ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4

ITS ACTION PLAN Το Σχέδιο ράσης για τις Ευφυείς Μεταφορές στην Ελλάδα Αθήνα, Οκτώβριος 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 1.1 Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΞΥΠΝΩΝ ΛΥΣΕΩΝ... 4 1.2 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ... 6 1.3 ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ITS 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΥΦΥΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ Ο ΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΕΠΑΦΕΣ ΜΕ ΤΑ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ.8 2.1 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ... 8 2.2 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΥΦΥΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ... 10 2.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΣΥΝΟΨΗ ΥΛΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΡΑΣΕΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ... 12 2.3.1 Τοµέας προτεραιότητας Ι: Βέλτιστη χρήση δεδοµένων σχετικά µε το οδικό δίκτυο, την κυκλοφορία και τις µετακινήσεις... 12 2.3.2 Τοµέας Προτεραιότητας ΙI: Αδιάλειπτη παροχή των υπηρεσιών ITS για τη διαχείριση της κυκλοφορίας και των εµπορευµατικών µεταφορών... 13 2.3.3 Τοµέας Προτεραιότητας ΙII: Εφαρµογές ITS σχετικά µε την οδική ασφάλεια και την προστασία... 14 2.3.4 Τοµέας Προτεραιότητας ΙV: Σύνδεση του οχήµατος µε την υποδοµή µεταφορών... 14 2.3.5 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΡΑΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ... 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ...18 3.1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ... 18 3.2 ΤΟ ΟΡΑΜΑ... 20 3.3 ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ... 20 3.4 ΕΘΝΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ... 25 3.5 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ... 32 3.6 ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΣΧΕ ΙΑΖΟΜΕΝΕΣ ΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 36 3.7 ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ... 48 3.8 ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ... 66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...67 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΞΥΠΝΩΝ ΛΥΣΕΩΝ Κατά τη διάρκεια των τελευταίων Η Κ ι ν η τ ι κ ό τ η τ α είναι βασική κοινωνική δεκαετιών, ο ληθυσµός και η ανάγκη και α οτελεί ροϋ όθεση για την ύ αρξη οικονοµία της Ευρώ ης αρουσίασαν έντονους ρυθµούς ανά τυξης ου οικονοµικής και κοινωνικής εξέλιξης. Καθώς οι είχαν ως ε ακόλουθο την εξά λωση ανάγκες κινητικότητας αυξάνουν δυναµικά, είναι των δικτύων µεταφορικών υ οδοµών, λέον α αραίτητο η διαχείριση του - συνεχώς την αύξηση της κινητικότητας και των οικονοµικών δραστηριοτήτων, καθώς αυξανόµενου - όγκου των µεταφορών να γίνεται µε και σηµαντικά αραγωγικά οφέλη. τρό ο βιώσιµο, εριβαλλοντικά και κοινωνικά Καθώς η κινητικότητα συνιστά δίκαιο. ροϋ όθεση για την ρόοδο, την κοινωνική και οικονοµική ευηµερία, αλλά και βασική κοινωνική ανάγκη, το στοίχηµα των α οδοτικών και α οτελεσµατικών µεταφορών γίνεται όλο και µεγαλύτερη αναγκαιότητα για τις οικονοµίες των Ευρω αϊκών χωρών και για την κοινωνία ως σύνολο, ειδικά σήµερα ου καλούµαστε να αντιµετω ίσουµε και να υ ερνικήσουµε τις συνέ ειες ενός οικονοµικά ασταθούς εριβάλλοντος. Οι µεγάλης κλίµακας ε ενδύσεις ου υλο οιήθηκαν στην Ελλάδα κατά τα τελευταία χρόνια ρέ ει λέον να αξιο οιηθούν και να ενισχυθούν µέσα α ό τη συνεκτική ανά τυξη και τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας, ώστε να ε ιταχυνθούν οι ρυθµοί ανά τυξης, να αντιµετω ιστεί η χωρική συγκέντρωση των δραστηριοτήτων και οι ανισότητες στις το ικές κοινωνίες και, τελικά, να ροκύψουν ολλα λασιαστικά οφέλη για την οικονοµία. Α ό την άλλη λευρά, η βελτιστο οίηση της χρήσης µεταφορικών υ ηρεσιών, ροϋ οθέτει ότι υ οδοµές και καινοτοµία βρίσκονται σε ε αρκώς συγχρονισµένη ανά τυξη. Καθώς οι ολοκληρωµένες αρεµβάσεις δίνουν έµφαση στη χρήση σύγχρονων τεχνολογικών λύσεων, οι εφαρµογές των Ευφυών Συστηµάτων θέτουν τις βάσεις για µεγαλύτερα λεονεκτήµατα στο µέλλον, µέσω της µείωσης του διοικητικού κόστους, της αύξησης της αραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, της ενίσχυσης της εθνικής οικονοµίας, της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής και της αναβάθµισης της οιότητας ζωής. Για τους λόγους αυτούς τα Ευφυή Συστήµατα Μεταφορών (ITS) ρέ ει εφεξής να α οτελούν βασική συνιστώσα της µελλοντικής ολιτικής των µεταφορών. Η ρόκληση της ολιτικής των µεταφορών είναι η εκ λήρωση των σύγχρονων αναγκών κινητικότητας και βιωσιµότητας, σε εξισορρό ηση. Μια τέτοια αλλαγή στη φιλοσοφία ροσέγγισης και ανά τυξης των µελλοντικών συστηµάτων µεταφορών, θα βοηθήσει ώστε να αντα οκριθούµε ε ιτυχώς στις ανάγκες όλων των ιθανών χρηστών των δικτύων, αρέχοντας ολοκληρωµένες λύσεις κινητικότητας, τόσο στις αστικές, όσο και στις α οµακρυσµένες εριοχές της χώρας, ροσφέροντας έτσι ίσες ευκαιρίες ρόσβασης στην εργασία, την εκ αίδευση, την υγεία. 3

Οι ροκλήσεις ου δέχεται ο τοµέας των µεταφορών σήµερα, αφορούν σχεδόν κάθε τυχή της οικονοµίας και της κοινωνίας, υ ογραµµίζοντας έτσι το ρόλο ου κατέχουν οι α οτελεσµατικές και α οδοτικές µετακινήσεις. Το α αιτούµενο κόστος ε ένδυσης, οι εριορισµοί στη χρηµατοδότηση, τα θέµατα καταµερισµού αρµοδιοτήτων, σε συνδυασµό µε την αβεβαιότητα ως ρος το χρόνο α όσβεσης των ε ενδύσεων, η θεσµική αδράνεια και το ασταθές οικονοµικό και ολιτικό εριβάλλον, θέτουν, όµως, σοβαρούς εριορισµούς στην εξά λωση των εφαρµογών ITS. Τα Ευφυή Συστήµατα Μεταφορών βοηθούν όταν η κινητικότητα, η ασφάλεια και η ροστασία του εριβάλλοντος είναι το ζητούµενο. Η εξά λωση των εφαρµογών ITS, συγχρόνως ρος τη λήψη των αναγκαίων ολιτικών µέτρων, θα αντιµετω ίσει ε ιτυχώς τις ροκλήσεις ου δέχονται τα συστήµατα µεταφορών. Οι κυριότερες ροκλήσεις των µεταφορών στις ο οίες η καινοτοµία καλείται λέον να δώσει λύση αναφέρονται ε ιγραµµατικά ακολούθως: Κινητικότητα: Καλύτερη ροσβασιµότητα για όλους, ακόµη και στις εριφερειακές και α οµακρυσµένες ζώνες. Προώθηση της ολυτρο ικότητας. Ασφάλεια: Μείωση των τροχαίων ατυχηµάτων, άµεση α όκριση σε ερί τωση συµβάντος. Περιβάλλον: Σηµαντική µείωση των εκ οµ ών αερίων ρύ ων, αρακολούθηση (monitoring) των εκ οµ ών και των χωρικών ε ι τώσεων. Οικονοµία: Μείωση του χρόνου και του κόστους µετακίνησης, µείωση των διοικητικών δα ανών. Νέες θέσεις εργασίας δηµιουργούνται στους τοµείς των µεταφορών, των τεχνολογιών ε ικοινωνιών και ληροφορίας, και της βιοµηχανίας. Ενέργεια: Μείωση της κατανάλωσης καυσίµου, χρήση εναλλακτικών ηγών ενέργειας. Κοινωνία: Ίσες ευκαιρίες ρόσβασης, διευκόλυνση ηλικιωµένων και ατόµων µειωµένης κινητικότητας. Ποιότητα Ζωής: Εύκολες, γρήγορες, αξιό ιστες µεταφορές. Υγεία: Λιγότερα τροχαία ατυχήµατα, σηµαντική µείωση των τραυµατισµών και θανάτων. Εργασία: Ευκαιρίες για α ασχόληση και ε ιχειρηµατικότητα στους τοµείς της καινοτοµίας και των νέων τεχνολογιών. Νέα ε ιχειρηµατικά µοντέλα. Ε ιστήµη: Ανά τυξη τεχνολογίας αιχµής. Προστασία Περιουσίας: Ασφαλής στάθµευση φορτηγών, καθοριστικής σηµασίας για την αντιµετώ ιση της εγκληµατικότητας, ιδιαίτερα στον τοµέα των εµ ορευµατικών µεταφορών. Βιώσιµη ανά τυξη: Μεγάλα ανα τυξιακά και εξελικτικά λεονεκτήµατα, µε ολλα λασιαστικά οφέλη για όλους. Αύξηση της αραγωγικότητας και οφέλη για το εριβάλλον. 4

