LECTIO QUADRAGESIMA XL ΑΚΛΟΝΗΤΗ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΙΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΟΥ ΙΚΤΑΤΟΡΑ 3 ο ΓΕΛ Ηλιούπολης
ΜΑΘΗΜΑ 40 Ακλόνητη αποφασιστικότητα µπροστά στις απειλές του δικτάτορα Sulla, ccupata urbe, senatum armatus cegerat ut C. Marius quam celerrime hstis iudicaretur. Cuius vluntati nem bviam ire audebat; slus Quintus Mucius Scaevla augur de hac re interrgatus sententiam dicere nluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae: Licet mihi stendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mrtem miniteris, numquam tamen eg hstem iudicab Marium. Etsi senex et crpre infirm sum, semper tamen meminer urbem Rmam et Italiam a Mari cnservatam esse. Αφού κατέλαβε τη Ρώµη ο Σύλλας, συγκάλεσε ένοπλος τη Σύγκλητο για να κηρυχθεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα ο Γάιος Μάριος εχθρός (του κράτους). Κανένας δεν τολµούσε να πάει αντίθετα στη θέλησή του µόνος ο Κόιντος Μούκιος Σκαιόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν ζητήθηκε η γνώµη του γι αυτό το πράγµα (το ζήτηµα), αρνήθηκε να ψηφίσει. Κι επιπλέον, όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά, αυτός είπε στο Σύλλα: Ακόµη κι αν µου δείξεις τα αγήµατα των στρατιωτών µε τα οποία έχεις περικυκλώσει το Βουλευτήριο ακόµη κι αν µε απειλήσεις µε θάνατο, ποτέ όµως εγώ δεν θα κηρύξω το Μάριο εχθρό (του κράτους). Αν και είµαι γέρος και µε αδύναµο σώµα, εντούτοις πάντοτε θα θυµάµαι ότι η Ρώµη και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο. 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 2
Α κλίση Sulla -ae (α.) sententia ae (θ.) curia ae (θ.) Scaevla ae (α.) Rma-ae (θ.) Italia ae (θ.) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β κλίση Marius ii-i (α.) (κλητ. εν.: Mari) Quintus i (α) (κλητ. εν.: Quinte) Mucius ii (i) (α.) (κλητ. εν.: Muci) Γ κλίση urbs, urbis (θ.)(γεν. πληθ.:urbium) hstis, hstis (α.) (γεν. πληθ.:hstium) vluntas, vluntatis (θ.) augur, auguris (α.) agmen, agminis (ου.) miles, militis (α.) mrs, mrtis (θ.)( γεν. πληθ: mrtium) senex, senis (α.) crpus, crpris(ου.) κλίση senatus, senatus (α.)( δοτ. εν.: senatui senatu) res, rei (θ.) Ε κλίση ΕΠΙΘΕΤΑ - ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ευτερόκλιτα Τριτόκλιτα armatus-a-um (celer, celeris, celere (γεν. πληθ: celerum) celerir-ir-ius/celerrimus-a-um) slus-a-um (γεν:slius, δοτ:sli) (επίρρηµα: celeriter, celerius, celerrime (αντωνυµικό επίθετο) infirmus-a-um/infirmir-irius/infirmissimus-a-um (senex, senex, senex/senir-ir-ius) qui, quae, qud (αναφορική) nem (αόριστη, ουσιαστική) hic, haec, hc (δεικτική) ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ is, ea, id (δεικτική/οριστική) eg (προσωπική, α προσώπου) 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 3
ΡΗΜΑΤΑ Α συζυγία Β συζυγία ccup-avi-atum-are aude, ausus sum, audere ηµιαποθετικό (σουπίνο ausum, ausu) ccupr, ccupatus sum, ccupari circumsede, circumsedi, circumsessum, circumsedere, arm-avi-atum-are armr, armatus sum, armari iudic-avi-atum-are iudicr, iudicatus sum iudicari interrg-avi-atum-are interrgr, interrgatus sum, interrgari minitr, minitatus sum, minitari αποθ.(σουπίνο: minitatum, minitatu) inst, institi, instare (µετ. µέλλοντα instaturus-a-um) cnserv-avi-atum-are cnservr, cnservatus sum, cnservari Γ συζυγία cg, cegi, cactum, cgere dic, dixi, dictum, dicere (β ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic) stend, stendi, stentum/stensum, stendere Ανώµαλα ρήµατα nl, nlui, nlle (η µετοχή του ενεστώτα nlens/invitus) sum, fui, esse e, ii (ivi), itum, ire Ελλειπτικά ρήµατα memini, meminisse (παρακείµενος µε σηµασία ενεστώτα/διαθέτει τους συντελικούς χρόνους, memini, memineram, meminer και την προστακτική: mementmementte) Κλίση ουσιαστικού Ενικός Πληθυντικός nm. senex senes gen. senis senum dat. seni senibus accus. senem senes vc. senex senes abl. sene senibus 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 4
