Περιεχόμενα Πρόλογος...11 Μέρος 1: Βασικές έννοιες Πληροφορικής και επικοινωνιών... 13 1.1 Εισαγωγή στους υπολογιστές... 15 1.2 Μονάδες μέτρησης... 27 1.3 Οι βασικές λειτουργίες ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή... 30 1.4 Συσκευές εισόδου... 34 1.5 Συσκευές εξόδου... 41 1.6 Τα περιεχόμενα της μονάδας συστήματος... 49 1.7 Συσκευές αποθήκευσης... 57 1.8 Λογισμικό... 67 1.9 Δίκτυα και Διαδίκτυο... 82 1.10 Υγιεινό περιβάλλον εργασίας... 96 1.11 Ασφάλεια δεδομένων... 102 Μέρος 2: Χρήση υπολογιστή και διαχείριση αρχείων... 111 2.1 Windows XP... 113 2.2 Επιφάνεια εργασίας... 116 2.3 Γραμμή εργασιών... 121 2.4 Χειρισμός παραθύρων... 127 2.5 Μενού... 133 2.6 Το μενού start... 137
6 Περιεχόμενα 2.7 Βοήθεια και υποστήριξη... 143 2.8 Χρήση προγραμμάτων στα Windows XP... 147 2.9 Εργασία με πολλά προγράμματα... 156 2.10 Διαχείριση εικονιδίων στην επιφάνεια εργασίας... 159 2.11 Διαχείριση αρχείων και φακέλων... 166 2.12 Περισσότερα για τη χρήση αρχείων και φακέλων... 176 2.13 Δημιουργία και χρήση συντομεύσεων... 186 2.14 Αναζήτηση αρχείων και φακέλων... 190 2.15 Προσαρμογή της επιφάνειας εργασίας... 195 2.16 Ρυθμίσεις υλικού και λογισμικού... 200 2.17 Προστασία από ιούς... 210 Μέρος 3: Επεξεργασία κειμένου... 217 3.1 Microsoft Word 2003... 219 3.2 Δημιουργία νέου εγγράφου... 227 3.3 Το σύστημα Βοήθειας του Office... 235 3.4 Μετακίνηση σε έγγραφο και προβολές εγγράφου... 239 3.5 Επιλογή κειμένου... 244 3.6 Διαγραφή, μετακίνηση, και αντιγραφή κειμένου... 248 3.7 Μορφοποίηση χαρακτήρων και κειμένου... 254 3.8 Στοίχιση παραγράφων και επισήμανση κειμένου... 259 3.9 Ορθογραφικός έλεγχος, γραμματικός έλεγχος, και συλλαβισμός... 263 3.10 Ρυθμίσεις περιθωρίων... 268 3.11 Εσοχές και στηλοθέτες... 273 3.12 Λίστες με κουκκίδες, αριθμημένες λίστες, και σημάδια μορφοποίησης... 281 3.13 Πίνακες... 285 3.14 Εκτύπωση και προεπισκόπηση εκτύπωσης... 296 3.15 Περισσότερα για τη μορφοποίηση χαρακτήρων και παραγράφων... 301 3.16 Κεφαλίδες και υποσέλιδα... 309 3.17 Διαμόρφωση σελίδων... 313 3.18 Αυτόματο Κείμενο και εισαγωγή ημερομηνίας και ώρας... 318 3.19 Περιγράμματα και σκίαση... 321
Περιεχόμενα 7 3.20 Εισαγωγή εικόνων... 326 3.21 Πρότυπα... 332 3.22 Εισαγωγή γραφημάτων και λογιστικών φύλλων... 336 3.23 Συγχώνευση αλληλογραφίας... 341 3.24 Εργασία με πολλά έγγραφα και διαχείριση αρχείων... 351 Μέρος 4: Υπολογιστικά φύλλα... 359 4.1 Microsoft Excel 2003... 361 4.2 Η δομή ενός φύλλου εργασίας... 368 4.3 Δημιουργία νέου βιβλίου εργασίας και καταχώριση δεδομένων... 374 4.4 Συμβουλές για την καταχώριση δεδομένων... 380 4.5 Δημιουργία τύπων, και αντιγραφή και μετακίνηση δεδομένων... 383 4.6 Επιλογή κελιών και ορθογραφικός έλεγχος... 394 4.7 Αυτόματη Συμπλήρωση... 398 4.8 Μορφοποίηση δεδομένων... 401 4.9 Μορφοποίηση στηλών, γραμμών, και κελιών... 411 4.10 Προεπισκόπηση εκτύπωσης και εκτύπωση... 418 4.11 Δημιουργία γραφήματος... 423 4.12 Απόλυτες, σχετικές, και μικτές αναφορές κελιών... 432 4.13 Συναρτήσεις... 435 4.14 Διαχείριση φύλλων και βιβλίων εργασίας... 442 4.15 Εύρεση, αντικατάσταση, και ταξινόμηση δεδομένων... 446 4.16 Διαμόρφωση σελίδας... 452 4.17 Χρήση πολλών βιβλίων εργασίας και διαχείριση αρχείων... 458 Μέρος 5: Βάσεις δεδομένων... 463 5.1 Βάσεις δεδομένων και Microsoft Access... 465 5.2 Microsoft Access 2003... 472 5.3 Σχεδιασμός βάσης δεδομένων και δημιουργία πίνακα... 481 5.4 Προβολές πινάκων και ιδιότητες πεδίων... 488 5.5 Καταχώριση και επεξεργασία δεδομένων σε πίνακα... 494 5.6 Τροποποίηση της σχεδίασης ενός πίνακα... 506 5.7 Περαιτέρω τροποποίηση δομής πίνακα... 509