Εξοικονόµηση Κόστους: Άµεση και έµµεση µείωση του κόστους του δηµοσίου τοµέα, ολλα λά οφέλη για τους µεταφορικούς φορείς µέσω των συστηµάτων βελτιστο οίησης της διαχείρισης στόλων και υ οδοµών. Κίνητρα για ιδιωτικές ε ενδύσεις: Πλήρης αντα οδοτικότητα των ε ενδύσεων, υψηλή α όδοση, ολλα λά οφέλη. 1.2 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Η έκθεση αυτή ολοκληρώνει την καταγραφή των υλο οιηµένων, εν εξελίξει, σχεδιαζόµενων και στρατηγικά αναγκαίων, και κατά συνέ εια, ροτεινόµενων δράσεων και έργων στην Ελλάδα µέχρι το 2020 στους τοµείς ροτεραιότητας της Οδηγίας 2010/40/ΕΕ ερί λαισίου ανά τυξης των Συστηµάτων Ευφυών Μεταφορών στον τοµέα των οδικών µεταφορών και των διε αφών µε άλλους τρό ους µεταφοράς. Η έκθεση αυτή θα συµβάλλει στη διαµόρφωση του λαισίου ροσέγγισης και εφαρµογής µιας εθνικής στρατηγικής για την ανά τυξη των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών στην Ελλάδα, υ ό το ρίσµα γενικών, αλλά και ειδικών στρατηγικών στόχων, τοµέων ροτεραιότητας και αναγκαίων δράσεων και ενεργειών. Η έκθεση συνιστά το Εθνικό Σχέδιο ράσης για την ανά τυξη των Συστηµάτων Ευφυών Μεταφορών κατά την ροσεχή ενταετία, ό ως αυτό έχει διαµορφωθεί και ροτείνεται α ό το Υ ουργείο Ανά τυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υ οδοµών, Μεταφορών & ικτύων σε συνεργασία µε τις συναρµόδιες οργανικές µονάδες του δηµόσιου τοµέα, αλλά και εµ λεκόµενους ιδιωτικούς φορείς. Το αρόν Σχέδιο ράσης για τα Ευφυή Συστήµατα Μεταφορών αρουσιάζει τη στρατηγική για τη δηµιουργία ενός µελλοντικού συστήµατος µεταφορικής υ οδοµής ου θα είναι συνε ές ρος τις κατευθύνσεις της Ευρω αϊκής Ένωσης, ροσδιορίζοντας τις εθνικές δράσεις ροτεραιότητας και τονίζοντας τις βασικές ροϋ οθέσεις για την ε ίτευξη ενός βιώσιµου συστήµατος κινητικότητας. Στόχος του Σχεδίου ράσης είναι η αξιο οίηση των λεονεκτηµάτων των συστηµάτων ευφυών µεταφορών ως συνιστώσα µιας ολοκληρωµένης ολιτικής µεταφορών ου θα συµβάλλει α οτελεσµατικά στο στρατηγικό και το διαρθρωτικό εκσυγχρονισµό της ελληνικής οικονοµίας. Καθώς οι µεταφορές έχουν λέον εισέλθει στη νέα ε οχή της τεχνολογικής εξέλιξης, στο ροσεχές µέλλον τα ευφυή συστήµατα µεταφορών θα α οτελούν τον νέο ορισµό της µετακίνησης. 1.3 ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ITS Η αρούσα έκθεση έχει συνταχθεί υ ό την ε ο τεία του Τµήµατος ιεθνών Σχέσεων - Τοµέας Μεταφορών της Γενικής ιεύθυνση Μεταφορών του Υ ουργείου Ανά τυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υ οδοµών, Μεταφορών & ικτύων. Η συντακτική οµάδα α οτελείται α ό τους: 5

Ροδάνθη Σφακιανάκη Τµήµα ιεθνών Σχέσεων Τοµέα Μεταφορών (r.sfakianaki@yme.gov.gr) Θεοδώρα Ρίσκα Τµήµα ιεθνών Σχέσεων Τοµέα Μεταφορών (d.riska@yme.gov.gr) Χαρίκλεια Λάµ ογλου Τµήµα ιεθνών Σχέσεων Τοµέα Μεταφορών (h.laboglou @yme.gov.gr) Γεώργιος Συννεφάκης ιεύθυνση Πιστο οίησης, Γενικής ιεύθυνσης Ε ικοινωνιών (g.synnefakis@yme.gov.gr) Για τη διαµόρφωση της αρούσας συνεργάστηκαν και αρείχαν υλικό και ληροφορίες ε ί των υλο οιηµένων, δροµολογηµένων, σχεδιαζόµενων δράσεων, αλλά και α όψεις ε ί των στρατηγικά αναγκαίων ενεργειών στην Ελλάδα, οι αρακάτω υ ηρεσιακές µονάδες και φορείς: - Συναρµόδιες Οργανικές Μονάδες Γενικών Γραµµατειών του Υ ουργείου Ανά τυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υ οδοµών, Μεταφορών & ικτύων - Υ ουργείο Ναυτιλίας (Οργανισµοί Λιµένων) - Υ ουργείο Προστασίας του Πολίτη - Υ ουργείο Οικονοµικών - ITS Hellas - Πανε ιστηµιακά και ερευνητικά ιδρύµατα - Φορείς ηµοσίων Συγκοινωνιών (ΟΣΥ, ΕΡΓΟΣΕ, ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ΟΑΣΘ, ΣΑΣΘ, ΟΑΣΑ, ΣΤΑΣΥ) - Οµοσ ονδίες Αυτοκινητιστών - Οργανισµοί Το ικής Αυτοδιοίκησης - Εταιρείες λειτουργίας & διαχείρισης αυτοκινητοδρόµων (Αττική Οδός, Εγνατία Οδός, Νέα Οδός, Ολυµ ία Οδός, Μορέας, Αυτοκινητόδροµος Αιγαίου) - Εταιρείες Παραχώρησης νέων αυτοκινητοδρόµων - Ε ιχειρησιακό Πρόγραµµα «Ψηφιακή Σύγκλιση» - Ειδικές Υ ηρεσίες ιαχείρισης Ε ιχειρησιακών Προγραµµάτων 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΥΦΥΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ Ο ΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΕΠΑΦΕΣ ΜΕ ΤΑ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ 2.1 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Οι βασικοί άξονες στρατηγικής της Ευρω αϊκής Ένωσης, ου σκιαγραφούνται µέσα α ό τη Συνθήκη της Λισαβόνας, θέτουν ως βασικούς στόχους την ε ίτευξη ισχυρότερης, βιώσιµης οικονοµικής µεγέθυνσης και τη δηµιουργία ερισσότερων και καλύτερων θέσεων α ασχόλησης. Ειδικότερα η Λευκή Βίβλος («Χάρτης ορείας για έναν Ενιαίο Ευρω αϊκό Χώρο Μεταφορών Για ένα ανταγωνιστικό και ενεργειακά α οδοτικό σύστηµα µεταφορών») αρουσιάζει ως βασικές συνιστώσες της ευρω αϊκής ολιτικής µεταφορών την ανταγωνιστικότητα και την α οδοτικότητα των συστηµάτων µεταφορών των κρατών µελών, καθώς και την εκ λήρωση των οικονοµικών, κοινωνικών και εριβαλλοντικών αναγκών της κοινωνίας. Προς την κατεύθυνση ε ίτευξης των ανωτέρω στρατηγικών στόχων, η ενδιάµεση αξιολόγηση της Λευκής Βίβλου της Ευρω αϊκής Ε ιτρο ής στον τοµέα της ολιτικής µεταφορών, τόνισε τον καίριο ρόλο ου διαδραµατίζει η καινοτοµία στην εξασφάλιση βιώσιµης, α οτελεσµατικής και ανταγωνιστικής κινητικότητας στην Ευρώ η. Αντίστοιχα το ρόγραµµα της Κοινότητας για την έρευνα και την καινοτοµία «Ορίζοντας 2020 (Horizon 2020)» ακολουθεί ιστά τις αρχές και τους στόχους για την «Ευρώ η 2020», ου το οθετούν την καινοτοµία στο ε ίκεντρο µιας έξυ νης, βιώσιµης και χωρίς α οκλεισµούς ανά τυξη, µε στόχο την ενδυνάµωση της αγκόσµιας ανταγωνιστικότητας της Ευρώ ης. Ε ι λέον στην ανακοίνωσή της «Ευρώ η 2020 Στρατηγική για έξυ νη, διατηρήσιµη και χωρίς α οκλεισµούς ανά τυξη», η Ε ιτρο ή τόνισε τη σηµασία ου έχουν για την Ευρώ η η κοινωνική συνοχή, µια ιο ράσινη οικονοµία, η εκ αίδευση και η καινοτοµία. Οι στόχοι αυτοί αντικατο τρίζονται στις διάφορες τυχές της ευρω αϊκής ολιτικής µεταφορών, µε σκο ό τη διασφάλιση βιώσιµης κινητικότητας για όλους τους ολίτες, τη δραστική µείωση των εκ οµ ών άνθρακα στις µεταφορές και τη λήρη αξιο οίηση της τεχνολογικής ροόδου. Ωστόσο, λαµβάνοντας υ όψη τα ειδικότερα δεδοµένα, το ευρω αϊκό σύστηµα µεταφορών έχει να αντα εξέλθει σε αρκετές µείζονες ροκλήσεις, ώστε να ε ιτύχει λήρως τον ρόλο του για την ικανο οίηση των αναγκών της ευρω αϊκής οικονοµίας και κοινωνίας. Στην Ανακοίνωση της Ε ιτρο ής για το Σχέδιο δράσης για την εξά λωση των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών στην Ευρώ η (COM 2008) 886, αρατίθενται τα εξής στοιχεία: - Εκτιµάται ότι το 10 % του οδικού δικτύου άσχει α ό κυκλοφοριακό φόρτο µε ετήσιο κόστος 0,9-1.5 % του ΑΕΠ της ΕΕ. - Οι οδικές µεταφορές ροκαλούν το 72 % των συνολικών εκ οµ ών CO2 των µεταφορών, οι ο οίες αυξήθηκαν κατά 32 % το διάστηµα 1990-2005. 7

