ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24 105 64 Αθήνα Τηλ. 331 2253, 331 0022 Fax. 331 2033 email: itep@otenet.gr Αθήνα, 24 Μαΐου 2001 α. Ελληνική Οικονοµία ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κατά το παρελθόν έτος ο ρυθµός αναπτύξεως εκτιµάται ότι θα προσεγγίσει το 4,5%, χωρίς να αποκλείεται και υπέρβαση αυτού, έναντι ρυθµού 3,4% του 1999. Κύρια προωθητική δύναµη της σηµαντικής αυτής επιταχύνσεως είναι η ιδιωτική κατανάλωση, ο ρυθµός αυξήσεως της οποίας εµφανίζεται αυξηµένος κατά 45% έναντι του 1999 (2,9%, έναντι 3,5% το 1999), αλλά και οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (13,5% έναντι 6,5% του 1999). Όλοι οι συναφείς δείκτες υποστηρίζουν την περίεργη αυτή συµπεριφορά της ιδιωτικής καταναλώσεως, ενόψει του άνευ προηγουµένου µεγέθους των κεφαλαιακών ζηµιών των νοικοκυριών από την χρηµατιστηριακή κρίση. Το φαινόµενο αυτό, της κινήσεως της ιδιωτικής καταναλώσεως σε φορά αντίθετη από αυτήν που προσδιορίζουν οι δυνάµεις του ιδιωτικού πλούτου, αποτελεί ίσως παγκόσµια πρωτοτυπία. Ελπίζοµε, ότι το φαινόµενο δεν οφείλεται σε ατέλειες του νέου δείκτη λιανικών πωλήσεων. Ο ποσοστιαίος ρυθµός των επενδύσεων κινήθηκε στα επίπεδα του 1999, παρά την επιτάχυνση του ρυθµού των ιδιωτικών επενδύσεων, λόγω επιβραδύνσεως του υψηλού, άλλωστε, ρυθµού των δηµοσίων επενδύσεων κατά το 1999. Ωστόσο, ο ρυθµός αυξήσεως των επενδύσεων είναι ικανοποιητικός µε αποτέλεσµα η κατανοµή των πόρων της οικονοµίας να σηµειώνει περαιτέρω βελτίωση, παρά το γεγονός ότι η διάρθρωση της µεταβολής της εγχώριας δαπάνης σηµείωσε χειροτέρευση έναντι του 1999. Οι προβλέψεις του ΙΤΕΠ για το 2001 αποκλίνουν, επίσης, σηµαντικά από τις κυβερνητικές εκτιµήσεις, αλλά και τις εκτιµήσεις της ΕΕ. Συγκεκριµένα, εκτιµάται σοβαρή επιβράδυνση της ιδιωτικής καταναλώσεως υποθέτουµε ότι η αιφνίδια εξέγερση των δεικτών λιανικών πωλήσεων θα επανέλθει σε κατάσταση αυτογνωσίας όχι µόνο λόγω αποτελέσµατος πλούτου, αλλά και λόγω σοβαρής µειώσεως του ρυθµού αυξήσεως του εξωτερικού τουρισµού, ο οποίος πιθανολογείται να κινηθεί εγγύτατα του µηδενός, µε πιθανότερη εξέλιξη τη µείωση. Αυτό θα οδηγήσει σε χαµηλότερο ρυθµό αναπτύξεως. Ρυθµός 4% για το 2001 πρέπει να θεωρηθεί ότι βρίσκεται προς την αισιόδοξη πλευρά. Η κατάσταση από απόψεως νοµισµατικής σταθερότητας και εξελίξεως των εξωτερικών συναλλαγών βρίσκεται σε αναντιστοιχία µε τις εξελίξεις των πραγµατικών µεγεθών της οικονοµίας. Παρά την προβλεπόµενη στασιµότητα ή και µικρή µείωση της τιµής του πετρελαίου, είναι απίθανο ο ρυθµός του πληθωρισµού να υπολειφθεί του 3% κατά το 2001. Οι υπάρχουσες ενδείξεις συνηγορούν στην άποψη ότι οι παράγοντες που συγκροτούν τον πυρήνα του πληθωρισµού (κόστος εργασίας, βασικώς) θα είναι ενισχυµένοι, χωρίς να παραβλέπεται και η πληθωριστική επίπτωση αυτόνοµων παραγόντων, όπως είναι η αγροτική παραγωγή και η µονοπωλιακή συµπεριφορά στους κλάδους λιανικού εµπορίου και υπηρεσιών. Εξάλλου, η επιταχυνόµενη πιστωτική επέκταση δεν αποτελεί στοιχείο φιλικό στη νοµισµατική σταθερότητα. εν πρέπει δε να λησµονείται ότι οι πληθωριστικές επιπτώσεις είναι πολύ πιο έντονες παρ όσον 1