8 Περιεχόμενα 5.8 Σχέσεις... 521 5.9 Φόρμες... 529 5.10 Τροποποίηση φόρμας... 537 5.11 Ερωτήματα... 552 5.12 Εκθέσεις... 565 5.13 Τροποποίηση της δομής μιας έκθεσης... 573 5.14 Ταξινόμηση, φιλτράρισμα, και εύρεση δεδομένων... 581 Μέρος 6: Παρουσιάσεις... 591 6.1 PowerPoint 2003... 593 6.2 Εκκίνηση του PowerPoint... 594 6.3 Δημιουργία νέας παρουσίασης... 601 6.4 Μορφοποίηση κειμένου παρουσίασης... 608 6.5 Διαχείριση κειμένου... 614 6.6 Εικόνες και γραφικά... 624 6.7 Αναδιάταξη κειμένου και αντικειμένων... 633 6.8 Προβολές του PowerPoint... 641 6.9 Οργανόγραμμα... 649 6.10 Προσθήκη γραφημάτων... 654 6.11 Σχεδίαση... 666 6.12 Εργασία με περισσότερες παρουσιάσεις... 680 6.13 Περαιτέρω μορφοποίηση παρουσίασης... 685 6.14 Ορθογραφικός έλεγχος... 693 6.15 Εκτύπωση... 696 6.16 Προβολή παρουσίασης και εφέ... 700 6.17 Αποθήκευση και διαχείριση αρχείων... 709 Μέρος 7: Πλοήγηση στον Ιστό και επικοινωνία... 715 7.1 Διαδίκτυο (Internet)... 717 7.2 Υπηρεσίες και εφαρμογές του Διαδικτύου... 719 7.3 Internet Explorer... 724 7.4 Το σύστημα Βοήθειας του Internet Explorer... 730 7.5 Περιήγηση στον Παγκόσμιο Ιστό... 735
Περιεχόμενα 9 7.6 Άλλες δυνατότητες του Internet Explorer... 743 7.7 Αναζήτηση πληροφοριών στο Διαδίκτυο και ηλεκτρονικό εμπόριο... 757 7.8 Εργασία χωρίς σύνδεση... 770 7.9 Εκτύπωση... 773 7.10 Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο... 778 7.11 Διαχείριση μηνυμάτων... 790 7.12 Οργάνωση μηνυμάτων... 798 7.13 Βιβλίο διευθύνσεων... 805 7.14 Ασφάλεια στο Διαδίκτυο... 813 Παράρτημα: Microsoft Outlook 2003... 833 Π. 1 Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο με το ΜS Outlook 2003... 835 Π. 2 Διαχείριση μηνυμάτων με το ΜS Outlook 2003... 850 Π. 3 Οργάνωση μηνυμάτων με το MS Outlook 2003... 861 Π. 4 Διαχείριση επαφών με το MS Outlook 2003... 874 Ευρετήριο... 881
Πρόλογος Στόχος του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας είναι να σας εφοδιάσει με τις απαραίτητες γνώσεις για τη χρήση του υπολογιστή και των κύριων εφαρμογών του. Η εκμάθηση γίνεται με απλά και κατανοητά βήματα, ενώ για τη διευκόλυνση του αναγνώστη έχουν συμπεριληφθεί πλήθος εικόνων, συμβουλών, και ειδικών επεξηγήσεων. Το βιβλίο είναι δομημένο και οργανωμένο με τέτοιο τρόπο ώστε η εκμάθηση των θεμάτων και η εξοικείωση του αναγνώστη με αυτά να γίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πιο συγκεκριμένα, το βιβλίο αποτελείται από τα εξής μέρη: Μέρος 1, Βασικές έννοιες Πληροφορικής και επικοινωνιών. Στο μέρος αυτό γίνεται μια εισαγωγή στα βασικά των υπολογιστών. Εξηγείται ο τρόπος λειτουργίας τους, παρουσιάζονται τα βασικά εξαρτήματα και οι περιφερειακές συσκευές των υπολογιστών, και γίνεται μια εισαγωγή στα δίκτυα. Επίσης, αναλύονται θέματα που αφορούν την υγεία των χρηστών υπολογιστή και την ασφάλεια δεδομένων. Μέρος 2, Χρήση υπολογιστή και διαχείριση αρχείων. Το μέρος αυτό ασχολείται με τις βασικές λειτουργίες (άνοιγμα και κλείσιμο παραθύρων, αντιγραφή αρχείων, διαχείριση αρχείων και φακέλων, κ.λπ.) του λειτουργικού συστήματος. Το περιβάλλον που χρησιμοποιείται είναι τα ελληνικά Windows XP. Μέρος 3, Επεξεργασία κειμένου. Εδώ ο αναγνώστης εξοικειώνεται με τις δυνατότητες επεξεργασίας κειμένου χρησιμοποιώντας το ελληνικό Microsoft Word 2003. Παρουσιάζονται και εξηγούνται αρκετές από τις βασικές λειτουργίες της εφαρμογής, όπως η δημιουργία, το άνοιγμα, και η αποθήκευση εγγράφων, αλλά και πιο προχωρημένες δυνατότητες όπως η εισαγωγή εικόνων και υπολογιστικών φύλλων σε έγγραφα, η συγχώνευση αλληλογραφίας, και πολλά άλλα. Μέρος 4, Υπολογιστικά φύλλα. Σκοπός αυτού του μέρους είναι να εξοικειώσει τον αναγνώστη με τα υπολογιστικά φύλλα, χρησιμοποιώντας την ελληνική έκδοση της εφαρμογής υπολογιστικών φύλλων Microsoft Excel 2003. Παρουσιάζονται και εξηγούνται όλα τα βασικά των υπολογιστικών φύλλων, όπως η δημιουργία, το άνοιγμα, και το κλείσιμο υπολογιστικών φύλλων, η εισαγωγή αντικειμένων, εικόνων, και γραφημάτων σε υπολογιστικά φύλλα, η δημιουργία τύπων και η εισαγωγή συναρτήσεων, και πολλά άλλα.