- Παρόλο ου οι θάνατοι α ό τροχαία ατυχήµατα φθίνουν (-24 % α ό το 2000 στην ΕΕ των 27), ο αριθµός τους (42 953 θάνατοι το 2006) συνεχίζει να υ ερβαίνει κατά 6 000 τον ε ιδιωκόµενο στόχο να µειωθούν τα θανατηφόρα ατυχήµατα κατά 50 % για την ερίοδο 2001-2010. Νεότερα στοιχεία α ό το 2009, αρουσιάζουν ότι ερισσότεροι α ό 35.000 άνθρω οι έχασαν τη ζωή τους στους δρόµους της Ευρω αϊκής Ένωσης, δηλαδή το ισοδύναµο µιας µέσου µεγέθους όλης, και τουλάχιστον 1.500.000 άτοµα τραυµατίστηκαν. Το κόστος για την κοινωνία είναι τεράστιο και ανήλθε σε ερί ου 130 δισ. ευρώ το 2009. Οι ροκλήσεις αυτές γίνονται ακόµη ιο ιεστικές µε βάση τις ροβλέψεις αύξησης των εµ ορευµατικών µεταφορών κατά 50 % και των ε ιβατικών µεταφορών κατά 35 % στην ερίοδο 2000-2020. Οι κύριοι ολιτικοί στόχοι της Ευρω αϊκής Ένωσης ου α ορρέουν α ό τις ροκλήσεις αυτές είναι να καταστούν οι εµ ορευµατικές µεταφορές και οι ε ιβατικές µετακινήσεις: καθαρότερες, α οτελεσµατικότερες και ενεργειακά α οδοτικότερες, ασφαλέστερες. Έχει καταστεί ωστόσο σαφές ότι µε συµβατικές ροσεγγίσεις, ό ως η δηµιουργία νέων υ οδοµών, δεν θα ε ιτευχθούν τα αναγκαία α οτελέσµατα µε τους ρυθµούς ου ε ιβάλλει το µέγεθος των ροκλήσεων αυτών. Χρειάζονται καινοτόµες λύσεις για να σηµειωθεί γρήγορα η ρόοδος ου α αιτείται λόγω των αντιµετω ιζόµενων ροβληµάτων. Ε οµένως, είναι λέον καιρός να διαδραµατίσουν τα ευφυή συστήµατα µεταφοράς τον ρόλο τους, ώστε να ε ιτευχθούν α τά α οτελέσµατα. Σύµφωνα άλλωστε µε τη νέα Λευκή Βίβλο, ου υιοθετήθηκε α ό την Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή στις 28 Μαρτίου 2011, οι στόχοι ου ροτείνονται συµ ί τουν σε αρκετά σηµεία µε τα αναµενόµενα α οτελέσµατα ου αρέχουν οι εφαρµογές των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών. Ενδεικτικά αναφέρουµε τον στόχο της καθιέρωσης λαισίου για ένα ευρω αϊκό σύστηµα ληροφοριών, διαχείρισης και ληρωµών για τις ολυτρο ικές µεταφορές και τον µηδενικό αριθµό θανάτων στις οδικές µεταφορές έως το 2050. Ενώ όµως έχει γίνει αντιλη τή η ανάγκη εξά λωσης των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών στις οδικές µεταφορές σε ε ί εδο Ευρω αϊκής Ένωσης, αρατηρούνται σηµαντικές καθυστερήσεις µεταξύ των Κρατών Μελών, οδηγώντας σε ένα συνονθύλευµα εθνικών, εριφερειακών και το ικών λύσεων χωρίς σαφή εναρµόνιση, κάτι το ο οίο θέτει σε κίνδυνο την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς. Καθίσταται άρα αναγκαίο να αντιµετω ιστούν ορισµένα σηµαντικά θέµατα, ό ως είναι η γεωγραφική συνέχεια, η διαλειτουργικότητα υ ηρεσιών και συστηµάτων και η τυ ο οίηση σε ευρω αϊκό ε ί εδο ώστε να α οφευχθεί η δηµιουργία µωσαϊκού εφαρµογών και υ ηρεσιών ITS. Για την αντιµετώ ιση των ανωτέρω ροβληµάτων, εκδόθηκε α ό το Ευρω αϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο, η Οδηγία 2010/40/ΕΕ ερί λαισίου ανά τυξης των Συστηµάτων Ευφυών Μεταφορών στον τοµέα των οδικών µεταφορών και των διε αφών µε άλλους τρό ους µεταφοράς. Ο γενικός στόχος της Οδηγίας 2010/40/ΕΕ είναι η θέσ ιση ενός λαισίου για την συντονισµένη και συνεκτική ανά τυξη και 8

χρήση ευφυών συστηµάτων µεταφορών εντός της Ένωσης, ιδίως διαµέσου των συνόρων µεταξύ των κρατών µελών, και ο καθορισµός των αναγκαίων γενικών όρων, για την ανά τυξη των ροδιαγραφών για δράσεις εντός των τοµέων ροτεραιότητας και των α αραίτητων ροτύ ων. Οι ειδικοί στόχοι εριλαµβάνουν την αύξηση της διαλειτουργικότητας του συστήµατος, η εξασφάλισης της αδιάλει της ρόσβασης σε αυτό, η ενίσχυση της συνέχειας των υ ηρεσιών και η δηµιουργία α οτελεσµατικού µηχανισµού συνεργασίας µεταξύ των αραγόντων των ITS. Η Οδηγία διακρίνει τους ακόλουθους τοµείς ροτεραιότητας για την ανά τυξη και χρήση ροδιαγραφών και ροτύ ων: Ι. Βέλτιστη χρήση δεδοµένων σχετικά µε το οδικό δίκτυο, την κυκλοφορία και τις µετακινήσεις, ΙΙ. Αδιάλει τη αροχή των υ ηρεσιών ITS για τη διαχείριση της κυκλοφορίας και των εµ ορευµατικών µεταφορών, ΙΙΙ. Εφαρµογές ITS σχετικά µε την οδική ασφάλεια και την ροστασία, IV. Σύνδεση του οχήµατος µε την υ οδοµή µεταφορών. Στο λαίσιο των τοµέων ροτεραιότητας, οι κάτωθι δράσεις α οτελούν δράσεις ροτεραιότητας για την ανά τυξη και χρήση ροδιαγραφών και ροτύ ων: α) η αροχή σε ε ί εδο Ένωσης υ ηρεσιών ληροφόρησης για τις ολυτρο ικές µετακινήσεις, β) η αροχή σε ε ί εδο Ένωσης υ ηρεσιών ληροφόρησης για την κυκλοφορία σε ραγµατικό χρόνο, γ) δεδοµένα και διαδικασίες για τη δωρεάν, ενδεχοµένως αροχή στους χρήστες ελάχιστων καθολικών ληροφοριών για την κυκλοφορία σχετικών µε την οδική ασφάλεια, δ) η αροχή διαλειτουργικού ecall σε ε ί εδο Ένωσης, ε) η αροχή υ ηρεσιών ληροφόρησης για ασφαλείς και ροστατευµένες θέσεις στάθµευσης φορτηγών και εµ ορικών οχηµάτων, στ) η αροχή υ ηρεσιών κράτησης θέσεων για ασφαλείς και ροστατευµένες θέσεις στάθµευσης φορτηγών και εµ ορικών οχηµάτων. Τα κράτη µέλη υ οχρεούνται να λάβουν τα αναγκαία µέτρα για να εξασφαλίσουν ότι οι ροδιαγραφές ου θεσ ίζονται α ό την Ε ιτρο ή για κάθε µια α ό τις ανωτέρω δράσεις ροτεραιότητας, εφαρµόζονται στις εφαρµογές και υ ηρεσίες ITS. 2.2 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΥΦΥΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Η Ελλάδα έθεσε σε ισχύ το νοµοθετικό λαίσιο των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών στον τοµέα των οδικών µεταφορών και τις διε αφές µε τα άλλα µέσα, εναρµονίζοντας την Οδηγία 2010/40/ΕΕ στο εθνικό δίκαιο µε το Π 50/2012 (ΦΕΚ 100Α /27-4-12). 9

εδοµένου ότι η Κοινοτική Οδηγία για τα Ευφυή Συστήµατα Μεταφορών α οτελεί ουσιαστικά την ρώτη νοµοθετική ρωτοβουλία, µέσω της ο οίας ε ιβάλλονται υ οχρεώσεις στα κράτη µέλη ως ρος την τήρηση κοινών ροδιαγραφών και την συντονισµένη εξά λωση διαλειτουργικών ITS, γίνεται εµφανές ότι βρισκόµαστε σε αρχικό ακόµα στάδιο υιοθέτησης εθνικού ρυθµιστικού λαισίου. Η υιοθέτηση και έγκριση (εάν καταστεί αναγκαίο) ροδιαγραφών και ροτύ ων (για κάθε µια α ό τις δράσεις ροτεραιότητας ου αναφέρθηκαν αρα άνω), σύµφωνα µε τα ροβλε όµενα της Οδηγίας, βρίσκεται σε διαδικασία διαβούλευσης και ε εξεργασίας στις ειδικές οµάδες εµ ειρογνωµόνων της Ε. Ε ιτρο ής, α ό ό ου αναµένεται η έκδοση δεσµευτικών νοµοθετικών ράξεων. Με το Π. 50/2012 «Εναρµόνιση της Ελληνικής Νοµοθεσίας ρος τις διατάξεις της Οδηγίας 2010/40/ΕΕ του Ευρω αϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 7ης Ιουλίου 2010, ερί λαισίου ανά τυξης των Συστηµάτων Ευφυών Μεταφορών στον τοµέα των οδικών µεταφορών και των διε αφών µε άλλους τρό ους µεταφοράς (ΕΕ L 207/1 της 06. 08. 2010)», ροβλέφθηκε η έκδοση Υ ουργικών ή Κοινών Υ ουργικών Α οφάσεων, ό ου αυτό καθίσταται αναγκαίο, για την έγκριση των ροδιαγραφών ου θα εκδοθούν α ό την Ε. Ε ιτρο ή. Ωστόσο η µέχρι τώρα εξά λωση και ανά τυξη των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών γίνεται εµφανής µέσω άλλων συγγενών λαισίων ανά τυξης τεχνολογικών εφαρµογών, τα ο οία ενσωµατώνουν ολλούς α ό τους στόχους, τις α αιτήσεις και τα οφέλη των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών. Είναι άλλωστε σαφές ότι ο τοµέας των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών ακολουθεί µια οριζόντια ολιτική, µε αναφορές σε συστήµατα ροηγµένων ληροφοριών, ε ικοινωνιών, ε εξεργασίας ευαίσθητων ροσω ικών δεδοµένων, διαλειτουργικών συστηµάτων, χωρικών ληροφοριών, ψηφιακών υ ηρεσιών, κλ. Με βάση τα ανωτέρω, αραθέτουµε Πίνακα ου α εικονίζει την ισχύουσα εθνική νοµοθεσία στο ευρύτερο λαίσιο ανά τυξης και εξά λωσης των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών: Περιγραφή αντικειµένου Eθνική νοµοθεσία Σχετική κοινοτική Οδηγία Πλαίσιο ανά τυξης των Συστηµάτων Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών στον τοµέα των οδικών µεταφορών και των διε αφών µε άλλους τρό ους µεταφοράς.δ. 50/2012 (Α 100) Οδηγία 2010/40/ΕΕ Καθιέρωση µιας διαδικασίας ληροφόρησης στον τοµέα των τεχνικών ροτύ ων και ροδιαγραφών και των κανόνων σχετικά µε τις υ ηρεσίες της κοινωνίας των ληροφοριών..δ. 39/2001 (Α 28), ό ως αυτό ισχύει Οδηγία 98/34/ΕΚ - Ε εξεργασία των ροσω ικών δεδοµένων στο λαίσιο της λειτουργία των εφαρµογών και υ ηρεσιών ITS - Προστασία δεδοµένων ροσω ικού ν. 2472/1997 (Α 50) ν. 3471/2006 (Α 133) ν. 3917/2011(Α 22) Οδηγία 95/46/ΕΚ, Οδηγία 2002/58/ΕΚ, Οδηγία 2006/24/ΕΚ, 10

