Πηπρηαθή εξγαζία. Γηεξεύλεζε ηεο πξνζαξκνγήο ζην ζρνιείν ησλ κεηαλαζηώλ καζεηώλ από ηε Βόξεηα Ήπεηξν Αιβαλίαο

ΥΑΡΟΚΟΠΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ Σκήκα Οηθηαθήο Οηθνλνκίαο θαη Οηθνινγίαο Πηπρηαθή εξγαζία Γηεξεύλεζε ηεο πξνζαξκνγήο ζην ζρνιείν ησλ κεηαλαζηώλ καζεηώλ από ηε Βόξεηα Ήπεηξν Αιβαλίαο ηεο Κφια Μαξίαο-Δκαλνπέιαο Αζήλα, Ηνχληνο 2011

Ηδηαίηεξεο επραξηζηίεο ζηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα ηεο παξνχζαο πηπρηαθήο εξγαζίαο, θπξία Αλησλνπνχινπ Αηθαηεξίλε γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηεο, ζηελ νηθνγέλεηά κνπ θαη ηνπο θίινπο κνπ, Κάιιε Δπκνξθία θαη Γειαζάθε Βαζίιεην γηα ηελ ςπρηθή ηνπο ππνζηήξημε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο.

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ...3 Πεξίιεςε...4 Abstract...5 ΔΗΑΓΩΓΖ...6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 : Μεηαλάζηεπζε ζηελ Διιάδα...7 1.1. Έλλνηα θαη ρξνληθφ... 7 1.2. Πξνζαξκνγή θαη δηάθνξεο απφςεηο... 8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Πξνζαξκνγή κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ειιεληθφ ζρνιείν... 10 2.1 Σν ζρνιηθφ πεξηβάιινλ... 11 2.2 Ζ νηθνγέλεηα... 13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 :Δθπαηδεπηηθά κνληέια ελζσκάησζεο κεηαλαζηψλ... 16 3.1. Σν αθνκνησηηθφ κνληέιν... 16 3.2. Σν κνληέιν ηεο ελζσκάησζεο-έληαμεο... 16 3.3.Σν πνιππνιηηηζκηθφ κνληέιν... 17 3.4. Σν αληηξαηζηζηηθφ κνληέιν... 17 3.5.Γηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε... 18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4. Θεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ειιεληθφ ζρνιείν... 19 4.1. Σάμεηο ππνδνρήο... 19 4.2. Φξνληηζηεξηαθά καζήκαηα... 20 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 : Πξνηάζεηο γηα ηελ θαιχηεξε πξνζαξκνγή κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ειιεληθφ ζρνιείν... 22 5.1. Δθπαηδεπηηθά επηκνξθσηηθά πξνγξάκκαηα... 23 5.2. Πξνγξάκκαηα ελζάξξπλζεο ηνπ καζεηή... 25 5.3. Πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο γνληψλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ... 26 5.4 θνπφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο... 27 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: Μέζνδνο... 28 6.1. πκκεηέρνληεο... 28 6.2. Δξεπλεηηθά εξγαιεία... 28 6.3. Γηαδηθαζία... 29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: Απνηειέζκαηα... 31 1

7.1. Απνηειέζκαηα εξσηεκαηνινγίσλ... 31 7.2. Απνηειέζκαηα ζπλεληεχμεσλ... 39 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8: ρνιηαζκφο απνηειεζκάησλ-ζπκπεξάζκαηα... 41 ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 44 ΞΔΝΟΓΛΩΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 45 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η... 47 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ... 58 2

ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΥΙΕ Β.Ζ. Βφξεηα Ήπεηξνο ΦΔΚ Φχιιν Δθεκεξίδαο ηεο Κπβέξλεζεο Ν. Νφκνο ζ: ειίδα Σ.Τ. Σάμε Τπνδνρήο Φ.Σ. Φξνληηζηεξηαθφ Σκήκα ΟΔΠΔΚ Οξγαληζκφο Δπηκφξθσζεο Δθπαηδεπηηθψλ 3

Περύληψη Ζ έξεπλα έρεη δείμεη φηη ε πιεηνςεθία ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ αληηκεηψπηδε πξνβιήκαηα θαηά ηελ παξαθνινχζεζή ηνπο ζην ζρνιείν (Unisef,2001) Ζ παξνχζα εξγαζία αζρνιείηαη κε ηηο δπζθνιίεο ζηελ πξνζαξκνγή ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ απφ ηε Βφξεηα Ήπεηξν Αιβαλίαο, ζην ειιεληθφ ζρνιείν. ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ 15 γεγελείο καζεηέο θαη 15 κεηαλάζηεο απφ ηε Β.Ζ. Αιβαλίαο, καδί κε ηνπο γνλείο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνπο. Οη ζπκκεηέρνληεο απάληεζαλ ζην εξσηεκαηνιφγην δπλαηνηήησλ θαη δπζθνιηψλ (SDQ-Hel). (Goodman, 1997, Μπίκπνπ-Νάθνπ, ηνγηαλλίδνπ, Κηνζένγινπ & Παπαγεσξγίνπ, 2002). Σν ζπγθεθξηκέλν εξσηεκαηνιφγην πεξηειάκβαλε 25 πξνηάζεηο νη νπνίεο αμηνινγνχζαλ δπλαηφηεηεο θαη δπζθνιίεο ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ παηδηψλ θαη εθήβσλ θαη ρσξίδνληαλ ζε πέληε θιίκαθεο: δπζθνιία ζηελ πξνζνρή, ζπλαηζζεκαηηθά πξνβιήκαηα, πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο-δηαγσγήο, πξνβιήκαηα ζηε ζρέζε κε ζπλνκειίθνπο θαη πξν-θνηλσληθέο δεμηόηεηεο-επηζπκεηή ζεηηθή θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά (ε ηάζε ηνπ αηφκνπ λα πξνζθέξεη ζην ζπλάλζξσπφ ηνπ). Δπηπιένλ νη εξσηεζέληεο έδσζαλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηνπο ιφγνπο πνπ νη καζεηέο παξαθνινπζνχλ ηδηαίηεξα/θξνληηζηεξηαθά καζήκαηα. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ πσο ηφζν νη Έιιελεο γνλείο φζν θαη νη κεηαλάζηεο απφ ηε Β.Ζ. Αιβαλίαο αλεζπρνχλ γηα ηηο δπζθνιίεο ησλ παηδηψλ ηνπο, δπζθνιίεο πνπ θαη ηα ίδηα ηα παηδηά παξαδέρνληαη φηη ππάξρνπλ. Ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ φκσο, είλαη ην γεγνλφο φηη ελψ νη κεηαλάζηεο καζεηέο πηζηεχνπλ πσο έρνπλ πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο απφ ηνπο γεγελείο ζπκκαζεηέο ηνπο, ζε κεξηθνχο ηνκείο νη κεηαλάζηεο γνλείο εθθξάδνπλ ηελ αληίζεηε άπνςε, ζε αληίζεζε πάιη κε ηνπο Έιιελεο γνλείο πνπ πηζηεχνπλ πσο θαη ηα δηθά ηνπο παηδηά αληηκεησπίδνπλ ηηο ίδηεο δπζθνιίεο. Σα απνηειέζκαηα έρνπλ ζεκαληηθέο θνηλσληθέο, εθπαηδεπηηθέο θαη ςπρνινγηθέο επηπηψζεηο. 4

Abstract Research has shown that the majority of immigrant students face problems in monitoring the school (Unisef, 2001). This paper deals with difficulties in adaptation of immigrant pupils from Northern Epirus of Albania at the Greek school. The survey involved 15 indigenous students and 15 immigrants from V.I. Albania, along with their parents and teachers. The participants answered a questionnaire of opportunities and difficulties (SDQ- Hel). (Goodman, 1997, Bibi-Nakos, Stogiannidou, Kiosseoglou & Papageorgiou, 2002). This questionnaire included 25 proposals evaluated opportunities and difficulties in the behavior of children and adolescents and were divided into five scales: difficulty in attention, emotional problems, behavioral problems, conduct, relationship problems with peers and pro-social skills-desired positive social behavior (the tendency of individuals to offer to fellow man). In addition, respondents provided information on the reasons students attend special / remedial courses. The results showed that both the Greek parents and immigrants from V.I. Albania worried about the difficulties of their children, difficulties the children themselves admit that they exist. Importantly, however, is that while students believe that immigrants have more difficulties than their native peers in some areas, immigrant parents expressed the opposite view, again in contrast to Greek parents who believe that their children face the same difficulties. The results have important social, educational and psychological effects. 5

ΕΙΑΓΩΓΗ Ζ δεθαεηία ηνπ 1990 έθεξε πνιιέο αιιαγέο ζην πιεζπζκηαθφ ράξηε ηεο Διιάδαο θαζψο έλα κεγάιν θχκα κεηαλαζηψλ θπξίσο νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ εγθαηαζηάζεθε ζε απηήλ έρνληαο απψηεξν ζηφρν ηελ εμαζθάιηζε εξγαζίαο θαη θαιχηεξεο πνηφηεηαο δσή. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ κεηαλαζηψλ πνπ δέρηεθε ε Διιάδα πξνέξρεηαη απφ ηελ Αιβαλία. Ζ παξνχζα εξγαζία εμεηάδεη θπξίσο ηηο δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο πνπ έρνπλ νη νκνγελείο καζεηέο απφ ηε Β.Ζ. ηεο Αιβαλίαο. ην ζεσξεηηθφ κέξνο αλαθέξνληαη νη ιφγνη θαη ηα αίηηα πνπ δεκηνπξγνχλ δπζθνιίεο ζηελ έληαμε θαη ηελ νκαιή πξνζαξκνγή ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ειιεληθφ ζρνιείν. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην πξψην θεθάιαην δίδνληαη δηάθνξεο απφςεηο ζρεηηθά κε ηελ πξνζαξκνγή ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ζρνιείν, ζην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχνληαη νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πξνζαξκνγή ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ζρνιείν ( νη ιφγνη απηνί εζηηάδνληαη θπξίσο ζε παξάγνληεο ζρνιηθνχο θαη νηθνγελεηαθνχο), ζην ηξίην θεθάιαην γίλεηαη ζχληνκε αλαθνξά ζηελ εθαξκνγή ησλ εθάζηνηε εθπαηδεπηηθψλ κνληέισλ, ζην ηέηαξην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ αθνξά ηνπο κεηαλάζηεο ζηε ρψξα ππνδνρήο θαη ζην ζρνιείν θαη ζην πέκπην θεθάιαην δίδνληαη πξνηάζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο, πνπ έρνπλ λα θάλνπλ θπξίσο κε ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηελ ελζάξξπλζε ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ θαη ηελ εθπαίδεπζε ησλ κεηαλαζηψλ γνληψλ. ην πξαθηηθφ κέξνο δηνξγαλψζεθε έξεπλα ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ γεγελείο θαη κεηαλάζηεο καζεηέο απφ ηε Β. Ήπεηξν Αιβαλίαο, νη γνλείο ηνπο θαη νη εθπαηδεπηηθνί ηνπο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο νδήγεζαλ ζην ζπκπέξαζκα πσο νη κεηαλάζηεο καζεηέο αληηκεησπίδνπλ πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο απφ ηνπο γεγελείο καζεηέο θαη ζηελ αλάγθε γηα πεξαηηέξσ έξεπλα ζρεηηθά κε ηελ πξνζαξκνγή ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ζρνιείν. 6

