ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ (e-book)

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ (e-book) «Περιβάλλον και Σύγχρονες Προκλήσεις - Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 2014» Αμφιθέατρο Τμήματος Δασοπονίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Παρασκευή 6 Ιουνίου 2014, Καρπενήσι Διοργάνωση: Τμήμα Δασοπονίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος, Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καρπενησίου Σύλλογος Σπουδαστών Δασοπονίας Επιμέλεια: Δρ Γεώργιος Ευθυμίου Μαρία Κατσογιάννη MSc KΑΡΠΕΝΗΣΙ 2015 Σελίδα 3

«Περιβάλλον και Σύγχρονες Προκλήσεις - Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 2014» Πρακτικά Ημερίδας (e-book) ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015 ISBN: 978-960-93-6904-6 Copyright: Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας Φωτογραφία εξωφύλλου: Ηλίας Τσέλος Σχεδιασμός - Στοιχειοθεσία Έκδοσης: Μαρία Κατσογιάννη & Γ. Ευθυμίου Προτεινόμενη αναφορά: Όνομα συγγραφέα, (2015). Τίτλος Εισήγησης, στο Γ. Ευθυμίου και Μ. Κατσογιάννη (επιμέλεια έκδοσης). «Περιβάλλον και Σύγχρονες Προκλήσεις - Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 2014», Πρακτικά Ημερίδας (e-book), Καρπενήσι 6 Ιουνίου 2014. Τμήμα Δασοπονίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος - Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας και Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) Καρπενησίου. Καρπενήσι. 92 σελ., I.S.B.N.: 978-960- 93-6904-6, Τόμος 1, σελ. εισήγησης 00-00. Σελίδα 4

Προστατευόμενες Περιοχές η Ελληνική πραγματικότητα Γεώργιος Σπ. Ευθυμίου Επίκουρος Καθηγητής, Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας Εισαγωγή Από τα πρώτα χρόνια παρουσίας του ανθρώπου στον πλανήτη η ύπαρξη και η επιβίωσή του ήταν συνδεδεμένη με τη φύση. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση, με την καταναλωτική αύξηση, άρχισε η ολοένα και εντονότερη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, με τα γνωστά μέχρι τις μέρες μας αποτελέσματα στο περιβάλλον και τα φυσικά οικοσυστήματα. Η υποβάθμιση της φύσης έχει τα γνωστά σε όλους μας αποτέλεσμα, αύξηση των επιπτώσεων του φαινόμενου του θερμοκηπίου, ακραία καιρικά φαινόμενα πολλές φορές μη συμβατά με την εποχή του έτους, εκτεταμένα φαινόμενα ερημοποίησης σε πολλές περιοχές, με οικονομικό και έμψυχο κόστος. Όλα αυτά τα πρωτόγνωρα γεγονότα ανησύχησαν και ευαισθητοποίησαν διακεκριμένους επιστήμονες που με τη σειρά τους αφύπνισαν πολιτικές ηγεσίες και κυρίως την παγκόσμια κοινότητα για την αναγκαιότητα λήψης άμεσων μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι λοιπόν γεννήθηκε η ιδέα για τη διατήρηση και την αυστηρή προστασία τουλάχιστον ορισμένων φυσικών περιοχών που έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία χρήζουν διατήρησης και προστασίας. Δημιουργείται λοιπόν ο θεσμός των προστατευόμενων φυσικών περιοχών, όπου περιλαμβάνονται χερσαίες ή υδάτινες επιφάνειες οι οποίες επειδή έχουν ειδικά οικολογικά ή τοπιακά χαρακτηριστικά προστατεύονται νομοθετικά και βρίσκονται κάτω από ειδικό καθεστώς διαχείρισης, με σκοπό τη διατήρησή τους τόσο για την παρούσα όσο και για τις μελλοντικές γενιές. Ως προστατευόμενες περιοχές ορίζονται οι περιοχές που