Έκδοση Ημερομηνία Περιγραφή Τροποποιήσεων Συνεδρίαση Δ.Σ., αρ.: 161/

Ιωάννινα, Μάιος 2016

Εσωτερικού ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΡΧΕΙΟΥ Τίτλος: Υπεύθυνη Μονάδα: Κανονισμός Μονάδας Εσωτερικού Κωδικός Έκδοσης/ Τροποποίησης: 2.0 Ημερομηνία Έκδοσης/ Τροποποίησης: 26/04/2016 ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΑΡΧΕΙΟΥ Έκδοση Ημερομηνία Περιγραφή Τροποποιήσεων 1.0 14-06-2010 Συνεδρίαση Δ.Σ., αρ.: 161/12-06-2007 2.0 26/04/2016 Συνεδρίαση Δ.Σ., αρ.: 6/26-04-2016 ΣΥΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΕΓΓΡΑΦΑ/ ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑΤΑ Τίτλος: ΠΔΤΕ 2577/2006 09/03/2006 Έκδοση από: Ν.3016/2002 για την Εταιρική Διακυβέρνηση ΦΕΚ Α 110/17.5.2002 Απόφαση Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 5/204/2000 14/11/2000 Διεθνή Επαγγελματικά Πρότυπα Εσωτερικού Κώδικας Δεοντολογίας του Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών Κανονισμός Εταιρικής Διακυβέρνησης & Λειτουργίας Οργανόγραμμα Ιανουάριος 2016 Συνεδρίαση Δ.Σ., αρ.:9/04-06-2015 Συνεδρίαση Δ.Σ., αρ.:2/01-02-2016 Κανονισμός Επιτροπής Συνεδρίαση Δ.Σ., αρ.: 118/21-10-2010 Κώδικα Δεοντολογίας και Ηθικής Συμπεριφοράς Συνεδρίαση Δ.Σ., αρ.: 4/05-03-2015 Διαδικασία Λειτουργίας Μονάδας Εσωτερικού Συνεδρίαση Δ.Σ., αρ.: 6/26/04/2016 Συνέταξε: Ήλεγξε: Γνωμοδότησε: Ενέκρινε: Ιωάννα Ζηκοπούλου: Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων Ιωάννης Νικολόπουλος: Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Ειρήνη Αργύρη: Προϊσταμένη Μονάδας Εσωτερικού Επιτροπή Το Δ.Σ. της Τράπεζας 2.0 26/04/2016 1 από 45

Εσωτερικού ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 4 2. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 4 3. ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ --------------------------------------------------------------------------------------- 5 4. ΑΝΑΔΟΧΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 5. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ------------------------------------------------------------------------------------- 5 5.1 Βασικές Αρχές του ΣΕΕ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 5.2 Οργανωτική Δομή Διαδικασίες ----------------------------------------------------------------------------------------------- 6 5.3 Θέματα Προσωπικού Διαχωρισμός Καθηκόντων & Σύγκρουσης Συμφερόντων -------------------------------- 7 6. Η ΜΟΝΑΔΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ -------------------------------------------------------------------------------- 8 6.1 Αποστολή και Σκοπός Λειτουργίας της Μονάδας Εσωτερικού -------------------------------------------- 8 6.1.1 Αποστολή -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8 6.1.2 Σκοπός------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 9 6.2 Περιγραφές Αρμοδιοτήτων και Πλαίσιο Λειτουργίας Τομέα Εσωτερικού ---------------------------- 10 6.2.1 Τραπέζης ---------------------------------------------------------------------------- 10 6.2.2 Προϊστάμενος Μονάδας Εσωτερικού --------------------------------------------------------------------- 10 6.2.3 Πλαίσιο Λειτουργίας ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 7. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΕΛΕΓΚΤΕΣ ----------------------------------------------------------------------------- 11 7.1 Πρόσβαση στα Προγράμματα & τα Φύλλα -------------------------------------------------------------------- 11 7.2 Χρήση Εκθέσεων & Επιστολών προς τη Διοίκηση (Management Letters) ---------------------------- 12 7.3 Κατανόηση Τεχνικών/ Μεθόδων & Ορολογίας --------------------------------------------------------------- 12 7.4 Αξιολόγηση της Συνεργασίας ------------------------------------------------------------------------------------------------- 12 7.5 Επικοινωνία ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 13 8. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΜΟΝΑΔΑΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ------------------------------------------------------------------ 13 8.1 Ακεραιότητα ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 14 8.2 Ανεξαρτησία ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 14 8.3 Αντικειμενικότητα ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 15 8.4 Εμπιστευτικότητα ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 15 9. ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ------------------------------------------------------------------------------------------------- 16 9.1 Εποπτεία ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 16 9.2 Εσωτερικοί Έλεγχοι Ποιότητας ------------------------------------------------------------------------------------------------ 17 9.3 Εξωτερικοί Έλεγχοι Ποιότητας ------------------------------------------------------------------------------------------------- 17 9.4 Πρότυπα Μέτρησης Απόδοσης (Performance Metrics) --------------------------------------------------------------- 18 9.4.1 Ικανοποίηση Πελάτη ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 18 9.4.2 Ποιότητα & Αποτελεσματικότητα Ελέγχων ------------------------------------------------------------------------- 19 9.4.3 Ικανοποίηση/ Ανάπτυξη Προσωπικού -------------------------------------------------------------------------------- 19 9.5 Κατηγορίες Ελέγχων -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 19 10. ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ & ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΛΕΓΧΩΝ --------------- 20 11. ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 22 11.1 Αρχές Ανάπτυξης Εκθέσεων ---------------------------------------------------------------------------------------- 22 11.2 Χρόνος Έκδοσης Τελικής Έκθεσης -------------------------------------------------------------------------------- 22 11.3 Ενδιάμεσες Εκθέσεις ------------------------------------------------------------------------------------------------- 23 12. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ --------------------------------------------------------------------------------------- 23 2.0 26/04/2016 2 από 45

Εσωτερικού 13. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΑΤΗΣ -------------------------------------------------------------------------------------- 23 13.1 Αναφορά Περιπτώσεων Απάτης (Reporting Fraud)---------------------------------------------------------------------- 24 14. ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΟΝΑΔΑΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ------------------------------------------------------- 24 14.1 Διαδικασίες Πρόσληψης -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 24 14.2 Εκπαίδευση Προσωπικού ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 24 14.3 Αξιολόγηση & Προαγωγές Προσωπικού ------------------------------------------------------------------------------------ 25 14.4 Παρακολούθηση Ωρών Εργασίας--------------------------------------------------------------------------------------------- 25 14.5 Ταξίδια και Έξοδα ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 25 15. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ & AΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ EΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 25 15.1 Ο Ρόλος των Δραστηριοτήτων Εσωτερικού στη Διαχείριση Επιχειρηματικών Κινδύνων --------- 25 15.1.1 Αναγνώριση & Ανάλυση Επιχειρηματικής Δραστηριότητας ------------------------------------------------------- 26 15.1.2 Εντοπισμός και αξιολόγηση των σχετικών κινδύνων ---------------------------------------------------------------- 27 15.1.3 Επιβεβαίωση, Καταγραφή & Αξιολόγηση Δικλείδων Ασφαλείας του ΣΕΕ ------------------------------------- 27 15.1.4 Εντοπισμός & Καταγραφή Ευρημάτων Υποβολή Εισηγήσεων Βελτίωσης ---------------------------------- 27 15.2 O Συμβουλευτικός Ρόλος των Δραστηριοτήτων Εσωτερικού στη Βελτίωση των Επιχειρησιακών Λειτουργιών ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 28 15.3 O ρόλος των Δραστηριοτήτων Εσωτερικού στην Αναδιάρθρωση των Επιχειρηματικών Λειτουργιών ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 28 15.3.1 Ο Ρόλος του Εσωτερικού πριν την εφαρμογή των έργων Reengineering -------------------------- 29 15.3.2 Ο Ρόλος του Εσωτερικού κατά την εφαρμογή των έργων Reengineering ------------------------- 30 15.3.3 Ο Ρόλος του Εσωτερικού μετά την εφαρμογή του Reengineering ---------------------------------- 31 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 32 2.0 26/04/2016 3 από 45

