Federation of Greek Industries Greek General Confederation of Labour CONFERENCE LIFELONG DEVELOPMENT OF COMPETENCES AND QUALIFICATIONS OF THE WORKFORCE; ROLES AND RESPONSIBILITIES Athens 23-24 May 2003 Opening Speech addressed by Mr. Dimitris Reppas Minister of Labour and Social Affairs Greece
Οµιλία του Υπουργού Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων ηµήτρη Ρέππα στο συνέδριο Με θέµα: ια βίου ανάπτυξη των δεξιοτήτων και προσόντων του εργατικού δυναµικού: ρόλοι και υπευθυνότητες 23 Μαΐου 2003 Α) Εισαγωγή... 2 Β) Ευρώπη και απασχόληση... 2 Γ) ράσεις και στόχοι της Ελληνικής Προεδρίας... 3 ) Τι µέλλει γενέσθαι;... 4 Ε) Η δια βίου ανάπτυξη ικανοτήτων και προσόντων... 4 ΣΤ) Το νέο «περιβάλλον» της δια βίου µάθησης.... 5 Ζ) Επίλογος... 7 Α) Εισαγωγή Με ιδιαίτερη χαρά συµµετέχω στο σηµερινό συνέδριο, το οποίο είναι το τελευταίο για θέµατα απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας, πριν το Συµβούλιό µας στις Βρυξέλλες, όπου αναµένεται να πάρουµε αποφάσεις για τις προτεραιότητες της νέας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση. Ιδιαίτερα καλωσορίζω τους εκπροσώπους των νέων µελών της ευρωπαϊκής οικογένειας, που κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας γίνονται κοινωνοί και συµµέτοχοι της επιτυχούς προσπάθειάς µας να ενώσουµε την Ευρώπη. Να ανανεώσουµε το ευρωπαϊκό κοινωνικό µοντέλο. Να συγκλίνουµε οικονοµικά και κοινωνικά. Αφενός να δηµιουργήσουµε µια ενιαία θωράκιση έναντι των κινδύνων, αφετέρου να δηµιουργήσουµε νέους, ανοιχτούς ορίζοντες για µια κοινή ευοίωνη προοπτική. Μέχρι τώρα, το εγχείρηµα της διεύρυνσης µας δίνει ενθαρρυντικά µηνύµατα. Έχουµε χρέος αυτά τα µηνύµατα να τα µετουσιώσουµε σε κοινές πολιτικές, σε δράση µε προτεραιότητες και µετρήσιµους στόχους. Β) Ευρώπη και απασχόληση Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης, από το 1997 που θεσπίστηκε στο Λουξεµβούργο, µπορούµε να πούµε ότι έχει αποδώσει.
Ιδιαίτερα η στρατηγική της Λισσαβόνας, µαζί µε τους µετρήσιµους στόχους που έθεσε, εισήγαγε νέα ποιοτικά στοιχεία, όπως τις πολιτικές συνδυασµού των οικονοµικών µεταρρυθµίσεων µε την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή. Η στρατηγική της Λισσαβόνας έδωσε, επίσης, µεγαλύτερη έµφαση στη διαµόρφωση µιας ευρωπαϊκής πολιτικής για την κοινωνία της πληροφορίας και την οικοδόµηση µιας οικονοµίας δυναµικής και ανταγωνιστικής στη νέα εποχή µε βασικό µοχλό τη γνώση. Η κατάρτιση έγινε συστατικό στοιχείο των πολιτικών απασχόλησης, διαχύθηκε και ενσωµατώθηκε σε όλα τα προγράµµατα του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Γ) ράσεις και στόχοι της Ελληνικής Προεδρίας. Στο Άτυπο Συµβούλιο στο Ναύπλιο στις αρχές του έτους, συζητήσαµε την αναθεώρηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση. Εµπλουτίσαµε και οριοθετήσαµε εκ νέου τους στόχους σ ένα σταθερό µεσοπρόθεσµο πλαίσιο τριών ετών. «Περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Ποιότητα στην εργασία και παραγωγικότητα. Κοινωνική προστασία και ενσωµάτωση». Αυτό είναι το τρίπτυχο της αναθεωρηµένης Στρατηγικής για την Απασχόληση, όπως την επεξεργαστήκαµε και µέσα από τις εργασίες του Συµβουλίου Υπουργών και στα θεµατικά