12 Πρόλογος Μέρος 5, Βάσεις δεδομένων. Σε αυτό το μέρος ο αναγνώστης αποκτά όλες τις απαραίτητες γνώσεις για τη δημιουργία και τη διαχείριση βάσεων δεδομένων με την ελληνική έκδοση της Microsoft Access 2003. Μέρος 6, Παρουσιάσεις. Σκοπός του μέρους αυτού είναι η εκμάθηση της ελληνικής έκδοσης του Microsoft PowerPoint 2003, του πανίσχυρου προγράμματος δημιουργίας και επεξεργασίας παρουσιάσεων. Μέρος 7, Πλοήγηση στον Ιστό και επικοινωνία. Το τελευταίο μέρος του βιβλίου ασχολείται με το Διαδίκτυο και τις υπηρεσίες που αυτό παρέχει. Εδώ ο αναγνώστης μαθαίνει όλα τα βασικά του Διαδικτύου, όπως η πλοήγηση στον Ιστό με τον Internet Explorer, το δημοφιλέστερο φυλλομετρητή Ιστού, και η αποστολή και λήψη μηνυμάτων με την ε- φαρμογή ηλεκτρονικής αλληλογραφίας Outlook Express. Παράρτημα, Microsoft Outlook 2003. Στο παράρτημα του βιβλίου παρουσιάζεται αναλυτικά η λειτουργία του πανίσχυρου προγράμματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Outlook 2003, με το οποίο ο αναγνώστης μπορεί να διαχειρίζεται και να οργανώνει την η- λεκτρονική του αλληλογραφία και τις επαφές του. Το βιβλίο συνοδεύεται από δωρεάν CD-ROM με χρήσιμα βοηθήματα, πρόσθετη ύλη, πλήθος ερωτήσεων με τις απαντήσεις τους, και πολλά άλλα. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη χρήση του συνοδευτικού CD-ROM και του περιεχομένου του, ανατρέξτε στο αρχείο README του CD-ROM. Χρήστος Γ. Γουλτίδης
Windows XP Στόχος κεφαλαίου Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να μάθουμε τι είναι λειτουργικό σύστημα, ποιες δυνατότητες μας παρέχει, τι είδους εργασίες μπορούμε να εκτελούμε με αυτό, και τι είναι η Διασύνδεση Γραφικών με το Χρήστη, GUI. Εισαγωγή Τα Microsoft Windows XP κυκλοφορούν σε δύο εκδόσεις: Τα Windows XP Home Edition, που είναι ο διάδοχος των Windows Me και απευθύνεται κυρίως σε όσους χρησιμοποιούν τον υπολογιστή στο περιβάλλον του σπιτιού τους. Τα Windows XP Professional Edition, που είναι ο διάδοχος των Windows 2000 και α- πευθύνεται σε χρήστες, οι οποίοι χρησιμοποιούν τον υπολογιστή στην εργασία τους. Οι βασικές μέθοδοι χρήσης του υπολογιστή και διαχείρισης των αρχείων δε διαφέρουν μεταξύ των δύο εκδόσεων των Windows XP. Για να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε έναν υπολογιστή, πρέπει στην κύρια μνήμη RAM του υπολογιστή να εκτελείται ένα λειτουργικό σύστημα. Όταν ο υπολογιστής μας είναι σβηστός, το λειτουργικό σύστημά του (π.χ. τα Windows XP) και τα άλλα προγράμματα που έχουμε εγκαταστήσει σε αυτόν βρίσκονται αποθηκευμένα στο σκληρό δίσκο. Με την εκκίνηση του υπολογιστή μας, το λειτουργικό σύστημα φορτώνεται αυτόματα από το σκληρό δίσκο στην κύρια μνήμη RAM. Αν για οποιονδήποτε λόγο η φόρτωση του λειτουργικού συστήματος αποτύχει ή παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα, ο υπολογιστής δε θα είναι δυνατόν να ξεκινήσει, ή θα υπολειτουργεί.