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 : Μετανϊςτευςη ςτην Ελλϊδα Μεηά ην 1990 απμήζεθε θαηά πνιχ ε είζνδνο κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζηα ζρνιεία. Μηα εθδνρή ζχκθσλα κε ηελ νπνία απμήζεθε ζηα δεκφζηα γπκλάζηα θαη ιχθεηα ν αιινδαπφο πιεζπζκφο, παξνπζηάδεη ν Baldwin-Edwards (2004,ζ:36) φπνπ απφ 14,000 κεηαλάζηεο καζεηέο, ην 1995/6 απμήζεθαλ ζε 52,000 καζεηέο ην 2002/2003. Απφ ηνπο 14,000 καζεηέο νη 10.000 πεξίπνπ ήηαλ ειιεληθήο θαηαγσγήο θαη πξνζηέζεθαλ άιινη 8.000 νκνγελείο κέρξη ην 2002/3. Σέινο, παξαηεξήζεθε ξαγδαία αχμεζε ζηα παηδηά ησλ Αιβαλψλ πνπ έθηαζαλ ηηο 63.000 καζεηέο (καδί κε ηνπο νκνγελείο) ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. 1.1. Έννοια και χρονικό χκθσλα κε ηνπο Λακπξηαλίδε θαη Υαηδεπξνθνπίνπ (2003) «ε κεηαλάζηεπζε έρεη έλαλ εθκεηαιιεπηηθό ραξαθηήξα». Απηφ εμεγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη «ε ρώξα ππνδνρήο εθκεηαιιεύεηαη εξγαηηθό δπλακηθό γηα ηελ παξαγσγή ηνπ νπνίνπ δελ έρεη πιεξώζεη, νύηε ζα πιεξώζεη γηα ηε ζπληήξεζή ηνπ όηαλ πάςεη πηα λα ζπκκεηέρεη ζηε παξαγσγηθή δηαδηθαζία» (ζ:94). ε θάζε ρψξα ππνδνρήο ε κεηαλάζηεπζε θέξλεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο αιιά θαη νθέιε. Ωο φθεινο ραξαθηεξίδεηαη θαη ε παξαπάλσ αλαθνξά θαζψο επίζεο θαη ην γεγνλφο φηη νη κεηαλάζηεο εξγάδνληαη ζε δνπιεηέο πνπ νη πεξηζζφηεξνη γεγελείο δελ επηζπκνχλ λα εξγαζηνχλ φπσο είλαη αλζπγηεηλέο, ζθιεξέο ρεηξνλαθηηθέο εξγαζίεο ζηελ νηθνδνκή ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα θαη ζηελ θαζαξηφηεηα. Απηέο νη «θαθνπιεξσκέλεο δνπιεηέο», ζχκθσλα κε ηνπο Λακπξηαλίδε θαη Υαηδεπξνθνπίνπ (2003), πξηκνδφηεζαλ ηελ ειιεληθή νηθνλνκία δηφηη κε ηελ αχμεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ δηεπξχλζεθε ε ειιεληθή αγνξά. ε απηφ ζπληέιεζε θαη ην γεγνλφο φηη παξφιν πνπ αξθεηνί κεηαλάζηεο έζηειλαλ θαη ζηέιλνπλ αθφκα έλα κέξνο ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο ζηελ παηξίδα ηνπο ζε ρξήκα, δελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ ζηέιλνπλ θαη νηθηαθφ εμνπιηζκφ αγνξαζκέλν απφ ηελ ειιεληθή αγνξά. Δπηπιένλ, δαπαλνχλ θαη αξθεηά ρξήκαηα γηα ηελ παξακνλή ηνπο ζηε ρψξα ππνδνρήο, φπσο έμνδα γηα βαζηθέο αλάγθεο θαη ζηέγαζε, βνεζψληαο έηζη ζηελ αλαθχθισζε θαη ηε ξνή ηνπ ρξήκαηνο ζηελ αγνξά. 7

Παξφια απηά νη ζρέζεηο θαη νη απφςεηο ηεο θνηλσλίαο γηα ηνπο κεηαλάζηεο δελ είλαη μεθάζαξε, αθνχ ζπλππάξρνπλ θαη ζπγθξνχνληαη παξάιιεια απφςεηο πνιχ ζεηηθέο θαη πνιχ αξλεηηθέο. χκθσλα κε ην Ν. 1975/91αλαγλσξίδεηαη ζηνπο κεηαλάζηεο ην δηθαίσκα επαλέλσζεο ηεο νηθνγέλεηαο. χκθσλα κε απηφ, νη κεηαλάζηξηεο ζχδπγνη θαη κεηέξεο κπνξνχλ λα εηζέιζνπλ ζηε ρψξα ππνδνρήο εμαξηψκελεο βέβαηα απφ ηνπο άλδξεο ζπδχγνπο ηνπο. Ζ εμάξηεζε φκσο απηή νδεγεί ζε αληζφηεηα ησλ θχισλ κεηαμχ κεηαλαζηψλ, θαζψο θαη ζε δηάθξηζε πξνο ηηο γπλαίθεο κεηαλάζηξηεο. Ζ έιιεηςε αδείαο παξακνλήο θαη εξγαζίαο ηηο νδεγεί ζηε καχξε εξγαζία(νηθηαθέο βνεζνί, εξγαζίεο ζηα ρσξάθηα) ελψ παξάιιεια ηνπο ζηεξεί ην δηθαίσκα ζε πξφζβαζε παξνρψλ θνηλσληθήο πξφλνηαο. 1.2. Προςαρμογό και διϊφορεσ απόψεισ χκθσλα κε ηνλ Baldwin-Edwards (2004, ζ:5) «νη κεηαλάζηεο πξνζαξκόδνληαη κε επηηπρία ζηηο ρώξεο ππνδνρήο νη νπνίεο έρνπλ κεγάιν βαζκό έληαμεο-θνηλσληθήο ζπλνρήο». Οη ρψξεο απηέο, είλαη εθείλεο νη ρψξεο πνπ επηηπγράλνπλ ηελ ελζσκάησζή ηνπο ζηελ θνηλσλία κε ηε λνκηκνπνίεζε ηεο πνιηηηζκηθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηνλ πνιηηηζκφ ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Δίλαη πνιχ δχζθνιν λα νξίζνπκε ηνλ φξν έληαμε θαζψο απνηειείηαη απφ δηαθνξεηηθά είδε θαη ηχπνπο. Παξφια απηά ν Baldwin-Edwards, (2004) αλαθεξφκελνο ζηνλ Verneula θαη ζηα επηρεηξήκαηα ηνπ Portes θαη άιισλ, γξάθεη γηα ηηο κεζφδνπο έληαμεο ησλ δηαθνξεηηθψλ κεηαλαζηεπηηθψλ θπιψλ κέζα ζε κηα θνηλσλία, νη νπνίεο είλαη, Η θιαζζηθή αθνκνίσζε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη κεηαλάζηεο πξνζαξκφδνληαη ζηε ρψξα ππνδνρήο, κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη ησλ γελεψλ θαζψο πηνζεηνχλ ηε ζηάζε δσήο ησλ γεγελψλ κέρξη ηελ πιήξε αθνκνίσζε ηνπο. ρεκαηηζκόο κηαο ρακειόηεξνπ επηπέδνπ ηάμεο, φπνπ νπζηαζηηθά δελ θαίλεηαη θακία νπζηψδεο εμέιημε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ νκάδσλ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ηφζν ζε επίπεδν απαζρφιεζεο φζν θαη θνηλσληθφ ππφβαζξν θαη κφξθσζε. Αληηζέησο κέλνπλ ζηάζηκνη ζηνλ αξρηθφ ηξφπν δσήο ηνπο αξλνχκελνη λα ηνλ αιιάμνπλ. Έληαμε κέζσ Δζληθώλ Κνηλνηήησλ, θαηά ηελ νπνία αλ θαη θαηλνκεληθά ε νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε είλαη πάξα πνιχ θαιή, ζηελ νπζία πξαγκαηνπνηείηε 8

κφλν νηθνλνκηθή έληαμε θαη φρη θνηλσληθή δηφηη δελ αθνινπζνχλ ηνλ θνηλσληθφ ξπζκφ. Δπίζεο ν ίδηνο αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά φηη «ε έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ είλαη έλα πεξίπινθν θαηλόκελν πνπ εθδειώλεηε γηα κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα, έρεη πνιιαπινύο πξσηαγσληζηέο θαη πνιιαπιέο κεηαβιεηέο». Γηα ην ιφγν απηφ πξνηείλεη ηξία ζηάδηα έληαμεο, ην ηάδην 1:ζηέγε θαη απαζρόιεζε, ζην νπνίν εκπεξηέρεηε ε λφκηκε δηακνλή, εξγαζία θαη ζηέγαζε. Σν ηάδην 2: πνπ αθνξά ηελ νκαδνπνίεζε ησλ νηθνγελεηώλ θαη εγθαηάζηαζε, πνπ πεξηιακβάλεη ηελ παηδεία, ηελ πγεία, θνηλσληθέο ππεξεζίεο θαη ηελ θνηλσληθή έληαμε. Σέινο, ην ηάδην 3:ζρεκαηηζκό εζληθώλ θνηλνηήησλ ή αθνκνίσζε, πνπ απνηειείηαη απφ ηελ θηήζε ηζαγέλεηαο, ηε ζπκκεηνρή ζην θξάηνο σο πνιίηεο θαη ηελ αλεθηηθφηεηα ηνπ δηαθνξεηηθνχ. ε έξεπλα ηεο UNISEF (2001), ην 51,8% ησλ γνληψλ ησλ γεγελψλ καζεηψλ δειψλεη αλήζπρν κε ηελ παξνπζία ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ ειιεληθή θνηλσλία θαη ην 62,3% ζέιεη λα θχγνπλ νη παξάλνκνη κεηαλάζηεο, ελψ κφιηο ην 17% πηζηεχεη φηη πξέπεη λα έρνπλ νη κεηαλάζηεο θαη νη γεγελείο ηα ίδηα δηθαηψκαηα. Απνηειέζκαηα ηεο MRB ζηνλ Baldwin-Edwards, (2004) δείρλνπλ φηη νη ελήιηθεο κεηαλάζηεο καζαίλνπλ λα κηινχλ ειιεληθά κέζα απφ ηελ επηθνηλσλία πνπ έρνπλ κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο ζην ρψξν εξγαζίαο ηνπο θαηά 69%,θαζψο θαη κέζσ ηεο ηειεφξαζεο θαηά 50%. Γελ απνθιείεηαη βέβαηα λα ηνπο καζαίλνπλ θαη ηα ίδηα ηα παηδηά ηνπο θαζψο γλσξίδνπλ ζαθψο θαιχηεξα ηελ ειιεληθή. Δπίζεο, θαηά ηνλ Baldwin-Edwards, (2004) ε κεηαλαζηεπηηθή θπιή πνπ αθνκνηψλεηαη γξεγνξφηεξα ζηελ Διιάδα είλαη νη Αιβαλνί θαζψο νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο έρνπλ βαπηηζηεί θαη έρνπλ βαπηίζεη θαη ηα παηδηά ηνπο ζηελ νξζφδνμε εθθιεζία, πηνζεηνχλ ειιεληθά νλφκαηα παληξεχνληαη κε ζξεζθεπηηθφ γάκν θαη ζπκκεηέρνπλ ζηα ήζε θαη έζηκα ηεο ρψξαο. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ νη φξνη «θνηλσληθή κάζεζε» θαη «θνηλσληθνγλσζηηθή κάζεζε» πνπ αλαθέξεη ν Bandura ζηνλ Κνπιατδε (2007). χκθσλα κε απηήλ, ην άηνκν κέζσ ηεο παξαηήξεζεο θαη ηεο κίκεζεο, πηνζεηεί ηειηθά, ζπλεηδεηά ή αζπλείδεηα, ηε ζπκπεξηθνξά ησλ άιισλ αλζξψπσλ- πξνηχπσλ. πλέπεηα απηήο ηεο ζπκπεξηθνξάο είλαη «ε δεκηνπξγία ηεο πξνϋπόζεζεο γηα απηό-θαζνδήγεζε, απηό-ελίζρπζε, θαη απηό- έιεγρν ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ». 9