χαρακτήρα στον τοµέα των ηλεκτρονικών ε ικοινωνιών - ιατήρηση δεδοµένων ου αράγονται ή υ οβάλλονται σε ε εξεργασία σε συνάρτηση µε την αροχή διαθέσιµων στο κοινό υ ηρεσιών ηλεκτρονικών ε ικοινωνιών ή δηµόσιων δικτύων ε ικοινωνιών, χρήση συστηµάτων ε ιτήρησης µε τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δηµόσιους χώρους Κανόνες για την ε εξεργασία και χρήση δεδοµένων σχετικά µε το οδικό δίκτυο, την κυκλοφορία και τις µετακινήσεις ηµιουργία υ οδοµής χωρικών ληροφοριών για την ολοκληρωµένη ρόσβαση στα δεδοµένα µετακινήσεων ν. 3448/2006 (Α 57), ν. 3613/2007 (άρθρο 11) Εγκύκλιος του ΥΠΕΣ ΙΣΚΠΟ/Φ17/oικ.13807 /20.6.2006 ν. 3882/2010 (Α 166) Οδηγία 2003/98/ΕΚ Οδηγία 2007/2/ΕΚ ιαλειτουργικότητα συστηµάτων τηλεδιοδίων.δ 177/2007 (Α 216) Οδηγία 2004/52/ΕΚ Όσον αφορά στο τεχνικό λαίσιο ανά τυξης των ITS, στις ερι τώσεις εκείνες ου έχουν ήδη εκδοθεί ρότυ α α ό τους ευρω αϊκούς οργανισµούς τυ ο οίησης µε σκο ό τη διαλειτουργικότητα και τη συµβατότητα, έχουν ήδη εφαρµοστεί τα ρότυ α αυτά στα αντίστοιχα έργα των εθνικών φορέων. Οι ροδιαγραφές και τα ρότυ α ου θα εκδοθούν α ό την Ε. Ε ιτρο ή, ό ως αυτό ροβλέ εται στην Οδηγία 2010/40/ΕΕ, θα εφαρµοστούν αντίστοιχα στα έργα των φορέων ου θα υλο οιηθούν µελλοντικά. 2.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΣΥΝΟΨΗ ΥΛΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΡΑΣΕΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 2.3.1 Τοµέας ροτεραιότητας Ι: Βέλτιστη χρήση δεδοµένων σχετικά µε το οδικό δίκτυο, την κυκλοφορία και τις µετακινήσεις Στον τοµέα αυτό η Ελλάδα βρίσκεται σε φάση υλο οίησης έργων ου αφορούν στην: ληροφόρηση του κοινού/χρηστών για την κατάσταση του οδικού δικτύου και άλλων σχετικών δεδοµένων (.χ. κυκλοφοριακών και εριβαλλοντικών µετρήσεων, χωρικών ε ιδράσεων, γεωχωρικών δεδοµένων, κλ.) ληροφόρηση ε ιβατών ΜΜΜ 11

ενο οιηµένο σύστηµα συνδυασµένων ληροφοριών κοινού για τη κυκλοφορία, τις θέσεις στάθµευσης και τα δροµολόγια Τα έργα αυτά διαχειρίζονται φορείς ό ως οι ήµοι, ο Ο.Α.Σ.Α, η Εγνατία Οδός. Παρατηρείται µια αλληλοκάλυψη στις δράσεις, καθώς δεν υ άρχουν σαφώς κατανεµηµένες αρµοδιότητες σχεδιασµού και συντονισµού για τα θέµατα αυτά µεταξύ των διαφόρων ε ι έδων διοίκησης (κεντρική διοίκηση, το ική αυτοδιοίκηση) και συγκοινωνιακών φορέων. Η εθνική υ οστήριξη ου υ άρχει, ραγµατο οιείται µέσω της www.geodata.gov.gr, η ο οία ανα τύχθηκε και συντηρείται α ό το Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστηµάτων «Αθηνά», µε στόχο να α οτελέσει ένα κεντρικό σηµείο συλλογής, αναζήτησης, διάθεσης και α εικόνισης της ληροφόρησης.χ. δροµολόγια αστικών λεωφορείων. Η διάθεση δεδοµένων κυκλοφορίας σε ραγµατικό χρόνο υ οστηρίζεται κεντρικά α ό το Υ ουργείο Ανά τυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υ οδοµών, Μεταφορών & ικτύων και δίνεται η δυνατότητα ρόσβασης στον ιδιωτικό τοµέα έναντι αντίτιµου. 2.3.2 Τοµέας Προτεραιότητας ΙI: Αδιάλει τη αροχή των υ ηρεσιών ITS για τη διαχείριση της κυκλοφορίας και των εµ ορευµατικών µεταφορών Ο τοµέας ου αφορά στη διαχείριση της κυκλοφορίας αρουσιάζει αλµατώδη ανά τυξη δράσεων α ό τις εταιρίες διαχείρισης των αυτοκινητοδρόµων της χώρας και των συγκοινωνιακών φορέων. Έντονη είναι και η αρουσία των ήµων µε τα ερισσότερα έργα να βρίσκονται σε φάση υλο οίησης. Τα σηµαντικότερα κέντρα διαχείρισης κυκλοφορίας βρίσκονται στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη. Το Κέντρο ιαχείρισης Κυκλοφορίας Αθήνας, ε ο τευόµενο α ό το Υ ουργείο Ανά τυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υ οδοµών, Μεταφορών & ικτύων, ελέγχει την κυκλοφορία των αυτοκινητοδρόµων σε ραγµατικό χρόνο και συλλέγει στοιχεία για τις διελεύσεις των διοδίων. Το Κέντρο ιαχείρισης της Αττικής οδού διαχειρίζεται στοιχεία κυκλοφορίας του εριφερειακού αυτοκινητόδροµου (www.atticaroute.gr). Tα συστήµατα ελέγχου της κυκλοφορίας στις εθνικές οδούς της χώρας βρίσκονται ε ί του αρόντος σε φάση ανά τυξης, εξαρτώµενα α ό την ορεία υλο οίησης των οδών, καθώς αρκετές α ό αυτές είναι σε φάση κατασκευής. Στη Θεσσαλονίκη, σε συντονισµό µε την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, βρίσκεται σε λειτουργία το Κέντρο ιαχείρισης, το ο οίο αρέχει ηλεκτρονικές υ ηρεσίες ενηµέρωσης για το αστικό οδικό δίκτυο σε ραγµατικό χρόνο, υ ηρεσία ου αρέχεται δωρεάν µέσω του www.mobithess.gr. Το σκέλος των εµ ορευµατικών µεταφορών α οτελεί δυναµικά ανα τυσσόµενο κλάδο της εθνικής οικονοµίας, αρά την ύφεση ου υ άρχει. Μεταφορικές εταιρίες και κέντρα logistics µε διεθνή δράση έχουν ε ενδύσει σε εφαρµογές ΙΤS, έχοντας ως στόχο την αρτιότερη και α οδοτικότερη λειτουργία τους. Παρουσία εθνικής κεντρικής δράσης δεν αρατηρείται, έρα α ό α οσ ασµατικά µέτρα σε κεντρικά λιµάνια, ό ως της Θεσσαλονίκης, ου ε ενδύουν στη διαχείριση και διασύνδεση των µεταφορών. ράσεις για την ροστατευόµενες θέσεις στάθµευσης δεν έχουν υλο οιηθεί. 12