φόρουµ, που οργανώσαµε στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας. Ελπίζουµε ότι το τρίπτυχο αυτό θα επαναβεβαιωθεί στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του Ιουνίου, µε την υιοθέτηση µιας καινούργιας γενιάς κατευθυντηρίων γραµµών απασχόλησης για την επόµενη τριετία, που θα συµβάλλουν: α) στη µείωση της ανεργίας και στην αύξηση της απασχόλησης, ιδιαίτερα για τις γυναίκες και τους νέους, µε βάση τα ποσοστά της Λισσαβόνας, όπως προσαρµόστηκαν στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Στοκχόλµης. β) στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων και την προσαρµογή των προσόντων του εργατικού δυναµικού σε αναβαθµισµένες θέσεις εργασίας. γ) στην εµπέδωση κλίµατος κοινωνικής ασφάλειας, µε κατοχύρωση της αξιοπρεπούς διαβίωσης, ενσωµάτωση των µειονεκτούντων ατόµων και µε διαχείριση των µεταναστευτικών ροών, και µε κοινωνική ισχυροποίηση µέσα από την αναδιάταξη των ασφαλιστικών συστηµάτων. Ως Ελληνική Προεδρία, αλλά και ως ελληνικό Υπουργείο Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων ενισχύουµε και ενθαρρύνουµε τη σύµπραξη των κοινωνικών εκπροσώπων και την ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών µέσα από το διάλογο, τη συνεργασία και την συνευθύνη.
) Τι µέλλει γενέσθαι; Το ερώτηµα βέβαια είναι, τι πρέπει να γίνει στο µέλλον; Κατ αρχήν ο συντονισµός όλων των δράσεων των θεσµικών οργάνων της Ευρωπαϊκής ένωσης, των Κυβερνήσεων, αλλά και των ιδιωτικών φορέων αποτελεί τη βασική προϋπόθεση επιτυχίας κάθε στρατηγικής για την Απασχόληση. Από τη συντονισµένη δράση εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό η εφαρµογή των νέων κατευθυντηρίων γραµµών και η επιτυχία της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής Απασχόλησης. Σήµερα είναι ιδιαίτερα επίκαιρο να προβληµατιστούµε πάνω στις καλές πρακτικές, να οριοθετήσουµε ρόλους και υπευθυνότητες. Οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να έχουν ισχυρότερη φωνή, αλλά και ουσιαστικότερη εµπλοκή, τόσο στο σχεδιασµό όσο και στη διαδικασία υλοποίησης των στρατηγικών που συµφωνούµε. Οι στόχοι µας δεν µπορούν να πραγµατοποιηθούν µόνο µε την κινητοποίηση του κρατικού µηχανισµού. Όσα προγράµµατα κι αν σχεδιαστούν, όσα κίνητρα και αν παραχωρηθούν, αν δεν «καλλιεργηθεί» η αίσθηση της εταιρικής και εργασιακής ευθύνης και δεν εµπεδωθεί η ανάληψη των υποχρεώσεων έναντι της κοινωνίας και από τις επιχειρήσεις πρωτίστως, αλλά και από τους εργαζόµενους, η πρόοδος, αν υπάρξει, θα αργήσει να κάνει ορατή την παρουσία της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ανοιχτή στην δηµιουργία και ανάπτυξη ποικίλων µορφών ενηµέρωσης, διαβούλευσης και συντονισµού των δράσεων, σε κάθε χώρα, ενθαρρύνοντας ταυτόχρονα τον ευρωπαϊκό συντονισµό, τόσο µέσα από τα θεσµοθετηµένα όργανα διαλόγου όπως την Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή, όσο και µέσα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στην Ελλάδα ψηφίσαµε πρόσφατα νόµο µε τον οποίο θεσµοθετούµε µια Εθνική Επιτροπή για την Απασχόληση, ώστε να ενισχύσουµε τον κοινωνικό διάλογο. Ε) Η δια βίου ανάπτυξη ικανοτήτων και προσόντων Ειδικότερα στον τοµέα της δια βίου εκπαίδευσης