Εσωτερικού 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η υλοποίηση των στρατηγικών στόχων, των πολιτικών και διαδικασιών και η διασφάλιση της βιωσιμότητας της Τράπεζας ΗΠΕΙΡΟΥ σε ένα αρκετά ανταγωνιστικό περιβάλλον, η διαχείριση των οικονομικών πόρων και η φύλαξη των περιουσιακών της στοιχείων, επιβάλλουν την ύπαρξη μιας άρτιας οργάνωσης και ενός αποτελεσματικού Συστήματος Εσωτερικού. Ο παρόν Κανονισμός της Μονάδας Εσωτερικού, συντάχθηκε σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Διοικητικού Συμβουλίου της Συνεταιριστικής Τράπεζας ΗΠΕΙΡΟΥ, της Μονάδας Εσωτερικού, του κανονιστικού πλαισίου που ορίζει η ΤτΕ, σε συνάρτηση με τη σχετική νομοθεσία για τα Διεθνή Επαγγελματικά Πρότυπα Εσωτερικού και τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές. Η ΤτΕ με την ΠΔΤΕ 2577/2006 καθορίζει τις βασικές γενικές αρχές και τα κριτήρια, τα οποία θα πρέπει να συμμορφωθεί η Τράπεζα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι διαθέτει αποτελεσματική οργανωτική δομή και επαρκές Σύστημα Εσωτερικού (ΣΕΕ). Η αποτελεί ανεξάρτητη, αντικειμενική, διαβεβαιωτική, ασφαλή και συμβουλευτική δραστηριότητα, σχεδιασμένη να προσθέτει αξία και να βελτιώνει τις λειτουργίες της Τράπεζας. Βοηθά την Τράπεζα να επιτύχει τους στόχους της, προσφέροντας μια συστηματική επιστημονική προσέγγιση για την αποτίμηση και βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης των κινδύνων, των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου και των διαδικασιών εταιρικής διακυβέρνησης. 2. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Με τον παρόν Κανονισμό η Τράπεζα διασφαλίζει τη συμμόρφωση µε τις ισχύουσες απαιτήσεις αναφορικά µε το μηχανισμό Εσωτερικού, τα περιουσιακά στοιχεία και τα συμφέροντά της, καθώς και τα περιουσιακά στοιχεία και τα προσωπικά δεδομένα των πελατών της. Ο εν λόγω Κανονισμός επικεντρώνεται στην περιγραφή των αρχών και του πεδίου δράσης και λειτουργίας της Μονάδας Εσωτερικού της Τράπεζας και στην παροχή ενιαίων κατευθυντήριων γραμμών και διαδικασιών. Επιδίωξη αυτών των κατευθυντήριων γραμμών είναι η επίτευξη συνέπειας, συνοχής, σταθερότητας, απρόσκοπτης λειτουργίας και ενιαίων μεθοδολογιών εκτέλεσης, με σκοπό την όσο το δυνατό πιο αξιόπιστη αξιολόγηση της επάρκειας και αποτελεσματικότητας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου της Τράπεζας. Ειδικότερα, μέσω του κανονισμού: Καθορίζεται το πλαίσιο, μέσα στο οποίο πρέπει να πραγματοποιούνται οι εργασίες που αφορούν στον Εσωτερικό Έλεγχο, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι οργανωτικές και λειτουργικές ανάγκες της Τράπεζας. Αποτυπώνεται η μεθοδολογία και η αποστολή της Μονάδας Εσωτερικού, καθώς επίσης, καταδεικνύεται η ανάγκη συμμόρφωσης με τις πολιτικές και διαδικασίες της Τράπεζας. Ενημερώνεται η Διοίκηση, το προσωπικό και οι έχοντες νόμιμα συμφέροντα στην Τράπεζα, για την αποστολή, το εύρος, τις υποχρεώσεις και τις αρμοδιότητες του Εσωτερικού. 2.0 26/04/2016 4 από 45

Εσωτερικού 3. ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ Το Διοικητικό Συμβούλιο, η Επιτροπή, η Διοίκηση και τα αρμόδια στελέχη της Μονάδας Εσωτερικού, έχουν τη συνολική ευθύνη για την εφαρμογή των βέλτιστων πρακτικών εσωτερικής επιθεώρησης όλων των διεργασιών και λειτουργιών των μονάδων και τμημάτων της Τράπεζας. Στο πλαίσιο αυτό, ορίζουν και διασφαλίζουν την τήρηση του παρόντος Κανονισμού, όπως καθορίζεται από το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο και τις διατάξεις της Εποπτικής Αρχής της ΤτΕ. Η συμμόρφωση με το παρόν εγχειρίδιο είναι απαραίτητη προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο μηχανισμός ελεγκτικών εργασιών τηρείται σε υψηλά επίπεδα και σύμφωνα με τα επαγγελματικά πρότυπα. Οι εσωτερικοί ελεγκτές πρέπει να γνωρίζουν και να συμμορφώνονται με τις πολιτικές και διαδικασίες που περιγράφονται στον εν λόγω Κανονισμό, τις απαιτήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, το κανονιστικό πλαίσιο που διέπει τις εργασίες τους, καθώς επίσης, να είναι εξοικειωμένοι με τα Διεθνή Επαγγελματικά Πρότυπα Εσωτερικού (IIA- Inc). 4. ΑΝΑΔΟΧΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Ανάδοχος του παρόντος κανονισμού είναι η Μονάδα Εσωτερικής Επιθεώρησης. Οποιαδήποτε αναθεώρηση και επανέκδοση του παρόντος, γίνεται με εισήγηση του/της Προϊστάμενου/ης της Μονάδας Εσωτερικού και την έγκριση της Επιτροπής. Επισκοπείται περιοδικά και αναθεωρείται, όποτε αυτό κρίνεται σκόπιμο. Ο Προϊστάμενος της Μονάδας Εσωτερικού είναι υπεύθυνος για την έγκριση αποκλίσεων από τις πολιτικές που περιγράφονται στο παρόν εγχειρίδιο (εφόσον αυτές κρίνονται απαραίτητες για την ομαλή διεξαγωγή των ελέγχων), ενημερώνοντας, αναλόγως, την Επιτροπή ή/και προσαρμόζοντας, όπου απαιτείται, τον παρόντα κανονισμό. 5. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 5.1 Βασικές Αρχές του ΣΕΕ Σύμφωνα με την ΠΔΤΕ 2577/09.03.2006, η Τράπεζα θα πρέπει να διαθέτει ένα επαρκές και αποτελεσματικό Σύστημα Εσωτερικού (ΣΕΕ), με το οποίο να επιτυγχάνεται, η συνεπής υλοποίηση των σαφών στόχων της Επιχειρησιακής Στρατηγικής, η οποία είναι καταγεγραμμένη και εγκεκριμένη από το Διοικητικό Συμβούλιο. Το ΣΕΕ είναι ένα πλέγμα ελέγχων οικονομικών, διοικητικών και λειτουργικών, όπως επίσης, μέτρων και μεθόδων που χρησιμοποιεί η διοίκηση, για να βοηθήσει στην επίτευξη των στόχων της. Στο ΣΕΕ περιλαμβάνονται προληπτικοί και κατασταλτικοί έλεγχοι, οι οποίοι έχουν ως σκοπό να διασφαλίσουν ότι, επιτυγχάνεται η συμμόρφωση της Τράπεζας στους εσωτερικούς κανονισμούς, στις κατευθύνσεις της Διοίκησης και γενικότερα, στο υπάρχον νομικό και κανονιστικό πλαίσιο. Μέσω του ΣΕΕ, επιτυγχάνεται η παρακολούθηση και η αντιμετώπιση των κινδύνων που αναλαμβάνει κάθε φορά η Τράπεζα, καθώς και η εξασφάλιση αξιόπιστων πληροφοριών και στοιχείων που απαιτούνται για τον προσδιορισμό της οικονομικής κατάστασης και την ορθή απεικόνιση των λογιστικών και οικονομικών καταστάσεών της. Επιπλέον, το ΣΕΕ σκοπεύει στην προστασία των 2.0 26/04/2016 5 από 45