µπορεί να συναχθεί από την εξέλιξη του δείκτη τιµών καταναλωτή, ενόψει της µεγάλης διογκώσεως του ελλείµµατος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο έχει φθάσει ήδη στο 7% του ΑΕΠ και είναι από τα µεγαλύτερα µεταξύ των χωρών που εντάσσονται στην οµάδα των ανεπτυγµένων. Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι πραγµατικές πληθωριστικές πιέσεις ανεβάζουν τον πληθωρισµό το 2000 σε 6% περίπου, ή σε 5% αν αφαιρεθεί ο παράγων πετρέλαιο. Άκρως ανησυχητική είναι η εξέλιξη του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Αν δεν ανακοπεί η τρέχουσα πορεία του, σχετικώς συντόµως θα καταστεί µέγα εµπόδιο για την οικονοµική ανάπτυξη. Υπενθυµίζεται ότι χωρίς τις εισροές από την ΕΕ, που έχουν ηµεροµηνία λήξεως, το έλλειµµα θα ήταν 11 δισ. $! Ούτε οι δηµοσιονοµικές εξελίξεις αποπνέουν κάποια αισιοδοξία. Η µείωση του ελλείµµατος δεν έχει και αντίστοιχες ευεργετικές επιπτώσεις στην αναπτυξιακή δυναµική της οικονοµίας, διότι το µέγεθος της Γενικής Κυβερνήσεως παραµένει αλώβητο, συντηρώντας µια γιγάντια σε µέγεθος και ηµιθανή σε ενεργητικότητα δηµόσια διοίκηση, η οποία όχι µόνο αδρανοποιεί πόρους, αλλά εµποδίζει και την αποτελεσµατικότητά τους στον ιδιωτικό τοµέα. β. Παγκόσµια Οικονοµία Η επέκταση της παγκόσµιας οικονοµίας κατά το 2000 επιταχύνθηκε σηµαντικώς. Στην επιτάχυνση αυτή συνέβαλαν όλες οι περιοχές του κόσµου. Ο επιτευχθείς µέσος ρυθµός αναπτύξεως 4,8% προήλθε από την κατά 4,1% ανάπτυξη των προηγµένων οικονοµικώς χωρών και κατά 5,8% των αναπτυσσοµένων και σε µεταβατικό στάδιο ευρισκοµένων χωρών. Η συγκριτικώς ταχύτερη ανάπτυξη των λιγότερο ανεπτυγµένων χωρών, αλλά και ο ίδιος ο ρυθµός αναπτύξεως αυτών επιτρέπει την εκτίµηση ότι οι εν λόγω χώρες έχουν εισέλθει σε µια µεσο- µακροπρόθεσµη περίοδο ταχείας αναπτύξεως µη σύµµετρη, ασφαλώς η οποία θα τείνει να αυτονοµείται µε την πάροδο του χρόνου και να αυξάνει το µερίδιό τους στην παγκόσµια οικονοµία. Κατά το τρέχον έτος, λόγω της µεγάλης κάµψεως του ρυθµού αναπτύξεως των ΗΠΑ, από 5% το 2000 σε 2-2,5% το 2001 1, και των επιπτώσεων αυτού κυρίως στις ανεπτυγµένες οικονοµίες, εκτιµάται ότι θα έχοµε ανάπτυξη της παγκόσµιας οικονοµίας της τάξεως του 3,5-4,0%, µε τις αναπτυσσόµενες και προς µετάβαση χώρες να αυξάνουν περαιτέρω, οριακά, το µερίδιό τους στο παγκόσµιο προϊόν. Το 2002, µε