είναι αφιερωμένες πρωταρχικά στην προστασία και στην απόλαυση της φυσικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς και στην διατήρηση της βιοποικιλότητας, των φυσικών λειτουργιών και των ιδιαίτερων αξιών του φυσικού περιβάλλοντος (Ευθυμίου, 2007). Ένας γενικά αποδεκτός ορισμός για τις περιοχές αυτές είναι αυτός που δίνει η IUCN η οποία πρότεινε από το 1994, να χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενες περιοχές οι εκτάσεις, χερσαίες ή και υδάτινες, που αφιερώνονται ειδικά στην προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας και των φυσικών και συνδεδεμένων πολιτιστικών αξιών, των οποίων η διαχείριση κατοχυρώνεται με νομοθετικά ή άλλα αποτελεσματικά μέσα. «Περιβάλλον και Σύγχρονες Προκλήσεις» Πρακτικά Ημερίδας. Καρπενήσι, 6 Ιουνίου 2014 ISBN: 978-960-93-6904-6 Επιμέλεια: Γ. Ευθυμίου Μ. Κατσογιάννη Σελίδα 61

Οι έξι κατηγορίες Προστατευομένων Περιοχών (Π.Π.) που θεσμοθέτησε η IUCN (Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης) το 1994 είναι: Κατηγορία Ι Φυσικό Απόθεμα Απόλυτης Προστασίας / Αδιατάρακτη Περιοχή Πρόκειται για περιοχές, χερσαίες ή υδάτινες που εμπεριέχουν χαρακτηριστικά οικοσυστήματα, γεωλογικά ή φυσιολογικά χαρακτηριστικά, σπάνια είδη και οι οποίες βρίσκονται κάτω από καθεστώς πλήρους προστασίας. Επιτρέπεται μόνο η επιστημονική έρευνα και παρακολούθηση, ενώ απαγορεύεται η είσοδος στο κοινό Κατηγορία ΙI Εθνικά Πάρκα Πρόκειται για φυσικές περιοχές, χερσαίες ή υδάτινες, στις οποίες η διαχείριση αποσκοπεί στη: Προστασία και διατήρηση των οικοσυστημάτων Αποτροπή κάθε εκμετάλλευσης επιζήμιας στους σκοπούς χαρακτηρισμού της Επιστημονική, εκπαιδευτική, ψυχαγωγική χρήση τους Αποκατάσταση και ανόρθωση των διαταραγμένων οικοσυστημάτων τους Κατηγορία ΙIΙ Φυσικά Μνημεία ή Μνημεία της Φύσης Πρόκειται για περιοχές που διαθέτουν φυσικά ή πολιτιστικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερης ή μοναδικής αξίας, αντιπροσωπευτικά ή σπάνια χαρακτηριστικά ως προς την ποιότητα, την αισθητική ή και πολιτιστική σημασία τους. Χαρακτηριστικά των Φυσικών Μνημείων: οι περιοχές αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν σπήλαια, καταρράκτες, κρατήρες ηφαιστείων, βραχώδεις ή γεωλογικούς σχηματισμούς. Η έκταση των περιοχών αυτών είναι σχετικά μικρή, συνήθως μικρότερη από 1000 ha. Δέχονται μεγάλο αριθμό των επισκεπτών. Κατηγορία ΙV Περιοχές Διαχείρισης Βιοτόπων / Ειδών Πρόκειται για φυσικές περιοχές, χερσαίες ή υδάτινες, οι οποίες βρίσκονται υπό διαχείριση με σκοπό την διατήρηση των βιοτόπων ή την ικανοποίηση των απαιτήσεων συγκεκριμένων ειδών. Οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε αυτές τις περιοχές είναι σχετικές: με τη διατήρηση των βιοτόπων ή την προστασία συγκεκριμένων ειδών, την διαχείριση των βιοτόπων ενώ δεν επιτρέπεται κανενός είδους εκμετάλλευση. Κατηγορία V Προστατευόμενα Τοπία (Χερσαία / Θαλάσσια) Πρόκειται για περιοχές στις οποίες η ανθρώπινη δραστηριότητα στο διάβα του χρόνου έχει δημιουργήσει τοπία με ιδιαίτερο χαρακτήρα, με υψηλή αισθητική, οικολογική, πολιτιστική αξία και σημαντική βιοποικιλότητα. Επιτρεπόμενες δραστηριότητες στην περιοχή: Παραδοσιακές ασχολίες και χρήσεις γης Σελίδα 62