Εσωτερικού περιουσιακών στοιχείων και του ανθρώπινου δυναμικού της Τράπεζας και τέλος, στη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων της κατά τον πιο αποτελεσματικό και παραγωγικό τρόπο. Για να είναι ένα Σύστημα Εσωτερικού αποτελεσματικό, ώστε να διασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία της Τράπεζας, θα πρέπει να καλύπτει όλες τις συναλλαγές και δραστηριότητες, καθώς και να είναι προσαρμοσμένο κατάλληλα στη φύση των εργασιών της. Για το λόγο αυτό, το ΣΕΕ είναι απαραίτητο: Να είναι επαρκώς τεκμηριωμένο και λεπτομερώς καταγεγραμμένο ως προς τα σημεία ελέγχου και τις διαδικασίες. Είναι κατάλληλα προσαρμοσμένο ως προς το εύρος, τον όγκο, τους κινδύνους και την πολυπλοκότητα των εργασιών της Τράπεζας. Να καλύπτει πλήρως όλες τις δραστηριότητες και τις συναλλαγές. Να παρέχει δυνατότητα ελέγχου των εργασιών που έχουν ανατεθεί σε τρίτους (outsourcing). Να υποστηρίζεται από ολοκληρωμένο σύστημα διοικητικών πληροφοριών (ΜΙS) και επικοινωνίας και σαφώς, καθορισμένες ιεραρχικές γραμμές αναφοράς που θα επιτρέπουν την έγκαιρη ροή και αξιοπιστία της απαιτούμενης πληροφόρησης σε κάθε λειτουργό ή διοικητικό όργανο, για την εκτέλεση του έργου του. Να προβλέπει τη διεξαγωγή από τα αρμοδίως επιφορτισμένα όργανα ή μονάδες, περιοδικών ή έκτακτων ελέγχων, για τη διαπίστωση της συνεπούς εφαρμογής των κανόνων και διαδικασιών όλων των υπηρεσιακών μονάδων. Να διαθέτει εσωτερική συνοχή των μηχανισμών ελέγχου για το σύνολο της Τράπεζας. Να προβλέπει διαδικασίες για την αξιολόγηση της επάρκειάς του, με κριτήρια: Τη συνέπεια της εφαρμογής των διαδικασιών, Τις ποσοτικές και ποιοτικές επιπτώσεις από παραβάσεις των κανόνων ασφαλείας ή από λάθη και παραλήψεις της εφαρμογής τους. Την ύπαρξη μηχανισμών άμεσης αναθεώρησης των διαδικασιών, για την αντιμετώπιση των αδυναμιών που διαπιστώνονται από τις τακτικές ή έκτακτες αξιολογήσεις τους. Επιπλέον των ανωτέρω, για να είναι αποτελεσματικό το ΣΕΕ, είναι υποχρέωση της Διοίκησης να διατηρεί ένα κατάλληλο περιβάλλον μέσα στο οποίο να αναγνωρίζεται και να υποστηρίζεται το ελεγκτικό έργο, το οποίο έχει εφαρμογή σε όλες τις υπηρεσιακές μονάδες, τόσο στο Δίκτυο Καταστημάτων της Τράπεζας όσο και στις Κεντρικές Υπηρεσίες της. 5.2 Οργανωτική Δομή Διαδικασίες Για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής οργανωτικής δομής του ΣΕΕ, απαιτείται για κάθε δραστηριότητα, αναλυτική περιγραφή και σαφής καθορισμός των αρμοδιοτήτων και ορίων ευθύνης κάθε εμπλεκόμενης υπηρεσιακής μονάδας και επιτροπής, καθώς και αντίστοιχες διαδικασίες ανάθεσης εργασιών σε τρίτους. Ειδικότερα, απαιτείται: Η αναλυτική καταγραφή των διαδικασιών διεξαγωγής κάθε εργασίας που κοινοποιείται στο αρμόδιο για την εκτέλεση και τον έλεγχό της, προσωπικό. Η ενσωμάτωση σε όλους τους κανονισμούς διεξαγωγής των εργασιών της Τράπεζας, κατάλληλων μηχανισμών ελέγχου που διασφαλίζουν ότι όλες οι συναλλαγές είναι έγκυρες, νόμιμες και έχουν εκτελεστεί σύμφωνα με τους κανόνες λειτουργίας κάθε υπηρεσιακής μονάδας. Έχουν αξιολογηθεί ως 2.0 26/04/2016 6 από 45

Εσωτερικού προς τους κινδύνους που ενέχουν, έχουν διεκπεραιωθεί από κατάλληλα εξουσιοδοτημένα και άμεσα εντοπιζόμενα άτομα, έχουν καταχωρηθεί στα προβλεπόμενα για κάθε περίπτωση αρχεία και έχουν ενταχθεί στο σύστημα διοικητικής πληροφόρησης. Η πρόβλεψη για άμεση ή έμμεση εμπλοκή τουλάχιστο δύο λειτουργών της Τράπεζας σε κάθε δραστηριότητα ή ελεγκτική λειτουργία (four eyes principle), μέχρι την ολοκλήρωσή της. Η (τουλάχιστον) συμβουλευτική συμμετοχή των Μονάδων Εσωτερικής Επιθεώρησης, Διαχείρισης Κινδύνων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης στο σχεδιασμό νέων προϊόντων και διαδικασιών σε θέματα που αφορούν στη λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων, καθώς και για την εκτίμηση του λειτουργικού κινδύνου που μπορεί να προκύψει σε περιπτώσεις σημαντικών αλλαγών, προκειμένου να ενσωματωθούν οι κατάλληλοι ελεγκτικοί μηχανισμοί, οι μηχανισμοί διαχείρισης κινδύνων και να διασφαλιστεί η συμβατότητα με τους ισχύοντες κανόνες. 5.3 Θέματα Προσωπικού Διαχωρισμός Καθηκόντων & Σύγκρουσης Συμφερόντων Η διοίκηση της Τράπεζας έχει μεριμνήσει για τον καθορισμό διαδικασιών διαχείρισης και διαρκούς εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού, έτσι ώστε η στελέχωση κάθε θέσης εργασίας ή ευθύνης, να γίνεται από πρόσωπα που διαθέτουν τις κατάλληλες γνώσεις και ικανότητες με τη θέσπιση των πλέον ενδεδειγμένων εκάστοτε κριτηρίων πρόσληψης και εξέλιξης. Επίσης, οι αμοιβές των στελεχών και ιδίως αυτών που διαθέτουν προϊόντα και υπηρεσίες ή διαχειρίζονται τα διαθέσιμα κεφάλαια της Τράπεζας, διαμορφώνονται με συνεπή συνεκτίμηση της αρχής αποφυγής της παροχής κινήτρων για την ανάληψη υπερβολικών κινδύνων ή τον προσπορισμό βραχυπρόθεσμου οφέλους. Με την υιοθέτηση κατάλληλων διαδικασιών, διασφαλίζεται ο αποτελεσματικός διαχωρισμός καθηκόντων, ώστε να αποφεύγονται περιπτώσεις ασυμβίβαστων ρόλων, σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των μελών του Δ.Σ., της Διοίκησης και των στελεχών, αλλά και μεταξύ αυτών, της Τράπεζας και των συναλλασσόμενων, καθώς και αθέμιτης χρήσης εμπιστευτικών πληροφοριών ή περιουσιακών στοιχείων. Για το σκοπό αυτό, λαμβάνονται υπόψη οι βέλτιστες πρακτικές Εταιρικής Διακυβέρνησης, ο Κώδικας Δεοντολογίας & Ηθικής Συμπεριφοράς, καθώς και οι τυχόν σχετικές αποφάσεις των εποπτικών αρχών. Με κατάλληλες διαφοροποιήσεις στη διοικητική υπαγωγή και στις γραμμές διοικητικής αναφοράς, διασφαλίζεται η ανεξαρτησία, αφενός των οργάνων ελέγχου από τις ελεγχόμενες δραστηριότητες και τους λειτουργούς τους και αφετέρου, της διαχείρισης κινδύνων από δραστηριότητες ανάληψης κινδύνων και τους λειτουργούς τους. Κατ αυτόν τον τρόπο, οι λειτουργίες υποδοχής και διεκπεραίωσης αιτημάτων πελατών, προώθησης και διάθεσης των προϊόντων της Τράπεζας στο κοινό, διαπραγματεύσεις και εν γένει διενέργειες συναλλαγών, είναι διοικητικά και λειτουργικά διαχωρισμένες από τις λειτουργίες έγκρισης αιτημάτων, επιβεβαίωσης, λογιστικοποίησης και διακανονισμού συναλλαγών, καθώς και φύλαξης τίτλων και άλλων περιουσιακών στοιχείων της Τράπεζας ή των πελατών της. Ομοίως, διαχωρισμένες είναι οι λειτουργίες διαχείρισης κινδύνων και ελέγχου, αφενός μεταξύ τους και αφετέρου, από τις ανωτέρω διεργασίες. 2.0 26/04/2016 7 από 45