µετριοπαθείς εκτιµήσεις, η παγκόσµια ανάπτυξη θα κινηθεί εγγύς του 4,5%. Η προβλεπόµενη επιτάχυνση θα προέλθει κατά κύριο λόγο από τις ανεπτυγµένες, από τις οποίες προέρχεται κατά κύριο λόγο και η κατά το τρέχον έτος επιβράδυνση. Από πλευράς νοµισµατικής σταθερότητας και σε πείσµα των διαταρακτικών επιδράσεων στον πληθωρισµό από την πετρελαιακή κρίση, η κατάσταση παρέµεινε πολύ ικανοποιητική, αφού η αποκλιµάκωση συνεχίσθηκε στις αναπτυσσόµενες όσο και στις σε µετάβαση χώρες, ενώ η επιτάχυνση του ρυθµού του πληθωρισµού στον ανεπτυγµένο κόσµο είναι ελεγχόµενη και δεν εκφεύγει από το επίπεδο που κρίνεται ότι εκφράζει οικονοµική σταθερότητα. Αυτό γίνεται φανερό από την τάση που εκφράζουν οι εκτιµήσεις για το τρέχον έτος, καθώς και το 2002, κατά τα οποία προβλέπεται και αποκλιµάκωση και σύγκλιση. Ο πληθωρισµός στην παγκόσµια οικονοµία ήταν 4,8% το 2000, όσο και το 1999, και προβλέπεται να πέσει στο 4,1% το 2001. Η ευνοϊκή διαµόρφωση του αναπτυξιακού περιβάλλοντος, µε τα εφαρµοζόµενα παγκοσµίως προγράµµατα νοµισµατικής σταθερότητας, την εξυγίανση της δηµόσιας οικονοµίας, 1 Η εκτίµηση του ΝΤ είναι για ρυθµό 1,5%. 2

την απελευθέρωση των αγορών από τους περιορισµούς που επεσώρευσαν δεκαετίες κρατισµού, έχει προσδώσει δυναµισµό στην παγκόσµια οικονοµία πρωτοφανή στην ιστορία. Η τάση για σύγκλιση, αναπτυξιακή και σταθεροποιητική, προς επιθυµητά πρότυπα είναι έκδηλη ακόµη και στις περιοχές του πλανήτη που υστερούν συγκριτικώς, γεγονός που υποδηλώνει την είσοδο της ανθρωπότητας σε νέα εποχή ευηµερίας και προόδου, παρά τα έντονα προβλήµατα ανισότητας που παρατηρούνται διαπεριφερειακώς και ενδοπεριφερειακώς. 3

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 1. Τρέχουσες Τάσεις της Τουριστικής ραστηριότητας Η παρελθούσα τουριστική περίοδος µπορεί άνετα να χαρακτηρισθεί ως ικανοποιητική. Ρυθµός αυξήσεως των αλλοδαπών τουριστών της τάξεως του 6%, όπως είχε προβλεφθεί από το ΙΤΕΠ, δεν µπορεί να θεωρηθεί µικρή µε κανένα κριτήριο, αν ληφθεί υπόψη ότι προηγήθηκε ένα εξαιρετικώς καλό τουριστικό έτος (1999) κατά το οποίο οι αφίξεις χωρίς Αλβανούς και κρουαζιέρες αυξήθηκαν µε ρυθµό 11,2%. Οι περιοχές που ευνοήθηκαν, µε βάση τα στοιχεία αφίξεων ήσαν η περιοχή της Πρωτευούσης, τα Επτάνησα και η περιοχή της Θεσσαλονίκης. Οι περιοχές που δέχονται κατά κύριο λόγο οδικώς µεταφερόµενους τουρίστες πιθανότατα εντάσσονται µεταξύ των ευνοηµένων. Οι µείζονες τουριστικοί προορισµοί Κρήτη και ωδεκάνησα διατήρησαν τα µεγέθη τους, µε αυξήσεις όχι µεγαλύτερες του 1-2%. Οι προοπτικές για το τρέχον έτος δεν φαίνονται καθόλου αισιόδοξες. Με βάση τις συγκεντρωθείσες πληροφορίες, ως πιθανότερη εξέλιξη εκτιµάται µια µείωση γύρω στο 3%, αλλά µε µεγάλες µειώσεις στην περιοχή Πρωτευούσης (-10%) και στην Κρήτη και τα νησιά του Ν. Αιγαίου (-3 έως -5%). Η Κεντρική Μακεδονία και τα νησιά του Ιονίου είναι οι µόνες περιοχές που πιθανώς θα γνωρίσουν περαιτέρω άνοδο (+5% και 2-3% αντιστοίχως). Οι φθηνοί προορισµοί Τουρκίας, Αιγύπτου αλλά και Βουλγαρίας φαίνεται ότι µονοπώλησαν τις προτιµήσεις των µεγάλων οργανωτών ταξιδιών για το τρέχον έτος, δεδοµένης της αδράνειας που επέδειξε η χώρα µας σε ενέργειες που θα µπορούσαν να είχαν εξουδετερώσει µερικώς αυτήν την εξέλιξη. Πρέπει να σηµειωθεί, ότι η περιοχή Πρωτευούσης θα πληγεί ιδιαιτέρως σκληρά, λόγω των αρνητικών επιπτώσεων από τη λειτουργία του σύγχρονου µεν αλλά πολύ ακριβού νέου αεροδροµίου (από τα ακριβότερα στον κόσµο!). 2. Το Νέο Αεροδρόµιο και το Μέλλον του Ελληνικού Τουρισµού Η πρωτεύουσα, η κύρια πύλη της χώρας για τον τουρισµό, είχε ανάγκη από ένα σύγχρονο σε µέγεθος και διευκολύνσεις αεροδρόµιο. Όχι, όµως, υπό οιουσδήποτε όρους. ιότι η ανάπτυξη του τουρισµού δεν προϋποθέτει απλώς καλές υποδοµές απαιτεί εξίσου µε την ποιότητα και ανταγωνιστικές σε τιµές υποδοµές. Το νέο αεροδρόµιο, δυστυχώς, δεν διαθέτει το τελευταίο αυτό στοιχείο. Είναι πανθοµολογουµένως ένα ακριβό αεροδρόµιο. Όχι µόνον έχουν αυξηθεί 9 φορές περίπου τα τέλη προσγειώσεως, σταθµεύσεως και συναφή έξοδα, αλλά έχει επιβληθεί και πρόσθετο τέλος για κάθε αναχωρούντα επιβάτη της τάξεως των 4.000 δρχ., µε παράλληλη ισχύ του γνωστού Σπατοσήµου. Το αεροδρόµιο του Ελληνικού φθηνό ακόµη και για τις υπηρεσίες που προσέφερε ήταν ως προς τα τέλη προσγειώσεως και συναφή πολύ φθηνότερο από όλα τα ανταγωνιστικά αεροδρόµια. Το νέο αεροδρόµιο είναι πολύ ακριβότερο απ όλα τα αεροδρόµια των ανταγωνιστριών χωρών και όχι µόνον. Είναι 2,5 φορές ακριβότερο από τα αεροδρόµιο της Ρώµης, 2 φορές από το αεροδρόµιο της Βαρκελώνης, 50% ακριβότερο από το αεροδρόµιο της Κωνσταντινουπόλεως κ.ο.κ. Αυτό µετά βεβαιότητος θα πλήξει τον τουρισµό της περιοχής Πρωτευούσης, καθώς και των προορισµών που εξαρτώνται από το νέο αεροδρόµιο. 4

Τραγικό αδιέξοδο: η περιοχή Πρωτευούσης είναι υποχρεωµένη να κατασκευάσει νέα σύγχρονα ξενοδοχεία ενόψει των Ολυµπιακών Αγώνων, τα οποία γνωρίζει ότι είναι αµφιβόλου επιβιώσεως τα ίδια ή θα οδηγήσουν άλλα σε οικονοµικό αδιέξοδο. 3. Οι Ανατολικές και Βαλκανικές Χώρες ως Πηγές Προελεύσεως Τουριστών Το άνοιγµα των αγορών των βαλκανικών χωρών και των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης αποτελεί λόγο για δηµιουργία αισιόδοξων προσδοκιών για τη χώρα µας, αφού οι περιοχές αυτές µπορεί να θεωρηθούν ως δυνητικές πηγές προελεύσεως τουριστών. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Τουρισµού (Π.Ο.