και επικαιροποίησης των γνώσεων και των δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού, που είναι και το αντικείµενο του σηµερινού φόρουµ, είναι προφανές ότι απαιτείται η συµπόρευση όλων. Χωρίς τη συνέργεια επιχειρήσεων και εργαζοµένων, των κοινωνικών φορέων και των εκπαιδευτικών οργανισµών και τη σύµπραξη τους µε τις αρµόδιες δηµόσιες αρχές, κάθε στόχος φαίνεται απραγµατοποίητος. Και οι όποιες επιµέρους πρωτοβουλίες θα είναι αποσπασµατικές και ηµιτελείς. Επανειληµµένα έχω τονίσει: οι επιχειρήσεις και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να αποκτήσουν επαρκή κίνητρα για να οργανώσουν και να χρηµατοδοτήσουν τη δια βίου
µάθηση, µε συγχρηµατοδότηση βέβαια του δηµόσιου τοµέα ενός µεγάλου και σηµαντικού µέρους των δραστηριοτήτων αυτών, µιας και πρόκειται για δηµόσιο αγαθό. Η «αγορά» από µόνη της δεν είναι σε θέση να αξιολογήσει και να πιστοποιήσει συνολικά τα νέα προσόντα, ούτε και να επιµερίσει τα οφέλη από την καινοτοµία και τη νέα γνώση. Ειδικά µέσα στην παντοδυναµία της «αγοράς» ελλοχεύουν κίνδυνοι κοινωνικού αποκλεισµού και για τη δια βίου εκπαίδευση. Όπως ανάφερα, χρειάζονται συντονισµένες δράσεις από όλους: ιδιωτικές επιχειρήσεις, κοινωνικούς εταίρους και δηµόσιες υπηρεσίες. Στόχος µας πρέπει να είναι η διαµόρφωση ενός ευρωπαϊκού χώρου της δια βίου µάθησης, µέσα στον οποίον θα αναπτύσσονται οι πολιτικές και θα λειτουργούν συντονισµένα τα συστήµατα επαγγελµατικής εκπαίδευσης και κατάρτισης καθώς και οι µηχανισµοί σύνδεσης τους µε την αγορά εργασίας. Στην κατεύθυνση αυτή, µετά από διαβούλευση µε τους κοινωνικούς εταίρους, εισηγηθήκαµε ένα κείµενο νοµοσχεδίου µε το οποίο εγκαθιδρύουµε τη λειτουργία ενός εθνικού συστήµατος σύνδεσης της επαγγελµατικής εκπαίδευσης και της κατάρτισης µε την απασχόληση. Μετά τη διατύπωση των παρατηρήσεων από την πλευρά των κοινωνικών εταίρων θα προχωρήσουµε στην ανάλογη κοινοβουλευτική νοµοθετική πρωτοβουλία. ΣΤ) Το νέο «περιβάλλον» της δια βίου µάθησης. Στη σηµερινή Ευρωπαϊκή Ένωση των 25 κρατών, η διαφοροποίηση των συστηµάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι σηµαντική. Οι ανισότητες στη δια βίου µάθηση µεταξύ των χωρών είναι µεγάλες, όπως έδειξαν και οι µετρήσεις του ευρωβαροµέτρου το καλοκαίρι του 2002. Υπάρχει, όµως, µια κοινή ανησυχία, εµπρός στην «έλευση» της κοινωνίας της γνώσης. Υπάρχουν επίσης αρκετοί προβληµατισµοί ως προς τη σηµασία που µπορεί να έχει η κατάρτιση, στην κάλυψη των νέων θέσεων απασχόλησης, οι οποίες δηµιουργούνται από την ίδια τη µετάβαση προς µία οικονοµία βασισµένη στη γνώση. Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος της δια βίου µάθησης είναι καθοριστικός. Χωρίς ειδικευµένο ανθρώπινο δυναµικό δεν µπορούν να καλυφθούν νέες εξειδικευµένες θέσεις απασχόλησης, ούτε θα επαληθευτούν οι προσδοκίες για ανταγωνιστικές επιχειρήσεις στο νέο οικονοµικό περιβάλλον. Συνεπώς, εκτός από τον συντονισµό των δράσεων, χρέος των δηµοσίων υπηρεσιών είναι να προωθούν τη συνεργασία µεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και επιχειρήσεων, τη διευκόλυνση της πρόσβασης στους νέους χώρους µάθησης, και τη δηµιουργία αποτελεσµατικών συστηµάτων επικύρωσης των κεκτηµένων γνώσεων.
