτουργήσουν ως πόλος έλξης τουρισµού, είναι οι εξής: Στις κατηγορίες βιοτόπων - υγροτόπων, ο Αµβρακικός κόλπος, η λιµνοθάλασσα Αιτωλικού - Μεσολογγίου - Κλείσοβας και το έλτα Αχελώου - Ευήνου. Επίσης η λιµνοθάλασσα Κοτύχιου και το δάσος της Στροφυλιάς. Ο αρχαιολογικός χώρος και το µουσείο Ολυµπίας ήδη αξιοποιείται συστηµατικά. Παράλληλα όµως πρέπει να αξιοποιηθούν τα βυζαντινά, µεσαιωνικά και ενετικά µνηµεία, που βρίσκονται διάσπαρτα σε ολόκληρη τη δυτική Ελλάδα. Οι προαναφερθέντες πόροι επιτρέπουν την συστηµατικότερη ανάπτυξη του οικοτουρισµού, όσο και του απλού φυσιογνωστικού τουρισµού καθώς επίσης του περιηγητικού τουρισµού µε αντικείµενο τις πολιτιστικές διαδροµές. Ως προς τις πολιτιστικές διαδροµές σηµειώνεται ότι προς το παρόν οι νοµικά κατοχυρωµένοι παραδοσιακοί οικισµοί στους νοµούς της Π Ε είναι: Ναύπακτος, Αιτωλικό και τµήµατα Μεσολογγίου και Βόνιτσας στον νοµό Αιτωλοακαρνανίας, Βεσίνι Καλαβρύτων και Αλεποχώρι Πατρών στον νοµό Αχαΐας, Ταξιάρχης Ολυµπίας και Ανδρίτσαινα στο νοµό Ηλείας. Εκτός από τους νοµικά κατοχυρωµένους παραδοσιακούς οικισµούς, αξιόλογα µνηµεία εντός οικισµών που µπορεί να λειτουργήσουν ως πολιτιστικοί πόλοι έλξης υπάρχουν σε πολλές περιοχές της Π Ε. Ενδεικτικά αναφέρονται στον νοµό Αιτωλοακαρνανίας το ενετικό κάστρο Βόνιτσας, οι αρχαιολογικοί χώροι Στράτου και Θέρµου, ο ναός Παναγιάς στη Γαυρολίµνη και το φρούριο στο Ρίο. Επίσης, στο νοµό Αχαΐας το κάστρο Πατρών και στο νοµό Ηλείας ο ναός της Παναγίας Καθολικής που βρίσκεται στη Γαστούνη.

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 5 4. ΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 4.1. 1980: Προτάσεις για µόνιµη τέλεση των ΟΑ στο Κάτω Σαµικό και στο Κατάκωλο Ηλείας Για πολλά χρόνια οι ΟΑ υπήρξαν πρόσχηµα ψυχροπολεµικού ανταγωνισµού µεταξύ των τότε υπερδυνάµεων, ή πεδίο εθνικιστικής και θρησκευτικής διαµάχης µεταξύ των µικρότερων, συχνά συνδυασµένης µε αιµατηρές τροµοκρατικές ενέργειες. Το γεγονός αυτό απειλούσε να µεταβάλλει τους χώρους πολιτισµού και αθλητισµού της εκάστοτε διοργανώτριας πόλης σε αρένα ακραίας αντιπαράθεσης. Παράλληλα, η έλλειψη της µαζικής παρουσίας µεγάλων χορηγών που αντίθετα κυριαρχεί στους ΟΑ των τελευταίων ετών, έκανε την ανάληψη µιας Ολυµπιάδας ένα πολλαπλά ριψοκίνδυνο εγχείρηµα, κυρίως σε επίπεδο διµερών και διεθνών πολιτικών και οικονοµικών σχέσεων. Η σταδιακή αναγνώριση της ανάγκης αποσύνδεσης µιας κορυφαίας πολιτιστικής και αθλητικής διοργάνωσης όπως είναι οι ΟΑ από αρνητικές πολιτικές και οικονοµικές παρενέργειες οδήγησε στην ιδέα της µόνιµης τέλεσης των ΟΑ σε ουδέτερο έδαφος ώστε να διασφαλίζεται το οικουµενικό αίτηµα του ολυµπισµού µέσα σε κατάσταση ουσιαστικής ολυµπιακής εκεχειρίας. Η ιδέα είχε αρχικά ευνοϊκή απήχηση µεταξύ πολλών κυβερνήσεων, τεχνοκρατών του αθλητισµού και της ΟΕ, γεγονός που η Ελλάδα αξιοποίησε υποβάλλοντας σχετική πρόταση µε την συµπαράσταση και του Συµβουλίου της Ευρώπης. Το 1980, ο ΕΟΤ ανέλαβε να συγκεκριµενοποιήσει την ελληνική πρόταση εκπονώντας ένα σχέδιο γενικής διάταξης των ολυµπιακών εγκαταστάσεων, χωροθετηµένων στην κοιλάδα του Κάτω Σαµικού στο νοµό Ηλείας. Η πρόταση για την εγκατάσταση των αθλητικών και λοιπών συγκροτηµάτων στην περιοχή του Κάτω Σαµικού είναι, η τοποθέτησή τους να κάνει δυνατή την εκµετάλλευση του φυσικού ανάγλυφου του εδάφους, ώστε τελικά να εντάσσονται στο περιβάλλον και να µην προβάλλονται µε την µεγάλη τους κλίµακα. Αντίθετα µάλιστα να προσαρµόζονται στις φυσικές κοιλότητες του εδάφους, πράγµα που εκτός από το αισθητικά ορθό αποτέλεσµα, διευκολύνει και την λειτουργικότητα. Μία άλλη βασική αρχή ήταν να µην χρησιµοποιηθεί κατά το δυνατόν για τις εγκαταστάσεις καλλιεργήσιµη γη αλλά άλλες εδαφικές επιφάνειες λιγότερο εκµεταλλεύσιµες. Η σύνδεση και εξυπηρέτηση του Ολυµπιακού χώρου από υφιστάµενες