2.3.3 Τοµέας Προτεραιότητας ΙII: Εφαρµογές ITS σχετικά µε την οδική ασφάλεια και την ροστασία Οι εθνικές ροσ άθειες για την οδική ασφάλεια, έχοντας ως στόχο τη µείωση των οδικών τροχαίων ατυχηµάτων και οδηγό την ανακοίνωση της ΕΕ «Προς ένα Ευρω αϊκό χώρο οδικής ασφάλειας 2011-2020», κινούνται σε ένα θεσµικό λαίσιο ου διέ εται α ό τη ιυ ουργική Ε ιτρο ή Οδικής Ασφάλειας (ΥΑ 180/2010 Β63), το Εθνικό Συµβούλιο Οδικής Ασφάλειας (ΕΣΟΑ) και το Εθνικό Παρατηρητήριο Οδικής Ασφάλειας του Τεχνικού Ε αγγελµατικού Ε ιµελητηρίου (ΤΕΕ). Τα θεσµικά αυτά όργανα ε ικοινωνούν και διαβουλεύονται µε στόχο να δηµιουργήσουν οδικές υ οδοµές και δίκτυα µε βελτιωµένες ροδιαγραφές, µε την υιοθέτηση ενός εθνικού σχεδίου δράσης για την οδική ασφάλεια. Στους ελληνικούς αυτοκινητόδροµους λειτουργούν ινακίδες µεταβλητών µηνυµάτων ου ειδο οιούν για τυχόν συµβάντα, ενώ µέσω συστηµάτων συλλογής ληροφοριών ενηµερώνονται τα Κέντρα Ελέγχου της Τροχαίας και το Κέντρο ιαχείρισης της Κυκλοφορίας του Υ ουργείου Ανά τυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υ οδοµών, Μεταφορών & ικτύων. Το διαλειτουργικό e-call, υ ηρεσία έκτακτης ανάγκης σε ερί τωση τροχαίου συµβάντος, βρίσκεται σε φάση υλο οίησης και αρακολουθείται α ό το Υ ουργείο Ανά τυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υ οδοµών, Μεταφορών & ικτύων. Τα αρακάτω ρογράµµατα βρίσκονται σε φάση υλο οίησης και αλληλοκαλύ τουν τους τοµείς ροτεραιότητας Ι,ΙΙ, ΙΙ, ραγµατο οιούνται δε µε τη συνεργασία διαφόρων φορέων: VIAJEO EASYTRIP (Ηλεκτρονική Υ ηρεσία Υ οστήριξης στη διασυνοριακή εριοχή Ελλάδας- Βουλγαρίας) SEE-ITS (Intelligent Transport Systems in South East Europe) 2.3.4 Τοµέας Προτεραιότητας ΙV: Σύνδεση του οχήµατος µε την υ οδοµή µεταφορών εν έχει α οτυ ωθεί ρόοδος στον τοµέα αυτό σε εθνική βάση. Πραγµατο οιούνται όµως σχετικές δράσεις α ό ερευνητικά Ινστιτούτα. Οι δράσεις ου έχουν υλο οιηθεί µέχρι σήµερα στην Ελλάδα ανά τοµέα ροτεραιότητας αρατίθενται στην υ οενότητα 2.3.5. Συγκεκριµένα, στον Πίνακα 1 αρουσιάζονται αναλυτικά τα Έργα ου έχουν ήδη υλο οιηθεί α ό τους εµ λεκόµενους φορείς, καθώς και οι ηγές χρηµατοδότησής τους. Τα έργα των φορέων συνοψίζονται και οµαδο οιούνται σε 8 ράσεις µε τίτλο: 1)Συστήµατα ιαχείρισης της Κυκλοφορίας, 2) ληροφόρηση των ε ιβατών ΜΜΜ, 3)Συστήµατα ιαχείρισης Κυκλοφορίας και ληροφόρησης κοινού, 4) σύστηµα κυκλοφοριακών µετρήσεων, 5) ολυτρο ικές µετακινήσεις, 6) αρακολούθηση λειτουργίας εξο λισµού, 7) διαχείριση εµ ορευµατικών µεταφορών-διε αφή µε άλλα µέσα και 8) µελέτες, ερευνητικές δραστηριότητες και ιλοτικές δοκιµές, σύµφωνα µε τα αναµενόµενα α οτελέσµατα ου αρέχουν. Οι αντίστοιχες ράσεις και τα Έργα, συσχετίζονται µε έναν κατά βάση Τοµέα Προτεραιότητας της Οδηγίας 2010/40/ΕΕ και ίσως δευτερεύοντος µε ερισσότερους σχετικούς Τοµείς. 13

2.3.5 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΡΑΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ 14

15

16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 3.1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Προκλήσεις και ευκαιρίες Οι ροκλήσεις ου δέχεται ο τοµέας των µεταφορών σήµερα, αφορούν σχεδόν κάθε τυχή της οικονοµίας και της κοινωνίας, υ ογραµµίζοντας το ρόλο ου κατέχουν οι α οτελεσµατικές και α οδοτικές µετακινήσεις. Η ολοκληρωµένη διασύνδεση των µεταφορικών δικτύων συνιστά α αραίτητη ροϋ όθεση για την άρτια λειτουργία του µεταφορικού συστήµατος, την λήρη αξιο οίηση της δυναµικότητας των αξόνων και την ανεµ όδιστη ροή των µετακινήσεων. Οι µεταφορές σε κάθε κοινωνία α οτελούν τόσο σηµαντικό κεφάλαιο ώστε θεωρούνται συχνά δεδοµένες. Τα µακροοικονοµικά στοιχεία ου α ορρέουν α ό τον κλάδο των µεταφορών είναι ε ίσης εντυ ωσιακά. εν είναι λίγες οι χώρες εκείνες ου αύξησαν το µεταφορικό τους έργο µε στόχο την συνολική τους ανά τυξη, σε εθνικό ε ί εδο. Η βασική ρόκληση της ολιτικής των µεταφορών σήµερα είναι η εκ λήρωση των σύγχρονων αναγκών κινητικότητας και βιωσιµότητας, σε εξισορρό ηση. Τα µεταφορικά δίκτυα της χώρας αντιµετω ίζουν σηµαντικά κοµβικά κενά στην σύνδεση των υ οδοµών και ελλείψεις ως ρος την ασφάλεια ου αρέχουν στους χρήστες. Ε ενδύσεις για την κάλυψη των αναγκών αυτών είναι α αραίτητο να γίνουν σε ρώτο στάδιο, ώστε να ολοκληρωθεί η λειτουργική σύνδεση των υ οδοµών και να δηµιουργηθούν οι συνθήκες για ασφαλή και σύγχρονα µεταφορικά δίκτυα. Οι ολοκληρωµένες λύσεις, όµως, στηρίζονται στις συνέργειες και δίνουν έµφαση στην χρήση έξυ νων τεχνολογικών εφαρµογών ου θα βελτιστο οιήσουν την α όδοση του µεταφορικού συστήµατος, εριορίζοντας τις ανάγκες νέων ε ενδύσεων. Σε µια ερίοδο ου η µεταφορική ζήτηση και οι α αιτήσεις σε υ οδοµές και υ ηρεσίες µεταφορών αυξάνουν, ενώ, αράλληλα, οι δηµόσιες ε ενδύσεις και τα διαθέσιµα κεφάλαια συρρικνώνονται, η συντήρηση και ο εκσυγχρονισµός των κορεσµένων µεταφορικών συστηµάτων χωρίς την αύξηση των ε ενδύσεων ολύτιµων κεφαλαίων συνιστά µια α ό τις ροκλήσεις ου καλούµαστε να αντιµετω ίσουµε. Αλλαγή στην έως σήµερα ακολουθούµενη ροσέγγιση εύρεσης και αξιο οίησης κεφαλαίων, αξιο οίηση υφιστάµενων ή εύρεση νέων χρηµατοδοτικών και ε ενδυτικών µηχανισµών και εργαλείων, εραιτέρω ανά τυξη συνεργασιών ηµόσιου Ιδιωτικού Τοµέα, υλο οίηση ιλοτικών εφαρµογών και ανταλλαγή καλών ρακτικών, µε στόχο τη δηµιουργία καινοτόµων λειτουργικών σχηµάτων ου θα οδηγήσουν στη γένεση νέων ε ιχειρηµατικών µοντέλων, α οτελούν αντικείµενα ροβληµατισµού και συνιστούν ταυτόχρονα ροκλήσεις και ευκαιρίες. Μεγάλο ανα τυξιακό λεονέκτηµα των Ευφυών Συστηµάτων α οτελεί η ολλα λασιαστική τους ε ί τωση στην οικονοµία. Άµεσα ανα τυξιακά λεονεκτήµατα ροκύ τουν σε τοµείς ό ως : οι ράσινες θέσεις εργασίας, η ανά τυξη υψηλής τεχνολογίας, 17

οι τεχνολογίες ε ικοινωνιών και ληροφορίας, τα ηλεκτρονικά και τηλε ικοινωνιακά µέσα, υ ηρεσίες ε εξεργασίας και διαχείρισης δεδοµένων, ενώ η εφαρµογή και εξά λωση των ITS δηµιουργεί τις βάσεις για µεγαλύτερα µελλοντικά οφέλη, ό ως : µείωση του κόστους στο ηµόσιο Τοµέα αύξηση της αραγωγικότητας της εθνικής οικονοµίας αύξηση της ανταγωνιστικότητας βελτίωση της οιότητας ζωής Η ανά τυξη εφαρµογών ITS είναι ε ίσης ευκαιρία για την Ελλάδα να αναδειχθεί, λόγω της ιδιαιτερότητας ου ροκύ τει α ό τη γεωµορφολογία της, σε ρότυ ο ανά τυξης εφαρµογών για τη διασύνδεση των νησιών ιδιαίτερα, αλλά και των αγροτικών και α οµακρυσµένων εριοχών, µε την η ειρωτική χώρα. Τα εργαλεία αρέχονται µέσω της σύγχρονης τεχνολογίας ου δηµιουργεί τις γέφυρες για την οµαλή, α ρόσκο τη συνδεσιµότητα, ακόµα κι εκεί ό ου υφίστανται φυσικοί εριορισµοί. Η ιδιαιτερότητα αυτή της Ελλάδας, ου συνίσταται στο µέγεθος της χώρας, τη νησιωτική της γεωµορφολογία, τη στρατηγική της θέση ως διεθνές διαµετακοµιστικό κέντρο, ροσφέρει ευκαιρίες για ανά τυξη µέσω έξυ νων λύσεων υψηλής τεχνολογίας, χωρίς την ανάγκη για νέες µεγάλες ε ενδύσεις σε υλικές υ οδοµές. Η δυναµική Η Ελλάδα, αρότι δε διαθέτει µεγάλης κλίµακας βιοµηχανία, έχει υλο οιήσει εφαρµογές ευφυών συστηµάτων ενώ υ άρχει ευρύ εδίο για την υιοθέτηση και εφαρµογή καινοτόµων λύσεων, διαθέτει τεχνογνωσία, ερευνητικούς φορείς και ιδιωτική ρωτοβουλία ου δραστηριο οιούνται έντονα στο δί τυχο τεχνολογία καινοτοµία. Ενώ η οικονοµική και ολιτική αστάθεια της τρέχουσας εριόδου θα µ ορούσε να α οτελέσει τροχο έδη για ανά τυξη και αξιο οίηση νέων ε ιχειρηµατικών σχηµάτων και εδίων εφαρµογής, διαφαίνεται ότι στην Ελλάδα το έδαφος για την ανά τυξη της ε ιχειρηµατικότητας στον τοµέα αυτό είναι ρόσφορο, αρά το γεγονός ότι ε ί του αρόντος αραµένει σε µεγάλο βαθµό αναξιο οίητη. Το ε ιστηµονικό δυναµικό της χώρας µε υψηλό ε ί εδο κατάρτισης έχει τη δυνατότητα να ανα τύξει και να υ οστηρίξει τις καινοτόµες τεχνολογικές εφαρµογές και να αξιο οιήσει, µέσα α ό την συνεργασία µε τους φορείς και την ολιτεία, τα ροσδοκώµενα οφέλη. Η Ελλάδα διαθέτει ε ίσης εµ ειρία α ό την εφαρµογή ιλοτικών δράσεων και ρογραµµάτων στον τοµέα των ITS, ό ως η δράση He-ero και οι ιλοτικές δράσεις COMPASS 4D, EASYTRIP, SEE-ITS, VIAJEO κ.α. ου βρίσκονται σε εξέλιξη. Η ενίσχυση της έρευνας και της καινοτοµίας θα συµβάλλει ουσιαστικά στη δηµιουργία νέων ε ιχειρήσεων, στηριζόµενων στις νέες ρακτικές ου αναδύονται µε την χρήση των ροηγµένων τεχνολογικών µέσων. Νέα ε ιχειρηµατικά µοντέλα, συνεργασία µικρών και ευέλικτων ε ιχειρήσεων µε ε ιχειρηµατικούς συνεργατικούς 18