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2: Προςαρμογό μεταναςτών μαθητών ςτο ελληνικό ςχολεύο χκθσλα κε έξεπλα ηνπ Cummins (φπσο αλαθέξεηαη ζην Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ, 2003) ζρεηηθά κε ηε γισζζηθή αλάπηπμε ηνπ κεηαλάζηε καζεηή, ε ειηθία ζηελ νπνία βξίζθεηαη ην παηδί θαηά ηε κεηαλάζηεπζή ηνπ ζηε ρψξα ππνδνρήο επεξεάδεη ηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Σα ζπκπεξάζκαηά ηνπ νδεγνχλ ζηε απνδνρή ηεο άπνςεο πσο φζν κηθξφηεξε είλαη ε ειηθία ηνπ κεηαλάζηε, ηφζν επθνιφηεξε είλαη ε απφθηεζε ηεο γλψζεο ηεο δεχηεξεο γιψζζαο. Δηδηθφηεξα νη παιηλλνζηνχληεο καζεηέο παξφιν πνπ θαηαθέξλνπλ λα κάζνπλ κε γξήγνξνπο ξπζκνχο ηελ ειιεληθή γιψζζα ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν, παξνπζηάδνπλ σζηφζν δπζθνιίεο ζηε γξαπηή έθθξαζε θαη ζηελ θαηαλφεζε. Οη καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ κπνξεί λα παξνπζηάδεη έλαο καζεηήο, φπσο αλαθέξεη ε Μαξηδάθε-Καζζσηάθε (2005), δελ πξνέξρνληαη κφλν απφ ηηο αδπλακίεο ζηε γλσζηηθή δηαδηθαζία, αιιά κπνξεί λα νθείινληαη ζηελ επηξξνή πνπ αζθνχλ ζρνιηθνί, θνηλσληθνί, θαη νηθνγελεηαθνί παξάγνληεο απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ καζεηή ή αθφκα θαη εκπεηξίεο ηνπ καζεηή. χκθσλα κε έξεπλα ηεο Kristen (2000) ζρεηηθά κε ηνπο κεηαλάζηεο καζεηέο ζηε Γεξκαλία, δπν είλαη νη βαζηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επίδνζε ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ζρνιείν. Αξρηθά, είλαη ν παξάγνληαο νηθνγέλεηα θαη ε πξφζβαζε πνπ έρεη ζε ζέκαηα ζρνιηθψλ, πνιηηηζκηθψλ θαη θνηλσληθψλ πφξσλ πνπ κπνξνχλ λα εθκεηαιιεπηνχλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο εθπαίδεπζεο ζην ζρνιείν. Πέξαλ απφ απηφ, κεγάιε ζεκαζία έρεη θαη ην θεθάιαην πνπ είλαη δηαηεζεηκέλε ε νηθνγέλεηα λα μνδέςεη γηα ηε κάζεζε ησλ παηδηψλ ηνπο, δίλνληάο ηνπο ηηο αλάινγεο επθαηξίεο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ζεηηθά ηελ επίδνζή ηνπο. Ζ δεχηεξε νκάδα παξαγφλησλ αθνξά ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ ην νπνίν κπνξεί λα έρεη επίζεο επηπηψζεηο ζηελ εθπαηδεπηηθή επηηπρία ησλ καζεηψλ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε πνιηηηθή ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη κεηαλάζηεο καζεηέο θαηαηάζζνληαη ζε ρακειφηεξεο γηα ηελ ειηθία ηνπο ηάμεηο (θνχξηνπ, Βξαηζάιε & Γθφβαξεο, 2004). Απνηέιεζκα απηήο ηεο πνιηηηθήο είλαη ηα παηδηά απηά λα κε κπνξνχλ λα 10

θάλνπλ εχθνια θηιίεο κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, ιφγν ειηθηαθήο δηαθνξάο, απνζαξξχλνληάο ηνπο απφ ηελ επηηπρία ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ αχμεζε ηεο ζρνιηθήο ηνπο επίδνζεο ή αθφκα θαη ηε ζηαδηαθή απνκάθξπλζή ηνπο απφ ην ζρνιείν. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο πσο νη βαζηθφηεξνη ιφγνη πνπ νη κεηαλάζηεο καζεηέο εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν, είλαη δηφηη νη νηθνγέλεηέο ηνπο αληηκεησπίδνληαο νηθνλνκηθέο δπζθνιίεο ηνπο σζνχλ ζηελ εξγαζία, επεηδή ε δηδαθηέα χιε θαη ε γιψζζα πνπ θαινχληαη λα κάζνπλ είλαη πνιχ δχζθνιε γηα απηνχο θπξίσο ιφγν έιιεηςεο γλψζεο ηεο γιψζζαο. Απηφ ηειηθά νδεγεί ζηελ έιιεηςε αθφκα θαη ηνπ απνιπηήξηνπ ηνπ γπκλαζίνπ. 2.1 Σο ςχολικό περιβϊλλον Οη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην πνιηηηζκηθφ θαη θνηλσληθφ ηνκέα κηαο ρψξαο ζχκθσλα κε ηνλ ηφγην (2007), κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ πξνζσπηθή ηαπηφηεηα πνπ αλαπηχζζεη έλα άηνκν. Απηφ βέβαηα αθνξά ηφζν ηε ρψξα πξνέιεπζεο φζν θαη ηε ρψξα ππνδνρήο, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα κεηαλάζηε. χκθσλα κε ηνπο θνχξηνπ θαη ζπλ (2004), ε κάζεζε είλαη κηα δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ην «δηδαζθόκελν αληηθείκελν ζα πξέπεη λα ζηεξηρζεί ζε ζηνηρεία γλώζεηο νηθείεο ζην καζεηή». Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ν θάζε καζεηήο είλαη μερσξηζηή νληφηεηα θαη κφλνλ αλ ιεθζεί ππφςε έηζη ζα πξαγκαηνπνηεζεί θαη ε κεηάβαζε ηεο γλψζεο ζε απηφλ. Ηδηαίηεξα ζηελ πεξίπησζε ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ πνπ δε κηινχλ θαιά ηε γιψζζα ηεο ρψξαο ππνδνρήο, ιφγν ηνπ φηη πνιιέο θνξέο δε ηνπο δίδεηε ε επθαηξία λα ηα δηδαρζνχλ ζηε γιψζζα πνπ κηινχλ πεξηζζφηεξν θαη θαηαιαβαίλνπλ θαιχηεξα. πλεπψο, απηφ ηνπο νδεγεί ζηελ αδπλακία θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο, ζηε θαζπζηέξεζε ή αθφκα θαη απφξξηςε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Ο ρψξνο ηνπ ζρνιείνπ, παίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πξνζαξκνγή ηνπ κεηαλάζηε καζεηή. ην ρψξν απηφ καζαίλνπλ θαιχηεξα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηνλψλεηαη ε απηνπεπνίζεζή ηνπο κέζσ ησλ ζρέζεσλ πνπ ζπλάπηνπλ κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο ζην παηρλίδη θαη ζην δηάιεηκκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, νη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηε ζρνιηθή αίζνπζα ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο εκπεηξίεο πνπ θνπβαιάεη ν κεηαλάζηεο καζεηήο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηε δηακφξθσζε ηεο ηαπηφηεηάο ηνπ. Δπηπιένλ κπνξεί λα επεξεαζηεί θαη 11

απφ ηηο αλεζπρίεο πνπ έρεη επεηδή ίζσο γηα πξψηε θνξά αηζζάλεηαη πσο αλήθεη ζε κηα κεηνλφηεηα. Οη ζπλζήθεο απηέο πεξηιακβάλνπλ ηφζν ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηηθνχ θνηλνχ ζε κηα αίζνπζα δηδαζθαιίαο φζν θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ δαζθάινπ απέλαληη ζην κεηαλάζηε καζεηή αιιά θαη ζηνπο γεγελείο. ζσλ αθνξά ην ζρνιείν, έρεη παξαηεξεζεί ζχκθσλα κε ηε Kristen (2000), ζηηο ηάμεηο πνπ πεξηιακβάλνπλ κεγάιν αξηζκφ μελφγισζζσλ καζεηψλ, νη εθπαηδεπηηθνί ζέηνπλ σο πξσηαξρηθφ ζηφρν ηνπο, ηελ εθκάζεζε θαη επεμεξγαζία ηεο γιψζζαο, πξάγκα πνπ εκπνδίδεη ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ησλ γεγελψλ. Αληηζέησο, ζε ηάμεηο πνπ έρνπλ κηθξφ πνζνζηφ κεηαλαζηψλ αιιφθσλσλ καζεηψλ παξαηεξείηε επηηάρπλζε ηεο καζεηηθήο πξνφδνπ. ε έξεπλα ηεο Κάπα Research πνπ έγηλε ην 2006 γηα ινγαξηαζκφ ηεο UNISEF, νη πεξηζζφηεξεο δηαθξίζεηο πξνο ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο γίλνληαη θαηά 37,4% απφ ηνπο Έιιελεο γνλείο θαη θαηά 47,1% απφ ηνπο καζεηέο. Παξαηεξνχκε ινηπφλ φηη νη καζεηέο αζθνχλ κεγαιχηεξεο δηαθξίζεηο πξνο ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο απφ φηη νη γνλείο ηνπο. ε κηα άιιε έξεπλα, ηνπ Βνκβά φπσο αλαθέξεηαη ζην Gogonas (2007),ζρεηηθά κε ηνπο κεηαλάζηεο καζεηέο, ζηελ νπνία έιαβαλ κέξνο δηνηθεηηθά ζηειέρε δεκνηηθνχ ζρνιείνπ θαη γξαθεία ηνπηθψλ δηεπζπληψλ απφ φιε ηελ Διιάδα, ηα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία απηψλ πνπ ζπκκεηείραλ (87,5%) απάληεζαλ φηη ε πξνζαξκνγή ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ πνπ παξαθνινπζνχζαλ ζηα ζρνιεία ηνπο, αληηκεηψπηδε ηεξάζηηα πξνβιήκαηα, ελψ ην 1/3 ηνπ ππφινηπνπ καζεηηθνχ ζπλφινπ πίζηεπε πσο ε παξνπζία ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ θαζπζηεξεί ην ξπζκφ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζηελ ηάμε. ηελ έξεπλα ηεο UNISEF (2006) σζηφζν ην 69% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πηζηεχεη φηη ε παξνπζία ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ θαζπζηεξεί ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζηελ ζρνιηθή αίζνπζα θαζψο ην 23% ησλ εξσηεζέλησλ εθπαηδεπηηθψλ, απάληεζαλ φηη νη κεηαλάζηεο καζεηέο αληηκεηψπηδαλ ζρνιηθά πξνβιήκαηα ζηε ζπκπεξηθνξά θαη ζηε κάζεζε. Αλ θαη νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ αιινδαπφ πιεζπζκφ ζηελ ηάμε ηνπο, ην 41.8% πηζηεχνπλ φηη νη κεηαλάζηεο καζεηέο πξέπεη λα γξάθνληαη ζε νπνηνδήπνηε ειιεληθφ ζρνιείν, αιιά λα βξίζθνληαη ζε ηάμε εηδηθή γηα αιινδαπνχο. ε απηφ ζπκβάιιεη ην γεγνλφο φηη νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πηζηεχνπλ φηη δελ είλαη πιήξσο θαηαξηηζκέλνη γηα λα δηδάμνπλ ζηα παηδηά κεηαλαζηψλ. 12