συγκοινωνιακές αρτηρίες, όπως η εθνική οδός και η σιδηροδροµική γραµµή, και η δυνατότητα ενδεχόµενης δηµιουργίας και διαδρόµου αεροδροµίου αν τούτο κρινόταν σκόπιµο, ήταν επίσης µια κατευθυντήρια γραµµή για την επιλογή του χώρου, ώστε έτσι να εξασφαλίζεται η άνετη διακίνηση και εξυπηρέτηση αθλητών και θεατών. Για την ικανοποίηση των ανωτέρω στόχων επελέγη µια µικρή κοιλάδα, περίπου 2,5 χιλιόµετρα βορείως της λίµνης Καϊάφα, για την τοποθέτηση του µεγάλου σταδίου περίπου 100.000 θεατών και των άλλων σταδίων και γηπέδων, των χώρων στάθµευσης και των λοιπών αθλητικών εγκαταστάσεων και εξυπηρετήσεων, καθώς και των κτιρίων υποδοχής, σε σύνδεση µε την διερχόµενη εθνική οδό και την

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 6 σιδηροδροµική γραµµή. Σε παράπλευρη µικρή κοιλάδα, 800 περίπου µέτρα βορειότερα της πρώτης, τοποθετήθηκε το Ολυµπιακό χωριό και σε άµεση γειτονία µε αυτό τα διάφορα γήπεδα και οι στίβοι προπόνησης, ώστε να µπορούν να εξυπηρετούνται άµεσα οι αθλητές και το όλο συγκρότηµα, ως ένα ανεξάρτητο κλειστό σύστηµα. Οι διάφορες ναυταθλητικές εγκαταστάσεις τοποθετούνται κοντά στην λίµνη Καϊάφα και σε θέση που να εξασφαλίζει την θέα προς την λίµνη και την θάλασσα, όπου θα τελούνται ορισµένα ολυµπιακά αθλήµατα, όπως κωπηλασία, ιστιοπλοΐα κλπ. Η επιλογή της θέσης ειδικότερα για το µεγάλο στάδιο των 100.000 θεατών καθώς και για τα µικρότερα στάδια και γήπεδα έγινε, ώστε το κοίλο του σταδίου να εντάσσεται σε αντίστοιχη κοιλότητα του εδάφους, να ενσωµατώνεται στο φυσικό τοπίο, να µειώνεται η µεγάλη κλίµακα των έργων και να εναρµονίζεται µε το τοπίο, µειώνοντας έτσι πιθανά και την δαπάνη κατασκευής. Οι εγκαταστάσεις του Ολυµπιακού χωριού προσαρµόζονται επίσης στην φυσική µορφολογία του εδάφους, ώστε µε την κατάλληλη χρησιµοποίηση των φυσικών πρανών και τη διαµόρφωση των κτιρίων σε κλιµακωτή διάταξη κατά µήκος των κλίσεων, να µειώνεται η εντύπωση του όγκου της εγκατάστασης για διαµονή 10.000 ατόµων και να γίνεται δυνατή η ένταξή στο φυσικό περιβάλλον. Η επιφάνεια που καταλαµβάνεται από το σύνολο των εγκαταστάσεων µαζί µε την άµεση ζώνη προστασίας, φθάνει περίπου τα 5.250 στρέµµατα ενώ η επιφάνεια για το Ολυµπιακό χωριό είναι 350 στρέµµατα. Αν υπολογιστεί ότι θα εξυπηρετεί διαµονή περίπου 10.000 ατόµων, η πυκνότητα είναι 28 άτοµα ανά στρέµµα. Λίγο αργότερα στην άλλη άκρη της Ευρώπης, µια οµάδα τριών τελειόφοιτων ολλανδών αρχιτεκτόνων της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστηµίου του Delft επέλεγε ως θέµα διπλωµατικής εργασίας σχέδιο των ολυµπιακών εγκαταστάσεων για µόνιµη τέλεση των αγώνων στη χερσόνησο του Κατάκωλου, επίσης στο νοµό Ηλείας. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι η ιδέα της τέλεσης των ΟΑ µε νέους όρους βαθµιαία γίνεται αποδεκτή, και σε κοινωνικό επίπεδο, ενώ η πολιτιστική έλξη της Αρχαίας Ολυµπίας και της Ελλάδας επιβεβαιώνεται στη πράξη. Το προτεινόµενο από τους ολλανδούς ολυµπιακό συγκρότηµα χωροθετείται κατά µήκος της βορειοδυτικής ακτής της χερσονήσου και περιλαµβάνει τις ολυµπιακές εγκαταστάσεις που καλύπτουν όχι µόνο ανάγκες αθλητικής υποδοµής, αλλά αποβλέπουν στην οικονοµική ανάπτυξη και στην περιβαλλοντική προστασία του ευρύτερου χώρου. Ειδικότερα προβλέπονται στάδιο 40.000 θέσεων, πισίνα 5.000, Ολυµπιακό χωριό κλπ. Η χωροθέτηση των ολυµπιακών εγκαταστάσεων από τον ΕΟΤ έγινε στην κοιλάδα του Κάτω Σαµικού επί τµήµατος της σηµερινής παραϊόνιας οδού στο ύψος περίπου του τουριστικού δηµοσίου κτήµατος στη λίµνη Καϊάφα, χώρου προβλεποµένου για την διεξαγωγή των ναυταθλητικών αγωνισµάτων. Αντίθετα, η επιλογή των ολλανδών αρχιτεκτόνων αφορούσε θέση εκτός του κύριου οδικού άξονα της δυτικής Πελοποννήσου, αλλά σε άµεσα λειτουργική σχέση µε την πρωτεύουσα του νοµού, µε το επίνειό της και µε την Αρχαία Ολυµπία.