Εσωτερικού Με το διαχωρισμό καθηκόντων, διασφαλίζεται ο συστηματικός έλεγχος της πρόσβασης μόνο εξουσιοδοτημένων ατόμων σε περιουσιακά και λογιστικά στοιχεία και εν γένει εμπιστευτικές πληροφορίες της Τράπεζας. Με κατάλληλες διαδικασίες που θεσπίζονται από τη Διοίκηση, διασφαλίζεται η δυνατότητα πραγματοποίησης ανώνυμων αναφορών, καθώς και η προστασία των υπαλλήλων που μέσω αυτών ενημερώνεται το Δ.Σ. ή η Επιτροπή για σοβαρές παρατυπίες, παραλείψεις ή αξιόποινες πράξεις που υπέπεσαν στην αντίληψή τους. 6. Η ΜΟΝΑΔΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΠΙΘ ΕΩΡΗΣΗΣ Η αποτελεί μία Μονάδα διοικητικά ανεξάρτητη, από Μονάδες με εκτελεστικές αρμοδιότητες και καθήκοντα λογιστικοποποίησης συναλλαγών, που υπάγεται στο Δ.Σ. και στη Διοίκηση της Τράπεζας, μέσω της Επιτροπής. Στελεχώνεται από ικανούς και έμπειρους υπαλλήλους, οι οποίοι εξειδικεύονται σε τραπεζικές εργασίες, ώστε ο έλεγχος να είναι αποτελεσματικός. Οι εργασίες της Μονάδας διέπονται από τον παρόντα Κανονισμό και αναφέρονται στη διενέργεια λειτουργικού, λογιστικού και διοικητικού ελέγχου. Το κυριότερο έργο της είναι η αξιολόγηση της επάρκειας, αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας του Συστήματος Εσωτερικού (ΣΕΕ) της Τράπεζας. Σκοπός αυτού του έργου είναι η διόρθωση τυχόν αδυναμιών και η παροχή διαρκούς και έγκυρης ενημέρωσης στη Διοίκηση της Τράπεζας και στην Επιτροπή, σχετικά με την επίτευξη των στόχων του ΣΕΕ. Η επίτευξη των στόχων αυτών, αφορά την αποτελεσματική και αποδοτική υλοποίηση και λειτουργία της εγκεκριμένης επιχειρησιακής στρατηγικής στην Τράπεζα, καθώς και στην παραγωγή αξιόπιστης χρηματοοικονομικής πληροφόρησης. 6.1 Αποστολή και Σκοπός Λειτουργίας της Μονάδας Εσωτερικού Υποχρέωση της Μονάδας είναι η αξιολόγηση του βαθμού εφαρμογής και αποτελεσματικότητας των διαδικασιών που έχουν καθιερωθεί για τον έλεγχο της διαχείρισης των διάφορων τραπεζικών κινδύνων και της εκτίμησης της πιθανής ζημιάς της Τράπεζας, από τους κινδύνους που έχει αναλάβει και ειδικότερα, σε σχέση με τον πιστωτικό κίνδυνο. Επίσης, υποχρέωση της Μονάδας είναι η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του μηχανογραφικού και λογιστικού συστήματος (ορθή τήρηση λογιστικού σχεδίου), καθώς και η επαλήθευση της εγκυρότητας των λογιστικοποιημένων στοιχείων και των παραγόμενων καταστάσεων. 6.1.1 Αποστολή Ο Εσωτερικός Έλεγχος αποτελεί μία ανεξάρτητη, αντικειμενική ελεγκτική και συμβουλευτική δραστηριότητα, που έχει ως αποστολή να προσδώσει αξία και να βελτιώσει τις διαδικασίες ελέγχου, διαχειρίσεως κινδύνων και διακυβερνήσεως της Τράπεζας Ηπείρου. Υποχρεούται να διενεργεί δειγματοληπτικό κατασταλτικό έλεγχο σε όλες τις λειτουργίες και συναλλαγές της Τράπεζας (είτε αυτές διενεργούνται από τις κεντρικές υπηρεσίες, είτε από το δίκτυο), ώστε να διαπιστώσει την πιστή και ορθή εφαρμογή προς τους κανονισμούς και τις διαδικασίες, οι 2.0 26/04/2016 8 από 45

Εσωτερικού οποίες έχουν θεσπιστεί για κάθε κατηγορία συναλλαγής και γενικότερα, να διαπιστώσει τη συμμόρφωση των υπηρεσιών της Τράπεζας, προς το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο. Αποστολή της Μονάδας Εσωτερικού στην Τράπεζα Ηπείρου αποτελεί: Η διασφάλιση της αξιοπιστίας και πληρότητας της οικονομικής και διοικητικής πληροφόρησης και των μέσων που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό, μέτρηση και παρουσίαση των σχετικών πληροφοριών. Ο έλεγχος των συστημάτων, λειτουργιών και δραστηριοτήτων, που είναι κρίσιμα για την εύρυθμη λειτουργία της Τράπεζας και η διασφάλιση της εναρμόνισής τους με τις τρέχουσες πολιτικές, διαδικασίες, νόμους και καταστατικά. Η επισκόπηση των μέσων προστασίας των περιουσιακών στοιχείων και η επιβεβαίωση της ύπαρξής τους. Η αξιολόγηση της μεθόδου που χρησιμοποιείται για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική και αποδοτική χρήση των πόρων της Τράπεζας. Κατά τη διεξαγωγή των ελέγχων, οι εσωτερικοί ελεγκτές δύνανται να προσφέρουν συμβουλές και προτάσεις προς τους ελεγχόμενους και τη Διοίκηση σε θέματα διαχειρίσεως κινδύνων, εταιρικής διακυβέρνησης, αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας. 6.1.2 Σκοπός Ο πρωταρχικός σκοπός της λειτουργίας του Εσωτερικού στην Τράπεζα Ηπείρου είναι η παροχή σχετικής διασφάλισης (reasonable assurance) για την επάρκεια και αποτελεσματικότητα του συστήματος εσωτερικού ελέγχου που διαθέτει, την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των κινδύνων και την εναρμόνιση με το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο. Αναλυτικότερα, ο Εσωτερικός Έλεγχος στην Τράπεζα αποσκοπεί στη(ν): Αντικειμενική, ανεξάρτητη και τεκμηριωμένη αξιολόγηση της επάρκειας και της αποτελεσματικότητας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου, μέσω της διενέργειας προληπτικών και κατασταλτικών ελέγχων βάσει του εγκεκριμένου, από την Επιτροπή προγράμματος ελέγχων. Ενημέρωση του Διοικητικού Συμβουλίου, μέσω της Επιτροπής και της Διοικήσεως, για την πορεία και τα αποτελέσματα των ελέγχων. Υποβολή σχετικών προτάσεων βελτίωσης, όσον αφορά τα αποτελέσματα των ελέγχων. Συνεργασία με τις Εποπτικές Αρχές και διευκόλυνση, με κάθε δυνατό τρόπο, του έργου τους. Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του και όπου απαιτείται από τη Διοίκηση. Μέγιστη αξιοποίηση των πόρων που διαθέτει με στόχο τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας και του εύρους των ελεγκτικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών του. Πέραν της παροχής σχετικής διασφάλισης προς τη Διοίκηση, αναφορικά με την επάρκεια της λειτουργίας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου, ο Εσωτερικός Έλεγχος δύναται να έχει και συμβουλευτικό ρόλο. 2.0 26/04/2016 9 από 45