Εξίσου σηµαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία καλείται να παίξει η σύνδεση της αρχικής µε τη συνεχιζόµενη κατάρτιση και η ανάπτυξη οργανισµών δια βίου εκπαίδευσης, όπως είναι τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας. Σε αυτό το πλαίσιο, εκτός από τις δηµόσιες αρχές, προνοµιακό πεδίο παρέµβασης στη δια βίου ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού έχουν οι κοινωνικοί εταίροι, µέσα στις ίδιες τις επιχειρήσεις. Εδώ βρίσκεται η καρδιά του προβλήµατος. Στο πώς, δηλαδή, η επιχείρηση θα µετατραπεί σε έναν οργανισµό που «µαθαίνει». Για να επιτευχθεί αυτή η µετεξέλιξη απαιτούνται επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο, ειδικές αλλαγές στην επιχειρηµατική κουλτούρα, στον τρόπο εργασίας και στην εκπαιδευτική µεθοδολογία. Η επιχείρηση ως οργανισµός µάθησης πρέπει να βρίσκεται σε µια διαρκή, κυκλικά επαναλαµβανόµενη, διαδικασία µάθησης, που θα στοχεύει στην απόκτηση νέων συγκεκριµένων προσόντων και θα συµπεριλαµβάνει όλα τα µέλη της. Προϋπόθεση για αυτό είναι η επιχείρηση να χρησιµοποιεί τις κατάλληλες εκπαιδευτικές διαδικασίες για να αυξάνει τις δεξιότητες και να απελευθερώνει τη δηµιουργικότητα των εργαζοµένων ενώ διαρκώς είναι απαραίτητος ο συντονισµός ανάµεσα στη µάθηση στο χώρο εργασίας και τα υποστηρικτικά εκπαιδευτικά µέτρα, έξω από την επιχείρηση. Για αυτό, για την ποιότητα και την αποτελεσµατικότητα της δια βίου κατάρτισης είναι κρίσιµος ο προσδιορισµός των πραγµατικών εκπαιδευτικών αναγκών της επιχείρησης, η αξιολόγηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η εφαρµογή της αποκτηµένης γνώσης µέσα στην επιχείρηση και η επανέναρξη νέου κύκλου µάθησης. Η δια βίου µάθηση, πρέπει πάνω από όλα να αποτελέσει µια υποχρεωτική διαδικασία για κάθε εργαζόµενο και κάθε άνεργο, µια διαδικασία που θα ισχυροποιεί τη θέση του στην επιχείρηση, θα του δίνει το διαβατήριο για ένταξη και επανένταξη στην αγορά εργασίας, θα τον θωρακίζει από την απαξίωση των προσόντων του, την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισµό. Εξίσου σηµαντική αξία έχει και η καλλιέργεια της ικανότητας αυτοµάθησης σε κάθε κοινωνικό ή ατοµικό χώρο, ακόµα και µέσα στο σπίτι µε την αξιοποίηση του e-learning. Ας σηµειώσουµε ότι ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην οργάνωση της δια βίου εκπαίδευσης στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις, που έχουν εγγενείς αδυναµίες στην ανάπτυξη εκπαιδευτικών δράσεων. Κυρίως σε αυτού του είδους τις επιχειρήσεις συναντάται, όχι σπάνια, µια νοοτροπία υποτίµησης της αξίας της κατάρτισης και της απόκτησης τεχνογνωσίας µε αποτέλεσµα την υπονόµευση της ίδιας της βιωσιµότητας τους. Είναι στην ευθύνη των κοινωνικών εταίρων να συγκρουστούν µε νοοτροπίες, που αρνούνται την ανάπτυξη δεξιοτήτων και απόκτηση προσόντων στο όνοµα κάποιου πρόσκαιρου οικονοµικού κόστους. Ούτε η έλλειψη χρήµατος ούτε η έλλειψη χρόνου αποτελούν επαρκείς δικαιολογίες. Οι κοινωνικοί εταίροι µπορούν να βρουν, µέσα από