Τ.) για το 1998 το σύνολο των αλλοδαπών τουριστών από τις περιοχές αυτές ήταν της τάξεως των 40 εκατ. Ακόµη και αν λάβουµε υπόψη µας τους οικονοµικούς µετανάστες καθώς και τις διασυνοριακές µετακινήσεις του πληθυσµού, ο αριθµός των αλλοδαπών τουριστών δεν µπορεί να υπολείπεται των 30 εκατ., ο οποίος κατανέµεται µεταξύ ενδοπεριφερειακού και εξωπεριφερειακού τουρισµού σε αναλογία 40-60. Ο αριθµός αυτός των τουριστών αντιστοιχεί στο 8% του πληθυσµού της περιοχής και, παρά το χαµηλό κατά κεφαλή εισόδηµα και την υψηλή ανεργία των χωρών αυτών, αποτελεί ένδειξη για την ύπαρξη λανθάνουσας κινητικότητας, η οποία θα ενεργοποιείται όσο θα βελτιώνονται οι οικονοµικές συνθήκες των χωρών αυτών. Ο κύριος όγκος τουριστικών ροών προέρχεται από 4 χώρες, τη Ρωσία, την Πολωνία, την Τσεχία και την Ουγγαρία που αντιπροσωπεύουν το 65% του συνολικού αριθµού τουριστών µε εξωπεριφερειακό προσανατολισµό. Αντίστοιχα, 7 χώρες, από τις οποίες 6 ευρωπαϊκές, συγκεντρώνουν το 62% του συνόλου των τουριστών αυτών. Γενικότερα, η Ευρώπη δέχεται το 74% των τουριστών που προέρχονται από τις υπό εξέταση περιοχές, ενώ ιδιαίτερα υψηλή είναι και η προτίµηση για τους ευρωπαϊκούς µεσογειακούς προορισµούς (48%). Η Ελλάδα ενώ κατέχει υψηλή θέση στις προτιµήσεις των τουριστών από τις βαλκανικές χώρες, βρίσκεται χαµηλά στην κλίµακα των προτιµήσεων από τις 4 κύριες χώρες προελεύσεως τουριστών. Παρόλα αυτά η ένδειξη για υψηλή προτίµηση για µεσογειακούς προορισµούς προϊδεάζει θετικώς για τις δυνατότητες που εγκλείει η περιοχή ως πηγή τροφοδοτήσεως της Ελλάδος µε τουρίστες. Με την κατάλληλη προετοιµασία και την έγκαιρη προβολή του ελληνικού τουριστικού προϊόντος στις χώρες αυτές η Ελλάδα θα µπορέσει να αξιοποιήσει και να εκµεταλλευθεί προς όφελός της την τουριστική ζήτηση από την περιοχή. Ο πληθυσµός των υπό εξέταση χωρών είναι περίπου ισοδύναµος µε τον πληθυσµό της ΕΕ και αν θεωρήσουµε ότι µε την οικονοµική ανάπτυξη της περιοχής θα πραγµατοποιούνται περίπου 20 ταξίδια στο εξωτερικό ανά 100 κατοίκους όσα δηλ. πραγµατοποιεί σήµερα η χώρα µας τότε θα διαµορφωθεί ένα δυναµικό τουριστικής ζητήσεως της τάξεως των 80 εκατ., από τα οποία τα 20 εκατ. τουλάχιστον θα έχουν µεσογειακό προσανατολισµό. Παρόλο που το µέσο κατά κεφαλή εισόδηµα των χωρών αυτών εµφανίζεται χαµηλό, εκφραζόµενο σε όρους αγοραστικής δυνάµεως το βιοτικό επίπεδο εµφανίζεται υψηλότερο. Με βάση το κριτήριο αυτό 15 από τις 22 χώρες που αποτελούν το 89% του συνολικού πληθυσµού της περιοχής φέρονται να ανήκουν στην υψηλή µέση εισοδηµατική κατηγορία. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σηµασία διότι δείχνει ότι υπάρχουν σηµαντικά περιθώρια αυξήσεως του αριθµού των τουριστών ακόµα και µε το παρόν εισοδηµατικό επίπεδο, αν λάβουµε υπόψη µας ότι ο κύριος όγκος των ιταλών τουριστών προέρχεται από µια ευρύτερη µεσαία τάξη µε κατά κεφαλή εισόδηµα ίσο ή και χαµηλότερο των 5.000 US$. Η σχετική ταξιδιωτική πυκνότητα για την Ιταλία ανέρχεται σε 24,5 ταξίδια ανά 100 άτοµα. Εποµένως, οι προοπτικές ανάπτυξης των χωρών αυτών διαγράφονται αισιόδοξες, αφού προβλέπεται ρυθµός ανάπτυξης της τάξεως του 5-6% για τα επόµενα 10-20 χρόνια, σηµειώνεται ραγδαία αποκλιµάκωση των πληθωριστικών πιέσεων, ενώ το δηµόσιο χρέος βρίσκεται σε χαµηλά επίπεδα στην πλειονότητα των χωρών. Οι συνθήκες αυτές προοιωνίζονται αύξηση του 5

βιοτικού επιπέδου, ενισχύοντας έτσι και τη δυνατότητα των κατοίκων των χωρών αυτών για ταξίδια προς το εξωτερικό. Για µια κατεξοχήν τουριστική χώρα, όπως είναι η Ελλάδα, που κατέχει τη 15 η θέση σε αριθµό αφίξεων και τη 10 σε εισρέον συνάλλαγµα, το καίριο πρόβληµα δεν είναι η αύξηση του µεριδίου της στο παρόν µέγεθος αγοράς, αλλά κυρίως η σωστή προετοιµασία για την αξιοποίηση της µεγάλης τουριστικής ζητήσεως που αναποφεύκτως θα προέλθει από την, επίσης, αναπόφευκτη ανάπτυξη της περιοχής. Βασικό µέληµα και στόχος της τουριστικής πολιτικής της χώρας µας πρέπει να είναι η σωστή προβολή και διαφήµιση στην υπό εξέταση περιοχή. Οι δαπάνες για την προβολή και διαφήµιση έχουν ίδια βαρύτητα µε τις δαπάνες για την υποδοµή της χώρας, όπως για αεροδρόµια, λιµάνια, οδικά δίκτυα κλπ. Το ζητούµενο δεν είναι η αναδιανοµή των ήδη ανεπαρκών πόρων, αλλά η διάθεση πρόσθετων πόρων που θα κατευθυνθούν προς τις αναδυόµενες αγορές τουριστικής ζητήσεως. Οι ενέργειες προβολής πρέπει να περιλαµβάνουν όλους τους καθιερωµένους τρόπους προβολής (φυλλάδια, ταξίδια γνωριµίας, διοργάνωση εµπορικών εκθέσεων, ευρύ πρόγραµµα φιλοξενίας κλπ.). Θετικά θα λειτουργούσε και απλοποίηση και διευκόλυνση των διαδικασιών εκδόσεως της βίζας, καθώς και η οργάνωση και λειτουργία δικτύου γραφείου διακινήσεως ταξιδιωτών. Τέλος, θα έπρεπε να αξιοποιηθούν καλύτερα και οι θρησκευτικοί δεσµοί µε τους κατοίκους των χωρών αυτών. Η αξιοποίηση του τουριστικού ρεύµατος που θα προέλθει από τις αναδυόµενες ανατολικοευρωπαϊκές χώρες προορισµού έχουν ιδιαίτερη σηµασία για την Ελλάδα και για ένα πρόσθετο λόγο. Οι τουρίστες από τις χώρες αυτές µπορούν να συµβάλουν στην ανάπτυξη του χειµερινού τουρισµού και την άµβλυνση της εποχικότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος και πρέπει και αυτό να ληφθεί σοβαρά υπόψη κατά το σχεδιασµό της τουριστικής πολιτικής της χώρας µας. 4. Οι Προτιµήσεις των Ελλήνων Τουριστών για Ταξίδια στο Εξωτερικό κατά Περιοχή και Χώρα Για την εξαγωγή συµπερασµάτων που αφορούν στη συχνότητα, µε την οποία οι Έλληνες ταξιδεύουν στο εξωτερικό, για τις προτιµήσεις αυτών όσον αφορά τους προορισµούς τους οποίους επιλέγουν και για τις τάσεις που διαµορφώνονται είναι απαραίτητη η χρήση των διαθέσιµων