Εσωτερικού 6.2 Περιγραφές Αρμοδιοτήτων και Πλαίσιο Λειτουργίας Τομέα Εσωτερικού 6.2.1 Τραπέζης Η της Τράπεζας αποτελεί ανεξάρτητη μονάδα και αναφέρεται στο Διοικητικό Συμβούλιο και στη Διοίκηση, μέσω της Επιτροπής. Ακολουθεί συστηματική προσέγγιση στην εκτέλεση του ελεγκτικού της έργου, προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός εφαρμογής των εσωτερικών κανονισμών που διέπουν την Τράπεζα (συμπεριλαμβανόμενων των καταστατικών, διαδικασιών και προληπτικών μηχανισμών ελέγχου για κάθε τύπο συναλλαγής), καθώς και ο βαθμός συμμορφώσεως με το νομοθετικό πλαίσιο. 6.2.2 Προϊστάμενος Μονάδας Εσωτερικού O Προϊστάμενος της Μονάδας Εσωτερικού έχει τη συνολική ευθύνη της αξιολόγησης της επάρκειας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου. Πιο συγκεκριμένα: Είναι διοικητικά ανεξάρτητος και αναφέρεται για θέματα αρμοδιότητάς του στο Διοικητικό Συμβούλιο και στη Διοίκηση, μέσω της Επιτροπής. Έχει πρόσβαση σε οποιαδήποτε υπηρεσιακή Μονάδα της Τράπεζας και δικαιούται να λαμβάνει γνώση οποιουδήποτε στοιχείου (βιβλίου, εγγράφου, αρχείου, τραπεζικού λογαριασμού, χαρτοφυλακίου κ.λπ.), απαραίτητου για την άσκηση των καθηκόντων του. Καταρτίζει τα ετήσια προγράμματα ελέγχων (Audit Plans) και τα προωθεί προς έγκριση στην Επιτροπή. Αξιολογεί την ελεγκτική μεθοδολογία που εφαρμόζεται και εισηγείται σχετικές τροποποιήσεις και βελτιώσεις στην Επιτροπή. Επεξεργάζεται τις αναφορές με τα αποτελέσματα των ελέγχων και ενημερώνει ανά τρίμηνο ή, σε ειδικές περιπτώσεις, εκτάκτως την Επιτροπή και τη Διοίκηση. Ενημερώνεται για τα αποτελέσματα των ελέγχων που πραγματοποιούνται από τους τακτικούς ορκωτούς λογιστές, τους ορκωτούς ελεγκτές που διενεργούν ανά τριετία την αξιολόγηση της επάρκειας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου, καθώς και από τις Εποπτικές Αρχές. Εντός του πρώτου τριμήνου κάθε έτους, αξιολογεί την επάρκεια του συστήματος εσωτερικού ελέγχου και υποβάλλει τη σχετική έκθεση στη Διοίκηση και στην Επιτροπή του Διοικητικού Συμβουλίου. Εισηγείται στην Επιτροπή τους ορκωτούς εξωτερικούς ελεγκτές υπεύθυνους για τη διενέργεια της ανά τριετίας αξιολογήσεως της επάρκειας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου για την Τράπεζα και ενημερώνει την Τράπεζα της Ελλάδος, για το εύρος του ελέγχου. 6.2.3 Πλαίσιο Λειτουργίας Ο Προϊστάμενος της Μονάδας Εσωτερικού ορίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο (κατόπιν εισηγήσεως της Επιτροπής ). Αντίστοιχα, ο προϋπολογισμός της Μονάδας, καθώς και οι αμοιβές του Προϊστάμενου της, εγκρίνονται από την Επιτροπή ή από την Επιτροπή Αποδοχών. Για οποιαδήποτε μεταβολή στα στελέχη ή στην οργάνωση της Μονάδας Εσωτερικού, απαιτείται έγκριση από την Επιτροπή. Σε περίπτωση αντικατάστασης του Προϊστάμενου της Μονάδας, ενημερώνονται οι αρμόδιες Εποπτικές Αρχές (Τράπεζα της Ελλάδος). 2.0 26/04/2016 10 από 45

Εσωτερικού Κατά την άσκηση των καθηκόντων τους οι εσωτερικοί ελεγκτές της Τράπεζας, λαμβάνουν γνώση και έχουν πρόσβαση σε οποιοδήποτε έγγραφο, αρχείο, χαρτοφυλάκιο, τραπεζικό λογαριασμό ή άλλη πληροφορία κρίνεται σκόπιμο κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, καθώς επίσης έχουν πρόσβαση σε οποιαδήποτε Μονάδα/Τμήμα της Τράπεζας. Σε περίπτωση υποβολής τυχόν περιορισμών στη, οι οποίοι παρεμποδίζουν την επίτευξη των στόχων και των προγραμμάτων ελέγχων της, οι περιορισμοί αυτοί, καθώς και η επίπτωσή τους, κοινοποιούνται επίσημα και άμεσα στη Διοίκηση και στην Επιτροπή. Μεταξύ άλλων, οι εν λόγω περιορισμοί μπορεί να αφορούν: 1. Περιορισμό του εύρους του εσωτερικού ελέγχου, όπως αυτός ορίζεται στον παρόντα Κανονισμό. 2. Την πρόσβαση της Μονάδας σε έγγραφα, αρχεία, στο προσωπικό και τη φυσική πρόσβαση στις εγκαταστάσεις της Τράπεζας, όπως απαιτείται για την διεκπεραίωση των καθηκόντων της. 3. Την εκτέλεση των απαραίτητων διαδικασιών για τη διενέργεια του ελέγχου. 4. Τον εγκεκριμένο προϋπολογισμό της Μονάδας και το εγκεκριμένο πλάνο ανθρώπινων πόρων. 5. Το εγκεκριμένο πρόγραμμα ελέγχων, το αναλυτικό ελεγκτικό πρόγραμμα του εκάστοτε έργου, το αναλυτικό χρονοδιάγραμμα των ελέγχων κλπ. Στους ελέγχους που διενεργούνται δύνανται να συμμετάσχουν: Εσωτερικοί ελεγκτές της Μονάδας Εσωτερικού, οι οποίοι διαθέτουν την τεχνογνωσία, καθώς και τη σχετική εμπειρία που απαιτείται για το συγκεκριμένο ελεγκτικό έργο. Εξειδικευμένα στελέχη της Τράπεζας από Μονάδες που έχουν ίδιο ή παρόμοιο αντικείμενο με αυτό της ελεγχόμενης Μονάδας. Εξειδικευμένοι εξωτερικοί συνεργάτες. Όλα τα στελέχη της Μονάδας, υπογράφουν δήλωση μη σύγκρουσης συμφερόντων, δήλωση τήρησης του κώδικα δεοντολογίας και των επαγγελματικών προτύπων εσωτερικού ελέγχου. Σε περιπτώσεις που δεν είναι εφικτή η συμμόρφωση με τα παραπάνω (ή διαπιστωθεί μη συμμόρφωση με τα πρότυπα και τον κώδικα δεοντολογίας κατά τη διενέργεια ελέγχου ποιότητας), ο Προιστάμενος της Μονάδας Εσωτερικού αξιολογεί τη σημαντικότητα του θέματος και την ανάγκη για περαιτέρω ενέργειες. 7. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΕΛΕΓΚΤΕΣ Η συνεργάζεται με τους εξωτερικούς ελεγκτές με σκοπό την εναρμόνιση και το συντονισμό των ελεγκτικών δραστηριοτήτων για την αποδοτική και αποτελεσματική κάλυψη του προγράμματος ελέγχων και την αποφυγή τυχόν επικαλύψεων κατά τον έλεγχο. 7.1 Πρόσβαση στα Προγράμματα & τα Φύλλα Η πρόσβαση στα προγράμματα και τα φύλλα ελέγχου των εξωτερικών ελεγκτών είναι σημαντική, προκειμένου να διασφαλιστεί η καταλληλότητα χρήσης της εργασίας των εξωτερικών ελεγκτών για την κάλυψη των ελεγκτικών αναγκών της Μονάδας Εσωτερικού. 2.0 26/04/2016 11 από 45