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 7 4.2 Ο φάκελος διεκδίκησης ΟΑ 2004 και οι προτάσεις ΥΠΠΟ Το κεντρικό θέµα του πολιτιστικού προγράµµατος της προ - ολυµπιακής τετραετίας 2001-04 υπερβαίνει τα όρια της Ελλάδας και εξελίσσεται σε ένα ταξίδι στο παρελθόν και στο µέλλον της ανθρωπότητας. Τα ετήσια θέµατα έχοντας πάντα ως αφετηρία τον άνθρωπο, τον συναρτούν διαδοχικά µε τον χώρο (2001), τα στοιχεία της φύσης (2002), το πνεύµα (2003), και τέλος µε τους άλλους ανθρώπους στα πλαίσια της ειρήνης και του ολυµπισµού (2004). Τα ετήσια θέµατα του προ - ολυµπιακού προγράµµατος θα υλοποιηθούν µέσα από ανάλογες διεθνείς καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, µε ευθύνη ειδικού οργανωτικού φορέα. Παράλληλα µε το πολιτιστικό πρόγραµµα, που άλλωστε αποτελεί δεσµευτική υποχρέωση της χώρας, θα πραγµατοποιηθεί, ως νέος θεσµός, η 1η Πολιτιστική Ολυµπιάδα 2000-04. Η Πολιτιστική Ολυµπιάδα έχοντας ως επίκεντρο τον πολιτισµό τον συναρτά µε την ειρήνη, την κοινωνική συνοχή, την πληροφορία και µε την σχέση παράδοσης - καινοτοµίας. Πέραν των άλλων, το εναρκτήριο έτος 2000 αποκτά πρόσθετη πολιτιστική σηµασία λόγω της Πανορθοδόξου Συνόδου που πρόκειται να συγκληθεί στην Ελλάδα. Μετά το 2004, οι Πολιτιστικές Ολυµπιάδες θα εξακολουθήσουν να έχουν την µορφή µη διαγωνιστικών διοργανώσεων πολιτισµού, τετραετούς διάρκειας, µε την συνεργασία του ιεθνούς Ιδρύµατος Πολιτιστικής Ολυµπιάδας εδρεύοντος στην Αρχαία Ολυµπία και της ανά τετραετίαν ολυµπιακής πόλης. Οι προβλεπόµενες πολιτιστικές διοργανώσεις κατά κατηγορία δραστηριοτήτων θα αφορούν, σύµφωνα µε τον φάκελο διεκδίκησης, σε διεθνή σεµινάρια ολυµπισµού και ολυµπιακών αθληµάτων, σε ερευνητικά προγράµµατα ανταλλαγών πανεπιστηµιακού επιπέδου και τέλος σε ειδικά προγράµµατα για νέους όπως επίσης για την νεολαία της διασποράς. Είναι φανερό ότι όσες από τις δραστηριότητες αυτές έχουν άµεση σχέση µε ΟΑ µπορεί να πραγµατοποιηθούν στην ευρύτερη περιοχή του άξονα Αρχαία Ολυµπία, Πύργος, Κατάκωλο. 5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ Προκειµένου να εκτιµηθούν οι µελλοντικές δυνατότητες της περιοχής, χρήσιµη είναι η αναδροµή στην ιστορική εξέλιξη δύο βασικών τουριστικών µεγεθών κατά τη διάρκεια µιας τουριστικά κρίσιµης εικοσαετίας και µε χρόνους µέτρησης τα έτη πληθυσµιακής απογραφής της ΕΣΥΕ, 1971, 1981 και 1991. Τα µεγέθη που µπορεί να θεωρηθεί ότι αποδίδουν παραστατικά την σχέση προσφοράς και ζήτησης, είναι οι κλίνες στα τουριστικά καταλύµατα, έναντι των πραγµατοποιούµενων διανυκτερεύσεων. Στις τουριστικές κλίνες, η διαχρονική παράθεση των µεγεθών γίνεται πάντα µε βάση έναν σταθερό αριθµό κατοίκων που στη συγκεκριµένη περίπτωση είναι 1000, ενώ οι διανυκτερεύσεις δίνονται ως ποσοστό επί του συνόλου. Η χωρική αναγωγή των ανωτέρω τουριστικών µεγεθών γίνεται σε επίπεδο περιφέρειας και νοµού. Με σκοπό την δυνατότητα διαπεριφερειακών συγκρίσεων, εκτός από την Π Ε εξετάζονται και οι όµορες περιφέρειες Ηπείρου και Ιονίων νήσων που όλες µαζί συγκροτούν το δυτικό διαµέρισµα της χώρας. Ανάλογη δυνατότητα