Δπίζεο, ν Gogonas (2007) αλαθέξεη έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζε εθπαηδεπηηθνχο απφ ηελ νπνία πξνέθπςε φηη αλ θαη νξηζκέλνη είραλ ζεηηθή ζηάζε ζηελ εθκάζεζε ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ηεο κεηξηθήο ηνπο γιψζζαο θαη φηη απηφ ιεηηνπξγεί επεξγεηηθά ζηελ ηάμε, δελ απνδέρνληαη ην γεγνλφο φηη ε γλψζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο επεξεάδεη ηνλ ηξφπν κάζεζεο ηνπ παηδηνχ ή αλ ε δηγισζζία ηνπο παξέρεη θάπνηα νθέιε. Αληηζέησο, πηζηεχνπλ πσο ε δηγισζζία εληείλεη ηα καζεζηαθά πξνβιήκαηα. Αθφκα θαη νη γνλείο ηνπ γεγελή καζεηηθνχ πιεζπζκνχ δειψλνπλ αλήζπρνη θαη πηζηεχνπλ πσο ε θαιχηεξε έληαμε κεηαλαζηψλ ζην ζρνιείν ζα γίλεη κε ηελ εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζέκαηα φπσο ε κεηαλάζηεπζε θαη κε ηε ζπρλή επαθή θαη ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο. 2.2 Η οικογϋνεια Ο Vygotsky (φπσο αλαθέξεηαη ζηνλ Lloyd, 1998), εμέθξαζε ηελ άπνςε φηη γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ λνπ, ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ε γιψζζα, ε νπνία ζπκβάιιεη θαη ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ παηδηνχ. Δπνκέλσο, έλαο θαιφο ηξφπνο δηδαζθαιίαο ζα ήηαλ, ζχκθσλα κε ηε ζεσξία απηή, λα κπνξέζνπλ νη κεηαλάζηεο λα θέξνπλ ζηελ ηάμε ηηο εμσζρνιηθέο ηνπο εκπεηξίεο θαη λα ηηο κνηξαζηνχλ κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο (Lloyd,1998). Αλ νη κεηαλάζηεο καζεηέο δελ ελδηαθέξνληαη λα κάζνπλ θαιά ηε δεχηεξε ηνπο γιψζζα, αιιά επηκέλνπλ κφλν ζηελ πξψηε-κεηξηθή ηνπο, ηφηε πεξηνξίδνπλ ηηο επθαηξίεο ηνπο ζην ζρνιείν. Αληηζέησο αλ γίλνπλ κνλφγισζζνη απφ ηελ πιεπξά ηεο ρψξαο ππνδνρήο, ηφηε θηλδπλεχνπλ λα απνθιεηζηνχλ απφ ηελ νηθνγέλεηα θαη ηελ θνπιηνχξα ηνπο, λα απνμελσζνχλ, λα μεξηδσζνχλ θαη λα απνθηήζνπλ πξφβιεκα ηαπηφηεηαο. χκθσλα κε ηνλ Bruner θαη ηνλ Piaget (φπσο αλαθέξνληαη ζην Lloyd, 1998) ε γλψζε είλαη κηα κνξθή δφκεζεο, ζηελ νπνία ην άηνκν πνπ γλσξίδεη παίδεη ελεξγφ ξφιν, φκσο ρσξίο ηε βνήζεηα αλζξψπσλ φπσο είλαη ε νηθνγέλεηα θαη νη εθπαηδεπηηθνί, ε πξφνδνο ζα είλαη πεξηνξηζκέλε. ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν βνεζνχλ νη γνλείο ηα παηδηά, ν Bruner εθεχξε ηνλ φξν «πνιηηηζκηθή ζθαισζηά» δείρλνληαο έηζη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη γνλείο βνεζνχλ θαη θαζνδεγνχλ ηα παηδηά ηνπο λα κάζνπλ ηελ γιψζζα. Αλ παξαηεξήζνπκε ηε κέζε αιβαληθή νηθνγέλεηα ζηελ Διιάδα, ζα δνχκε φηη ελψ αξρηθά γπλαίθεο θαη παηδηά ήξζαλ ζηε ρψξα γηα λα ελσζνχλ νη νηθνγέλεηεο ηνπο, λα 13

ζπγθεληξψζνπλ ρξήκαηα ψζηε λα επηζηξέςνπλ μαλά ζηνλ ηφπν ηνπο, κεηά απφ κηα καθξνρξφληα πνξεία, θαηαιήγνπλ λα δηακέλνπλ κφληκα ζηε ρψξα ππνδνρήο. ε απηή ηνπο ηελ απφθαζε πνιινί κεηαλάζηεο καζεηέο, επεξεάδνπλ ηνπο γνλείο ηνπο, θαζψο επηζπκνχλ λα αθνινπζήζνπλ ζπνπδέο ζηα Αλψηαηα Ηδξχκαηα ηεο ρψξαο. Ζ απφθηεζε πηπρίνπ ζηε ζπλέρεηα ηνπο αλνίγεη ην δξφκν γηα εξγαζία ζηελ Διιάδα θαη θαιχηεξε, ζαθψο, θνηλσληθή δσή. Μεγαιψλνληαο ινηπφλ ζε έλα ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, θάλνληαο παξέα κε γεγελείο θαη πηνζεηψληαο ηε λννηξνπία θαη ηνλ ηξφπν δσήο ηνπο, νη πεξηζζφηεξνη κεηαλάζηεο καζεηέο αξλνχληαη λα επηζηξέςνπλ ζην ηφπν θαηαγσγήο ηνπο. Σν θαηλφκελν απηφ ζπκβαίλεη ηδηαίηεξα ζηα παηδηά κεηαλαζηψλ πνπ γελλήζεθαλ ή ήξζαλ ζηελ Διιάδα ζε πξνζρνιηθή ειηθία. Οη ίδηεο βέβαηα νηθνγέλεηεο, ηδίσο νη αιβαληθήο θαηαγσγήο γνλείο, ελζαξξχλνπλ ηα παηδηά ηνπο γηα εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη πξνζθεχγνπλ ζην κηκεηηζκφ πξνθεηκέλνπ λα ηα κεγαιψζνπλ έρνληαο πεξηζζφηεξα θνηλά κε ηνπο γεγελείο, έηζη ψζηε λα εληαρζνχλ γξεγνξφηεξα ζην ζρνιείν. Τπάξρνπλ βέβαηα θαη πεξηπηψζεηο γνληψλ κεηαλαζηψλ πνπ δελ δηδάζθνπλ ζηα παηδηά ηνπο ηελ κεηξηθή ηνπο γιψζζα παξά κφλν ηελ ειιεληθή γηα λα κελ κπεξδεπηνχλ ζην ζρνιείν θαη λα εζηηάζνπλ ζηε γιψζζα ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Σέηνηεο πεξηπηψζεηο έρνπκε θπξίσο ζηνπο αιινδαπνχο πνπ ήδε έρνπλ κάζεη θαιά ηε γιψζζα θαη ζηνπο νκνγελείο απφ ηε Βφξεηα Ήπεηξν Αιβαλίαο. ηελ πεξίπησζε βέβαηα ησλ νκνγελψλ, θπξίσο εθείλσλ πνπ ζην ηφπν θαηαγσγήο ηνπο κηινχλ ηελ ειιεληθή γιψζζα κε ηνπο δηάθνξνπο ηδησκαηηζκνχο πνπ κπνξεί λα έρεη ε γιψζζα απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή, δελ απαηηείηαη εθ λένπ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο παξά κφλν θάπνηεο θσλεηηθέο κεηαηξνπέο. Σα παηδηά απηά εληάζζνληαη γξεγνξφηεξα θαζψο έρνπλ ίδηα ήζε θαη έζηκα κε ηνπο γεγελείο. χκθσλα κε ηνπο Pong θαη Hao (2007), νη δηαθνξέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εθπαίδεπζε κεηαμχ κεηαλαζηεπηηθψλ νκάδσλ, θαζξεπηίδνληαη ζην θνηλσληθφ πιαίζην ζην νπνίν είλαη ελζσκαησκέλεο. Σν θνηλσληθφ απηφ πιαίζην πεξηιακβάλεη ηελ νηθνγέλεηα, ην ζρνιείν θαη ηελ θνηλφηεηα. Απφ απηά ηα ηξία, ε πην επξέσο κειεηεκέλε ζην θνηλσληθφ πιαίζην, γηα ηελ αθνκνίσζε ησλ παηδηψλ ππήξμε ε νηθνγέλεηα. 14

Οη εξεπλεηέο έρνπλ απνδείμεη κηα ζεηξά απφ νηθνγελεηαθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ησλ κεηαλαζηψλ, φπσο είλαη ε θνηλσληθννηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο νηθνγέλεηαο, ε κεηξηθή γιψζζα ησλ γνλέσλ, ε δηάξθεηα παξακνλήο ζηε ρψξα ππνδνρήο, νη πξνζδνθίεο ησλ γνλέσλ, ε νηθνγελεηαθή δνκή θαη ε νηθνγελεηαθή ππνζηήξημε θαη ζπκκεηνρή. Έλαο απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο ιφγνπο πνπ νη κεηαλάζηεο καζεηέο αλαγθάδνληαη λα εγθαηαιείςνπλ ην ζρνιείν, ζχκθσλα κε ηνλ Baldwin-Edwards, (2004), είλαη ε νηθνλνκηθέο αδπλακίεο ηηο νηθνγέλεηαο. Πνιινί γνλείο σζνχλ ηα παηδηά ηνπο ζηελ εξγαζία γηα λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο νηθνλνκηθέο ηνπο αλάγθεο πξάγκα πνπ νδεγεί πνιινχο κεηαλάζηεο αλειίθνπο ζηε κε απφθηεζε αθφκα θαη ηνπ απνιπηεξίνπ ηνπ γπκλαζίνπ. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη κάιηζηα ζχκθσλα κε έξεπλα ηνπ Baldwin-Edwards, (2004,ζ:35), φηη νη Αιβαλνί παξνπζηάδνπλ ην ρακειφηεξν επίπεδν κφξθσζεο, ρακειφηεξν θαη απφ ην ππνρξεσηηθφ. Σν παξαπάλσ θαηλφκελν ήηαλ θπξίσο ζπλεζηζκέλν ηα πξψηα ρξφληα κεηά ηελ είζνδφ ηνπο ην 1991, δηφηη νη κεηαλάζηεο γνλείο δνχιεπαλ θάησ απφ δχζθνιεο ζπλζήθεο θαη αξθεηέο ψξεο ηελ εκέξα, αθήλνληαο ηελ πξφνδν ησλ παηδηψλ ηνπο ζηα ρέξηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ ίδησλ ησλ παηδηψλ. Πνιινί κάιηζηα απφ απηνχο δελ παξνπζηαδφληνπζαλ ζηηο ζπγθεληξψζεηο γνλέσλ θαη θεδεκφλσλ ιφγν έιιεηςεο θαηαλφεζεο ηεο γιψζζαο. κσο θαη απηνί πνπ θαηαλννχζαλ ηε γιψζζα δελ γλψξηδαλ θαιά ηα δηθαηψκαηά ηνπο ζην ρψξν εξγαζίαο, φπσο είλαη ην δηθαίσκα ηεο γνληθήο άδεηαο. 15