114 Μέρος 2: Χρήση υπολογιστή και διαχείριση αρχείων Λειτουργικό σύστημα Το λειτουργικό σύστημα είναι το βασικότερο στοιχείο λογισμικού ενός υπολογιστικού συστήματος. Επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ του υπολογιστή και του χρήστη και χειρίζεται την υλοποίηση αυτής της αλληλεπίδρασης. Ταυτόχρονα, ελέγχει, διαχειρίζεται, και εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία όλων των συσκευών του υπολογιστή. Επίσης, αποτελεί μια τυποποιημένη πλατφόρμα, στην οποία ο χρήστης μπορεί να εκτελεί τις εφαρμογές που θέλει, αρκεί αυτές να έχουν σχεδιαστεί για το συγκεκριμένο λειτουργικό σύστημα. Ακόμα, εκτελεί διάφορες διεργασίες στο παρασκήνιο (π.χ. εκτύπωση) ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες των ε- φαρμογών που χρησιμοποιούμε. Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το λειτουργικό σύστημα παρέχει τη διασύνδεση (interface) για την επικοινωνία του χρήστη με το υλικό και το λογισμικό ενός υπολογιστή. Μερικά άλλα λειτουργικά συστήματα που έχουν κυκλοφορήσει για την οικογένεια προσωπικών υπολογιστών ΙΒΜ και των συμβατών τους είναι τα εξής: MS-DΟS Windows 2000 Windows Vista Windows 7 LINUX OS/2 UNIX Διασύνδεση Γραφικών με το Χρήστη, (GUI) Η Διασύνδεση Γραφικών με το Χρήστη (Graphical User Interface GUI) παρέχει στο χρήστη έναν απλούστερο και αποδοτικότερο τρόπο χρήσης του υπολογιστή. Χρησιμοποιώντας μια συσκευή κατάδειξης (π.χ., ποντίκι, πινακίδα αφής, ή ιχνόσφαιρα trackball), ο χρήστης είναι σε θέση να χειρίζεται τα πτυσσόμενα μενού, τις εντολές, τα εικονίδια, και τα παράθυρα για να επικοινωνεί με το υλικό και το λογισμικό του συστήματος. Επίσης, σε ένα περιβάλλον εργασίας με γραφικά, η οργάνωση αρχείων, φακέλων, και προγραμμάτων, καθώς και η εγκατάσταση και η χρήση εφαρμογών, γίνεται με πολύ ευκολότερο τρόπο. Αυτό συμβαίνει επειδή το περιβάλλον γραφικών διευκολύνει το χρήστη στην αναγνώριση των διαφόρων στοιχείων του συστήματος (με τη χρήση των κατάλληλων εικονιδίων) αλλά και στο χειρισμό τους, περιορίζει τα ανθρώπινα λάθη παρέχοντας τις κατάλληλες ασφαλιστικές δικλίδες, και, λόγω της απλής χρήσης του, απαιτεί λιγότερη κατάρτιση του χρήστη. Το πιο δημοφιλές περιβάλλον εργασίας με γραφικά είναι αυτό των Microsoft Windows. Βοηθητικά προγράμματα των Windows XP Τα Windows XP, όπως και τα περισσότερα λειτουργικά συστήματα, εκτός από το να επιτρέπουν στο χρήστη να εκτελεί εφαρμογές, διαθέτουν και μερικά βοηθητικά προγράμματα (Βοηθήματα). Μερικά από τα βοηθητικά προγράμματα των Windows XP είναι τα εξής: Ο επεξεργαστής κειμένου WordPad. Με το πρόγραμμα αυτό, μπορούμε να δημιουργούμε έγγραφα και να τα επεξεργαζόμαστε, εφαρμόζοντάς τους κάποιες σχετικά απλές μορφοποιήσεις. Το Notepad (Σημειωματάριο), ο κειμενογράφος των Windows με τον οποίο έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργούμε αρχεία απλού κειμένου (χωρίς μορφοποιήσεις). To Paint (Ζωγραφική), ένα πρόγραμμα με το οποίο μπορούμε να σχεδιάζουμε και να επεξεργαζόμαστε απλές ψηφιογραφικές εικόνες (bitmap).
2.1 Windows XP 115 Το Windows Media Player, το οποίο μας επιτρέπει να αναπαράγουμε αρχεία πολυμέσων (μουσική, βίντεο, κλπ.) και να τα οργανώνουμε με τον τρόπο που θέλουμε στο δίσκο μας. Το Calculator (Αριθμομηχανή), με την οποία μπορούμε να εκτελούμε απλούς αλλά και σύνθετους μαθηματικούς υπολογισμούς, όπως ακριβώς και με μια κανονική αριθμομηχανή χειρός. Ο Internet Explorer, το πιο διαδεδομένο πρόγραμμα περιήγησης του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web WWW), και το Outlook Express, με το οποίο μπορούμε να στέλνουμε και να λαμβάνουμε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) μέσω του Διαδικτύου. Διάφορα προγράμματα για την παρακολούθηση και τη συντήρηση του συστήματος. Εκκίνηση του υπολογιστή και των Windows XP Η μονάδα συστήματος (system unit) είναι το κουτί μέσα στο οποίο είναι οργανωμένα και συνδεδεμένα τα βασικά στοιχεία υλικού του υπολογιστή. Στη μονάδα συστήματος βρίσκονται οι κυριότερες συσκευές και τα ηλεκτρονικά κυκλώματα του υπολογιστή. Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες μονάδων συστήματος (με βάση το σχήμα και τη χρήση τους), οι μονάδες γραφείου (desktop) και οι μονάδες δαπέδου ή πύργοι (tower). Και τα δύο είδη έχουν στο μπροστινό μέρος τους ένα κουμπί ή ένα διακόπτη με την ένδειξη ON/OFF. Για να ξεκινήσουμε τον υπολογιστή πατάμε το κουμπί ON/OFF της μονάδας συστήματος και το αντίστοιχο κουμπί της οθόνης. Μετά από μερικά δευτερόλεπτα, εμφανίζεται κάποιο ενημερωτικό κείμενο στην οθόνη καθώς ο υπολογιστής πραγματοποιεί τους απαραίτητους ελέγχους των συσκευών του. Μόλις ολοκληρωθούν οι έλεγχοι, ξεκινάει η φόρτωση του λειτουργικού συστήματος (των Windows XP) από το σκληρό δίσκο στην κύρια μνήμη RAM. Εικόνα 1.1 Η πρόσοψη μιας μονάδας συστήματος δαπέδου ή πύργου Πριν ολοκληρωθεί η φόρτωση του λειτουργικού συστήματος, εμφανίζεται μια οθόνη από την οποία μπορούμε να επιλέξουμε το λογαριασμό χρήστη με τον οποίο θέλουμε να συνδεθούμε στον υπολογιστή. Οι λογαριασμοί χρηστών των Windows XP επιτρέπουν στο λειτουργικό σύστημα να διατηρεί ξεχωριστά τις ρυθμίσεις του περιβάλλοντος εργασίας για κάθε χρήστη του υπολογιστή, αλλά και να ελέγχει τα δικαιώματα πρόσβασης του χρήστη τόσο στον τοπικό υπολογιστή όσο και στο δίκτυο σε περίπτωση που ο υπολογιστής μας είναι συνδεδεμένος σε κάποια περιοχή δικτύου. Για να επιλέξουμε το λογαριασμό χρήστη που θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε, απλώς πατάμε στο αντίστοιχο εικονίδιο ή στο κατάλληλο όνομα χρήστη. Αν ο λογαριασμός είναι προστατευμένος με κωδικό πρόσβασης, δίπλα στο εικονίδιο του λογαριασμού θα εμφανιστεί ένα πλαίσιο κειμένου στο οποίο πρέπει να καταχωρίσουμε τον κωδικό. Αφού πληκτρολογήσουμε το σωστό κωδικό πρόσβασης και πατήσουμε το πλήκτρο Enter ή στο πράσινο δεξιό βέλος με το ποντίκι, το λειτουργικό σύστημα φορτώνει τις προσωπικές ρυθμίσεις του επιλεγμένου λογαριασμού χρήστη. Στη συνέχεια, ολοκληρώνεται η φόρτωση του λειτουργικού συστήματος και στην οθόνη μας εμφανίζεται η επιφάνεια εργασίας των Windows XP, στην οποία θα αναφερθούμε στο επόμενο κεφάλαιο.
Επιφάνεια εργασίας Στόχος κεφαλαίου Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα τυπικά εικονίδια που εμφανίζονται στην επιφάνεια εργασίας των Windows και να κατανοήσουμε τις δυνατότητες που μας παρέχουν. Επίσης, θα γνωρίσουμε μερικούς βασικούς χειρισμούς που μπορούμε να πραγματοποιούμε με το ποντίκι. Εισαγωγή Με την εγκατάσταση των Windows XP, στην οθόνη του υπολογιστή μας εμφανίζονται στην επιφάνεια εργασίας διάφορα αντικείμενα με τη μορφή εικονιδίων. Τα τυπικά εικονίδια της επιφάνειας εργασίας των Windows είναι τα εξής: My Documents My Computer My Network Places Recycle Bin Internet Explorer Το εικονίδιο Recycle Bin (Κάδος ανακύκλωσης) πρέπει να βρίσκεται πάντα στην επιφάνεια εργασίας, γι αυτό και τα Windows XP δε μας επιτρέπουν να διαγράψουμε αυτό το στοιχείο. Επιφάνεια εργασίας Η επιφάνεια εργασίας αποτελεί την αφετηρία μας στη χρήση των Windows XP. Περιέχει διάφορα εικονίδια, τα οποία είναι συνδεδεμένα με προγράμματα και στοιχεία του υπολογιστή μας και μας δίνουν τη δυνατότητα να έχουμε άμεση πρόσβαση σε αυτά.
2.2 Επιφάνεια εργασίας 117 Εικονίδια Επιφάνεια εργασίας Κουμπί start Εικόνα 2.1 Γραμμή εργαλείων Γρήγορης Εκκίνησης Η επιφάνεια εργασίας των Windows XP Γραμμή εργασιών Περιοχή συστήματος ή ειδοποιήσεων Αν μερικά από τα εικονίδια που αναφέραμε δεν είναι ορατά στην επιφάνεια εργασίας μας, μπορούμε να τα εμφανίσουμε ως εξής: Πατάμε με το δεξιό πλήκτρο του ποντικιού σε ένα κενό σημείο της επιφάνειας εργασίας και επιλέγουμε την εντολή Properties (Ιδιότητες) από το μενού συντόμευσης. Στο πλαίσιο διαλόγου Display Properties (Ιδιότητες: Οθόνη), εμφανίζουμε τα περιεχόμενα της καρτέλας Desktop (Επιφάνεια εργασίας) πατώντας με το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού στη λεζάντα της, και μετά πατάμε στο κουμπί Customize Desktop (Προσαρμογή επιφάνειας εργασίας). Εμφανίζεται το πλαίσιο διαλόγου Desktop Items (Στοιχεία επιφάνειας εργασίας). Στο τμήμα Desktop icons (Εικονίδια επιφάνειας εργασίας) της καρτέλας General (Γενικά) ενεργοποιούμε τα πλαίσια ελέγχου των εικονιδίων που θέλουμε να είναι ορατά (δηλαδή, πατάμε με το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού μέσα στα ορθογώνια πλαίσια που βρίσκονται στα αριστερά του ονόματος των εικονιδίων, ώστε να εμφανιστεί στο εσωτερικό τους ένα σημάδι ελέγχου ). Αφού κάνουμε τις ρυθμίσεις μας, πατάμε στο ΟΚ δύο φορές.