Κλίση αντωνυµίας ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ nm. nem (nem ) nihil (nil) nulli (nullae) nullae res gen. nullius (nullius) nullius rei nullrum (nullarum nullarum rerum dat. nemini (nemini) nulli rei nullis (nullis) nullis rebus accus neminem (neminem) nihil (nil) nulls (nullas) nullas res vc abl. null (nulla) nulla re nullis (nullis) nullis rebus Κλίση αντωνυµικού επιθέτου ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ nm. slus sla slum sli slae sla gen. slius slius slius slrum slarum slrum dat. sli sli sli slis slis slis accus slum slam slum sls slas sla vc abl. sl sla sl slis slis slis ΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Πρόταση: ut C. Marius quam celerrime hstis iudicaretur Πλήρης χαρακτηρισµός της πρότασης: ευτερεύουσα, επιρρηµατική, τελική πρόταση. Πώς εισάγεται, πώς εκφέρεται και γιατί: Εισάγεται µε τον τελικό σύνδεσµο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται µε υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, αφού εκφράζει κάτι το επιθυµητό ο σκοπός έχει πάντοτε υποκειµενικό χαρακτήρα. Γιατί εκφέρεται µε τη συγκεκριµένη έγκλιση: Εκφέρεται µε υποτακτική παρατατικού (iudicaretur), επειδή εξαρτάται από ρήµα ιστορικού χρόνου (cegerat) υπερσυντέλικος). Έχουµε ιδιόµορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονισµό της κύριας µε τη δευτερεύουσα. Ο σκοπός είναι ιδωµένος τη στιγµή που εµφανίζεται στο µυαλό του οµιλητή (συγχρονισµός) και όχι τη στιγµή της πιθανής πραγµατοποίησής του. (σχολικό βιβλίο. σελ: 155) Συντακτικός ρόλος: Επιρρηµατικός προσδιορισµός του σκοπού στο περιεχόµενο της κύριας πρότασης µε ρήµα το cegerat. Πρόταση: Licet mihi stendas agmina militum Πλήρης χαρακτηρισµός της πρότασης: ευτερεύουσα, παραχωρητική πρόταση. Στην κύρια πρόταση µε ρήµα το iudicab υπάρχει το tamen. Πώς εισάγεται, πώς εκφέρεται και γιατί: Εισάγεται µε τον παραχωρητικό σύνδεσµ licet. Ο σύνδεσµο licet συντάσσεται µε υποτακτική, επειδή προήλθε από το απρόσωπο ρήµα licet µε παράλειψη του ut+υποτακτική. Η πρόταση εκφράζει µία υποθετική κατάσταση που, 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 5
κι αν δεχθούµε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόµενο της προσδιοριζόµενης, κύριας πρότασης µε ρήµα το iudicab. Γιατί εκφέρεται µε τη συγκεκριµένη έγκλιση: Εκφέρεται µε υποτακτική ενεστώτα (stendas), επειδή εξαρτάται από ρήµα αρκτικού χρόνου (iudicab) µέλλοντας) και σύµφωνα µε τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν. Λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός της παραχώρησης στο ρήµα iudicab της κύριας πρότασης. Licet mrtem miniteris (παραχωρητική πρόταση/όπως η προηγούµενη) Etsi senex et crpre infirm sum Πλήρης χαρακτηρισµός της πρότασης: ευτερεύουσα, εναντιωµατική πρόταση. Στην κύρια πρόταση µε ρήµα το meminer υπάρχει το tamen. Πώς εισάγεται, πώς εκφέρεται και γιατί: Εισάγεται µε τον εναντιωµατικό σύνδεσµ etsi. Εκφέρεται µε οριστική (sum), επειδή εκφράζει µία πραγµατική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόµενο της προσδιοριζόµενης, κύριας πρότασης µε ρήµα το meminer. H οριστική ενεστώτα δικαιολογείται, αφού η πρόταση αναφέρεται στο παρόν (σύγχρονο). Λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός της ενεντίωσης στο ρήµα meminer της κύριας πρότασης. Πρόταση: Cum Sulla minitans ei instaret: χρονική πρόταση ιστορικός/διηγηµατικός cum - σύγχρονο στο παρελθόν. quibus curiam circumsedisti. ευτερεύουσα αναφορική πρόταση, κρίσης, προσδιοριστική στο agmina (ή στο militum). Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία quibus και εκφέρεται µε οριστική επειδή δηλώνει κάτι το πραγµατικό. Η οριστική παρακειµένου δικαιολογείται, αφού η πρόταση αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει το προτερόχρονο. 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 6
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1) α) Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για τα παρακάτω ουσιαστικά urbe: αιτιατική ενικού και γενική πληθυντικού... hstem ίδια πτώση στον άλλο αριθµό... re: δοτική και αφαιρετική πληθυντικού... agmina:γενική και αιτιατική ενικού... mrtem:. γενική και αιτιατική πληθυντικού... senex: ίδια πτώση στον άλλο αριθµό... crpre: δοτική ενικού και πληθυντικού... β) Να τοποθετήσετε τους τύπους στη σωστή στήλη και να συµπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα. (Οι βαθµοί των επιθέτων να γραφούν στην ίδια πτώση.) celerrime celerrime:το επίθετο infirm infirmο:το επίρρηµα Θετικός βαθµός Συγκριτικός βαθµός Υπερθετικός βαθµός 2) Να µελετήσετε από τη ΓΛΓ (σελ. 40-48) το κεφάλαιο των αντωνυµιών και να συµπληρώσετε τον πίνακα. Ποιες αντωνυµίες έχουν κλητική; Αντωνυµία την ίδια πτώση αιτιατική ενικού στον άλλο αριθµό στο ίδιο και στα τρία γένη γένος/πρόσωπο cuius nem hac ei mihi quibus eg αιτιατική πληθυντικού στο ίδιο γένος/πρόσωπο 3) α) Nα γίνει χρονική αντικατάσταση των τύπων: cegerat, iudicaretur, audebat, ire, nluit, stendas, miniteris, cnservatam esse. praes. imperf. fut. perf. plusq. fut.ex. 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 7