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 8 σύγκρισης υπάρχει και µεταξύ των νοµών της Π Ε, όπως φαίνεται στους πίνακες που ακολουθούν. Αριθµός τουριστικών κλινών ανά 1.000 κατοίκους στις περιφέρειες του δυτικού διαµερίσµατος, 1971, 1981, 1991 Περιφέρειες 1971 1981 1991 υτική Ελλάδα (Π Ε) Ήπειρος Ιόνια νησιά 20,4 19,5 112,3 35,6 36,0 292,8 43,6 50,1 449,5 Πηγή: ΙΤΕΠ Η σχέση µεταξύ αριθµού τουριστικών κλινών και κατοίκων είναι ενδεικτική του βαθµού «τουριστικοποίησης» µιας περιοχής. Όπως φαίνεται στον ανωτέρω πίνακα το δυναµικό προβάδισµα της Περιφέρειας Ιονίων νήσων είναι σαφές έναντι των άλλων δύο περιφερειών, όπου διαπιστώνεται µια σχεδόν ισοδύναµη τουριστική υστέρηση. Αριθµός τουριστικών κλινών ανά 1.000 κατοίκους στους νοµούς της Π Ε, 1971, 1981, 1991 Νοµοί Π Ε 1971 1981 1991 Αιτωλοακαρνανίας Αχαΐας Ηλείας 9,3 22,2 33,2 17,3 39,2 54,2 24,8 43,2 68,3 Πηγή: ΙΤΕΠ Στη περίπτωση των νοµών της Π Ε ο νοµός Ηλείας είναι ο περισσότερο τουριστικός και ο νοµός Αιτωλοακαρνανίας ο λιγότερο, ενώ ο νοµός Αχαΐας βρίσκεται στο µέσον. Οι ενδοπεριφερειακές ανισότητες από πλευράς τουριστικής προσφοράς, είναι ιδιαίτερα εµφανείς σε όλο το διάστηµα της εικοσαετίας 1971-91. Ποσοστιαία κατανοµή των διανυκτερεύσεων αλλοδαπών (Α) και ηµεδαπών (Η) τουριστών στις περιφέρειες του δυτικού διαµερίσµατος, 1971, 1981, 1991. 1971 1981 1991 Περιφέρειες Α Η Α Η Α Η υτική Ελλάδα (Π Ε) Ήπειρος Ιόνια νησιά Λοιπές Περιφέρειες 3,1 0,6 10,9 85,4 6,0 4,0 3,5 86,5 2,5 0,7 11,9 84,9 6,7 4,2 3,9 85,2 2,1 0,8 9,7 87,4 6,6 4,6 5,3 83,5 Σύνολο χώρας 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Πηγή : ΙΤΕΠ

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 9 Η ποσοστιαία κατανοµή των διανυκτερεύσεων, διαχρονικά, παραµένει σχεδόν σταθερή, τόσο µεταξύ των περιφερειών του δυτικού διαµερίσµατος, όσο και σε σχέση µε τις λοιπές περιφέρειες της χώρας. Ποσοστιαία σύνθεση των διανυκτερεύσεων αλλοδαπών (Α) και ηµεδαπών (Η) τουριστών στους νοµούς της Π Ε, 1971, 1981, 1991. 1971 1981 1991 Νοµοί Π Ε Α Η Α Η Α Η Αιτωλοακαρνανίας Αχαΐας Ηλείας 4,85 45,37 56,84 95,15 54,63 43,16 13,87 50,37 65,65 86,13 49,63 34,35 8,65 48,02 67,17 91,35 51,98 32,83 Σύνολο χώρας 59% 41% 74% 26% 75% 25% Πηγή : ΙΤΕΠ Η ποσοστιαία σύνθεση των διανυκτερεύσεων αλλοδαπών - ηµεδαπών στους νοµούς της Π Ε επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο νοµός Αιτωλοακαρνανίας προσελκύει αποκλειστικά την ζήτηση του εσωτερικού τουρισµού, ενώ ο νοµός Ηλείας κυρίως τον τουρισµό των ξένων. Τέλος, ο νοµός Αχαΐας απευθύνεται ισοδύναµα σε έλληνες και ξένους. Από όσα προαναφέρθηκαν προκύπτει ότι οι στατιστικά καταγραµµένες διαφορές στην κατανοµή και στην σύνθεση του τουρισµού, τόσο µεταξύ των περιφερειών του δυτικού διαµερίσµατος, όσο και µεταξύ των νοµών της Π Ε επιβεβαιώνουν την ύπαρξη έντονων ανισοτήτων σε διαπεριφερειακό και ενδοπεριφερειακό επίπεδο. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τα υπαρκτά αναπτυξιακά προβλήµατα της περιοχής που βασικά ανάγονται στην ανάγκη χωρικής ανακατανοµής των δηµοσίων επενδύσεων και ενθάρρυνσης των ιδιωτικών πρωτοβουλιών, µέσω κινήτρων. Πάντως, τουριστικές δυνατότητες στην Π Ε υπάρχουν και µάλιστα µε µακροπρόθεσµη προοπτική, υπό την προϋπόθεση αξιοποίησης των άγνωστων στην ευρεία τουριστική αγορά φυσικών και πολιτιστικών πόρων. 6. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ Στις προηγούµενες σελίδες επιχειρήθηκε µια ιστορική αναδροµή εικοσαετίας σε ορισµένα στατιστικά µεγέθη, χαρακτηριστικά της τουριστικής ζήτησης και προσφοράς στην Π Ε και στις όµορες περιφέρειες του δυτικού διαµερίσµατος της χώρας. Στο κείµενο που ακολουθεί παρουσιάζονται µερικά βασικά στατιστικά στοιχεία τουρισµού της τριετίας 1995-97 για τους νοµούς της Π Ε. Σύνολο διανυκτερεύσεων αλλοδαπών και ηµεδαπών τουριστών στους νοµούς της Π Ε, 1995, 1996, 1997.