στατιστικών στοιχείων. Βασικές πηγές πρωτογενών στατιστικών στοιχείων είναι η ΕΣΥΕ και ο Παγκόσµιος Οργανισµός Τουρισµού (ΠΟΤ). Τα στοιχεία, όµως, που προκύπτουν από τις δύο αυτές πηγές διαφέρουν σηµαντικά µεταξύ τους, γεγονός που αποκλείει κάθε προσπάθεια συγχρησιµοποιήσεως αυτών. Συγκρίνοντας τα στοιχεία του ΠΟΤ από τις σχετικές επετηρίδες και τα στοιχεία δύο δειγµατοληπτικών ερευνών που διενήργησε η ΕΣΥΕ το 1996 και το 1997, προκύπτει ότι ο ΠΟΤ δίνει εξαπλάσιο αριθµό ελλήνων τουριστών στο εξωτερικό από αυτόν που δίνουν οι δύο έρευνες της ΕΣΥΕ. Ακόµα και θεωρήσουµε ότι πράγµατι ο ΠΟΤ περιλαµβάνει και ταξιδιώτες που δεν εµπίπτουν στον ορισµό του τουρίστα, πάλι η διαφορά παραµένει µεγάλη (4,4 : 1). Από την εξέταση των στοιχείων των δύο αυτών πηγών στατιστικών στοιχείων προκύπτει ότι τα στοιχεία του ΠΟΤ είναι περισσότερο αξιόπιστα και αυτά χρησιµοποιούνται για την εξαγωγή των συµπερασµάτων. Με βάση, λοιπόν, τα στοιχεία του ΠΟΤ το 1998 ο αριθµός των ταξιδιών ανά 1.000 κατοίκους ήταν 184, ενώ µε βάση τη δειγµατοληπτική έρευνα της ΕΣΥΕ (1996/97) ήταν 40, αριθµός µικρότερος και από την τουριστική πυκνότητα χωρών µε πολύ χαµηλότερο κατά κεφαλή εισόδηµα από την Ελλάδα, όπως η Συρία (176), η Τουρκία (56), το Μεξικό (127) κ.ά. Ο κύριος όγκος των ηµεδαπών τουριστών κατευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά προς την Ευρώπη 6

(88,5%) και κυρίως προς τις χώρες της ΕΕ. εύτερος κατά σειρά προτιµήσεως προορισµός είναι η Αµερική (βασικώς η Β. Αµερική) και ακολουθούν µε πολύ µικρά ποσοστά η Άπω Ανατολή και η Μ. Ανατολή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξέταση του τουριστικού ισοζυγίου της χώρας µας, δηλαδή, το κατά πόσο η προέλευση των αλλοδαπών τουριστών στη χώρα µας αντιστοιχίζεται σε σχετικούς όρους µε τις επισκέψεις των ελλήνων τουριστών στις εν λόγω χώρες. Για την Ευρώπη θα µπορούσαµε να πούµε ότι το τουριστικό µας ισοζύγιο είναι σχεδόν ακριβώς ισοσκελισµένο, αφού οι ευρωπαίοι τουρίστες αποτελούν το 89% του συνόλου των αλλοδαπών τουριστών στη χώρα µας και το 88,5% των ελλήνων τουριστών προτιµούν τους ευρωπαϊκούς προορισµούς. Μεγάλη απόκλιση υπάρχει στα σχετικά ποσοστά µε την Αµερική, την Ασία και την Αυστραλία. Το βασικό συµπέρασµα που προκύπτει από την εξέταση των χαρακτηριστικών και των προτιµήσεων των ελλήνων τουριστών στο εξωτερικό είναι ότι υπάρχει µια έντονη µονοµέρεια των τουριστικών ρευµάτων από και προς την Ευρώπη. Το γεγονός αυτό φανερώνει την ολιγωρία που χαρακτηρίζει την τουριστική πολιτική της χώρας ως προς την ενεργοποίηση νέων µεγάλων αγορών προελεύσεως τουριστών και την αξιοποίηση του τουριστικού δυναµικού ζητήσεως. Το συγκριτικώς µικρό και φθίνον µέγεθος του αλλοδαπού τουρισµού από υπερπόντιες περιοχές