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 : μεταναςτών Εκπαιδευτικϊ μοντϋλα ενςωμϊτωςησ 3.1. Σο αφομοιωτικό μοντϋλο Σν κνληέιν εθπαίδεπζεο πνπ θπξηάξρεζε κέρξη ην 1960 νλνκάδεηαη αθνκνησηηθφ θαη αξρή ιεηηνπξγίαο ηνπ ήηαλ, λα ππνζηνχλ νη κεηαλάζηεο καζεηέο γξήγνξε θαη νιηθή πξνζαξκνγή. Ζ πξνζαξκνγή απηή αθνξνχζε ηελ πηνζέηεζε ηφζν ηεο γιψζζαο φζν θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ηεο ρψξαο ππνδνρήο, θαζψο επίζεο θαη ηελ απφθηεζε δεμηνηήησλ ηέηνησλ ψζηε λα κπνξνχλ λα αθνινπζήζνπλ ηελ ππφινηπε (γεγελή) ηάμε ρσξίο λα απνηεινχλ εκπφδην ζηελ εμέιημε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Σν κνληέιν απηφ αθνινπζεί κνλνπνιηηηζκηθφ ραξαθηήξα θαη γηα ην ιφγν απηφ θαηεγνξήζεθε σο ξαηζηζηηθφ, απνδνθηκάδνληαο ηε δηαθνξεηηθή θνπιηνχξα θαη γιψζζα (Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ, 2003). 3.2. Σο μοντϋλο τησ ενςωμϊτωςησ-ϋνταξησ Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ 1966-1970 αθνινπζήζεθε ην κνληέιν ηεο έληαμεο ή αιιηψο ηεο ελζσκάησζεο. Με ηνλ φξν «ελζσκάησζε» ελλννχκε ηελ ζπλέλσζε πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ πνιηηηζκψλ ζε έλα θαη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ζηελ ρψξα ππνδνρήο. χκθσλα κε ηνλ Γεσξγνγηάλλε (1998), ν φξνο «ελζσκάησζε» θαλεξψλεη φηη νη κεηαλαζηεπηηθέο νκάδεο αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθνχο πνιηηηζκνχο πνπ αιιειεπηδξνχλ κε ηνλ πνιηηηζκφ ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο. Καηά ηελ πεξίνδν απηή, αλαθέξεη ν Gilborn ζην Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ (2003, ζ.162) έρνπκε «έθξεμε καζεκάησλ επαγγεικαηηθήο επηκόξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθώλ γύξσ από ηνλ ηξόπν δσήο ζε άιιεο ρώξεο θαη εθπαηδεπηηθά ηαμίδηα». Αμίδεη λα ζεκεησζεί θαη ν Νφκνο ησλ Φπιεηηθψλ ρέζεσλ πνπ έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζηνπο γνλείο θαη καζεηέο κεηαλάζηεο λα θαηαθχγνπλ ζηα δηθαζηήξηα φηαλ έλησζαλ αδηθεκέλνη ιφγν ηεο θαηαγσγήο ηνπο. Αλ θαη ζε αληίζεζε κε ην αθνκνησηηθφ κνληέιν, νη κεηαλάζηεο καζεηέο δηδάζθνληαη εθηφο απφ ηε γιψζζα ηεο ρψξαο ππνδνρήο, ηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα θαη ηνλ πνιηηηζκφ, ζηελ 16

πξάμε ηα δπν κνληέια δε δηαθέξνπλ θαη πνιχ αθνχ νη κεηαλάζηεο έπξεπε λα αλαγλσξίζνπλ ηελ γεγελή γιψζζα θαη πνιηηηζκφ σο θπξίαξρα. 3.3.Σο πολυπολιτιςμικό μοντϋλο ηε δεθαεηία ηνπ 1970 ε εθπαίδεπζε αθνινχζεζε ην κνληέιν ην πνιππνιηηηζκηθφ. χκθσλα κε ην κνληέιν απηφ, αλαγλσξίδεηαη ε αλάγθε γηα ζπλχπαξμε ησλ νκάδσλ δηαθνξεηηθήο θνπιηνχξαο θαη γιψζζαο, πξνσζείηαη ε ελφηεηα ησλ δηαθφξσλ πνιηηηζκψλ θαη ε παξνρή ίζσλ δηθαησκάησλ θαη επθαηξηψλ ζηελ εθπαίδεπζε. Σν λέν θιίκα πνπ επηθξαηεί «δηαθαηέρεηαη από ζεβαζκό, ηζνηηκία θαη απνδνρή ησλ δηαθνξεηηθώλ θνπιηνύξσλ θαη πνιηηηζκώλ» (Κσζηή & Παπαδνπνχινπ,2004,ζ.36-37). Οη βαζηθνί άμνλεο πνπ πεξηέρνληαη ζην κνληέιν απηφ είλαη δπν. Ο πξψηνο άμνλαο έρεη λα θάλεη κε ηε δεκηνπξγία πξνγξακκάησλ πνπ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ θαη ν δεχηεξνο έρεη λα θάλεη κε ηελ ππνζηήξημε ηέηνησλ δεηεκάησλ πνπ αθνξνχλ φινπο ηνπο καζεηέο πνπ ζπλππάξρνπλ ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ. Σέινο, κέζσ ηνπ κνληέινπ απηνχ, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζην γεγελή πιεζπζκφ, λα εκπινπηίζεη ηηο γλψζεηο ηνπ θαζψο ε πνιππνιηηηζκηθή δηαθνξνπνίεζε νδεγεί ζηελ εθκάζεζε ησλ πνιηηηζκψλ ησλ δηαθφξσλ ιαψλ δηεπθνιχλνληαο έηζη θαη ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. 3.4. Σο αντιρατςιςτικό μοντϋλο Σν κνληέιν απηφ πηνζεηήζεθε απφ ηα κέζα σο ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 θαη βαζηθφο ηνπ ζηφρνο φζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ήηαλ ε κείσζε ησλ δηαθξίζεσλ πνπ βηψλνπλ νη κεηαλαζηεπηηθέο νκάδεο καζεηψλ, ε ηζφηεηα θαη ε δηθαηνζχλε. πσο αλαθέξεη ν Mullard ζην Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ (2003, ζει:168), «ε αληηξαηζηζηηθή εθπαίδεπζε είλαη έλα είδνο εθπαίδεπζεο πνπ αζθείηαη από ηελ εμνπζία ηνπ πνιηηηζκνύ ησλ δηαθόξσλ θπιώλ κε όπιν ηε δηθαηνζύλε». Καηά ην κνληέιν απηφ, γηα λα επηηεπρηεί ε παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ ζηελ εθπαίδεπζε, πξέπεη αξρηθά λα κεησζνχλ νη πξνθαηαιήςεηο θαη επαιεηθζεί ν ξαηζηζκφο. Απηφ ζα επηηεπρηεί κε ηε ρξήζε θαηάιιεισλ αληηξαηζηζηηθψλ ζεζκψλ θαη ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο αληηζεηηθήο γιψζζαο. Ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο, είλαη θαη ε εθπαίδεπζε εθπαηδεπηηθψλ ψζηε λα 17

απνθεχγνληαη ζπγθξνχζεηο θαη πξνβιεκαηηζκνί εληφο ηεο ηάμεο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ θαη κε δηαθξίζεηο πνπ πθίζηαληαη νκάδεο κεηαλαζηψλ. 3.5.Διαπολιτιςμικό εκπαύδευςη Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 αλαπηχζζεηαη ζηελ Δπξψπε ην δηαπνιηηηζκηθφ κνληέιν εθπαίδεπζεο παξάιιεια κε ην πνιππνιηηηζκηθφ. χκθσλα κε ηελ Καξξά (2009) «ηα δύν κνληέια εθπαίδεπζεο δηαθέξνπλ ελλνηνινγηθά θαζώο ν όξνο πνιππνιηηηζκηθόο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα εθθξάζεη ζπγθεθξηκέλε θνηλσληθή πξαγκαηηθόηεηα, ελώ ν όξνο δηαπνιηηηζκηθόο δειώλεη κηα δπλακηθή δηαδηθαζία αιιειεπίδξαζεο θαη ακνηβαίαο αλαγλώξηζεο θαη ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζε άηνκα δηαθόξσλ εζληθώλ κεηαλαζηεπηηθώλ νκάδσλ». Καηά ηνλ Γθφηνβν (2003), ν φξνο «Γηαπνιηηηζκηθή Δθπαίδεπζε» αθνινπζείηαη ζπρλά κε δηπιή ζεκαζία, ηφζν κε ηελ έλλνηα ηεο Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο (φηαλ αλαθεξφκαζηε ζηελ εθπαίδεπζε φισλ ησλ καζεηψλ, γεγελψλ θαη κεηαλαζηψλ), φζν θαη κε ηελ έλλνηα ηεο Γηαπνιηηηζκηθήο Παηδαγσγηθήο (φηαλ αλαθεξφκαζηε ζηελ επηζηήκε ηεο Παηδαγσγηθήο). Δπηπιένλ, ε δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε ελέρεη θαη θηινζνθηθέο δηαζηάζεηο πνπ αθνξνχλ θνηλσληθέο αξρέο θαη αμίεο, φπσο ηεο δηθαηνζχλεο, ηεο ηζφηεηαο θαη ηεο επθαηξίαο γηα φινπο, ελψ ε δηαπνιηηηζκηθή παηδαγσγηθή αθνξά ηελ θνηλσληθή δξάζε πνπ απνηειεί αληηθείκελν επηζηεκνληθήο δηεξεχλεζεο θαη αληίζηνηρνπ ζρνιηαζκνχ. χκθσλα πάιη κε ηνλ Υαιθηψηε, φπσο αλαθέξεηαη ζην Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ (2003), ζθνπφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απηνχ κνληέινπ είλαη λα πάςνπλ λα πθίζηαληαη δηαθξίζεηο απεπζπλφκελεο ζε κεηαλαζηεπηηθέο νκάδεο θαη λα θπξηαξρήζνπλ αξρέο θαη αμίεο φπσο ε αιιειεγγχε, ε αιιεινβνήζεηα, ε αιιεινθαηαλφεζε, ε ηζνηηκία, ε ηζνλνκία, ε απνδνρή ηνπ δηαθνξεηηθνχ. ρεηηθά κε ηελ «Αξρή ηεο εζσηεξηθήο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο παξνρήο ίζσλ επθαηξηψλ», νη Καζζσηάθεο θαη Φινπξήο (2006) αλαθέξνπλ φηη ε αξρή απηή ππεξεηείηε απφ ηε κείσζε ηεο ηζνπεδσηηθήο νκνηνκνξθίαο θαη ηεο εμαηνκηθεπκέλεο κέξηκλαο θάζε δηδαζθφκελνπ ψζηε λα κάζεη εμίζνπ θαιά κε ηνπο άιινπο, φζα επηδηψθεη ε δηδαθηηθή πξάμε. 18

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4. Θεςμικό πλαύςιο για την εκπαύδευςη των μεταναςτών μαθητών ςτο ελληνικό ςχολεύο 4.1. Σϊξεισ υποδοχόσ Ζ έληνλε κεηαλαζηεπηηθή θίλεζε ηελ Διιάδα θαηά ηελ πεξίνδν ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, θπξίσο απφ κεηαλάζηεο, παιηλλνζηνχληεο ή αιινγελείο, πξνεξρφκελνπο απφ ρψξεο θπξίσο ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο, ησλ Βαιθαλίσλ θαη ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο, ζεκαηνδφηεζε ηελ αλάγθε ζέζπηζεο εθείλνπ ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πνπ ζα δηαζθάιηδε ηελ νκαιή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζην θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ «γίγλεζζαη» ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Σν 1980 ηδξχνληαη γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα νη ηάμεηο ππνδνρήο (ΦΔΚ 8182/Ε/4139/20-10-1980). Οη πξψηεο ηάμεηο ππνδνρήο μεθίλεζαλ ζε δεκνηηθά ζρνιεία θαη γπκλάζηα ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ζηε ζπλέρεηα επεθηάζεθαλ θαη ζηελ Αζήλα θαη αθνξνχζαλ ηνπο παιηλλνζηνχληεο κεηαλάζηεο καζεηέο (Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ, 2003). θνπφο ηνπο, ήηαλ ε νκαιή έληαμή ηνπο ζηελ Διιεληθή θνηλσλία, κέζσ ηεο θαιιηέξγεηαο ησλ ήδε θεθηεκέλσλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ πνπ απέθηεζαλ ζην πξνεγνχκελν ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Με γλψκνλα ηελ ζπλερή άζθεζε θαη θαιιηέξγεηα ησλ δεμηνηήησλ πνπ απέθηεζαλ ε καζεηέο ζην πξνεγνχκελν ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απφθηεζε γλψζεσλ ζην λέν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ πνπ αθνξνχζαλ ηελ Διιεληθή εθπαίδεπζε θαη θνηλσλία, νη ηάμεηο ππνδνρήο πξαγκαηνπνίεζαλ έλα βαξπζήκαλην έξγν ζηελ νκαιή θαη ζηαζεξή κειινληηθή αθνκνίσζε θαη επαγγεικαηηθή εμέιημε ησλ παιηλλνζηνχλησλ καζεηψλ. Παξά ηελ πξνξξεζείζα έληνλε κεηαλαζηεπηηθή εηζξνή ζηελ Διιάδα κεηαλαζηψλ, νη ηάμεηο ππνδνρήο απφ ηελ ίδξπζή ηνπο (1980) έσο θαη ην 1983, ιεηηνπξγνχζαλ απνθιεηζηηθά θαη κφλν γηα ηνπο παιηλλνζηνχληεο καζεηέο, γεγνλφο πνπ δεκηνχξγεζε θπξίσο έληνλεο θνηλσληθέο δηαθνξνπνηήζεηο ζηα ζηξψκαηα ηεο εγρψξηαο θνηλσλίαο. Σν κεηαλαζηεπηηθφ θχκα ζηελ Διιάδα θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1990 θπξίσο κε ηελ έιεπζε καζεηψλ κεηαλαζηψλ απφ ηελ Αιβαλία θαη ηελ Πξψελ νβηεηηθή Έλσζε, νδήγεζαλ ζηελ εθ λένπ ίδξπζε ησλ Σ.Τ. ζηα δεκνηηθά ζρνιεία κε ην Ν. 1894/90. 19