συλλογικές συµβάσεις και συµφωνίες, όχι µόνο µορφές χρηµατοδότησης, αλλά και µορφές οργάνωσης της κατάρτισης, ακόµα και µείωσης του χρόνου εργασίας, που, όµως, θα αξιοποιείται για οργανωµένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Ζ) Επίλογος Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι είναι στην ευθύνη όλων όσοι εµπλέκονται στην διαδικασία της δια βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης - κυβερνήσεις, κοινωνικοί εταίροι, εκπαιδευτικοί οργανισµοί- να επεξεργαστούµε λύσεις σε προβλήµατα, που καταγράφονται και να συµβάλουµε στη διαµόρφωση µιας κοινής στρατηγικής για τη δια βίου ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού. Σε κάθε περίπτωση, η ατζέντα της δια βίου µάθησης πρέπει να παραµείνει ανοιχτή σε επεξεργασία και σε νέες προσεγγίσεις και στο µέλλον. Οι προσκλήσεις είναι µπροστά µας. Η δια βίου µάθηση θα αποκτά ολοένα και περισσότερο σηµαντικότερη θέση στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση. Θα αποτελεί το διαβατήριο για το µέλλον της εργασίας, της επιχειρηµατικότητας και της ανάπτυξης. Θέλω να πιστεύω, τέλος, ότι µαζί µε την επιβεβαίωση της ανανέωσης του ευρωπαϊκού κοινωνικού µοντέλου, η δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση θα πάρουν τη θέση, που τους αρµόζει στον Ευρωπαϊκό Συνταγµατικό Χάρτη, που εντατικά προετοιµάζεται. Από τη θέση µου αυτή θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι η διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ως γνωστό βασίζεται σε µεγάλο βαθµό στην Απασχόληση, αναγνωρίζεται από όλες τις κυβερνήσεις ως πρωταρχική προτεραιότητα, ως πρόβληµα-κλειδί, που θα καθορίσει ουσιαστικά την περαιτέρω πορεία ολόκληρου του ιστορικού εγχειρήµατος της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Μόνο όσοι εθελοτυφλούν, δεν βλέπουν ότι µε κατακερµατισµένο τον κοινωνικό ιστό των χωρών µας, δεν υπάρχει η παραµικρή δυνατότητα επιβίωσης αυτής της νέας ευρωπαϊκής οντότητας που µέρα µε τη µέρα δηµιουργούµε και που τόσες ελπίδες έχουν επενδύσει οι λαοί µας σ αυτήν. εν πρέπει να διαψεύσουµε τις προσδοκίες τους. Μαζί θα κερδίσουµε αυτό το στοίχηµα γιατί µας αφορά όλους εξίσου η έκβαση αυτής της προσπάθειας για µια ευρωπαϊκή οικονοµία δυναµική και ανταγωνιστική στη νέα εποχή της γνώσης. Καλή επιτυχία!