praes. imperf. fut. perf. plusq. fut.ex. β) Να γράψετε τα αποθετικά και τα ηµιαποθετικά ρήµατα του κειµένου. γ)miniteris: Να γράψετε τους τύπους που διατηρεί το ρήµα από την ενεργητική φωνή. δ)audebat: Να γράψετε τους ονοµατικούς τύπους του ρήµατος. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: ΤΡΟΠΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΗ 4) Να αναλύσετε τις χρονικές µετοχές σε δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις. ccupata urbe: Cum Sulla urbem ccupavisset/ Pstquam Sulla urbem ccupavit de hac re interrgatus: Cum de hac re interrgatus esset/ubi de hac re interrgatus est ΜΕΤΟΧΕΣ: ΤΡΟΠΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΙΚΗ 5) Να αντικαταστήσετε τις προτάσεις (µε τα µαύρα γράµµατα) µε µετοχές. Τι µετοχές θα προκύψουν; Licet mihi stendas agmina militum, numquam tamen eg hstem iudicab Marium. Te mihi stendente agmina militum, Cum Sulla ei instaret, dixit is Sullae: Is dixit Sullae instanti ei ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ 6) Να µετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική (πρώτη πρόταση) και την ενεργητική σε παθητική. Meminer urbem Rmam et Italiam a Mari cnservatam esse. Meminer Marium urbem Rmam et Italiam cnservavisse. numquam tamen eg hstem iudicab Marium. Numquam tamen a me hstis iudicabitur Marius. ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ 7) Να µεταφέρετε στον ευθύ λόγο. Meminer urbem Rmam et Italiam a Mari cnservatam esse. Urbs Rma et Italia a Mari cnservata est. 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 8
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 8) Να µεταφέρετε τις προτάσεις στον πλάγιο λόγο από το ρήµα εξάρτησης που δίνεται. Sulla, ccupata urbe, senatum armatus cegerat, ut C. Marius quam celerrime hstis iudicaretur. Valerius Maximus dixit Sullam, ccupata urbe, senatum armatum cegisse, ut C. Marius quam celerrime hstis iudicaretur. Slus Quintus Mucius Scaevla augur de hac re interrgatus sententiam dicere nluit. Valerius Maximus dixit slum Quintum Mucium Scaevlam augurem de illa re interrgatum sententiam dicere nluisse. «Νumquam tamen eg hstem iudicab Marium». Quintus Mucius Scaevla dixit se numquam tamen hstem iudicaturum esse Marium. «Licet mihi stendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti licet mrtem miniteris, numquam tamen eg hstem iudicab Marium». Quintus Mucius Scaevla dixit Sullae, licet ille sibi stenderet agmina militum, quibus curiam circumsedisset licet ille mrtem minitaretur, numquam tamen se hstem iudicaturum esse Marium. Ο ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ 9) Sulla, ccupata cegerat, ut C. Marius quam celerrime hstis iudicaretur. α) Πώς δηλώνεται ο σκοπός στην παραπάνω περίοδο λόγου; ηλώνεται µε τελική πρόταση. β) Να δηλώσετε το σκοπό µε τους άλλους 4 τρόπους. Sulla, ccupata urbe armatus senatum cegerat, qui C. Marium quam celerrime hstem iudicaret. (ή a qu C. Marius iudicaretur) (αναφορική τελική πρόταση) Sulla, ccupata urbe armatus senatum cegerat iudicatum C. Marium quam celerrime hstem. (αιτιατική του σουπίνου) Sulla, ccupata urbe armatus senatum cegerat C. Marii(i) quam celerrime hstis iudicandi causa (gratia) (εµπρόθετο γερουνδιακό causa/gratia +γενική) Sulla, ccupata urbe armatus senatum cegerat ad C. Marium quam celerrime hstem iudicandum. (εµπρόθετο γερουνδιακό ad+αιτιατική) Ονοµατεπώνυµο:... 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 9
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ etsi dmi erat.(24) etsi eg clamabam nihil esse bell civili miserius (37) Etsi senex et crpre infirm sum (40) Etsi super vestem earum deprehendit cans (47) ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ etiamsi natura tales nn sint (37) Licet mihi stendas agmina militum (40) Licet mrtem miniteris (40) Quamvis infest et minaci anim perveneras (43) 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 10