Γηα λα εγγξαθεί θάπνηνο καζεηήο ζηελ Σ.Τ., έπξεπε πξψηα λα πεξάζεη απφ έλα ηεζη ψζηε λα εθηηκεζεί ν βαζκφο γλψζεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. ηελ πεξίπησζε πνπ δηαπηζησλφηαλ κεηξία ή ειιηπήο γλψζε ν καζεηήο έπξεπε λα παξαθνινπζεί καζήκαηα ζηελ Σ.Τ. παξάιιεια κε ηα καζήκαηα ηνπ ζρνιείνπ αθνχ δίλνληαλ ε έγθξηζε ηνπ γνλέα, ηνπ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ αξκφδην ζρνιηθφ ζχκβνπιν. Γηα ηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγία ηνπ πξνγξάκκαηνο, νη δάζθαινη φθεηιαλ λα νκαδνπνηήζνπλ ηνπο καζεηέο αλάινγα κε ηηο γλψζεηο πνπ θαηείραλ θαη ηελ ειηθία ηνπο, ζε πξνρσξεκέλνπο ή αξράξηνπο θαη λα ζπλεξγάδεηαη κε ηνλ δάζθαιν ηεο θαλνληθήο ηάμεο γηα ηηο ψξεο πνπ ζα ιείπεη ν καζεηήο απφ ην κάζεκα ηεο θαλνληθήο ηάμεο. Σν επηέκβξην ηνπ 1999, χζηεξα απφ λέεο ξπζκίζεηο απνθαζίζηεθε ε ίδξπζε δχν πξνγξακκάησλ ηάμεσλ ππνδνρήο πνπ νινθιεξψλνληαλ ζε δχν θχθινπο, ηελ Σ.Τ.Η θαη ηελ Σ.Τ.ΗΗ. Καηά ηελ πξψηε δίδεηαη έκθαζε ζηελ εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο σο δεχηεξε γιψζζα θαη δηαξθεί έλα ρξφλν κε παξάιιειε παξαθνινχζεζε ζηελ θαλνληθή ηάμε ηνπ ζρνιείνπ. Καηά ηε δεχηεξε, ν καζεηήο αθνινπζεί έλα γισζζηθφ θπξίσο ππνζηεξηθηηθφ πξφγξακκα θαηά ηελ παξαθνινχζεζή ηνπ ζηελ θαλνληθή ηάμε θαη ε δηάξθεηα ηνπ είλαη κέρξη δπν, ή ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο κέρξη ηξία ρξφληα. 4.2. Υροντιςτηριακϊ μαθόματα Βάζε ηνπ Ν. 1404/83, άξζξν 45 ηδξχνληαη ηα Φξνληηζηεξηαθά Σκήκαηα (Φ.Σ.). θνπφο ίδξπζεο ησλ ηκεκάησλ απηψλ είλαη ε παξνρή βνήζεηαο ζε παιηλλνζηνχληεο θαη αιινδαπνχο καζεηέο πνπ έρνπλ δπζθνιίεο ζηελ πξνζαξκνγή ηνπο ζην ζρνιείν θαη ζηελ κάζεζε. Ζ βνήζεηα πνπ ηνπο παξέρνληαλ ήηαλ εληζρπηηθή δηδαζθαιία εθηφο θαλνληθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ ζρνιείνπ. Ζ δηάξθεηα ηνπο ήηαλ έσο θαη έμη ψξεο εβδνκαδηαίνο. Ζ ειάρηζηε ζπκκεηνρή γηα ηελ ιεηηνπξγία ησλ Φ.Σ. ήηαλ ηξία άηνκα θαη ε κέγηζηε κέρξη θαη νθηψ. ε πεξίπησζε πνπ ν αξηζκφο ησλ εηζαθηέσλ μεπεξλνχζε ηνπο νθηψ, κπνξνχζαλ νη ππφινηπνη καζεηέο λα εγγξαθνχλ ζε θξνληηζηεξηαθφ ηκήκα άιινπ ζρνιείνπ κε ηελ έγθξηζε βέβαηα ηνπ γνλέα. Με ην Ν. 1894/90 νη ψξεο εβδνκαδηαίαο παξαθνινχζεζεο γίλνληαη νθηψ, θαη παξέρνληαη ζηνπο καζεηέο θαηάιιεια δηδαθηηθά εγρεηξίδηα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία (Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ, 2003). 20

Παξφιν πνπ ηα ηκήκαηα απηά επέθεξαλ θαιχηεξα απνηειέζκαηα απφ ηηο ηάμεηο ππνδνρήο, δελ έιεηπαλ αδπλακίεο φπσο δηδαθηηθή αλεπάξθεηα ησλ δηδαζθφλησλ, έιιεηςε πιηθνηερληθήο, νξγαλσηηθήο θαη δηδαθηηθήο ππνδνκήο θαη παξαθνινχζεζε ακέζσο κεηά ηε ιήμε ησλ ζρνιηθψλ σξψλ πνπ δπζρεξαίλνπλ ην έξγν ηνπο. Γελ παχεη λα ππάξρεη ην πξφβιεκα ηεο γλψζεο ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο γιψζζαο ηεο ρψξαο θαηαγσγήο θαζψο απαηηνχληαη δίγισζζνη εθπαηδεπηηθνί πνπ λα κηινχλ ηε γιψζζα ησλ καζεηψλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη κε ηε ζπκκεηνρή παηδηψλ κεηαλαζηψλ ζηα πξνγξάκκαηα απηά, εληζρχεηαη ε θνηλσληθή ηνπο ζπκπεξηθνξά δεκηνπξγψληαο θηιίεο, θαζψο ηνπο ελψλνπλ θνηλέο εκπεηξίεο φπσο ε εκπεηξία ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ζε φζνπο έρνπλ θνηλή θαηαγσγή, θνηλά πνιηηηζηηθά ζηνηρεία. 21

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5 : Προτϊςεισ για την καλύτερη προςαρμογό μεταναςτών μαθητών ςτο ελληνικό ςχολεύο Οη πνιηηηθέο πνπ πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ γηα λα πξνζαξκνζηνχλ νη κεηαλάζηεο ζηε ρψξα ππνδνρήο πξέπεη ζχκθσλα κε ηνπο Λακπξηαλίδε θαη Υαηδεπξνθνπίνπ (2003), λα είλαη πνιηηηθέο «εμνκάιπλζεο» θαη «ζπκθηιίσζεο» κε ζεβαζκφ θαη αλνρή ζηε δηαθνξεηηθφηεηα γηαηί «κόλν κηα θνηλσλία αλνηρηή πξνο ηα έμσ, έρεη δπλαηόηεηα λα εηζπξάηηεη δεκηνπξγηθά ηα κελύκαηα ησλ θαηξώλ». χκθσλα κε ηνπο Pong θαη Hao (2007), ππάξρνπλ δπν κνληέια πνπ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ζηελ πξνζπάζεηα έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ. Σα κνληέια απηά είλαη ην επηδεκηθφ κνληέιν θαη ην κνληέιν ζπιινγηθήο θνηλσληθνπνίεζεο. Σν πξψην κνληέιν έρεη λα θάλεη κε ηελ επηξξνή ζηε γεηηνληά πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ νη ζπλνκήιηθνη ζηνπο λεαξνχο κεηαλάζηεο θάλνληαο παξέα καδί ηνπο. Σν δεχηεξν έρεη λα θάλεη κε ηελ επηξξνή πνπ κπνξεί λα αζθήζνπλ νη ελήιηθεο ηεο γεηηνληάο πξνβάιινληάο ηνπο έλα πξνθίι-πξφηππν θαη ζπκβνπιεχνληαο ηνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην κνληέιν «ζπιινγηθήο θνηλσληθνπνίεζεο» βαζίδεηαη ζε ηξείο παξάγνληεο νη νπνίνη είλαη ε εχξεζε πξνηχπσλ ζηε γεηηνληά, ε παξαθνινχζεζε θαη ε ζπλνρή. Ωο πξφηππα νξίδνληαη άηνκα ζηε γεηηνληά ηα νπνία είλαη επηηπρεκέλα ζηε δνπιεηά θαη ζηε πξνζσπηθή θαη θνηλσληθή ηνπο δσή. Σα πξφζσπα απηά ζπκβνπιεχνπλ θαη θαζνδεγνχλ ηνπο κεηαλάζηεο καζεηέο ηνλίδνληάο ηνπο φηη κε ζθιεξή δνπιεηά θαη πςειφ επίπεδν κφξθσζεο κπνξνχλ λα πεηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ζηε δσή. Ζ παξαθνινχζεζε αθνξά ηελ παξαηήξεζε πνπ νθείινπλ λα έρνπλ ηα πξφηππα ζηνπο κεηαλάζηεο καζεηέο ηεο γεηηνληάο ηνπο, θαζψο επίζεο θαη ε άκεζε παξνρή ζπκβνπιψλ θαη πιεξνθνξηψλ φπνηε απηνί ηνπο ρξεηάδνληαη. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ηνπο βνεζνχλ λα εληαρζνχλ νκαιφηεξα ζηε γεηηνληά θαη ζηε θνηλσλία. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ φκσο παξνπζηάδνπλ νη γεηηνληέο πνπ ζπλππάξρνπλ νκνεζλείο. ε απηή ηελ πεξίπησζε ππάξρνπλ ηζρπξφηεξνη δεζκνί κεηαμχ ηνπο θαη παξαδεηγκαηίδνληαη θαιχηεξα απφ νκνεζλείο πνπ θαηάθεξαλ λα πεηχρνπλ ζηελ ρψξα ππνδνρήο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ηνπο δέλεη ν θνηλφο πνιηηηζκφο, ε θνπιηνχξα θαη ε γιψζζα. 22