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 10 Νοµοί Π Ε 1995 1996 1997 Αιτωλοακαρνανίας Αχαΐας Ηλείας 268.540 550.659 446.689 284.146 445.520 458.965 281.068 494.903 381.289 Πηγή: ΕΟΤ Από τον ανωτέρω πίνακα φαίνεται ότι µεταξύ των ετών 1996 και 1997 υπάρχει συνολικά µείωση του αριθµού των διανυκτερεύσεων σε επίπεδο περιφέρειας, σε ποσοστό 2,5%. Ως προς τους επιµέρους νοµούς της Π Ε, εξαίρεση αποτελεί ο νοµός Αχαΐας µε αύξηση των διανυκτερεύσεων κατά περίπου 3%. Μέση ετήσια πληρότητα τουριστικών κλινών στους νοµούς της Π Ε, 1995, 1996, 1997 Νοµοί Π Ε 1995 1996 1997 Αιτωλοακαρνανίας Αχαΐας Ηλείας 35,39% 42,06% 41,21% 33,74% 39,60% 41,49% 34,71% 45,25% 39,26% Πηγή: ΕΟΤ Ως προς την µέση ετήσια πληρότητα των τουριστικών κλινών την διετία 1996-97 σε επίπεδο περιφέρειας, υπάρχει αύξηση σε ποσοστό 1,58%. Στον νοµό Αχαΐας η αύξηση της πληρότητας φθάνει το 5,65%. Αριθµός ξενοδοχειακών κλινών σε οικισµούς των νοµών της Π Ε, 1996 Αιτωλοακαρνανίας Αχαΐας Ηλείας Ναύπακτος Μεσολόγγι Αγρίνιο Αµφιλοχία Βόνιτσα 642 494 409 250 237 Πάτρα Ρίο Αίγιο Καλογριά Καλάβρυτα 2329 692 339 240 173 Ολυµπία Πύργος Κυλλήνη Καϊάφας Αρκούδι 1548 1175 1060 410 160 Σύνολο Νοµού 2927 Σύνολο Νοµού 5701 Σύνολο Νοµού 5467 Πηγή: ΞΕΕ Στον ανωτέρω πίνακα δίνονται οι πέντε πρώτοι οικισµοί των νοµών της Π Ε, ιεραρχηµένοι κατά αριθµό ξενοδοχειακών κλινών, έναντι του συνολικού αριθµού των κλινών του κάθε νοµού. Με δεδοµένο τον περίπου ίδιο αριθµό κλινών, είναι φανερή η πόλωση που επικρατεί στον νοµό Αχαΐας λόγω Πατρών, σε αντίθεση µε µία περισσότερο ισόρροπη κατανοµή των κλινών που παρατηρείται στους οικισµούς του νοµού Ηλείας. Στον νοµό Αιτωλοακαρνανίας παρατηρείται επίσης µία σχεδόν ισόρροπη κατανοµή, σε χαµηλότερο ωστόσο επίπεδο από πλευράς συνολικού

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 11 αριθµού κλινών, µεταξύ των τριών νοµών της περιφέρειας. εν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι οι υπάρχουσες φυσικογεωγραφικές ιδιοµορφίες και οι κοινωνικοοικονοµικές διαφορές µεταξύ των νοµών της Π Ε οδηγούν σε µη συγκρίσιµα τουριστικά µεγέθη κυρίως από πλευράς ποιοτικού περιεχοµένου, γεγονός που δυσχεραίνει την εξαγωγή γενικών συµπερασµάτων. Οι ποιοτικές ιδιαιτερότητες του εισερχόµενου τουρισµού στους τρεις νοµούς γίνονται περισσότερο φανερές µε τους πίνακες που ακολουθούν. Ποσοστιαία σύνθεση ξενοδοχειακών κλινών κατά τάξη, στους νοµούς της Π Ε, 1996 Τάξη Αιτωλοακαρνανίας Αχαΐας Ηλείας Α Β Γ Ε 0 37 43 18 2 25 31 36 6 2 35 14 40 5 6 Πηγή: ΞΕΕ Από τον ανωτέρω πίνακα προκύπτει ότι τα ξενοδοχεία Β και Γ τάξης που συνήθως απευθύνονται στον µαζικό τουρισµό αλλοδαπών και στον εσωτερικό τουρισµό χαµηλών εισοδηµάτων, βρίσκονται στους νοµούς Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας και Ηλείας σε ποσοστό 80%, 67% και 54%, αντίστοιχα. Επίσης, ότι ο νοµός Αιτωλοακαρνανίας προς το παρόν δεν έχει ξενοδοχεία Α τάξης ενώ αντίθετα οι ξενοδοχειακές κλίνες Α στον νοµό Ηλείας είναι το 35% του συνόλου και στον νοµό Αχαΐας το 25%. Μέση διάρκεια παραµονής σε ηµέρες αλλοδαπών τουριστών στους νοµούς της Π Ε, 1991 Αιτωλοακαρνανίας Αχαΐας Ηλείας Πρώην Γιουγκοσλαβία Τσεχία - Σλοβακία 7,05 6,53 6,25 Αυστρία Γαλλία Γερµανία 10,44 7,37 6,61 Αίγυπτος - Σουδάν Αυστρία Τουρκία Λίβανο - Συρία Βουλγαρία 5,90 Βέλγιο-Λουξ. 6,54 Νοτιαφρ. Ένωση Πηγή : ΕΟΤ 6,16 5,69 5,49 4,35 Υπενθυµίζεται ότι σήµερα στο σύνολο Ελλάδας, πρώτοι σε αφίξεις αλλοδαποί τουρίστες κατά υπηκοότητα είναι, οι γερµανοί, οι βρετανοί, οι γιουγκοσλάβοι και οι ιταλοί. Παρά τις διαρθρωτικού χαρακτήρα διαφορές µεταξύ των νοµών της Π Ε που προαναφέρθηκαν, κοινά τουριστικά χαρακτηριστικά της περιφέρειας είναι οι µεγάλες