Κάθε δραστηριότητα οικονομική που είναι σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον και εξασφαλίζει οικονομικά οφέλη στην τοπική κοινωνία Κάθε διαχειριστική δραστηριότητα που αποσκοπεί στην προστασία της περιοχής. Κατηγορία VI Περιοχή Διαχειριζόμενων Φυσικών Πόρων Πρόκειται για περιοχές με αδιατάρακτα φυσικά οικοσυστήματα των οποίων η διαχείριση αποσκοπεί στην προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητάς τους, ενώ η απόληψη των φυσικών πόρων και προϊόντων ακολουθεί τις αρχές της αειφορίας. Χαρακτηριστικά των περιοχών αυτών: πρέπει να είναι περιοχές μεγάλης έκτασης, ώστε να αφομοιώνονται τα σημάδια της αειφορικής χρήσης τους. Το μεγαλύτερο τμήμα αυτών των εκτάσεων, δηλαδή τα 2/3 τους, πρέπει να είναι σε φυσική κατάσταση και δεν επιτρέπεται η ανάπτυξη εμπορικών δραστηριοτήτων μεγάλης έκτασης σε αυτές τις περιοχές. Τα κύρια και βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των προστατευόµενων περιοχών συνίστανται στα ακόλουθα : Είναι εκτάσεις χερσαίες ή υδάτινες, Περιέχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (φυσικά, οικολογικά, τοπιακά) Είναι πολύτιμες περιοχές για τη διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς κάθε χώρας Διέπονται από ειδική νομοθεσία (νομοθετικό καθεστώς) Η προστασία και η κατάλληλη διαχείρισή τους κατοχυρώνεται από την πολιτεία, Αποτελούν κοινό - δημόσιο αγαθό, Εκτός από την ιδιαίτερη οικολογική σημασία τους, εξυπηρετούν επίσης, ευρύτερες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές ανάγκες του ανθρώπου. Ιστορική Αναδρομή Στην ιστορία της ανθρωπότητας η πρώτη αναφορά για ενέργεια προστασίας της φύσης χρονολογείται περί τα 1122 π.χ. όταν στην Κίνα δημοσιεύεται διάταγμα το οποίο παίρνει μέτρα προστασίας για τη σωτηρία και διατήρηση ενός δάσους. Στη Γαλλία το 1853 δημιουργήθηκε το πρώτο φυσικό απόθεμα των σύγχρονων χρόνων με την αποκήρυξη του δάσους οξιάς του Fontainebleau ως προστατευόμενης περιοχής. Οι προστατευόμενες περιοχές (protected areas) είναι ένας θεσμός που ξεκίνησε στην σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας, με την ανακήρυξη του «εθνικού Σελίδα 63

πάρκου» (national park) Yellowstone στις Η.Π.Α, το 1872 και επεκτείνεται μέχρι σήμερα σε όλες σχεδόν τις χώρες του πλανήτη, καλύπτοντας πάνω από το 11% της γήινης εδαφικής επιφάνειάς του. Το 1909 δημιουργείται η πρώτη προστατευόμενη περιοχή σε ευρωπαϊκό έδαφος με την ανακήρυξη εθνικών πάρκων στη Σουηδία. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1918 ανακηρύχθηκαν τα Πάρκα Ordesa & Covadogna στην Ισπανία. Στην Ελλάδα οι Εθνικοί Δρυμοί του Ολύμπου και του Παρνασσού ήταν οι πρώτες περιοχές που κηρύχθηκαν προστατευόμενες το 1938 βάσει του Ν. 856/1937 «Περί Εθνικών Δρυμών». ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οι Π.Π. στην Ελλάδα, την τελευταία εικοσαετία (1995-2015) έχουν υπερδεκαπλασιάσει την έκτασή τους, δηλαδή από περίπου 3% που ήταν το 1995, σήμερα καλύπτουν περίπου το 33% της έκτασης της χώρας. Οι κατηγορίες των προστατευόμενων περιοχών της χώρας μας δίνονται στον επόμενο Πίνακα 1, όπου παρατίθεται το έτος και η νομοθεσία βάση της οποίας θεσμοθετήθηκαν οι διάφορες κατηγορίες. Πίνακας 1. Κατηγορίες προστατευομένων περιοχών στην Ελλάδα (Ευθυμίου, 2007) α/α Κατηγορία Προστατευόμενης Περιοχής Νόμος και έτος ανακήρυξης 1 Εθνικοί Δρυμοί Ν 996/71 2 Αισθητικά Δάση Ν 996/71 3 Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης Ν 996/71 4 Τοπία Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους 1465/50 5 Καταφύγια Άγριας Ζωής Ν. 177/75 ( τρ.