σχηµατισµούς (Clusters) δύναται να δώσουν ώθηση στην ενίσχυση της α ασχόλησης και την ανά τυξη της οικονοµίας. Αδυναµίες, α ειλές και κίνδυνοι Οι τεχνολογικές εξελίξεις ου ηγάζουν α ό την έρευνα και την ανά τυξη των ITS βρίσκουν εφαρµογή σε αµέτρητα εδία, ενώ η έρευνα ανα τύσσεται διαρκώς δίνοντας σηµαντικά ε ιτεύγµατα στον τοµέα. Ωστόσο τα Ευφυή Συστήµατα Μεταφορών αντιµετω ίζουν λήθος φραγµών, µόνο ορισµένοι εκ των ο οίων είναι τεχνολογικής φύσης. Το α αιτούµενο κόστος ε ένδυσης, οι εριορισµοί στη χρηµατοδότηση, η αβεβαιότητα ως ρος το χρόνο α όσβεσης α όδοσης της ε ένδυσης, η αστοχία στον ρογραµµατισµό ως α όρροια της οικονοµικής αστάθειας και η αβεβαιότητα για τη ζήτηση, θέτουν σοβαρούς εριορισµούς και συνιστούν α ειλή στην ανά τυξη των εφαρµογών ITS. Ως ε ι ρόσθετες αδυναµίες καταγράφονται η θεσµική αδράνεια, θέµατα καταµερισµού αρµοδιοτήτων και ελλι ών δοµών στη δηµόσια διοίκηση, έλλειψη συντονισµού και διαλειτουργικότητας, καθώς και οι ολιτικές ροκλήσεις. Η µέχρι τώρα εξά λωση των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών, είναι σε µεγάλο βαθµό α οσ ασµατική και εριορισµένη σε γεωγραφική κλίµακα, λόγω κυρίως της έλλειψης µιας ολοκληρωµένης ολιτικής ου θα ροσδιορίσει τους στρατηγικούς στόχους, τους εθνικούς τοµείς ροτεραιότητας και τις στρατηγικά αναγκαίες δράσεις και ενέργειες. Η συνεργασία µεταξύ δηµόσιων (κεντρικών και εριφερειακών αρχών) και ιδιωτικών φορέων δεν έχει ακόµα ανέλθει στα ε ιθυµητά ε ί εδα και η α ουσία καθορισµένων ρόλων και αρµοδιοτήτων, δηµιουργεί κενά στη συντονισµένη και εναρµονισµένη λειτουργία του λαισίου ανά τυξης των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών. Ταυτόχρονα, η ελλι ής ενηµέρωση των φορέων ου ανήκουν στον χώρο των µεταφορών σχετικά µε το τί είναι τα Ευφυή Συστήµατα και ώς µ ορούν να εφαρµοστούν ε ιτυχώς, αράγοντας οφέλη για τις ε ιχειρήσεις, αναγνωρίζεται εδώ ως µία α ό τις αιτίες εριορισµού της ευρύτερης εξά λωσης των ITS. 3.2 ΤΟ ΟΡΑΜΑ Τα Συστήµατα Ευφυών Μεταφορών θα συµβάλλουν σηµαντικά στη δηµιουργία ενός ολοκληρωµένου ασφαλούς και α οτελεσµατικού δικτύου µεταφορών και θα α οτελέσουν άξονα ολιτικής για τη διασφάλιση της βιώσιµης κινητικότητας ανθρώ ων και αγαθών, την ανά τυξη, την α ασχολησιµότητα και την κοινωνική συνοχή. 3.3 ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Η διαµόρφωση του εθνικού σχεδίου δράσης για την ανά τυξη των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών, έχει βασιστεί στην ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης του µεταφορικού συστήµατος, στην ευρω αϊκή ολιτική µεταφορών και το ευρύτερο 19

οικονοµικό-ε ιχειρησιακό εριβάλλον της Ελλάδας µε βασικό όραµα µια όσο το δυνατόν ολοκληρωµένη και διαρθρωµένη ολιτική. Η ανά τυξη των ιευρω αϊκών ικτύων Μεταφορών, η οδική ασφάλεια, η βιώσιµη κινητικότητα και η οικονοµική και κοινωνική συνοχή είναι οι βασικές αρχές ου ενσωµατώνονται στην ολιτική µεταφορών εν γένει και στον τοµέα των ευφυών συστηµάτων ειδικότερα. Τα ειδικότερα γεωγραφικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας, καθώς και ο αράγοντας αβεβαιότητας στο λαίσιο της οικονοµικής κρίσης έχουν ε ισηµανθεί και εξεταστεί στο λαίσιο του Σχεδίου ράσης αυτού. Οι ροκλήσεις ου συνιστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οικονοµίας, η γεωγραφία, η α ασχολησιµότητα, η ανταγωνιστικότητα, α οτελούν και τη βάση του στρατηγικού σχεδιασµού. Οι στρατηγικοί στόχοι συνδέονται δοµικά και δυναµικά µεταξύ τους, λόγω των ολλα λασιαστικών ε ιδράσεών τους σε διάφορους τοµείς. ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Ο ΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ιάγραµµα 1: Γενικοί στρατηγικοί στόχοι Με βάση τα δεδοµένα ου αναλύθηκαν και τη συνθετική τους αξιολόγηση, οι στρατηγικοί στόχοι και κατ ε έκταση οι εθνικές ροτεραιότητες, διαµορφώνονται ως εξής: 20

Στρατηγικός στόχος 1. Οδική ασφάλεια Η οδική ασφάλεια διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στην κοινή ευρω αϊκή ολιτική στον τοµέα των µεταφορών α ό το 2010 έως το 2020, καθόσον η µείωση του αριθµού των θυµάτων τροχαίων ατυχηµάτων α οτελεί κλειδί για τη βελτίωση της συνολικής ε ίδοσης του συστήµατος µεταφορών και για την κάλυψη των αναγκών και των ροσδοκιών τόσο των ολιτών όσο και των ε ιχειρήσεων. Η ευρω αϊκή ε ιτρο ή έχει θέσει ως στόχο την Οδική Ασφάλεια και τη µείωση κατά 50% των τροχαίων ατυχηµάτων µέσα στα ε όµενα 10 χρόνια. Παρόλο όµως ου η ασφάλεια στις µεταφορές α οτελεί ουσιαστική ε ιδίωξη και ροτεραιότητα της µεταρρύθµισης των µεταφορικών ολιτικών, ο αριθµός των τροχαίων ατυχηµάτων αραµένει ανε ίτρε τα υψηλός στην ΕΕ, µε τεράστιες οικονοµικές και κοινωνικές συνέ ειες. Σύµφωνα µε τα ρώτα στατιστικά στοιχεία της Ε ιτρο ής, ερί ου 30.500 άτοµα έχασαν τη ζωή τους στους δρόµους της ΕΕ το 2011. Το Ευρω αϊκό ρόγραµµα δράσης για την Οδική Ασφάλεια εστιάζει στη συστηµική ροσέγγιση του ροβλήµατος: υ εύθυνη στάση των οδηγών, αστυνόµευση για την εφαρµογή των κανόνων, βελτίωση της ασφάλειας των οχηµάτων µε τη στήριξη της τεχνολογικής ροόδου και βελτίωση της κυκλοφορίας µε τη χρήση των τεχνολογιών ληροφορικής και ε ικοινωνιών (ICT), ου είναι ο υρήνας των ITS. Το ρόβληµα στη χώρα µας είναι ιδιαίτερα σηµαντικό δεδοµένου ότι την τελευταία δεκαετία κάθε χρόνο, κατά µέσο όρο, χάνονται ερί ου 1.500 ανθρώ ινες ζωές σε οδικά τροχαία ατυχήµατα, ενώ το κοινωνικοοικονοµικό κόστος των τροχαίων ατυχηµάτων εκτιµάται άνω α ό 5 δις ετησίως. Ε οµένως, η βελτίωση των ε ι έδων ασφάλειας και κατ ε έκταση η µείωση των τροχαίων ατυχηµάτων α οτελεί βασική εθνική στόχευση, ου ε ιτυγχάνεται σε υψηλό βαθµό µε τη χρήση ροηγµένων συστηµάτων τεχνολογίας. Στρατηγικός στόχος 2. Ενίσχυση της α οδοτικότητας και α οτελεσµατικότητας του µεταφορικού συστήµατος Η ενωσιακή ολιτική µεταφορών θέτει ως βασική ροτεραιότητα την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της α οδοτικότητας των συστηµάτων των κρατών µελών και θεωρεί α αραίτητη ροϋ όθεση τη χρήση ευφυών συστηµάτων µεταφορών σε όλους τους τοµείς. Αρκετά είναι τα στοιχεία ου συνθέτουν την εικόνα ενός α οδοτικού και α οτελεσµατικού µεταφορικού συστήµατος και τα ο οία εξυ ηρετούνται µέσα α ό τις αµέτρητες εφαρµογές των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών. Ενδεικτικά αναφέρουµε την ανά τυξη των ιευρω αϊκών ικτύων Μεταφορών, τη δηµιουργία αδιάλει των και ολυτρο ικών µεταφορών, τη διασύνδεση όλων των µεταφορικών µέσων, την αροχή ληροφόρησης σε ραγµατικό χρόνο για ε ιβατικές και εµ ορευµατικές µεταφορές, τη χρήση ενο οιηµένου εθνικού συστήµατος εισιτηρίων και ενο οιηµένων συστηµάτων κυκλοφορίας, µε τα ο οία βελτιστο οιείται η χωρητικότητα των δικτύων, µειώνονται τα κενά στις µετακινήσεις, βελτιώνεται το ε ί εδο εξυ ηρέτησης και διευκολύνεται η αρµονική λειτουργία των συστηµάτων, χωρίς την ανάγκη ε ενδύσεων σε νέες υλικές υ οδοµές. Η αύξηση της α οδοτικότητας του µεταφορικού συστήµατος συνηγορεί στο 21