Εσωτερικού Η εν λόγω πρόσβαση προϋποθέτει την τήρηση της αρχής της εμπιστευτικότητας από τους υπαλλήλους της Μονάδας. Ομοίως και με την έγκριση του Προϊστάμενου της Μονάδας, οι εξωτερικοί ελεγκτές δύναται να έχουν πρόσβαση στα προγράμματα και στα φύλλα εργασίας της Μονάδας Εσωτερικού. 7.2 Χρήση Εκθέσεων & Επιστολών προς τη Διοίκηση (Management Letters) Οι εκθέσεις ελέγχου που εκδίδονται, οι απαντήσεις των Διοικήσεων των ελεγχόμενων επιχειρησιακών μονάδων προς αυτές τις εκθέσεις (management responses), καθώς και η παρακολούθηση της υλοποίησης των συστάσεων (follow-up reviews), είναι διαθέσιμες στους εξωτερικούς ελεγκτές. Οι εκθέσεις αυτές βοηθούν τους εξωτερικούς ελεγκτές να καθορίσουν και να προσαρμόσουν το εύρος της εργασίας τους. Ομοίως, η έχει πρόσβαση στις επιστολές προς τη Διοίκηση (management letters) των εξωτερικών ελεγκτών. Τα θέματα που θίγονται στις επιστολές αυτές (management letters), λαμβάνονται υπόψη από τους εσωτερικούς ελεγκτές στον προγραμματισμό των περιοχών που θα αποτελέσουν αντικείμενο μελλοντικής ελεγκτικής εργασίας. Μετά την επισκόπηση των επιστολών αυτών και την έναρξη των τυχόν διορθωτικών ενεργειών από τα αρμόδια στελέχη της Διοίκησης, ο Εσωτερικός Έλεγχος, παρακολουθεί την υλοποίηση των συστάσεων του εξωτερικού ελέγχου (follow-up) και τη λήψη των κατάλληλων διορθωτικών μέτρων από τους ελεγχόμενους. Για περαιτέρω πληροφορίες σε ότι αφορά τις διαδικασίες παρακολούθησης της υλοποίησης των συστάσεων, η έχει καταρτίσει Διαδικασία Λειτουργίας Μονάδας Εσωτερικού. 7.3 Κατανόηση Τεχνικών/ Μεθόδων & Ορολογίας Ο Εσωτερικός Έλεγχος, αφού κατανοήσει το εύρος των προγραμματισμένων ελέγχων των εξωτερικών ελεγκτών, αξιολογεί κατά πόσο το εύρος τους σε συνδυασμό με το εύρος των εσωτερικών ελέγχων που έχουν προγραμματιστεί στα πλαίσια των αντίστοιχων προγραμμάτων ελέγχων, επαρκεί για την επίτευξη της αποστολής της Μονάδας. Επιπλέον, ο Προϊστάμενος αυτής, διασφαλίζει ότι οι τεχνικές, οι μέθοδοι και η ορολογία των εξωτερικών ελεγκτών είναι επαρκώς κατανοητές από τους εσωτερικούς ελεγκτές της Μονάδας, ώστε να είναι εφικτό: 1. Να συντονίσουν την εργασία των εσωτερικών ελεγκτών με εκείνη των εξωτερικών ελεγκτών, 2. Να αξιολογήσουν το βαθμό που μπορούν να βασιστούν στην ελεγκτική εργασία των εξωτερικών ελεγκτών, 3. Να διασφαλίζουν την αποτελεσματική επικοινωνία με τους εξωτερικούς ελεγκτές. 7.4 Αξιολόγηση της Συνεργασίας Ο Προϊστάμενος της Μονάδας Εσωτερικού αξιολογεί τακτικά τη συνεργασία με τους εξωτερικούς ελεγκτές. Η αξιολόγηση αυτή περιλαμβάνει επίσης, εκτίμηση της συνολικής αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου, καθώς και του συνολικού κόστους του ελέγχου. 2.0 26/04/2016 12 από 45

Εσωτερικού Εκτελώντας τον εποπτικό του ρόλο, το Διοικητικό Συμβούλιο ή/ και η Επιτροπή, δύνανται να ζητήσουν από τον Προϊστάμενο της Μονάδας να αξιολογήσει την απόδοση των Εξωτερικών Ελεγκτών. Η αξιολόγηση της απόδοσης των εξωτερικών ελεγκτών βασίζεται σε επαρκή τεκμηρίωση, ενώ δύναται να αφορά στους παρακάτω τομείς: 1. Επαγγελματική γνώση και εμπειρία. 2. Γνώση του κλάδου δραστηριοποίησης της Τράπεζας. 3. Ανεξαρτησία. 4. Παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών. 5. Ανταπόκριση στις ανάγκες της Τράπεζας. 6. Λογικότητα του χρόνου παραμονής της βασικής ομάδας εξωτερικών ελεγκτών. 7. Διατήρηση κατάλληλων εργασιακών σχέσεων. 8. Τήρηση των συμβατικών υποχρεώσεων. 9. Παροχή αξίας στη Τράπεζα. 7.5 Επικοινωνία Ο Προϊστάμενος της Μονάδας Εσωτερικού στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του επικοινωνεί με τους ορκωτούς ελεγκτές σχετικά με τα ακόλουθα: Θέματα που μπορεί να επηρεάσουν την ανεξαρτησία των Εξωτερικών Ελεγκτών. Σημαντικές αδυναμίες ελέγχου. Λάθη και παρατυπίες. Παράνομες ενέργειες. Διοικητικές αποφάσεις και λογιστικές εκτιμήσεις. Σημαντικές προσαρμογές στον έλεγχο. Διαφωνίες με τη Διοίκηση. Δυσκολίες που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των ελέγχων. 8. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΜΟΝΑΔΑΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Η της Τράπεζας συμμορφώνεται με τις αρχές δεοντολογίας που προβλέπονται από τα Πρότυπα, αλλά και από τον Κώδικα Δεοντολογίας και Ηθικής Συμπεριφοράς της Τράπεζας ΗΠΕΙΡΟΥ. Οι εσωτερικοί ελεγκτές πρέπει να είναι ανεξάρτητοι από τις δραστηριότητες που ελέγχουν προκειμένου να εκτελούν τα καθήκοντά τους ελεύθερα και αντικειμενικά. Τα επαγγελματικά πρότυπα για την άσκηση του εσωτερικού ελέγχου καθώς και ο Κώδικας Δεοντολογίας του Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών, είναι οι κύριες πηγές καθοδήγησης για όλες τις δραστηριότητες του ελέγχου και των εσωτερικών ελεγκτών. Οι εσωτερικοί ελεγκτές φροντίζουν ώστε, να είναι ενήμεροι για το τρέχον περιεχόμενό τους. Ο σκοπός του παραπάνω Κώδικα Δεοντολογίας είναι να καθιερώσει τους βασικούς κανόνες δεοντολογίας και συμπεριφοράς στο επάγγελμα του εσωτερικού ελεγκτή. Ο Κώδικας Δεοντολογίας θεωρείται απαραίτητος για τη διενέργεια του επαγγέλματος του εσωτερικού ελεγκτή και βασίζεται 2.0 26/04/2016 13 από 45

Εσωτερικού στην εμπιστοσύνη που τίθεται από τους έχοντες συμφέροντα στην Τράπεζα για την εκπλήρωση του στόχου που είναι η παροχή σχετικής επιβεβαίωσης (reasonable assurance), σχετικά με την επάρκεια του συστήματος εσωτερικού ελέγχου, τη διαχείριση κινδύνων και την εταιρική διακυβέρνηση της Τράπεζας. Ο Κώδικας Δεοντολογίας επεκτείνεται πέρα από τον ορισμό του εσωτερικού ελέγχου, ώστε να συμπεριλάβει δύο βασικά στοιχεία: 1. Αρχές οι οποίες είναι σχετικές με το επάγγελμα και την πρακτική του εσωτερικού ελέγχου. 2. Κανόνες δεοντολογίας που αφορούν τη συμπεριφορά και τη διαγωγή των εσωτερικών ελεγκτών στα πλαίσια της διεξαγωγής της εργασίας τους. Σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας, οι εσωτερικοί ελεγκτές αναμένεται να εφαρμόζουν και να υπερασπίζουν τις ακόλουθες αρχές: 1. Ακεραιότητα, 2. Ανεξαρτησία, 3. Αντικειμενικότητα, 4. Εμπιστευτικότητα. 8.1 Ακεραιότητα Η ακεραιότητα των εσωτερικών ελεγκτών εδραιώνει την εμπιστοσύνη και παράλληλα συμβάλλει στην ενίσχυση της αξιοπιστίας τους. Πιο συγκεκριμένα ο εσωτερικός ελεγκτής: Εκτελεί την εργασία του με εντιμότητα, επιμέλεια και υπευθυνότητα. Τηρεί τους νόμους και προβαίνει στις κοινοποιήσεις που απαιτούνται από τη νομοθεσία και το επάγγελμα. Δεν εμπλέκεται συνειδητά σε οποιαδήποτε παράνομη δραστηριότητα ή σε ενέργειες που προσβάλλουν το επάγγελμα του εσωτερικού ελέγχου ή την ίδια την Τράπεζα. Σέβεται και συνεισφέρει στους νόμιμους και ηθικούς στόχους της Τράπεζας. Συμμορφώνεται με κάθε νόμιμη και λογική κατεύθυνση που δίνεται από τον άμεσο προϊστάμενό του. Συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο ώστε να υποστηρίζει τις αξίες, την αξιοπιστία και την καλή φήμη της Τράπεζας. Συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις που υποδεικνύονται από τους κανονισμούς της Τράπεζας. 8.2 Ανεξαρτησία Για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας, τα μέλη της Μονάδας Εσωτερικού αναφέρονται στους ιεραρχικά ανώτερούς τους, όπως απορρέει από το Οργανόγραμμα της Τράπεζας. Ο Προϊστάμενος της Μονάδας αναφέρεται απευθείας και χωρίς περιορισμούς στο Διοικητικό Συμβούλιο και στην Επιτροπή. Οι εσωτερικοί ελεγκτές οφείλουν να είναι ανεξάρτητοι από τα τμήματα/μονάδες που ελέγχουν και δεν ελέγχουν τμήματα/μονάδες, για τις οποίες είχαν εκτελεστικές αρμοδιότητες κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους, καθώς κάτι τέτοιο συνεπάγεται ότι περιορίζει την ανεξαρτησία τους. Γεγονότα που θέτουν υπό αμφισβήτηση την αντικειμενικότητα των εσωτερικών ελεγκτών, κοινοποιούνται 2.0 26/04/2016 14 από 45