5.1. Εκπαιδευτικϊ επιμορφωτικϊ προγρϊμματα χκθσλα κε ηνλ ατηε (2005), ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα πθίζηαηαη κηα ζπλερή επηκφξθσζε θαη κεηεθπαίδεπζε γηα λα κπνξέζεη λα αληαπεμέιζεη ζηηο εμειίμεηο ζην ρψξν ησλ Δπηζηεκψλ ηεο Αγσγήο ππεξεηψληαο επάμηα ην ξφιν ηνπ ζηελ εθπαίδεπζε. Σελ ίδηα γξακκή αθνινπζνχλ ζε έξεπλά ηνπο νη Michail θαη Stamou (2009), θαζψο πηζηεχνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα εθπαηδεπηνχλ εθ λένπ, ζε ζέκαηα φπσο ε κεηαλάζηεπζε κέζσ πξνγξακκάησλ πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα ζπκβάινπλ ζηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ζην ζρνιείν θαη ζηελ θνηλσλία. Σν 2002, ηδξχζεθε ν Οξγαληζκφο Δπηκφξθσζεο Δθπαηδεπηηθψλ (ΟΔΠΔΚ), ζχκθσλα κε ην N. 2986/2002. Έξγν ηνπ είλαη: Ο ζρεδηαζκφο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ε ππνβνιή ζρεηηθψλ πξνηάζεσλ ζηνλ Τπνπξγφ Δζληθήο Παηδείαο θαη ζξεζθεπκάησλ. Ο ζπληνληζκφο φισλ ησλ κνξθψλ θαη ηχπσλ επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαζψο θαη ε εθαξκνγή επηκνξθσηηθψλ δξάζεσλ. Ζ θαηάξηηζε επηκνξθσηηθψλ πξνγξακκάησλ ηα νπνία χζηεξα απφ ηελ έγθξηζή ηνπο απφ ηνλ Τπνπξγφ Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ πινπνηνχληαη απφ ηνπο επηκνξθσηηθνχο θνξείο. Ζ αλάζεζε επηκνξθσηηθνχ έξγνπ ζηνπο αξκφδηνπο θνξείο θαη ε εηζήγεζε ζηνλ Τπνπξγφ Δζληθήο Παηδείαο θαη ζξεζθεπκάησλ γηα ηε ζχζηαζε απηνηειψλ επηκνξθσηηθψλ θέληξσλ θαη κνλάδσλ. Ζ θαηαλνκή θαη ε δηαρείξηζε ησλ πφξσλ πνπ δηαηίζεληαη γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ζ πηζηνπνίεζε θνξέσλ θαη ηίηισλ ζηνλ ηνκέα ηεο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Δπηπιένλ αξκνδηφηεηεο ηνπ είλαη: - Ο ζρεδηαζκφο απεπζείαο επηκφξθσζεο δξάζεσλ ηδηαηηέξνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο Πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. - Ο πξνγξακκαηηζκφο κειεηψλ. 23

- Ζ δηνξγάλσζε εκεξίδσλ θαη ζεκηλαξίσλ επηκνξθσηηθνχ ραξαθηήξα. χκθσλα κε ηελ Γθνχζηα-Ρίδνπ (2006),ε ηαπηφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδεηαη απφ δηάθνξνπο δηακνξθσηηθνχο παξάγνληεο. Σέηνηνη παξάγνληεο είλαη θνηλσληθέο επαθέο θαη ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζεη θαζεκεξηλά ν εθπαηδεπηηθφο πνπ κπνξεί λα επεξεάζνπλ ηηο αξρέο θαη ηηο αμίεο πνπ ηνλ δηαθαηέρνπλ, νη πεγέο πνπ αληιεί ελεκέξσζε γηα ζέκαηα φπσο ε κεηαλάζηεπζε, θπξίσο πεγέο φπσο ε ηειεφξαζε θαη ν ηχπνο (Michail θαη Stamou, 2009). Δπίζεο, επηζεκαίλεη ε Γθνχζηα-Ρίδνπ (2006), φζνλ αθνξά ηνπο λένπο εθπαηδεπηηθνχο πξέπεη λα νξγαλψζνπλ ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ζε έλα πνιππνιηηηζκηθφ ζρνιείν αθνινπζψληαο έλα «φξακα», δειαδή λα νξακαηηζηνχλ πσο είλαη δηακνξθσκέλε κηα ηάμε θαη πσο ζα κπνξέζνπλ λα ηελ εληζρχζνπλ θαη λα θάλνπλ ηε κάζεζε απνδνηηθή. ε έξεπλα πνπ αλαθέξεηαη ζην Gogonas (2007), ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηζρπξίδνληαη φηη δελ είλαη εθπαηδεπκέλνη λα δηδάζθνπλ ζε αιινδαπνχο καζεηέο θαη πηζηεχνπλ φηη απαηηείηαη γη απηφ εηδηθή εθπαίδεπζε νξγαλσκέλε απφ ην θξάηνο. Παξάιιεια, ζηελ έξεπλα ηεο UNISEF (2001) 18 απφ ηνπο 30 εθπαηδεπηηθνχο ζα ήζειαλ λα γλσξίζνπλ κεξηθά ζηνηρεία ηεο γιψζζαο ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ ηνπο πηζηεχνληαο φηη απηφ ζα ηνπο θέξεη πην θνληά. Ηδηαίηεξνπ ελδηαθέξνληνο, είλαη ε εθπαίδεπζε ησλ δαζθάισλ ζηε κέζνδν ηεο «νηθνζπζηεκηθήο πξνζέγγηζεο». χκθσλα κε ηνπο Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ (2003), ν φξνο απηφο ρξεζηκνπνηήζεθε αξρηθά απφ ηνλ Shazer. Οη ζπλεξγάηεο ηνπ Molnar θαη Lindquist εμέθξαζαλ ηελ άπνςε φηη γηα λα εξκελεπζνχλ ζθαηξηθά νη δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο θάζε καζεηή, ψζηε λα κπνξεί λα γίλεη παξέκβαζε ζε απηέο, πξέπεη «θάζε είδνο πξνζαξκνγήο, λα κειεηάηαη ζην ρψξν πνπ εμειίζζεηαη, ζηα πιαίζηα ηεο αιιειεπίδξαζήο ηεο κε ην νηθνζχζηεκα ηνπ ρψξνπ (ζρνιηθή ηάμε)». Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη νη δπζθνιίεο ηνπ καζεηή κπνξεί λα κελ πξνέξρνληαη απνθιεηζηηθά απφ ηελ νηθνγέλεηα ή ην εμσζρνιηθφ πεξηβάιινλ, αιιά λα πξνέξρνληαη θαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ηνπ θιίκαηνο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαη ηνπ επξχηεξνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο (ήζε θαη αμίεο ηνπ ζρνιείνπ, ζπκπεξηθνξά δαζθάινπ θαη ζπκκαζεηψλ). 24

5.2. Προγρϊμματα ενθϊρρυνςησ του μαθητό Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηνπ 20 νπ αηψλα, φπσο αλαθέξεη ε Κνπηξνχκπα (2004), αλαπηχρζεθαλ πνιιά κνληέια δηδαζθαιίαο πνπ απεπζχλνληαη ζηελ ςπρνζπλαηζζεκαηηθή θαιιηέξγεηα ηνπ καζεηή θαη απνζθνπνχλ ζηελ αλάπηπμε ηεο θνηλσληθφηεηάο ηνπ. Οη Cangelosi, Duije θαη Mugnoy, φπσο αλαθέξνληαη ζηελ Κνπηξνχκπα (2004, ζ.ζ:238), ην καζεζηαθφ ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ, επηηπγράλεηαη κε ηελ ζχλδεζε ηεο πξνυπάξρνπζαο ή παξάιιειεο θνηλσληθήο εκπεηξίαο ησλ καζεηψλ κέζσ ηνπ ζρεκαηηζκνχ βησκάησλ πξνο αλάδεημε ηεο γλψζεο. ηνλ Κνπιατδή (2007, ζ:90) αλαθέξεηαη ν φξνο «αμηνιόγεζε ηεο δηαθνξεηηθόηεηαο». Ο φξνο απηφο αλαθέξεηαη ζε έλα κνληέιν κάζεζεο πνπ δίλεη κεγαιχηεξε αμία ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη παξέρεη ζηνπο καζεηέο πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο γηα κάζεζε. Ζ αξρή ιεηηνπξγίαο ηνπ βαζίδεηαη ζηνλ πξνβιεκαηηζκφ πνπ θέξλεη ε δηαθνξεηηθφηεηα θαη απνηειεί κέηξν ζχγθξηζεο θαη ζπιινγήο απφςεσλ. Σελ ίδηα άπνςε εθθξάδεη θαη ν Cummins φπσο αλαθέξεηαη ζην Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ (2003), ν νπνίνο πηζηεχεη πσο ε ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ζην ζρνιείν ζπκβάιεη ζηελ βειηίσζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ επηδφζεσλ ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ γηα απηφ θαη ηελ πξνηείλεη γηα ηελ θαιχηεξε ξνή ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ε παξαγσγηθή απηή εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή, ζχκθσλα κε ηνλ Κνπιατδή (2007), πξέπεη λα εθηηκεζνχλ νη πεπνηζήζεηο, νη γιψζζεο, νη πξαθηηθέο θαη νη ηξφπνη ζθέςεο φισλ ησλ νκάδσλ θαηά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Οη νκάδεο απηέο απνηεινχληαη απφ άηνκα δηαθνξεηηθήο θπιήο, ζξεζθείαο, έζλνπο θαη πνιηηηζκνχ, φπνπ ε εθηίκεζε θαη ν ζεβαζκφο πξνο απηνχο νδεγεί ζηε λνκηκνπνίεζε θαη ζηελ αλαγλψξηζή ηνπο ζηε ρψξα ππνδνρήο, κέζσ ηεο κεηάδνζεο ηεο πνιηηηζκηθήο γλψζεο. Ο ηξφπνο απηφο ελζαξξχλεη ηνπο καζεηέο λα θαηαλννχλ θαη λα απνδέρνληαη ην δηαθνξεηηθφ. Ζ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πξέπεη λα αθνινπζεί κεζφδνπο ηέηνηεο ψζηε λα ελζαξξχλεη ηελ αλάπηπμε ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ θάζε καζεηή, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο ζχγρξνλεο επηζηεκνληθέο κεζφδνπο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο αλαπηπμηαθήο ςπρνινγίαο. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν, φπσο αλαθέξνπλ νη Παιαηνιφγνπ θαη Δπαγγέινπ (2003) «επηηπγράλεηαη ε ηζόηηκε αλαγλώξηζε ησλ αλαγθώλ θαη ησλ αμηώλ ησλ δηαθνξεηηθώλ καζεηώλ». 25