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 12 δυνατότητες προσέλευσης εναλλακτικού τουρισµού, τα υπάρχοντα περιθώρια εµπλουτισµού της τουριστικής προσφοράς και η θετική προοπτική διεύρυνσης της τουριστικής περιόδου. 7. Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2000-06 Η φυσική µορφολογία της Π Ε εµφανίζει κατά το 70% ορεινά και ηµιορεινά εδάφη, ενώ τα πεδινά περιορίζονται στο υπόλοιπο 30%. Το εργατικό δυναµικό αντιπροσωπεύει το 7% του εθνικού συνόλου µε ευνοϊκή ωστόσο ηλιακή σύνθεση, καθώς το 60% βρίσκεται στη κατηγορία των παραγωγικών ηλικιών 15-64 ετών. Με βάση το ΑΕΠ, η Π Ε υστερεί αισθητά έναντι της υπόλοιπης χώρας. Επίσης περιλαµβάνει µερικούς από τους λιγότερο αναπτυγµένους νοµούς, έχει ελλειµµατική υποδοµή, αντιµετωπίζει εγκατάλειψη της ορεινής υπαίθρου, παρουσιάζει έντονη αποβιοµηχάνιση και όπως προαναφέρθηκε, έχει πολλούς αναξιοποίητους τουριστικούς πόρους. Πέρα από κοινωνικοοικονοµικά χαρακτηριστικά, τα χαρακτηριστικά της υπάρχουσας χωροταξικής οργάνωσης στη Π Ε συνοψίζονται στα εξής: Έντονη γραµµική ανάπτυξη κατά µήκος των παρακτίων οδικών αξόνων Ασθενείς σηµειακές αγροτικές αναπτύξεις στην ορεινή ενδοχώρα Συντριπτική υπεροχή της Πάτρας σε επίπεδο Π Ε αλλά και δυτικού διαµερίσµατος. Μικρά πληθυσµιακά µεγέθη των περισσότερων οικισµών. Η χωρική ανισοκατανοµή πληθυσµού και δραστηριοτήτων που γεωγραφικά σχηµατοποιείται ως γραµµική συγκέντρωση στις ακτές έναντι µιας ασύµµετρης διασποράς στην ενδοχώρα, ιστορικά οφείλεται στην ανοµοιογενή κοινωνικοοικονοµική ανάπτυξη της χώρας και ειδικότερα των ακραίων αγροτικών περιφερειών. Έτσι, οι αναγκαίες επιδιώξεις του χωροταξικού σχεδιασµού πρέπει κυρίως να αφορούν στην πληρότητα των υποδοµών, στην πύκνωση των προσβάσεων και στην εξασφάλιση επαρκούς δικτύωσης για κάθε οικισµό. Το Χωροταξικό Σχέδιο της Π Ε που ήδη εκπονείται µε ευθύνη του ΥΠΕΧΩ Ε εύλογα αποβλέπει στη διατύπωση προτάσεων που να αντιµετωπίζουν αποτελεσµατικά τα υπάρχοντα προβλήµατα. Στο εθνικό επίπεδο κύριος ρόλος της Π Ε είναι η µεγιστοποίηση της συµβολής της στην ισόρροπη και ταχεία κοινωνικοοικονοµική ανάπτυξη της χώρας. Παράλληλα, στο κοινοτικό επίπεδο ο ρόλος της περιφέρειας γίνεται περισσότερο λειτουργικός, καθώς αναµένεται να αποτελέσει τη πύλη διασύνδεσης µε την Ευρώπη, όπως επίσης συνδετήριο κρίκο µε τις υπόλοιπες περιοχές της Μεσογείου. Άλλωστε, τα εκτεταµένα έργα υποδοµής των µεταφορών ακριβώς αποβλέπουν στην στήριξη του διεθνούς και διασυνοριακού αυτού ρόλου ο οποίος µακροπρόθεσµα αναµένεται να ενισχυθεί. Με δεδοµένη την ευνοϊκή γεωπολιτική και γεωοικονοµική θέση της περιφέρειας, η θετική αυτή προοπτική θα είναι τελικά συνάρτηση των γενικότερων οικονοµικών εξελίξεων και της πολιτικής συγκυρίας στην ευρύτερη περιοχή.