Εσωτερικού άμεσα στον Προϊστάμενο της Μονάδας και κατ επέκταση στη Διοίκηση κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων του ελέγχου για τα εν λόγω τμήματα/μονάδες. Ο όρος αυτός δεν ισχύει όταν πρόκειται για υπηρεσία συμβουλευτικού και όχι ελεγκτικού περιεχομένου. 8.3 Αντικειμενικότητα Οι εσωτερικοί ελεγκτές οφείλουν να επιδεικνύουν το υψηλότερο επίπεδο επαγγελματικής αντικειμενικότητας κατά τη συγκέντρωση, αξιολόγηση και κοινοποίηση των πληροφοριών για το τμήμα/μονάδα, τη δραστηριότητα ή τη διαδικασία που εξετάζεται. Οι εσωτερικοί ελεγκτές προβαίνουν σε μία εκτίμηση όλων των σχετικών δεδομένων και δεν επηρεάζονται από τα δικά τους συμφέροντα, ή τα συμφέροντα άλλων, κατά τη διαμόρφωση της άποψής τους. Επιπρόσθετα, δεν προβαίνουν σε συμβιβασμούς ως προς την αρτιότητα και την ποιότητα της εργασίας τους και δεν εμπλέκονται σε δραστηριότητες, οι οποίες κλονίζουν την αντικειμενικότητά τους. Κατά συνέπεια, οι εσωτερικοί ελεγκτές: Δε συμμετέχουν σε οποιαδήποτε δραστηριότητα ή σχέση που ενδέχεται να βλάψει την αμερόληπτη κρίση τους. Τέτοιου είδους συμμετοχή περιλαμβάνει δραστηριότητες ή σχέσεις που μπορεί να έρθουν σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Τράπεζας. Δεν αποδέχονται ως δώρο ή ισοδύναμο δώρου οτιδήποτε μπορεί να επηρεάσει ή να θεωρείται ότι βλάπτει την επαγγελματική τους κρίση. Κοινοποιούν οποιαδήποτε σημαντική πληροφορία (material fact) κατέχουν, προς αποφυγή διαστρέβλωσης των συμπερασμάτων που προκύπτουν από τον έλεγχο των υπό εξέταση δραστηριοτήτων ή τμημάτων/μονάδων. Μεταχειρίζονται τους πάντες με σεβασμό, ευγένεια και χωρίς παρενόχληση, στα πλαίσια των ελέγχων που πραγματοποιούν. Γνωστοποιούν επίσημα και λαμβάνουν όλα τα μέτρα για την αποφυγή οποιασδήποτε μορφής σύγκρουσης συμφερόντων (πραγματική ή φαινομενική) αναφορικά με τα καθήκοντά τους. 8.4 Εμπιστευτικότητα Τα στελέχη της Μονάδας Εσωτερικού οφείλουν να σέβονται την αξία και την ιδιοκτησία της πληροφόρησης που λαμβάνουν και δεν επιτρέπεται να κοινοποιούν πληροφορίες, χωρίς την απαραίτητη εξουσιοδότηση, εκτός εάν υφίσταται νομική ή επαγγελματική υποχρέωση για κάτι τέτοιο. Συγκεκριμένα οι εσωτερικοί ελεγκτές: Είναι συνετοί στη χρήση και διαφυλάττουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Δε χρησιμοποιούν πληροφορίες για προσωπικό όφελος ή κατά τρόπο αντίθετο με τη νομοθεσία ή επιβλαβή για τους νομικούς και ηθικούς αντικειμενικούς στόχους της Τράπεζας. Δεν κάνουν κατάχρηση: i. Της εσωτερικής πληροφόρησης (inside information). ii. Των αρμοδιοτήτων τους, της θέσης τους, των δικαιωμάτων τους. 2.0 26/04/2016 15 από 45

Εσωτερικού 9. ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Ο παρόν κανονισμός θέτει τα πρότυπα για τη διασφάλιση της ποιότητας και της απόδοσης της Μονάδας Εσωτερικού, καθώς αποτελεί βασικό στοιχείο για την αξιολόγηση της ελεγκτικής εργασίας. Επίσης, καθιερώνει βασικές αρχές και οδηγίες για την εκτέλεση των σχετικών καθηκόντων με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Σύμφωνα με τα Διεθνή Επαγγελματικά Πρότυπα Εσωτερικού, ο Προϊστάμενος της Μονάδας στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του αναπτύσσει και διατηρεί ένα πρόγραμμα διασφάλισης ποιότητας και συνεχούς βελτίωσης, το οποίο καλύπτει όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων του εσωτερικού ελέγχου και εποπτεύει σε συνεχή βάση την αποτελεσματικότητά του. Το εν λόγω πρόγραμμα περιλαμβάνει περιοδικές εσωτερικές και εξωτερικές αξιολογήσεις της ποιότητας και συνεχή εσωτερική εποπτεία. Κάθε μέρος του προγράμματος είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να προσθέτει αξία και να βελτιώνει τις διαδικασίες του οργανισμού, καθώς και να διασφαλίζεται ότι η Μονάδα είναι σε συμμόρφωση με τα Επαγγελματικά Πρότυπα Εσωτερικού και τον Κώδικα Δεοντολογίας και ότι λειτουργούν με τον πλέον αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο. Επίσης, σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα, στα πλαίσια της διασφάλισης των εχόντων συμφέροντα στην Τράπεζα, σε σχέση με τα ανωτέρω και της διαφύλαξης της αξιοπιστίας του εσωτερικού ελέγχου, ο Προϊστάμενος της Μονάδας υλοποιεί διαδικασίες παρακολούθησης της αποτελεσματικότητας των εν λόγω προγραμμάτων ποιότητας, μέσω συνεχών μετρήσεων και αναλύσεων παραγόντων απόδοσης. Η αξιολόγηση της απόδοσης των προγραμμάτων ποιότητας περιλαμβάνει την εκτίμηση και τη λήψη συμπερασμάτων αναφορικά με την ποιότητα του εσωτερικού ελέγχου καθώς και προτάσεις για βελτίωση. 9.1 Εποπτεία Η επαρκής εποπτεία των εσωτερικών ελεγκτών της Τράπεζας, είναι το σημαντικότερο στοιχείο του προγράμματος διασφάλισης ποιότητας και αποτελεί τη βάση για όλους τους ελέγχους που πραγματοποιούνται είτε από τους εσωτερικούς ελεγκτές, είτε από τους εξωτερικούς ελεγκτές. Η εποπτεία είναι μια συνεχής διαδικασία που στόχο της αποτελεί η συμμόρφωση με τα πρότυπα και τις διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου, καθώς και με τις πολιτικές και διαδικασίες της Τράπεζας. Η εποπτεία πραγματοποιείται καθ όλη τη διάρκεια των φάσεων προγραμματισμού, εξέτασης, αξιολόγησης, αναφοράς και παρακολούθησης. Επίσης, επεκτείνεται στην εκπαίδευση, στην αξιολόγηση των ελεγκτών, στον έλεγχο των χρονοδιαγραμμάτων και εξόδων. Η επαρκής εποπτεία αποτελεί τη βάση των μεταγενέστερων εσωτερικών και εξωτερικών ελέγχων ποιότητας. Ο Προϊστάμενος της Μονάδας φέρει την ευθύνη για τη διασφάλιση της επαρκούς εποπτείας των ελεγκτικών δραστηριοτήτων. Είναι υπεύθυνος για την διασφάλιση της ποιότητας των ελεγκτικών εργασιών. Η εποπτεία, ως στοιχείο διασφάλισης ποιότητας της Μονάδας Εσωτερικού, περιλαμβάνει: 1. Τον προγραμματισμό των ελέγχων και την παρακολούθησή του. 2. Το συντονισμό των ελεγκτικών εργασιών, συμπεριλαμβανομένης της επίλυσης προβλημάτων. 3. Την τεκμηρίωση των εργασιών, με στόχο τη διασφάλιση ποιότητας των ελεγκτικών δραστηριοτήτων. 2.0 26/04/2016 16 από 45