Ζ ςπρνινγηθή ππνζηήξημε ηνπ αηφκνπ απφ ηνλ πεξίγπξφ ηνπ θπξίσο ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ, ε απνθπγή εηξσληθψλ θαη ξαηζηζηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ ζε πξνβιήκαηα πνπ κπνξεί λα ππάξρνπλ ζην ιφγν θαη ζηελ έθθξαζε, θάζε άιιν παξά βνεζνχλ ην παηδί λα εμειηρζεί θαη λα πξνζπεξάζεη ηηο δπζθνιίεο πνπ έρεη (Μαξηδάθε-Καζζσηάθε, 2005) Σέινο, είλαη πνιχ ζεκαληηθή ε ππνζηήξημε ηνπ καζεηή δηφηη αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη ζπκπεξηθνξέο κπνξεί λα έρνπλ επηπηψζεηο ζηελ απηνπεπνίζεζε, ζηελ απηναληίιεςε θαη ζην ελδηαθέξνλ ηνπ παηδηνχ γηα ην ζρνιείν, θαζψο δεκηνπξγνχλ αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη νδεγνχλ ζε κηα γεληθφηεξε απέρζεηα πξνο ην δηάβαζκα. 5.3. Προγρϊμματα εκπαύδευςησ γονιών μεταναςτών μαθητών πσο πξναλαθέξακε ζην δεχηεξν θεθάιαην θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ ελφηεηα 2.2. ε νηθνγέλεηα παίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε ζρνιηθή πξνζαξκνγή ηνπ παηδηνχ, θαζψο κπνξνχλ λα ην επεξεάζνπλ είηε ζεηηθά είηε αξλεηηθά. Μεγαιχηεξε δπζθνιία αληηκεησπίδνπλ νη νηθνγέλεηεο πνπ δε κηινχλ ηελ ειιεληθή γιψζζα θαιά θαη δπζθνιεχνληαη λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά ηνπο, ηδηαίηεξα φηαλ απηά βξίζθνληαη ζην δεκνηηθφ θαη ρξεηάδνληαη ζπκπαξάζηαζε ζηα πξψηα ηνπο βήκαηα. Γηα ηε ιχζε απηνχ ηνπ πξνβιήκαηνο, ρξεηάδνληαη εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηνπο ελήιηθεο κεηαλάζηεο πνπ είλαη θαη γνλείο. χκθσλα κε ηνπο Tsoukalas, Ntalianis, Papageorgiou & Retalis (2010), ε εθπαίδεπζε ησλ ελειίθσλ κεηαλαζηψλ, ελψ αξρηθά πεξηνξηδφηαλ ζε επηδνηνχκελα ζεκηλάξηα πςεινχ θφζηνπο, κεηά ην λφκν γηα ηε κεηαλάζηεπζε (3386/2005), ην ειιεληθφ δεκφζην πήξε κέηξα γηα ηελ ελζάξξπλζε ηεο θνηλσληθήο, νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηζηηθήο έληαμήο ηνπο. Δπηπιένλ, πνιιέο θπβεξλεηηθέο θαη κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, παξέρνπλ ζηνπο ελήιηθεο κεηαλάζηεο, πνηθίια εθπαηδεπηηθά πηζηνπνηεκέλα πξνγξάκκαηα ππνζηεξηδφκελα απφ Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, ην Τπνπξγείν Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ, θαζψο επίζεο θαη ην Διιεληθφ Γεκφζην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνηηθφ Σακείν πνπ ηα ζπγρξεκαηνδνηνχλ (Cronoe,2007). Καη ζε ηνπηθφ φκσο επίπεδν, παξαηεξείηαη ε νξγάλσζε ηνπηθψλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη Tsoukalas θαη ζπλ. (2010) αλαθέξνπλ φηη ην Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ κε ην έξγν ηνπ «Πξνγξάκκαηα εθκάζεζεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, γηα ηνπο άλεξγνπο, ηνπο κεηαλάζηεο θαη ηνπο 26

πξφζθπγεο, πνπ πξνσζνχλ ζε πηζηνπνηεκέλα Κέληξα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο (ΚΔΚ) ηελ ηζφηεηα επθαηξηψλ». Σα έξγα απηά έρνπλ λα θάλνπλ θπξίσο κε ηελ εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ηελ πηζηνπνίεζε ηεο άξηζηεο γλψζεο απηήο. 5.4 κοπόσ τησ παρούςασ ϋρευνασ Ζ παξνχζα έξεπλα απνζθνπεί ζην λα εμεηάζεη ηηο απφςεηο ελφο δείγκαηνο καζεηψλ, γνλέσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο ζην ειιεληθφ ζρνιείν καζεηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε Β. Ζ. ζηελ Αιβαλία. Δπηπιένλ, εμεηάδνληαη δηαθνξέο ζηηο απφςεηο ζρεηηθά κε ηηο δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ απαληήζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηνπο γεγελείο θαη κεηαλάζηεο καζεηέο ηνπο, κεηαμχ ησλ κεηαλαζηψλ θαη γεγελψλ καζεηψλ θαη ηέινο κεηαμχ ησλ απαληήζεσλ ησλ γνληψλ ησλ καζεηψλ. 27

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 6: Μϋθοδοσ 6.1. υμμετϋχοντεσ ηελ παξνχζα έξεπλα ζπκκεηείραλ 30 καζεηέο, 30 γνλείο θαη 30 εθπαηδεπηηθνί απφ ηελ πεξηνρή ησλ Μεζνγείσλ Αηηηθήο, θαηφπηλ επηινγήο απφ ην νηθείν πεξηβάιινλ ηνπ εξεπλεηή. Οη 30 καζεηέο θνηηνχζαλ ζε 2 δεκφζηα δεκνηηθά, ζε 3 γπκλάζηα θαη ζε 2 ιχθεηα θαη νη ειηθίεο ηνπο θπκαίλνληαλ απφ 8 έσο 18 έηε (κέζε ειηθία=13,63 έηε, η.α.=3,068). Απφ ηνπο 30 γνλείο ησλ επηιερζέλησλ/ζπκκεηερφλησλ καζεηψλ νη 20 ήηαλ κεηέξεο (66,6%) θαη νη 10 ήηαλ παηέξεο (33,4%). Ζ κέζε ειηθία ησλ ζπκκεηερνπζψλ κεηέξσλ ήηαλ 38,65 έηε (η.α.= 7,110) ελψ ε κέζε ειηθία ησλ ζπκκεηερφλησλ παηέξσλ ήηαλ 35,00 έηε (η.α =3,859). Δπίζεο, ε κέζε ειηθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ καζεηψλ ήηαλ 42,67 έηε (η.α.=7,827). Μηζνί απφ ηνπο καζεηέο θαη νη γνλείο ηνπο (n=30) ήηαλ κεηαλάζηεο απφ ηελ Βφξεηα Ήπεηξν Αιβαλίαο θαη νη ππφινηπνη ήηαλ απφ ηελ Διιάδα. 6.2. Ερευνητικϊ εργαλεύα Γηα ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ ηεο παξνχζαο έξεπλαο ρξεζηκνπνηήζεθε ε ειιεληθή έθδνζε ηνπ Δξσηεκαηνινγίνπ Γπλαηνηήησλ θαη Γπζθνιηψλ (SDQ-Hel) (Goodman, 1997, Μπίκπνπ-Νάθνπ, ηνγηαλλίδνπ, Κηνζένγινπ & Παπαγεσξγίνπ, 2002) (παξάξηεκα). Πξφθεηηαη γηα έλα δνκεκέλν εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν αμηνινγεί ηηο δπλαηφηεηεο θαη δπζθνιίεο ησλ καζεηψλ γχξσ απφ ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη ζηελ πξνζαξκνγή ηνπο ζην ζρνιηθφ θαη επξχηεξα θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Απεπζχλεηαη ζε παηδηά θαη εθήβνπο απφ 8-18 εηψλ θαη είλαη εξγαιείν απηναλαθνξάο. Πεξηιακβάλεη 25 πξνηάζεηο νη νπνίεο ρσξίδνληαη ζε πέληε θιίκαθεο: δπζθνιία ζηελ πξνζνρή, ζπλαηζζεκαηηθά πξνβιήκαηα, πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο-δηαγσγήο, πξνβιήκαηα ζηε ζρέζε κε ζπλνκειίθνπο θαη πξν-θνηλσληθέο δεμηόηεηεο-επηζπκεηή ζεηηθή θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά (ε ηάζε ηνπ αηφκνπ λα πξνζθέξεη ζην ζπλάλζξσπφ ηνπ). ε θάζε πξφηαζε, ν ζπκκεηέρσλ πξέπεη λα επηιέμεη αλ «δελ ηζρχεη», αλ «ηζρχεη θάπσο» ή αλ «ηζρχεη ζίγνπξα» ε πξφηαζε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ (καζεηέο), γηα ην παηδί ηνπ (γνλείο) ή γηα ην καζεηή ηνπ (εθπαηδεπηηθφο). Σα απνηειέζκαηα πξνθχπηνπλ απφ νκαδνπνίεζε, ε νπνία γίλεηαη ζχκθσλα κε ηηο νδεγίεο ηνπ ζπγγξαθέα. 28

Δπηπιένλ, ρξεζηκνπνηήζεθε έλα ζχληνκν εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν αμηνινγνχζε ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπκκεηερφλησλ, ην βαζκφ ζηνλ νπνίν νη νηθνγέλεηεο ηεο παξνχζαο έξεπλαο απεπζχλνληαλ ζε εμσζρνιηθνχο, θξνληηζηεξηαθνχο θνξείο πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζνπλ ηελ καζεζηαθή επίδνζε ησλ παηδηψλ ηνπο θαη ηα καζήκαηα πνπ παξαθνινπζνχζαλ. Σέινο, δηελεξγήζεθαλ ζπλεληεχμεηο κε 5 γνλείο απφ ηε Β. Ήπεηξν πξνθεηκέλνπ λα εμεηαζηνχλ ηα παξαθάησ: ν ρξφλνο παξακνλήο ηνπο ζηελ Διιάδα, ε γλψζε ηνπο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη πσο απνθηήζεθε, ε χπαξμε ή φρη δπζθνιηψλ ησλ παηδηψλ ηνπο ζην ζρνιείν. Πξνυπφζεζε γηα λα ιάβνπλ κέξνο νη ζπκκεηέρνληεο ζηηο ζπλεληεχμεηο ήηαλ λα δηακέλνπλ ζηελ Διιάδα πεξηζζφηεξν απφ 10 έηε. 6.3. Διαδικαςύα Αξρηθά, επηιέρζεθε, απφ ην νηθείν πεξηβάιινλ ηνπ εξεπλεηή, ην δείγκα ησλ ζπκκεηερφλησλ γεγελψλ θαη κεηαλαζηψλ καζεηψλ απφ ηε Β.Ζ Αιβαλίαο θαη ησλ γνληψλ ηνπο. Οη ζπκκεηέρνληεο καζεηέο θαη γνλείο ελεκεξψζεθαλ ηειεθσληθά γηα ην ζθνπφ ηεο παξνχζαο έξεπλαο θαη εξσηήζεθαλ αλ ήζειαλ λα ιάβνπλ κέξνο ζηελ έξεπλα. Όζηεξα απφ ηελ ηειεθσληθή ζπλελλφεζε, πξαγκαηνπνηήζεθε επίζθεςε ζηνλ ηφπν θαηνηθίαο ηνπο. ηε ζπλέρεηα, αθνχ δεηήζεθε απφ ηνπο γνλείο λα ζπλαηλέζνπλ ζηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηελ έξεπλα., δφζεθαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα ηεο έξεπλαο θαη πξνθνξηθέο νδεγίεο ζρεηηθά κε ην πσο ζα ηα ζπκπιεξψζνπλ. Πην αλαιπηηθά δεηήζεθε απφ φινπο ηνπο ζπκκεηέρνληεο λα απαληήζνπλ ζηηο εξσηήζεηο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ κε εηιηθξίλεηα θαζψο ηα εξσηεκαηνιφγηα είλαη αλψλπκα θαη ρσξίο λα ππάξρεη ζπλελλφεζε κεηαμχ ηνπο γηα λα κελ αιινησζνχλ ηα απνηειέζκαηα. Εεηήζεθε επίζεο απφ ηνπο καζεηέο, λα δψζνπλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνπο ηα πξνο ζπκπιήξσζε εξσηεκαηνιφγηα ζπλνδεπκέλα κε γξαπηέο νδεγίεο ζπκπιήξσζεο. Γηα λα απνθεπρζεί ε παξεξκελεία ησλ νδεγηψλ δφζεθε έλαο αξηζκφο ηειεθψλνπ γηα νπνηαδήπνηε δηεπθξίληζε. Σα εξσηεκαηνιφγηα ζπιιέρηεθαλ ζηηο νηθίεο ησλ ζπκκεηερφλησλ γνλέσλ θαη καζεηψλ, αθνχ πξνεγνπκέλσο είραλ απαληεζεί θαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Ζ ζπιινγή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ έγηλε κέζα ζην πξψην δεθαπελζήκεξν ηνπ Γεθεκβξίνπ ηνπ 2010. Μεηά ηε ζπιινγή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, εηζήρζεθαλ θαη αλαιχζεθαλ ηα δεδνκέλα-απαληήζεηο ζην ζηαηηζηηθφ παθέην SPSS. ζσλ αθνξά ηηο ζπλεληεχμεηο θαηά ηελ παξάδνζε ησλ ζπκπιεξσκέλσλ εξσηεκαηνινγίσλ, νξηζκέλνη απφ ηνπο γνλείο επηιέρζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε κεξηθέο αθφκα πξνθνξηθέο 29