ν. 2637/98). 6 Ελεγχόμενες κυνηγετικές περιοχές Ν. 177/75 ( τρ.ν. 2637/98). 7 Εκτροφεία Θηραμάτων Ν. 177/75 ( τρ.ν. 2637/98). 8 Εθνικά Πάρκα Ν. 1650/86 9 Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Ν. 1650/86 Φύσης 10 Περιοχές Προστασίας της Φύσης Ν. 1650/86 11 Περιοχές Οικοανάπτυξης Ν. 1650/86 12 Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί και Τοπία Ν. 1650/86 Οι προστατευόμενες περιοχές σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, από το 2011 διακρίνονται σε έξι (6) κατηγορίες, στις οποίες συμπεριλήφθησαν όλες οι κατηγορίες όπως αναλυτικά παρουσιάστηκαν παραπάνω και ανακηρύχτηκαν διαχρονικά. Σελίδα 64

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (Νομοθεσία) και ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Τα τελευταία 45 χρόνια οι κατηγορίες των Π.Π. που θεσπίζονται διαχρονικά με τον αντίστοιχο νόμο δίνονται αναλυτικά κατά κατηγορία και αριθμητικά παρακάτω: Νόμος 1465/1950 Με τον εν λόγω νόμο που αναφερόταν «Περί Αρχαιοτήτων» έγινε για πρώτη φορά αναφορά στην Ελλάδα για περιοχές χαρακτηρισμένες ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, πολλές δεκαετίες πριν την διεθνή Σύμβαση για το Τοπίο και την ποικιλότητα του τοπίου. Νόμος 996/71 Με τον νόμο αυτό θεσπίστηκαν οι παρακάτω κατηγορίες Π.Π.: 1. Εθνικοί Δρυμοί (10) 2. Αισθητικά Δάση (19) 3. Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης (51) Μέσα στην παρένθεση δίνεται ο αριθμός των περιοχών που ανήκουν σε κάθε κατηγορία Π.Π. Νόμος 177/1975 Με τον νόμο αυτό θεσπίστηκαν οι παρακάτω κατηγορίες Π.Π.: 1. Καταφύγια Άγριας Ζωής (585) 2. Ελεγχόμενες κυνηγετικές περιοχές (7) 3. Εκτροφεία Θηραμάτων (21) Μέσα στην παρένθεση δίνεται ο αριθμός των περιοχών που ανήκουν σε κάθε κατηγορία Π.Π. Νόμος 1650/1986 Ο νόμος 1650/86 (ΦΕΚ 160/Α/1986) «Για την προστασία του περιβάλλοντος», αποτέλεσε νόμο-σταθμό για τις προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας, καθότι εναρμονίστηκε η Ελλάδα με το παγκόσμιο γίγνεσθαι όσον αφορά τις κατηγορίες και τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών. Με το ίδιο νόμο δημιουργήθηκαν πέντε (5) νέες κατηγορίες Π.Π. οι οποίες είναι: 1. Εθνικά Πάρκα (20) 2. Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης (8) 3. Περιοχές Προστασίας της Φύσης (2) 4. Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί και Τοπία. (507+271 Τ.Ι.Φ.Κ) 5. Περιοχές Οικοανάπτυξης (5) Σελίδα 65

Μέσα στην παρένθεση δίνεται ο αριθμός των περιοχών που ανήκουν σε κάθε κατηγορία Π.Π. Επιπλέον με τον ίδιο νόμο καταγράφεται η διαδικασία που ακολουθείται για την κήρυξη μιας περιοχής ως προστατευόμενης, η οποία περιλαμβάνει τρία (3) στάδια: Το πρώτο στάδιο είναι η εκπόνηση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (ΕΠΜ) και η σύνταξη σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος (ΠΔ). Το δεύτερο είναι η διαδικασία διαβούλευσης με το κοινό και τους ενδιαφερόμενους φορείς που καταλήγει στο οριστικό σχέδιο Π.Δ. Το τρίτο στάδιο είναι η υπογραφή και η δημοσίευση του Π.Δ. στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (έκδοση Φ.