118 Μέρος 2: Χρήση υπολογιστή και διαχείριση αρχείων My Documents Ο φάκελος My Documents (Τα έγγραφά μου) προορίζεται για την αποθήκευση των εγγράφων και των αρχείων που δημιουργούμε. Είναι ο προεπιλεγμένος φάκελος αποθήκευσης για πολλά από τα προγράμματα των Windows, μεταξύ των οποίων και οι εφαρμογές του Microsoft Office. Περισσότερα για τη δημιουργία και τη διαχείριση φακέλων και υποφακέλων θα μάθουμε στο Κεφάλαιο 2.11. Εξ ορισμού, ο φάκελος My Documents περιέχει τους υποφακέλους My Pictures (Οι εικόνες μου) και My Music (Η μουσική μου). Εικόνα 2.2 Το εικονίδιο My Documents My Computer Το εικονίδιο My Computer (Ο Υπολογιστής μου) μας επιτρέπει να εξετάζουμε τα βασικά στοιχεία του υπολογιστή μας. Με τη βοήθεια του εικονιδίου αυτού, μπορούμε να βλέπουμε και να προσπελάζουμε τις μονάδες δίσκων, και τις υπόλοιπες αποθηκευτικές συσκευές του υπολογιστή μας (CD-ROM, DVD-ROM, κλπ.). Περισσότερα για τα περιεχόμενα του παραθύρου My Computer θα δούμε στα Κεφάλαια 2.4 και 2.5. Εικόνα 2.3 Το εικονίδιο My Computer My Network Places Το εικονίδιο My Network Places (Θέσεις δικτύου) είναι χρήσιμο όταν ο υπολογιστής μας είναι συνδεδεμένος σε δίκτυο. Μας επιτρέπει να προσπελάζουμε τους υπόλοιπους υπολογιστές του δικτύου και να χρησιμοποιούμε τους κοινόχρηστους πόρους τους, για παράδειγμα, τους εκτυπωτές ή κάποιους φακέλους τους. Περισσότερα για την κοινή χρήση φακέλων και εκτυπωτών θα μάθουμε στο Κεφάλαιο 2.12 του βιβλίου. Εικόνα 2.4 Το εικονίδιο My Network Places
2.2 Επιφάνεια εργασίας 119 Recycle Bin Καθώς δουλεύουμε στον υπολογιστή, συχνά χρειάζεται να διαγράφουμε κάποια αρχεία ή φακέλους. Αυτά τα στοιχεία δε διαγράφονται οριστικά, αλλά μεταφέρονται στο Recycle Bin (Κάδος Ανακύκλωσης), έναν ειδικό φάκελο του σκληρού μας δίσκου. Περισσότερα για το Recycle Bin και τη χρήση του θα δούμε στο Κεφάλαιο 2.10. Εικόνα 2.5 Το εικονίδιο Recycle Bin Internet Explorer Το εικονίδιο αυτό ξεκινάει το φυλλομετρητή Ιστού (Web browser) Internet Explorer. Ο Internet Explorer είναι ένα πρόγραμμα το οποίο μας επιτρέπει να προσπελάζουμε και να εμφανίζουμε ιστοσελίδες του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web), καθώς και να αναζητούμε διάφορες πληροφορίες στο Διαδίκτυο. Εικόνα 2.6 Το εικονίδιο Internet Explorer Γραμμή εργασιών Όπως βλέπουμε στην Εικόνα 2.1, στο κάτω μέρος της επιφάνειας εργασίας εμφανίζεται η γραμμή εργασιών (Taskbar). Περισσότερα για τη χρήση της γραμμής εργασιών και των στοιχείων που εμφανίζονται σε αυτή θα δούμε στο επόμενο κεφάλαιο. Το ποντίκι Το ποντίκι (mouse) είναι μια βοηθητική συσκευή κατάδειξης και ελέγχου που διευκολύνει την επικοινωνία του χρήστη με τον υπολογιστή σε ένα περιβάλλον γραφικών, όπως αυτό των Microsoft Windows XP. Άλλες συσκευές κατάδειξης είναι η ιχνόσφαιρα (trackball), η πινακίδα αφής (touch pad), η φωτογραφίδα (light pen), κλπ. Η κύρια λειτουργία του ποντικιού είναι να παρέχει στο χρήστη τη δυνατότητα να επιλέγει στοιχεία και εντολές με ευκολία. Χρήση του ποντικιού Καθώς κινούμε το ποντίκι, στην οθόνη μετακινείται ένα μικρό βελάκι που, όπως είπαμε, ονομάζεται δείκτης του ποντικιού. Με τα πλήκτρα του ποντικιού μπορούμε να εκτελέσουμε τις τέσσερις επόμενες ενέργειες:
120 Μέρος 2: Χρήση υπολογιστή και διαχείριση αρχείων Πάτημα (click) Διπλοπάτημα (double click) Δεξιό πάτημα (right click) Μεταφορά και απόθεση (drag and drop) Πάτημα Με τον όρο πάτημα εννοούμε το πάτημα του αριστερού πλήκτρου του ποντικιού μία φορά. Χρησιμοποιούμε το πάτημα προκειμένου να επιλέξουμε ένα στοιχείο ή μια εντολή. Διπλοπάτημα Με τον όρο διπλοπάτημα εννοούμε το πάτημα του αριστερού πλήκτρου του ποντικιού δύο συνεχόμενες φορές, γρήγορα. Συνήθως, χρησιμοποιούμε το διπλοπάτημα προκειμένου να ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα ή να ανοίξουμε ένα παράθυρο στα Windows. Δεξιό πάτημα Με τον όρο δεξιό πάτημα εννοούμε το πάτημα του δεξιού πλήκτρου του ποντικιού μία φορά. Συνήθως, χρησιμοποιούμε το δεξιό πάτημα στα Windows για να εμφανίσουμε ένα μενού συντόμευσης, δηλαδή ένα μενού που περιέχει τις πιο χρήσιμες εντολές για το επιλεγμένο στοιχείο. Μεταφορά και απόθεση Με τη λειτουργία μεταφοράς και απόθεσης (drag and drop) έχουμε κυρίως τη δυνατότητα να μετακινούμε ή να αντιγράφουμε στοιχεία που έχουμε επιλέξει. Πρώτα τοποθετούμε το δείκτη του ποντικιού επάνω στο στοιχείο που θέλουμε να αντιγράψουμε ή να μετακινήσουμε. Στη συνέχεια πατάμε και, κρατώντας πατημένο το αριστερό πλήκτρο, σύρουμε το δείκτη μέχρι τη θέση προορισμού, όπου και αφήνουμε το πλήκτρο του ποντικιού, αποθέτοντας έτσι το στοιχείο στη νέα του θέση. Αν δεν είναι δυνατή η μετακίνηση ενός εικονιδίου, πρέπει να ελέγξουμε μήπως είναι ενεργοποιημένη η λειτουργία αυτόματης τακτοποίησης των εικονιδίων της επιφάνειας εργασίας: πατάμε με το δεξιό πλήκτρο του ποντικιού σε μια κενή θέση της επιφάνειας εργασίας, δείχνουμε στην εντολή Arrange Icons By (Τακτοποίηση εικονιδίων κατά), και αφαιρούμε το σημάδι ελέγχου από την επιλογή Auto Arrange (Αυτόματη τακτοποίηση), πατώντας σε αυτή με το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού.
Γραμμή εργασιών Στόχος κεφαλαίου Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να εξοικειωθούμε με τη χρήση της γραμμής εργασιών των Windows καθώς και με τα διάφορα στοιχεία που εμφανίζονται σε αυτή. Επίσης, θα μάθουμε να αλλάζουμε το μέγεθος και τη θέση της γραμμής εργασιών και να ρυθμίζουμε την ημερομηνία και την ώρα του συστήματός μας. Εισαγωγή Στο κάτω μέρος της επιφάνειας εργασίας των Windows XP εμφανίζεται η γραμμή εργασιών. Τα στοιχεία που εμφανίζονται στη γραμμή εργασιών είναι τα εξής: Το κουμπί start (έναρξη) Η γραμμή εργαλείων Quick Launch (Γρήγορη εκκίνηση) Κουμπιά των ανοιχτών παραθύρων ή προγραμμάτων Η γραμμή γλώσσας Η περιοχή συστήματος (ή ειδοποιήσεων) Κουμπί start Κουμπί του προγράμματος Word Περιοχή συστήματος Γραμμή εργαλείων Quick Launch Εικόνα 3.1 Η γραμμή εργασιών Κουμπί του προγράμματος Excel Γραμμή γλώσσας Κουμπί start Στην αριστερή πλευρά της γραμμής εργασιών βρίσκεται το κουμπί start. Όταν πατάμε στο κουμπί start εμφανίζεται ένα μενού επιλογών, το οποίο μας επιτρέπει να εκτελούμε προγράμματα και να προσπελάζουμε τα διάφορα στοιχεία και εργαλεία του λειτουργικού συ-
122 Μέρος 2: Χρήση υπολογιστή και διαχείριση αρχείων στήματος. Για να κλείσουμε το μενού του κουμπιού start, μπορούμε να πατήσουμε με το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού σε οποιοδήποτε σημείο έξω από το μενού ή να πατήσουμε το πλήκτρο Esc. Περισσότερα για το μενού start θα δούμε στο Κεφάλαιο 2.6. Γραμμή εργαλείων Quick Launch Δεξιά από το κουμπί start βρίσκεται η γραμμή εργαλείων Quick Launch, της οποίας τα προεπιλεγμένα κουμπιά παρουσιάζονται στην Εικόνα 3.2. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε για να ενεργοποιήσουμε το αντίστοιχο πρόγραμμα ή λειτουργία είναι να πατήσουμε με το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού στο κατάλληλο κουμπί. Windows Media Player Internet Explorer Εμφάνιση επιφάνειας εργασίας Εικόνα 3.2 Η γραμμή εργαλείων Quick Launch Αν η γραμμή εργαλείων Quick Launch δεν είναι ορατή, μπορούμε να την εμφανίσουμε ως εξής: πατάμε με το δεξιό πλήκτρο του ποντικιού σε ένα κενό σημείο της γραμμής εργασιών, δείχνουμε στην καταχώριση Toolbars (Γραμμές εργαλείων), και πατάμε στην επιλογή Quick Launch. Κουμπιά παραθύρων ή προγραμμάτων Αν έχουμε ανοίξει διάφορα παράθυρα ή προγράμματα, στην περιοχή της γραμμής εργασιών δεξιά από τη γραμμή εργαλείων Γρήγορης Εκκίνησης εμφανίζονται και άλλα κουμπιά: από ένα κουμπί για κάθε ανοιχτό παράθυρο ή πρόγραμμα. Κάθε φορά που εκτελούμε ένα ακόμη πρόγραμμα ή ανοίγουμε ένα παράθυρο, στη γραμμή εργασιών εμφανίζεται αυτόματα και ένα κουμπί για το αντίστοιχο παράθυρο. Οι λεζάντες αυτών των κουμπιών αντιστοιχούν στα ονόματα των ανοιχτών παραθύρων και των εκτελούμενων εφαρμογών. Έτσι μπορούμε εύκολα να βλέπουμε ποια παράθυρα ή ποια προγράμματα έχουμε ανοίξει στον υπολογιστή μας. Η γραμμή εργασιών μάς επιτρέπει να μεταφερόμαστε από το ένα παράθυρο στο άλλο με έναν απλό και εύκολο τρόπο: απλώς πατάμε στο κουμπί του παραθύρου στο οποίο θέλουμε να μεταφερθούμε και αυτό γίνεται αμέσως ενεργό. Περιοχή συστήματος Στο δεξιό άκρο της γραμμής εργασιών βρίσκεται η περιοχή συστήματος (ή ειδοποιήσεων) η οποία περιέχει διάφορα χρήσιμα εικονίδια. Τα εικονίδια αυτά διαφέρουν από υπολογιστή σε υπολογιστή και εξαρτώνται από το υλικό του και τα προγράμματα που έχουμε εγκαταστήσει σε αυτόν.
2.3 Γραμμή εργασιών 123 Εικονίδιο έντασης ήχου Εικονίδιο ώρας Εικόνα 3.3 Η περιοχή συστήματος ή ειδοποιήσεων Εικονίδιο έντασης ήχου Το εικονίδιο έντασης ήχου μας επιτρέπει να κάνουμε διάφορες ρυθμίσεις για τη βελτίωση της απόδοσης του ηχητικού υποσυστήματος του υπολογιστή μας. Αν πατήσουμε μία φορά στο εικονίδιο έντασης του ήχου, εμφανίζεται ένα πλαίσιο που μας επιτρέπει να ρυθμίσουμε τη «συνολική» ένταση του ήχου ή να αποκόψουμε τελείως τον ήχο. Αν διπλοπατήσουμε στο εικονίδιο αυτό, εμφανίζεται ένα παράθυρο με το ο- ποίο μπορούμε να ρυθμίσουμε την ένταση του ήχου ξεχωριστά για τις διάφορες συσκευές εισόδου και εξόδου του υπολογιστή μας. Εικόνα 3.4 Το πλαίσιο ρύθμισης της συνολικής έντασης του ήχου Εικονίδιο εκτυπωτή Κατά τη διάρκεια των εκτυπώσεων, στην περιοχή συστήματος της γραμμής εργασιών εμφανίζεται ένα εικονίδιο εκτυπωτή. Αν διπλοπατήσουμε στο εικονίδιο αυτό, θα εμφανιστεί ένα παράθυρο στο οποίο μπορούμε να παρακολουθήσουμε και να ελέγξουμε την εξέλιξη των εκτυπώσεων, να δούμε ποιες εργασίες εκτύπωσης είναι εκκρεμείς, και να διακόψουμε προσωρινά ή να ακυρώσουμε κάποια από τις εργασίες αυτές. Περισσότερα για τη διαχείριση εκτυπώσεων θα δούμε στο Κεφάλαιο 2.16. Ημερομηνία και ώρα Η τρέχουσα ώρα εμφανίζεται στο δεξιό άκρο της περιοχής συστήματος της γραμμής εργασιών. Αν τοποθετήσουμε το δείκτη του ποντικιού επάνω στην ένδειξη της ώρας, θα εμφανιστεί ένα πλαίσιο (τα πλαίσια αυτά ονομάζονται και συμβουλές οθόνης) με την τρέχουσα η- μερομηνία σε πλήρη μορφή: όνομα ημέρας, ημερομηνία, μήνας, και έτος. Εικόνα 3.5 Η ένδειξη της τρέχουσας ημερομηνίας Ρύθμιση ημερομηνίας και ώρας Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να ρυθμίσουμε την ημερομηνία και την ώρα του συστήματός μας. Διπλοπατάμε στην ένδειξη της ώρας στην περιοχή συστήματος ή Πατάμε στο κουμπί start και επιλέγουμε την εντολή Control Panel (Πίνακας Ελέγχου). Αν χρειάζεται, πατάμε στην κατηγορία Date, Time, Language and Regional Options (Ημερομηνία, Ώρα, Γλώσσα και Τοπικές Ρυθμίσεις) και πατάμε στην επιλογή Change the date and time (Αλλαγή ώρας και ημερομηνίας). Στην οθόνη μας εμφανίζεται το πλαίσιο διαλόγου Date and Time Properties (Ιδιότητες: Ημερομηνία και Ώρα).