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 13 Το συνοπτικό ΣΠΑ 2000-06 που ήδη κυκλοφόρησε και το Γ ΚΠΣ που βρίσκεται σε φάση προετοιµασίας θα προσδιορίσουν το πλαίσιο πολιτικής µε πρώτους δεσµευτικούς στόχους την αύξηση της απασχόλησης και την επίτευξη ικανοποιητικής οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής, σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο. Στον τουρισµό, η πάγια επιδίωξη για βελτίωση της ποιότητας των παρεχοµένων υπηρεσιών εξακολουθεί. Παράλληλα προβλέπεται η ενίσχυση των τουριστικών ΜΜΕ, ο εκσυγχρονισµός των ξενοδοχείων και η δηµιουργία υποδοµής για την προώθηση ειδικών µορφών τουρισµού όπως ο συνεδριακός, ο θεραπευτικός και ο πολιτιστικός, σε πιθανό συνδυασµό µε τους ΟΑ 2004. 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Στο κεφάλαιο αυτό της µελέτης, γίνεται προσπάθεια να εκτιµηθούν οι διαρθρωτικές επιπτώσεις που αναµένεται να προκαλέσει ο εισερχόµενος τουρισµός στην Π Ε ως αποτέλεσµα των προ - ολυµπιακών διοργανώσεων µε ευκαιρία τους ΟΑ 2004. Η προσέλκυση τουριστών στην Π Ε δεν εξαρτάται µόνο από την επιτυχία των διοργανώσεων που προγραµµατίζονται για την περίοδο 200-2004, αλλά επίσης από την πορεία ολοκλήρωσης των διευρωπαϊκών δικτύων µεταφορών στον χώρο της Κεντρικής Μεσογείου και στην Ελλάδα. Πρόκειται για τα γνωστά έργα υποδοµής που θα ενσωµατώσουν στον κοινοτικό κορµό τις παραµεθόριες περιφέρειες της ΕΕ και παράλληλα θα ενισχύσουν την τουριστική κίνηση σε περιοχές εκτός των καθιερωµένων τουριστικών κυκλωµάτων. Η Π Ε προς το παρόν βρίσκεται εκτός τουριστικών κυκλωµάτων. Σύµφωνα µε τα τελευταία στατιστικά στοιχεία (1997) οι διανυκτερεύσεις τουριστών σε εκατοµµύρια είναι στην Π Ε 1, 16 έναντι 53,36 στο σύνολο Ελλάδας, ενώ η µέση ετήσια πληρότητα των τουριστικών κλινών είναι 40,26% και 58,37%, αντίστοιχα. Αντίθετα στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, που επί δεκαετίες αποτελεί σηµαντικό τουριστικό προορισµό, ο αριθµός των διανυκτερεύσεων είναι 4,56 εκατοµµύρια. και η πληρότητα 66,15%. Οι ανισοκατανοµές αυτές µεταξύ οµόρων περιφερειών σηµειώνονται παρά το γεγονός ότι στην Π Ε υπάρχει πλήθος πόρων µε τη µορφή µοναδικών υγροβιότοπων και µνηµείων της κλασικής και βυζαντινής αρχαιότητας που επιτρέπουν την ανάπτυξη του φυσιογνωστικού και του πολιτιστικού τουρισµού. Ο λόγος της µέχρι σήµερα τουριστικής υστέρησης της Π Ε οφείλεται στην χαµηλή προσπελασιµότητα των περιοχών µαζικού τουρισµού και στην ελλιπή ενηµέρωση σχετικά µε τις υπάρχουσες δυνατότητες προσέλκυσης εναλλακτικών µορφών τουρισµού. Ευκαιρία προβολής και εποµένως αξιοποίησης των τουριστικών δυνατοτήτων δίνει το υπό κατάρτιση προ - ολυµπιακό πρόγραµµα, στο βαθµό που ορισµένες από τις διοργανώσεις θα πραγµατοποιηθούν στην Π Ε µε επίκεντρο στην Αρχαία

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 14 Ολυµπία. Οι διοργανώσεις αυτές, εκτός από την πρωτογενή πολιτιστική τους έλξη, µπορεί έµµεσα να λειτουργήσουν ως κινητήρια δύναµη για την ανάδειξη δυνητικών τουριστικών πόρων της ευρύτερης περιοχής. Είναι γεγονός ότι όπως η ανάληψη των ΟΑ συµβάλλει στην διεθνή προβολή της χώρας, έτσι και η Αρχαία Ολυµπία ως η πηγή του ολυµπισµού µπορεί να συµβάλλει στην προβολή και ανάπτυξη της Π Ε. Όπως είναι γνωστό, νέες επενδυτικές πρωτοβουλίες στα πλαίσια του αναπτυξιακού νόµου προωθούνται µε τις τρεις ΠΟΤΑ που έχουν χωροθετηθεί κατά µήκος των ακτών της δυτικής Ελλάδας, ως αποτέλεσµα του οικονοµικού ενδιαφέροντος των επικείµενων ΟΑ αλλά και λόγω των σηµείων κορεσµού που εµφανίζουν πολλοί τουριστικοί προορισµοί στις νησιωτικές περιφέρειες της χώρας. Οι επενδύσεις αυτές θα ενισχύσουν τον τουρισµό των