Ε.Κ.). Νόμος 2742/1999 Ο νόμος 2742/1999 (ΦΕΚ 207/Α/1999) «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις», είχε ως σκοπό την διαμόρφωση ενός πλαισίου διαχείρισης των ΠΠ της χώρας, με την ίδρυση των Φορέων Διαχείρισης (Φ.Δ.) σύμφωνα με το άρθρο 15, όπου αναφέρονται η δομή, η σύνθεση αλλά και οι αρμοδιότητες των Φ.Δ., ενώ στο άρθρο 16 αναλύονται οι διαδικασίες για τα 5ετή σχέδια διαχείρισης των ΠΠ. Νόμος 3044/2002 Ο Νόμος 3044/2002 ονομάτισε και ίδρυσε 25 νέους Φ.Δ. οι οποίοι προστέθηκαν στους δυο προϋπάρχοντες, (του Σχοινιά και της Ζακύνθου). Σε αυτούς προστέθηκε ακόμη ένας Φ.Δ., ο φορέας του Εθνικού Πάρκου Τζουμέρκων ο οποίος συστάθηκε το 2010, οπότε μέχρι σήμερα (2014) υπάρχουν ενεργοί 28 Φ.Δ., οι οποίοι δίνονται στον Πίνακα 2 που ακολουθεί. Νόμος 3937/2011 Ο νόμος 3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/2011) «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις», έθεσε την αειφόρο διαχείριση και διατήρηση της βιοποικιλότητας. Στο ίδιο νόμο όλες οι ΠΠ της χώρας εντάσσονται στις ακόλουθες έξι (6) κατηγορίες: 1. Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης 2. Περιοχές προστασίας της φύσης 3. Φυσικά πάρκα εθνικά ή περιφερειακά 4. Περιοχές προστασίας οικοτόπων και ειδών Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ), Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), 5. Προστατευόμενα τοπία και στοιχεία τοπίου ή προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί. 6. Καταφύγια Άγριας Ζωής Σελίδα 66

Πίνακας 2. Οι 28 σήμερα (2014) ενεργοί Φορείς Διαχείρισης (Φ.Δ.) των Π.Π. Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο ΝΑΤΟΥΡΑ 2000 Μία ακόμη ενδιαφέρουσα, από οικολογική επιστημονική άποψη, κατηγορία περιοχών, είναι αυτές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 (NATURA 2000). Πρόκειται για έναν κατάλογο περιοχών υψηλού ενδιαφέροντος, οι οποίες εμπίπτουν στις ευρωπαϊκές οδηγίες: α) των οικοτόπων (92/42/ΕΟΚ) και β) των πτηνών (79/409/ΕΟΚ). Μέχρι τα τέλη του 2012, έχουν ενταχθεί στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000, 419 περιοχές της χώρας μας, από τις οποίες 241 περιοχές είναι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας Τ.Κ.Σ.- (από την οδηγία των οικοτόπων) οι οποίες πρέπει εντός 6ετίας να χαρακτηριστούν ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (Ε.Ζ.Δ.) και 202 περιοχές είναι Ζώνες Ειδικής Προστασίας -Ζ.Ε.Π.- (από την οδηγία των πτηνών). Παράλληλα υπάρχουν και 24 περιοχές που έχουν διπλό χαρακτηρισμό, είναι δηλαδή χαρακτηρισμένες ως Τ.Κ.Σ. και ως Ζ.Ε.Π. Η συνολική έκταση του δικτύου ΦΥΣΗ 2000, καταλαμβάνει περί το 33% της έκτασης της χώρας. Από τις περιοχές αυτές, τις γνωστές ως περιοχές ΝΑΤURΑ 2000, μόλις το 1/3 είναι προστατευόμενες περιοχές, καθότι βρίσκονται μέσα στα διοικητικά όρια μια χαρακτηρισμένης Π.Π. (εθνικό πάρκο, υγρότοπος Ραμσάρ, βιογενετικό απόθεμα κλπ). Σελίδα 67