Εσωτερικού 9.2 Εσωτερικοί Έλεγχοι Ποιότητας Με ευθύνη του Προϊσταμένου της Μονάδας Εσωτερικού διεξάγονται περιοδικά, καθώς και όποτε απαιτείται, εσωτερικοί έλεγχοι ποιότητας, προκειμένου να αξιολογηθεί η ποιότητα των ελεγκτικών εργασιών της Μονάδας. Οι εσωτερικοί έλεγχοι ποιότητας περιλαμβάνουν αξιολόγηση της ποιότητας της ελεγκτικής εργασίας, όπως αυτή καταγράφεται στη Διαδικασία Λειτουργίας της Μονάδας Εσωτερικού της Τράπεζας. Τα αποτελέσματα των εσωτερικών ελέγχων ποιότητας αναφέρονται στην Επιτροπή και κοινοποιούνται στο Δ.Σ. Οι συγκεκριμένοι έλεγχοι αξιολογούν το βαθμό συμμόρφωσης με το υφιστάμενο εγχειρίδιο, με τα διεθνή πρότυπα και με τον Κώδικα Δεοντολογίας του Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών. Μεταξύ άλλων, κατά την αξιολόγηση εξετάζονται τα ακόλουθα: 1. Η συμμόρφωση με τον ανωτέρω Κώδικα Δεοντολογίας (Code of Ethics). 2. Η συμμόρφωση με τον Κανονισμό λειτουργίας της Μονάδας Εσωτερικού. 3. Η συμμόρφωση με τους στόχους, τις πολιτικές και τις διαδικασίες ελέγχου της Τράπεζας, όπως καθορίζονται στον παρόντα Κανονισμό. 4. Η συμμόρφωση με το κανονιστικό πλαίσιο που αφορά στον Εσωτερικό Έλεγχο. 5. Οι μέθοδοι προσδιορισμού των τμημάτων/μονάδων ελέγχου, της εκτίμησης κινδύνου, της συχνότητας και του εύρους των ελέγχων. 6. Οι σχετικές εκθέσεις ελέγχου και λοιπές αναφορές προς την Επιτροπή και τη Διοίκηση. 7. Τα έγγραφα επικοινωνίας του Τομέα. Οι εσωτερικοί έλεγχοι ποιότητας διεξάγονται περιοδικά (τουλάχιστον μια φορά το χρόνο) και δύναται να περιλαμβάνουν: Έλεγχο ενός δείγματος φακέλων ελέγχου με σκοπό τη διασφάλιση της τήρησης της ελεγκτικής μεθοδολογίας και των ελεγκτικών αρχών. Αυτό δημιουργεί ευκαιρίες για επιπρόσθετη εκπαίδευση, ανταλλαγή ιδεών και μεγαλύτερη ομοιομορφία στην ελεγκτική μεθοδολογία. Λήψη πληροφοριών (feedback) από τους ελεγχόμενους με τη χρήση ερωτηματολογίων και ερευνών (αλλά και μέσω άτυπης επικοινωνίας) για την αξιολόγηση του βαθμού ικανοποίησης των ελεγχόμενων μετά από κάθε έλεγχο. Το παραπάνω επαναλαμβάνεται μετά από κάθε έλεγχο ή περιοδικά για επιλεγμένο δείγμα ελέγχων. Η μέθοδος αυτή μπορεί να καταλήξει σε συμπεράσματα και προτάσεις βελτίωσης, με απώτερο στόχο την ικανοποίηση των αναγκών της Διοικήσεως. Μέσω των αποτελεσμάτων των εσωτερικών ελέγχων ποιότητας παρέχονται συστάσεις για βελτίωση, οι οποίες παρακολουθούνται ως προς την υλοποίησή τους (follow-up). Ο Προϊστάμενος της Μονάδας Εσωτερικού είναι υπεύθυνος για τη διασφάλιση της υλοποίησης των απαιτούμενων ενεργειών, όπως προκύπτουν από τα αποτελέσματα των ελέγχων. 9.3 Εξωτερικοί Έλεγχοι Ποιότητας Σύμφωνα με τις απαιτήσεις των Διεθνών Επαγγελματικών Προτύπων Εσωτερικού, εξωτερικοί έλεγχοι διασφάλισης ποιότητας πρέπει να διενεργούνται τουλάχιστον μια φορά κάθε πέντε χρόνια από εξειδικευμένο και ανεξάρτητο ελεγκτή ή ομάδα ελεγκτών εκτός της Τράπεζας. Παράλληλα, σύμφωνα με την ΠΔΤΕ 2577/2006, η αξιολόγηση του Συστήματος Εσωτερικού πρέπει να 2.0 26/04/2016 17 από 45

Εσωτερικού διενεργείται τουλάχιστον κάθε τρία χρόνια από εταιρία ορκωτών ελεγκτών/ λογιστών, προκειμένου να αξιολογηθεί η επάρκεια και αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του. Οι έλεγχοι διενεργούνται μόνο από κατάλληλα καταρτισμένα άτομα με γνώσεις εσωτερικού ελέγχου, που είναι ανεξάρτητα από την Τράπεζα και δεν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων. Η εταιρία που διενεργεί τον έλεγχο, τα μέλη της ομάδας ελέγχου, καθώς και οποιοδήποτε άλλο άτομο συμμετέχει στη διαδικασία πρέπει, να είναι ανεξάρτητα από την Τράπεζα. Μέλη άλλων μονάδων ή κεντρικών υπηρεσιών της Τράπεζας που είναι οργανωτικά ανεξάρτητα από τη, δε θεωρούνται ανεξάρτητα για τη διενέργεια των εξωτερικών ελέγχων ποιότητας. Τα αποτελέσματα του ελέγχου κοινοποιούνται στην Επιτροπή, η οποία εν συνεχεία ενημερώνει το Δ.Σ. της Τράπεζας. Η επικοινωνία αφορά μεταξύ άλλων τη γνώμη της ομάδας ελεγκτών αναφορικά με το βαθμό συμμόρφωσης της Τράπεζας με τις απαιτήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, τα επαγγελματικά πρότυπα εσωτερικού ελέγχου, τη συμμόρφωση με τον Κανονισμό Λειτουργίας του Μονάδας και τον Κώδικα Δεοντολογίας, την αξιολόγηση και εκτίμηση της χρήσης βέλτιστων πρακτικών, καθώς και τη συνολική επάρκεια της λειτουργίας της Μονάδας. Με βάση τα αποτελέσματα του ελέγχου και τις προτάσεις βελτίωσης, ο Προϊστάμενος της Μονάδας καταρτίζει πλάνο υλοποίησης εισηγήσεων και καθορίζει τις σχετικές ημερομηνίες υλοποίησης. Μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου, εκδίδεται από την ομάδα αξιολόγησης επίσημη γραπτή έκθεση, στην οποία διατυπώνεται γνώμη (opinion) σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της Μονάδας Εσωτερικού της Τράπεζας, καθώς και σχετικές συστάσεις, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ΠΔΤΕ 2577/2006, η οποία προωθείται από τον Προϊστάμενο της Μονάδας στη Διοίκηση και το Διοικητικό Συμβούλιο, μέσω της Επιτροπής. Σε περίπτωση εξωτερικής αξιολόγησης βάσει των διεθνών προτύπων εσωτερικού ελέγχου, εκδίδεται αντίστοιχη έκθεση ελέγχου, στην οποία διατυπώνονται οι αποκλίσεις από τα πρότυπα με τη χρήση της ορολογίας που προβλέπεται από το Διεθνές Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών (Πλήρη Συμμόρφωση, Μερική Συμμόρφωση ή Καθόλου). 9.4 Πρότυπα Μέτρησης Απόδοσης (Performance Metrics) Η δύναται να χρησιμοποιήσει ένα συνδυασμό πρότυπων μέτρησης απόδοσης όπως: 1. Ικανοποίηση Πελάτη, 2. Ποιότητα και Αποτελεσματικότητα των Ελέγχων, 3. Ικανοποίηση/Ανάπτυξη του Προσωπικού (καινοτομία και εκμάθηση). 9.4.1 Ικανοποίηση Πελάτη Τα κριτήρια μέτρησης της απόδοσης μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής: Το χρόνο που αναλώθηκε σε τμήματα/ μονάδες υψηλού κινδύνου (High risk areas). Τον αριθμό των συναντήσεων με τη Διοίκηση με σκοπό την αναγνώριση των επιχειρηματικών κινδύνων και των ελεγκτικών μηχανισμών και δραστηριοτήτων. Τη συνολική ικανοποίηση της Διοίκησης από το πλαίσιο, το εύρος και την ποιότητα του ελέγχου που έχει μετρηθεί μέσω ερευνών. Το χρόνο έκδοσης της έκθεσης ελέγχου. 2.0 26/04/2016 18 από 45