παραθαλάσσιων θερινών διακοπών και θα προσελκύσουν µη εποχικό τουρισµό για θαλασσοθεραπεία, συνέδρια και αθλητισµό. Οι προσφερόµενες τουριστικές µορφές σε σχέση µε την αυξηµένη ποιοτική ζήτηση που αναµένεται, είναι ο πολιτιστικός τουρισµός µε πόλους έλξης τις αρχαιότητες και ο φυσιογνωστικός τουρισµός µε ανάλογους πόλους τους υγροβιότοπους της περιοχής. Άλλες εναλλακτικές µορφές τουρισµού µε προοπτική ανάπτυξης είναι ο τουρισµός πόλεως στα αστικά κέντρα και στους παραδοσιακούς οικισµούς, όπως επίσης ο θαλάσσιος τουρισµός. Ο µαζικός τουρισµός θα εξακολουθήσει να συγκεντρώνεται κατά µήκος των παράκτιων οδικών αξόνων επί του Ιονίου Πελάγους και στα παράλια του Πατραϊκού και του Κορινθιακού Κόλπου. Η γεωγραφική κατανοµή της πρόσθετης τουριστικής κίνησης λόγω των προ - ολυµπιακών διοργανώσεων, εκτός από τα µνηµεία και τους αρχαιολογικούς χώρους µπορεί να διαχυθεί και προς την ορεινή ενδοχώρα. Προϋπόθεση είναι η έγκαιρη προβολή και η εξασφαλισµένη προσπελασιµότητα των τουριστικών πόρων που βρίσκονται στην περιοχή. Τέλος σηµειώνεται ότι υπάρχουν τουριστικές µορφές άµεσα εξαρτηµένες από την υποδοµή των µεταφορών που στην Π Ε αποτελούν αναπτυξιακή επιλογή σε προτεραιότητα. Πρόκειται για περιηγητικό τουρισµό µε αυτοκινούµενο τροχόσπιτο ή για µικτό, θαλάσσιο - χερσαίο, τουρισµό µε φέρρυ - κρουαζιερόπλοιο. Υπάρχουν ποικίλοι παράγοντες που συνθέτουν την σηµερινή ευνοϊκή συγκυρία για την Π Ε και του ταυτόχρονα επιτρέπουν την πρόβλεψη για ουσιαστικά αναπτυξιακά οφέλη σε επίπεδο περιφέρειας, µε ευκαιρία τους ΟΑ 2004. Πρόκειται για τα µεγάλα έργα υποδοµής των µεταφορών, όπως επίσης για την ποιότητα του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος που χαρακτηρίζει την περιοχή. Είναι βέβαιο ότι οι παράγοντες αυτοί θα ενισχύσουν την υπάρχουσα τουριστική κίνηση και µακροπρόθεσµα θα προσελκύσουν νέα, ενώ το διαρθρωτικό αποτέλεσµα για την Π Ε προβλέπεται θετικό.

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 15 9. Βιβλιογραφία E. Dekker, R. Hendrikx, B. Pluijmers The Olympic Games Olympia - Athens - Katakolon Delft, April 1982 ( ιπλωµατική εργασία στο Πολυτεχνείο του Delff, Τµήµα Αρχιτεκτονικής) Ελληνική ηµοκρατία ιυπουργική Οµάδα Σχεδιασµού Αναπτυξιακού Προγράµµατος 2000-06. Συνοπτικό Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000-06 1η Προσωρινή έκθεση Αύγουστος, 1998, Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) Περιφερειακή ανάπτυξη της Ελλάδος και τουρισµός Αθήνα, 1998 Ismeri Europa Development prospects of the central Mediterranean regions (Mezzogiarno - Greece). Final report, 1994 «Η Καθηµερινή» Μνηµεία της Αιτωλοακαρνανίας «Επτά Ηµέρες», 27-9-98 Ρ. Καλοκάρδου, Κ. Κραντονέλλης ιαµονή επισκεπτών - τουριστών Επιτροπή ιεκδίκησης ΟΑ «Αθήνα 2004» Αθήνα, Αύγουστος 1997. Κ. Κραντονέλλης Η περιβαλλοντική διάσταση του τουρισµού των µεγάλων διοργανώσεων Ενηµερωτικό ελτίο ΤΕΕ, 20/6/1994. Ε. Pisani Η τρι-ηπειρωτική Μεσόγειος: Προβληµατισµός πάνω σε έναν προβληµατικό χώρο «Ευρωπαϊκή Έκφραση», 1998

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση ΣΤ - 16 Μ. Πολυδωρίδη Επιπτώσεις στη υτική Ελλάδα από την πιθανή µόνιµη τέλεση των Ολυµπιακών Αγώνων στην Ολυµπία. Πανεπιστήµιο Πατρών, Έδρα Αστικού Σχεδιασµού Πάτρα, 1981. ΤΕΕ Πολιτιστική Ολυµπιάδα στην εποχή της παγκοσµιοποίησης (Πρακτικά ηµερίδας) Αθήνα, 3/6/1998 Α. Τρίτσης Ο αντίλογος για τους Ολυµπιακούς Αγώνες Βήµα, 20/2/1980. Υπουργείο Προεδρίας Κυβερνήσεως, Γ.Γ. Αθλητισµού - ΕΟΤ Πρόταση Ολυµπιακών Εγκαταστάσεων Αθήνα, 1980. «Φίλων» Ο.Ε., Τεχνική Εταιρεία Μελετών Χωρικές επιπτώσεις των κοινοτικών προγραµµάτων και πολιτικών στην Περιφέρεια υτ. Ελλάδας. ΥΠΕΧΩ Ε, 1997.