Πληροφορίες για τις περιοχές ΦΥΣΗ 2000 μπορεί να βρει ο κάθε ενδιαφερόμενος στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) (http://www.minenv.gr/1/12/121/12103/g1210300_03.html). Η Διαχείριση των Π.Π. στην Ελλάδα Φορείς Διαχείρισης Η διαχείριση των Π.Π. στη χώρα μας γίνεται από του Φορείς Διαχείρισης (Φ.Δ.). Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν μόνο 28 Π.Π. διαχειρίζονται από Φ.Δ. μια και τόσοι είναι σήμερα οι ενεργοί Φ.Δ. (πίνακας 2). Οι υπόλοιπες Π.Π. διαχειρίζονται από αρμόδιες Δημόσιες Υπηρεσίες (Δ.Υ.) στα διοικητικά όρια των οποίων βρίσκονται αυτές. Οι Φ.Δ. είναι Ν.Π.Ι.Δ. και εποπτεύονται από τον εκάστοτε υπουργό περιβάλλοντος. Ο ρόλος τους είναι επιστημονικός, διαχειριστικός αλλά και σχετικός με την ενεργοποίηση, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών. Παρά την ικανοποιητική υποδομή που ήδη έχουν αποκτήσει οι Φ.Δ. στα 12 χρόνια λειτουργίας τους (υπάρχουν και κάποιοι με πολύ μικρότερη χρονικά ενεργή περίοδο) αντιμετωπίζουν σημαντικά διοικητικά και λειτουργικά προβλήματα, όπως: Απουσία διαχειριστικών σχεδίων ή ύπαρξη παλαιών τα οποία θέλουν επικαιροποίηση άρα εκκρεμεί η έκδοση Π.Δ. Πιέσεις και συγκρουόμενα συμφέροντα μεταξύ κοινωνικών ομάδων στην Π.Π. προβλήματα στη λειτουργία των Φ.Δ. (έλλειψη στέγης, μόνιμης χρηματοδότησης ) Προτάσεις για το μέλλον των Π.Π. στην Ελλάδα Είναι σίγουρο ότι πάρα πολλά μπορούν να γίνουν σε ότι αφορά τις Π.Π. και σε διάφορους τομείς, από τον χαρακτηρισμό μέχρι τη διαχείριση μιας Π.Π., με την ενδιάμεση εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία των υπηρεσιών και φορέων στη δικαιοδοσία των οποίων ανήκουν οι Π.Π. Στο πλαίσιο αυτής της κατεύθυνσης, θα πρέπει να κινηθεί η χάραξη της πολιτικής στη διαχείριση, προστασία και ανάδειξη των Π.Π. της χώρας. Πρέπει να ολοκληρωθεί το θεσμικό πλαίσιο με την υπογραφή των απαραίτητων Π.Δ. για όσες Π.Π. αυτό δεν έχει ολοκληρωθεί, να ρυθμιστεί η διευθέτηση της συνύπαρξης και συνεργασίας μεταξύ των Φ.Δ. και Δ.Υ. σε όσες Π.Π. καταγράφεται παράλληλη λειτουργία αυτών. Σε όσες Π.Π. κριθεί σκόπιμο, έπειτα από εμπεριστατωμένη επιστημονική έκθεση πρέπει να γίνει διεύρυνση των προστατευταίων αντικειμένων. Η επικείμενη συγχώνευση των Φ.Δ. και η μείωση του αριθμού τους στο μισό όπως γράφεται και διαχέεται τελευταία, θα πρέπει να ανασταλεί άμεσα καθότι αντί να λύσει, μάλλον θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα και θα φέρει δυστοκία, αδυναμία και δυσλειτουργία στο τόσο σημαντικό έργο των Φ.Δ. με πρώτο και άμεσο θύμα αυτής της πολιτικής, τις Π.Π. και μόνο αυτές. Σελίδα 68

Και βέβαια δημιουργείται το εύλογο ερώτημα, τι γίνεται με τις περιοχές που χρίζουν άμεσης προστασίας, που είναι χαρακτηρισμένες και ανήκουν σε κάποια κατηγορία προστατευόμενων περιοχών, αλλά δεν υφίστανται γι αυτές Φορείς Διαχείρισης; Σε τέτοιες περιπτώσεις η διαχείριση άρα και η προστασία αυτών των περιοχών γίνεται από τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες (όπως η Δασική Υπηρεσία) αλλά υπάρχει πρόβλεψη από το νομοθέτη. Ο νόμος 2742/1999 προβλέπει σύσταση Φορέα Διαχείρισης ως ΝΠΙΔ για μία περιοχή ή σύσταση Φορέα Διαχείρισης για περισσότερες περιοχές μιας γεωγραφικής ή διοικητικής ενότητας. Προβλέπει επιπλέον ανάθεση της διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής σε τρίτους, του ευρύτερου δημόσιου τομέα (σε υφιστάμενη δημόσια ή ειδική υπηρεσία που συνιστάται για το σκοπό αυτό ή σε ΟΤΑ ή σε ΑΕΙ ή σε δημόσια ερευνητικά κέντρα ή σε άλλα ΝΠΔΔ) ή και του ιδιωτικού τομέα (σε μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ΝΠΙΔ που έχουν διακριθεί για το έργο τους, διαθέτουν κατάλληλη υποδομή και αποδεδειγμένη εμπειρία. Αυτή τη δυνατότητα πρέπει να αξιοποιήσει η Ευρυτανία που δεν διαθέτει μέχρι σήμερα καμία χαρακτηρισμένη Π.