να ωφεληθούν όλες οι οµάδες του ληθυσµού µε µακροχρόνια κέρδη και ολλα λασιαστικά οφέλη για τους ολίτες και την κοινωνία. Αντίστοιχα στον τοµέα των εµ ορευµατικών µεταφορών οι εφαρµογές ITS υ οστηρίζουν και ροάγουν όλες τις ε ιχειρήσεις του εµ ορευµατικού κλάδου, των µεταφορέων και διαµεταφορέων, αρέχοντας καλύτερες υ ηρεσίες α οστολής, έξυ νες λύσεις, οργανωµένες εµ ορευµατικές αλυσίδες και συνε ώς καλύτερη α όδοση. Οι δυνατότητες ου αρέχουν τα ITS µ ορούν να αξιο οιηθούν για να αυξήσουν την α οτελεσµατικότητα σε όλο το εύρος της εφοδιαστικής αλυσίδας - logistics. Ένα µεταφορικό δίκτυο συνδυασµένων µεταφορών µε οµαλή κατά κανόνα ροή, χωρίς α ρόο τα, α λουστευµένες διαδικασίες και διατυ ώσεις στους συνοριακούς σταθµούς και στις συναρµογές µε άλλα µέσα, ληροφόρηση σε ραγµατικό χρόνο (real time information) και εκτίµηση για τον α αιτούµενο χρόνο και τις συνθήκες ου ε ικρατούν, δηµιουργεί το το ίο για α οτελεσµατικές µεταφορές αγαθών. Στρατηγικός στόχος 3. Βιώσιµη κινητικότητα Οι µεταφορές έχουν γίνει ιο α οδοτικές ενεργειακά, όµως η Ευρώ η εξακολουθεί να εξαρτάται α ό το ετρέλαιο για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της. Το ετρέλαιο αναµένεται να είναι όλο και ιο δυσεύρετο, ενώ η τιµή του βαίνει διαρκώς αυξανόµενη, ε ηρεάζοντας τις τιµές αγαθών και υ ηρεσιών, εις βάρος των οικογενειακών εισοδηµάτων. Α ό την άλλη λευρά, το 28% των εκ οµ ών CO2 στην ΕΕ ροέρχεται α ό τον τοµέα των µεταφορών και κυρίως α ό τα οδικά οχήµατα. Η Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή στηρίζει την έρευνα και την ανά τυξη νέων «ράσινων» τεχνολογιών στον τοµέα των µεταφορών. Στo λαίσιo του Στρατηγικού Σχεδίου Τεχνολογικών Συστηµάτων Μεταφορών (STTP), η ε ιτρο ή ροωθεί τα συστήµατα καθαρών µεταφορών και την ανά τυξη ροτύ ων, ό ως χ σε σχέση µε τη διαλειτουργικότητα των υ οδοµών χρέωσης τελών/ ανεφοδιασµού καυσίµων. Παράλληλα µε τους στόχους για τη χρήση ανανεώσιµων ηγών ενέργειας και την ροώθηση των οχηµάτων νέας, αντιρρυ αντικής τεχνολογίας, τα ITS ε ιτυγχάνουν α οτελεσµατικό έλεγχο της κυκλοφορίας και κατά συνέ εια µείωση των σηµείων συµφόρησης και των σχετικών αυξοµειώσεων της ταχύτητας ου οδηγούν σε αυξηµένη κατανάλωση καυσίµου, ενώ ενθαρρύνουν τη χρήση µέσων µαζικής µεταφοράς, δίνοντας την δυνατότητα στο κοινό να κάνει ιο υ εύθυνες ε ιλογές. Ο στόχος είναι οι δηµόσιες συγκοινωνίες να ανταγωνιστούν το αυτοκίνητο ως κυρίαρχο µέσο µεταφοράς στις αστικές εριοχές, αναβαθµίζοντας σηµαντικά το ε ί εδο των αρεχόµενων υ ηρεσιών τους, ώστε να ε ιτευχθεί δραστική µείωση της κατανάλωσης καυσίµου και των εκ οµ ών αερίων του θερµοκη ίου. Ο ρόλος των ευφυών συστηµάτων µεταφορών είναι η οργάνωση του συνολικού µεταφορικού συστήµατος, των µέσων και υ οδοµών ρος βιώσιµες ε ιλογές, ου θα αντα οκρίνονται σε ροωθηµένες εριβαλλοντικές στοχεύσεις και αράλληλα θα εγγυώνται τη διατήρηση και ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης των 22

εθνικών/ευρω αϊκών έναντι άλλων µεταφορικών υ ηρεσιών, καθώς ε ίσης, τη συµβολή των µεταφορών στην οικονοµική ανά τυξη. Τα ITS το ετυχαίνουν αυτό µε τη συνολική βελτιστο οίηση του συστήµατος. Οι µειωµένοι χρόνοι, η εξοικονόµηση άσκο ων οχηµατο-χιλιοµέτρων, η µειωµένη κατανάλωση καυσίµου, τα λιγότερα ατυχήµατα, η µείωση της ατµοσφαιρικής ρύ ανσης, µεταφράζονται σε µειωµένο κόστος για ολόκληρη την αλυσίδα της αραγωγής και διάθεσης αγαθών και υ ηρεσιών. Στρατηγικός στόχος 4. Ανά τυξη, α ασχολησιµότητα, κοινωνική συνοχή Οι µεταφορές αίζουν σηµαντικό ρόλο στην κοινωνία και την οικονοµία και α οτελούν ισχυρό µοχλό για την οικονοµική ανά τυξη και τη δηµιουργία θέσεων εργασίας. εν είναι λίγες οι χώρες εκείνες ου ανέ τυξαν τον κλάδο των µεταφορών µε σκο ό τη συνολική τους ανά τυξη. Στοιχεία δείχνουν ότι α ό την αύξηση του εθνικού µεταφορικού έργου κατά 1,6%, ροκύ τει αύξηση στο ΑΕΠ της τάξης του 1%. Σύµφωνα µε στοιχεία της Ε.Ε. (www.europa.eu), ο κλάδος των µεταφορών α ασχολεί άµεσα ερί ου 10 εκατοµµύρια άτοµα και αντιστοιχεί στο 5% του ΑΕΠ, ενώ οι µεταφορές και η α οθήκευση αντι ροσω εύουν το 10-15% του κόστους του τελικού ροϊόντος των ευρω αϊκών ε ιχειρήσεων. Οι ανα τυξιακές δυνατότητες της Ελλάδας µ ορούν να αξιο οιηθούν και να αναδειχθούν µε ένα λειτουργικό µεταφορικό σύστηµα ου θα εξυ ηρετεί τον τουρισµό και το εµ όριο, καθιστώντας ερισσότερο ανταγωνιστικές όλες σχεδόν τις οικονοµικές δραστηριότητες. Ειδικότερα, η εφαρµογή των ITS αράγει ροστιθέµενη αξία για τα µεταφορικά δίκτυα, τις εµ ορευµατικές µεταφορές και τον κλάδο Logistics, την αγροτική οικονοµία, τον τουρισµό, και καλύτερη οιότητα στην καθηµερινή ζωή των κατοίκων. Οι εµ ορευµατικές µεταφορές εξορθολογίζονται, βελτιστο οιώντας τις ρακτικές και τα κέρδη τους, ενώ ευκαιρίες στους τοµείς της τεχνολογίας και της καινοτοµίας δίνουν ροο τική για την ανά τυξη νέων ε ιχειρηµατικών µοντέλων. Μέσα α ό τον εκσυγχρονισµό των εργασιακών ρακτικών, ο βαθµός ε ιτελεστικότητας της αραγωγικής αλυσίδας αυξάνει, η α όδοση του συστήµατος βελτιώνεται και το κόστος αραγωγής, ακόµη και αυτό του ηµόσιου Τοµέα, µειώνεται. Η αύξηση της α ασχόλησης και η δηµιουργία νέων, ράσινων θέσεων εργασίας είναι ένα ακόµα βασικό λεονέκτηµα της ανά τυξης και εξά λωσης της χρήσης των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών. Η εφαρµογή ροηγµένων τεχνολογιών α οτελεί το έναυσµα για τη δηµιουργία νέων ε ιχειρήσεων για την ε εξεργασία και ανάλυση των δεδοµένων, την ανά τυξη ηλεκτρονικών συστηµάτων και τεχνολογίας αιχµής και την οργάνωση των µεταφορικών υ ηρεσιών σύµφωνα µε νέες ρακτικές. Α ό την αροχή των δεδοµένων ωφελούνται µικρές ε ιχειρήσεις ου αράγουν τεχνολογικές λύσεις ενισχύοντας την ε ιχειρηµατικότητα στον ευαίσθητο αυτό κλάδο υ ηρεσιών. Όλη αυτή η ανά τυξη στηρίζεται σε µία φιλοσοφία εξοικονόµησης όρων, η ο οία είναι άκρως συµφέρουσα για το εριβάλλον, ε ιτυγχάνοντας τους όρους της βιώσιµης ανά τυξης και δηµιουργίας ράσινων θέσεων εργασίας, ου α οτελούν στόχους ροτεραιότητας της ευρύτερης ολιτικής ατζέντας της Ελλάδας. 23