Π. Μια πολύ καλή ευκαιρία αποτελεί η σύσταση ενός Φορέα Διαχείρισης των φυσικών ορεινών δασικών οικοσυστημάτων της με τη συμμετοχή δημόσιων και μη φορέων, επιστημόνων και ευαισθητοποιημένων συλλόγων και κοινωνικών φόρουμ ώστε ο νομός να αποτελέσει πρότυπο ορεινό φυσικό τουριστικό προορισμό. Είναι ίσως η μοναδική ευκαιρία για να κρατήσει η περιοχή το έμψυχο δυναμικό της, να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, να αναβιώσουν παραδοσιακά επαγγέλματα, να προβληθούν τα τοπικά (συχνά μοναδικά) προϊόντα της. Μετάβαση από το σήμερα.. στην Ευρυτανία του αύριο Η Ευρυτανία είναι κατεξοχήν ορεινός νομός με πλούσια ελατοδάση, πολλά ποτάμια με πλατανοδάση, χειμάρρους, λίμνες, φαράγγια αλλά και μια πλούσια ποικιλία από τοπία. Το έντονο ανάγλυφο της περιοχής σε συνδυασμό με το γεωλογικό υπόβαθρό της την κάνουν μοναδική, αισθητικά, με πλούσια εναλλαγή τοπίων τα οποία χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και διαχείρισης αν αναλογιστεί κανείς την αιματηρή καταστροφή που έλαβε χώρα στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας, στα μέσα του προηγούμενου αιώνα με την κατολίσθηση. Παρόλο τον σπουδαίο φυσικό πλούτο της περιοχής, η Ευρυτανία δεν έχει καμία προστατευόμενη περιοχή μέχρι σήμερα. Υπάρχουν δυο σημαντικές περιοχές, το Βελούχι (GR2430001) και τα Άγραφα (GR2430002), που έχουν ενταχθεί στο ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο ΦΥΣΗ 2000. Το γεγονός ότι οι δυο αυτές περιοχές ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000, σημαίνει ότι έχουν εντοπιστεί δυο σημαντικές για τη βιοποικιλότητα περιοχές, καθότι καταγράφηκαν φυτικά ή ζωικά είδη ιδιαίτερης οικολογικής σημασίας τα οποία χρίζουν προστασίας και δυστυχώς τίποτα περισσότερο τίποτε λιγότερο από αυτό. Σελίδα 69

Η Ευρυτανία δεν διαθέτει μέχρι σήμερα καμία χαρακτηρισμένη προστατευόμενη περιοχή σύμφωνα με τις παραπάνω κατηγορίες Π.Π. της παρούσας εισήγησης, που να διέπεται από το ανάλογο εθνικό, ευρωπαϊκό ή διεθνές θεσμικό πλαίσιο. Η βασική πρόταση που κρίνεται σκόπιμο από τον υπογράφοντα την παρούσα εισήγηση είναι να αποφασιστεί και καθοριστεί ποια ή ποιες χρήσεις προτάσσονται για την περιοχή. Θέλουμε την Ευρυτανία ως ένα πρότυπο ορεινό φυσικό οικοτουριστικό προορισμό εθνικού γιατί όχι και διεθνούς χαρακτήρα με ετήσια επισκεψιμότητα καθότι βρίσκεται στο κέντρο της Ελλάδας και σχεδόν ισαπέχει από τα δυο μεγάλα αστικά κέντρα, Αθήνα και Θεσ/νικη ή θέτουμε ως προτεραιότητα άλλου τύπου μοντέλο ανάπτυξης; Μόνο αν ξεκαθαριστεί-αποσαφηνιστεί τι είδους «ανάπτυξη», θα το έλεγα πιο σωστά τι είδους προορισμό οραματιζόμαστε (σαν τοπική κοινωνία) να κάνουμε την Ευρυτανία, μπορούμε να οριστικοποιήσουμε σε υλοποιήσιμη μορφή τα διαχειριστικά μέτρα και εργαλεία. Και φυσικά προαπαιτείται να συνταχθεί μια χωροταξική κατανομή των καλύψεων ή χρήσης γης σε επίπεδο δήμου ή νομού. Ουσιαστικό μέτρο και κυρίως χωρίς άμεσα σημαντικό κόστος υλοποίησης και λειτουργίας κρίνεται η σύσταση και στελέχωση ενός Φορέα Διαχείρισης των Ορεινών δασικών οικοσυστημάτων του νομού, στα πρότυπα των Φ.Δ. των προστατευόμενων περιοχών με ότι σημαίνει αυτό στην ενεργό συμμετοχή όλων των φορέων: διοικητικών, επιστημονικών, ακαδημαϊκών, παραγωγικών, παροχής υπηρεσιών, συλλόγων, στη λήψη αποφάσεων και διαχείριση των οικοσυστημάτων της περιοχής. Η διατήρηση του φυσικού πλούτου του νομού με την ενίσχυση και ανάπτυξη παραδοσιακών επαγγελμάτων μπορεί να καταστήσει την περιοχή ως ένα ετήσιο κι όχι εποχικό προορισμό. Και οι δυνατότητες της περιοχής είναι θαρρώ πολλές, όπως η παραγωγή δασικών και μη δασικών προϊόντων από τα παραγωγικά δάση της περιοχής, η ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού (όπως: ο θρησκευτικός τουρισμός, γαστρονομικός, αγροτουριστικός, περιπέτειας στη φύση, αναρριχητικός, αθλητικός, μηχανοκίνητος, αεροπτερισμός, κλπ), η προβολή τοπικών προϊόντων με τη διοργάνωση ανάλογων γιορτών (πχ γιορτή καστάνου, τσίπουρου κ.α.), η προβολή των βοτάνων και μανιταριών της ευρυτανικής φύσης, η προβολή και γνωστοποίηση του μοναδικού τοπικού τσίπουρου από μούρου (πρέπει να ενισχυθεί η καλλιέργεια μουριών ώστε να αυξηθεί η παραγωγή). Αυτά και άλλες πολλές δράσεις μπορούν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, να κρατήσουν το νέο κόσμο στα χωριά του, να αποτελέσουν ανάχωμα στην καλπάζουσα ανεργία. Όραμα και φαντασία χρειάζεται η ανάπτυξη κάθε ορεινής κοινότητας, συνάμα με την πολιτική βούληση και συμπαράσταση. Ενδεικτική Βιβλιογραφία Βέργος, Σ., Ευθυμίου, Γ., Καβράκη, Α., Συρακούλης, Κ. (2012). Λειτουργικά προβλήματα Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών. Η περίπτωση του Φορέα Διαχείρισης των Εθνικών Δρυμών Βίκου-Αώου και Πίνδου. 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διαχείρισης. 25-27 Σελίδα 70

Μαΐου 2012, Μυτιλήνη, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, σελ. 139-156. Βώκου, Δ. (2011). Ο θεσμός των Φορέων Διαχείρισης Προστατευομένων Περιοχών. 10 χρόνια εφαρμογής. Έκθεση της επιτροπής «ΦΥΣΗ 2000», Θεσσαλονίκη. (http://politics.wwf.gr/images/stories/docs/2011_sept_10-year-report.pdf). Ευθυμίου, Γ. (2007). Προστατευόμενες φυσικές περιοχές βιότοποι. Καρδίτσα: Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Λάρισας. Ευθυμίου, Γ. (2009). Διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών. Εισήγηση στην Ημερίδα Η ελληνική Δασοπονία στον 21ο αιώνα» Σύλλογος Δασολόγων Ν. Τρικάλων, 20 Μαρτίου 2009, Τρίκαλα. Κασιούμης, Κ. (1994). Η Προστασία της Φύσης στην Ελλάδα. Θεσμικό Πλαίσιο, Προστατευόμενες Περιοχές και Αρμοδιότητες Προστασίας. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα. Θεσσαλονίκη, Vol. 5, No. 3, σελ.58-74. ΥΠΕΚΑ. (2014). Οι Προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας (http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=433). http://www.minenv.gr/1/12/121/12103/g1210300_03.html Σελίδα 71

Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τεχνολογίας Τροφίμων - Διατροφής Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Δημοκρατίας 3, ΤΚ 36100, Καρπενήσι Tηλ.: 22370 23282 και 22370 25063 Fax.: 22370 24035 e-mail: dasokarp@teilam.gr http://www.karp.teilam.gr Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) Καρπενησίου Π. Μπακογιάννη 4, ΤΚ 36100, Καρπενήσι Tηλ.: 22370 80843, Fax.: 22370 22909 e-mail: kpekarp@gmail.com http://kpe-karpen.eyr.sch.gr ISBN: 978-960-93-6904-6 Σελίδα 92