Η οιότητα των υ ηρεσιών µεταφορών ε ηρεάζει σε µεγάλο βαθµό την οιότητα ζωής των ολιτών. Η χρήση των Ευφυών Συστηµάτων Μεταφορών καθιστά τις ηµόσιες Συγκοινωνίες ιο άνετες, εύκολες, ελκυστικές, αξιό ιστες και ροσβάσιµες σε όλους, δίνοντας λύσεις στα θέµατα εξυ ηρέτησης των µετακινούµενων, διευκόλυνσης των ολυτρο ικών µετακινήσεων και ίσων ευκαιριών ρόσβασης σε όλες τις κοινωνικές οµάδες. Η σύνδεση των α οµακρυσµένων, αραιοκατοικηµένων εριοχών µε τα αστικά κέντρα, α οκαθιστά τα ροβλήµατα κοινωνικών ανισοτήτων λόγω εδαφικής ασυνέχειας και ρόσβασης σε βασικούς τοµείς της καθηµερινής ζωής (εργασία, υγεία, αιδεία), λειτουργώντας ενισχυτικά σε α οφάσεις µετεγκατάστασης του ληθυσµού και εριορισµού συγκέντρωσης σε ληθυσµιακά υκνοκατοικηµένες εριοχές. Ε ι λέον, σε µια ευρύτερη αξιολόγηση της χρήσης των ευφυών συστηµάτων µεταφορών, σε συνδυασµό µε τη στρατηγική θέση ου κατέχει η Ελλάδα ως διεθνές διαµετακοµιστικό κέντρο, αρέχεται η δυνατότητα στην χώρα να ανα τύξει συνδεδεµένα, α οτελεσµατικά, ανταγωνιστικά µεταφορικά δίκτυα, καταλαµβάνοντας σηµαντική θέση στον αγκόσµιο χάρτη των µεταφορών και αράγοντας λεονεκτήµατα για την εγχώρια οικονοµία. 3.4 ΕΘΝΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Οι γενικοί στρατηγικοί στόχοι της οδικής ασφάλειας, της ενίσχυσης της α οδοτικότητας και α οτελεσµατικότητας του µεταφορικού συστήµατος, της βιώσιµης κινητικότητας και της ανά τυξης, α ασχολησιµότητας και κοινωνικής συνοχής εξειδικεύονται σε ειδικότερους στόχους και άξονες δράσης, οι ο οίοι µετουσιώνονται στους Εθνικούς τοµείς ροτεραιότητας για την χώρα, θέτοντας κατ αυτόν τον τρό ο το κατά ροτεραιότητα χρονοδιάγραµµα υλο οίησής τους. Εθνικός τοµέας ροτεραιότητας 1. Οδική Ασφάλεια- Μείωση Τροχαίων Ατυχηµάτων Η βελτίωση των ε ι έδων Οδικής Ασφάλειας, µε ειδικότερο στόχο τη µείωση των ατυχηµάτων α οτελεί εκτός α ό στρατηγικό στόχο της Ελλάδας και βασική εθνική ροτεραιότητα. Ειδικότερα, σηµαντική αράµετρος µείωσης των ατυχηµάτων α οτελεί η βελτίωση της κυκλοφοριακής ροής µε τη χρήση ευφυών συστηµάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας, ώστε να εξυ ηρετούνται καλύτερα οι χρήστες, να κυκλοφορούν σε οµαλότερες συνθήκες, µειώνοντας τις α ρόβλε τες συµ εριφορές και α οτρέ οντας τα τροχαία δυστυχήµατα. Τα συστήµατα διαχείρισης της κυκλοφορίας δίνουν τη δυνατότητα ροσαρµογής των ορίων ταχύτητας, ρυθµίζουν τους φωτεινούς σηµατοδότες,διοχετεύουν κατάλληλα την κυκλοφορία και ενηµερώνουν τους οδηγούς για τα ιθανά εµ όδια, τους κινδύνους και τις καιρικές συνθήκες ου ε ικρατούν µε στόχο την ρόληψη των τροχαίων δυστυχηµάτων. Ειδικότερα στοχεύεται η καλύτερη αρακολούθηση της κατάστασης στα δίκτυα, η διαχείριση της κυκλοφορίας και η ε έµβαση σε ερί τωση εκτάκτου ανάγκης, µε την ανά τυξη εφαρµογών, ό ως: 24

α) άµεση ε έµβαση των µονάδων διάσωσης σε ερί τωση έκτακτου συµβάντος µέσω του κέντρου υ οδοχής κλήσεων (PSAP, Public Safety Answering Point) 112 και του e- Call, µε στόχο την άµεση αροχή βοήθειας και την τάχιστη α οκατάσταση της κυκλοφορίας. β) χρήση τεχνολογίας συνεργατικών συστηµάτων (ε ικοινωνία όχηµα- ρος-όχηµα V2V) για την αυτόµατη ενηµέρωση των οδηγών, και την α οτρο ή της σύγκρουσης. γ) αυτόµατες, ευφυείς κάµερες και συσκευές τεχνολογίας LIDAR, ου αρακολουθούν τα όρια ταχύτητας και αρέχουν ληροφορίες για τους χρόνους ταξιδίου, τα συµβάντα και την συµ εριφορά των οδηγών. δ) αυτόνοµες τεχνολογίες υ οβοήθησης ασφάλειας (Safety Assist Technology SAT) των οχηµάτων ου βοηθούν τους οδηγούς να διατηρούν σταθερή ταχύτητα και α όσταση, να οδηγούν εντός λωρίδας, να α οφεύγουν την ροσ έραση σε κρίσιµες συνθήκες και να διασχίζουν µε ασφάλεια τις διασταυρώσεις, µε θετικό αντίκτυ ο στην ασφάλεια και τη διαχείριση κυκλοφορίας. ε) Ψηφιακός ταχογράφος για τον έλεγχο µέσω δορυφόρου της ταχύτητας των φορτηγών, λεωφορείων και σχολικών οχηµάτων. στ) GPS και χάρτες για ενηµέρωση των οδηγών, ό οτε ξε ερνούν τα όρια ταχύτητας. Στο ιάγραµµα ου ακολουθεί εριγράφεται η ροή αλληλε ιδράσεων ου έχουν οι διάφοροι αράγοντες του µεταφορικού συστήµατος µε την Οδική Ασφάλεια. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΡΟΗΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΟΛΗ ΧΡΗΣΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ο ΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΑΜΕΣΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ (e-call) ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ V2V, V2I, SAT ιάγραµµα 2: Παράγοντες αλληλε ίδρασης µε Οδική Ασφάλεια Πηγή: Υ ουργείο Ανά τυξης Ανταγωνιστικότητας Υ οδοµών Μεταφορών και ικτύων 25

Εθνικός τοµέας ροτεραιότητας 2. Ανά τυξη εφαρµογών ITS για την σύνδεση µε αγροτικές, α οµακρυσµένες και νησιώτικες εριοχές (Rural ITS) Η Ελλάδα, είναι µια κατ εξοχήν νησιωτική χώρα µε ερισσότερα α ό 1000 νησιά και 3000 µικρά και µεγάλα λιµάνια, ενώ ο ληθυσµός ου ζει στις νησιωτικές και α οµακρυσµένες εριοχές α οτελεί ερί ου το 1/3 του ληθυσµού της χώρας. Η υ άρχουσα κατάσταση σύνδεσης των µεταφορικών συστηµάτων µε τις α οµακρυσµένες και νησιώτικες εριοχές, αρουσιάζει κενά λόγω ασυνεχειών των δροµολογίων, καθιστώντας ροβληµατική την ροσβασιµότητα των κατοίκων σε υ ηρεσίες, εκ αίδευση, εργασία και υγεία. Αν συνυ ολογιστεί και ο τουρισµός ου αυξάνεται κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, η ανάγκη για ενίσχυση της ροσβασιµότητας και βελτίωση του ε ι έδου εξυ ηρέτησης καθίσταται αναγκαία. Η εφαρµογή α ρόσκο των συνδέσεων και δυναµικών συστηµάτων, θα ε ιτευχθεί: (i) εναρµονίζοντας τα δροµολόγια ώστε να µην υ άρχουν χάσµατα στις συνδέσεις και µεγάλες αναµονές, (ii) αντιµετω ίζοντας τις ε οχικές διακυµάνσεις στη ζήτηση, ου ροκαλούν ροβλήµατα στη χωρητικότητα των δικτύων, (iii) αρέχοντας ολοκληρωµένες λύσεις ροσβασιµότητας µε την σύνδεση το ικών και κυρίων αξόνων. Ο ληθυσµός των α οµακρυσµένων, αραιοκατοικηµένων εριοχών (συχνά άτοµα µειωµένης κινητικότητας και χαµηλών εισοδηµάτων), θα έχει τη δυνατότητα να µετακινείται κάνοντας χρήση δηµόσιας συγκοινωνίας ή έξυ νων συστηµάτων ου α οκρίνονται δυναµικά στη ζήτηση, ροσαρµόζοντας τα δροµολόγια και τη διαδροµή τους έτσι ώστε να εξυ ηρετούν τις ανάγκες τους για ρόσβαση σε υ ηρεσίες και ευκαιρίες εύκολα, αξιό ιστα και φθηνά. Εθνικός τοµέας ροτεραιότητας 3. Πληροφόρηση & Σχεδιασµός Πολυτρο ικών Ε ιβατικών Μετακινήσεων. Η ληροφόρηση και ο σχεδιασµός των ολυτρο ικών ε ιβατικών µετακινήσεων θεωρούνται βασικοί αράγοντες και κατ ε έκταση εθνικές ροτεραιότητες για την ε ίτευξη του στρατηγικού στόχου της βελτίωσης της α οδοτικότητας και α οτελεσµατικότητας του µεταφορικού συστήµατος. Α αραίτητες δράσεις στο λαίσιο της ληροφόρησης και του σχεδιασµού της ολυτρο ικής µετακίνησης είναι η διασύνδεση όλων των διαθέσιµων µεταφορικών µέσων και ε ιλογών σε ένα ενιαίο σύστηµα, µέσα α ό τη ψηφιακή χρήση των δεδοµένων τους, η αροχή ληροφόρησης σε ραγµατικό χρόνο, τα ενο οιηµένα συστήµατα κυκλοφορίας και τα εθνικά συστήµατα εισιτηρίων. Η αροχή ληροφόρησης σε ραγµατικό χρόνο (R-T) α οτελεί δυναµικό εργαλείο για την βέλτιστη λήψη α οφάσεων, καθώς αρέχει ληροφορίες σχετικά µε τον τό ο, το χρόνο, τα µεταφορικά συστήµατα, την κατάσταση των δικτύων και τον εντο ισµό συµβάντων. Οι ληροφορίες αυτές χρησιµο οιούνται α ό την λευρά των 26