αποκαλύπτει ακόµη µια αδυναµία της τουριστικής πολιτικής, αφού δεν µπορεί να κινητοποιήσει τουριστικά προς όφελος της χώρας µας το οµογενειακό στοιχείο στις ΗΠΑ, τον Καναδά αλλά και την Αυστραλία. Τέλος η εισαγωγή του ενιαίου νοµίσµατος θα επιτείνει τη µονοµέρεια που υπάρχει σήµερα µε την προτίµηση της ΕΕ και η τάση αυτή θα τείνει να εξασθενεί την αναπτυξιακή σηµασία του τουριστικού ισοζυγίου. Γι αυτό πρέπει να εφαρµοσθούν πολιτικές αξιοποιήσεως τόσο των δυνατοτήτων που παρουσιάζουν οι νέες αγορές προελεύσεως όσο και των µεγάλων περιθωρίων που υπάρχουν προς αξιοποίηση από την Ελλάδα σε παραδοσιακές και ώριµες τουριστικές αγορές της Ευρώπης και της Αµερικής. 5. Περιφερειακά Χαρακτηριστικά Γνωρίσµατα των Ελληνικών Ξενοδοχείων Ο κλάδος του τουρισµού έχει συνεισφέρει µέχρι σήµερα σηµαντικά στην ανάπτυξη της ελληνική οικονοµίας. Η οικονοµική αυτή συνεισφορά προώθησε και ευρύτερα κοινωνικά οφέλη, όπως τη συγκράτηση του πληθυσµού στις περιφέρειες, την ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας και τη συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής σε αποµακρυσµένες περιοχές της ελληνικής υπαίθρου. Το µέγεθος της τουριστικής ανάπτυξης µιας περιοχής µετράται, µεταξύ άλλων, µε τη διαθέσιµη ξενοδοχειακή υποδοµή, γεγονός που µαρτυρεί ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος αποτελεί το σηµαντικότερο τµήµα του τουριστικού τοµέα. Είναι βέβαιο, ότι ένα µεγάλο µέρος της συµβολής του τουρισµού στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας οφείλεται στην ύπαρξη των χιλιάδων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Μάλιστα, η ποιότητα, αλλά και το µέγεθος της τουριστικής δραστηριότητας σε µία περιοχή επηρεάζεται σηµαντικά από την ποιότητα του χώρου και τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα τοπικά ξενοδοχεία, σε συνδυασµό, βέβαια, µε την ευρύτερη υπάρχουσα υποδοµή, όπως το δίκτυο µεταφορών / συγκοινωνιών, οι υπηρεσίες υγείας, τα κέντρα ψυχαγωγίας, η πολεοδοµία, αλλά και το φυσικό περιβάλλον. Ως εκ τούτου, καθίσταται σηµαντική η διερεύνηση των διαφορών που παρουσιάζουν µεταξύ τους οι ελληνικές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που λειτουργούν σε διαφορετικές γεωγραφικές περιφέρειες. Το άρθρο του καθηγητή ρ. Γρηγόρη Θ. Παπανίκου µε τίτλο: Περιφερειακά Χαρακτηριστικά Γνωρίσµατα των Ελληνικών Ξενοδοχείων, που δηµοσιεύεται στο περιοδικό Ελληνική Οικονοµία και Τουρισµός του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, συµβάλλει καθοριστικά στην επιστηµονική διερεύνηση των περιφερειακών διαφορών των ελληνικών ξενοδοχείων. 7

Οι διαφορές αυτές αφορούν τον αριθµό των ξενοδοχείων που είναι εγκατεστηµένα σε κάθε περιφέρεια, την κατηγορία και το µέγεθός τους, τα χαρακτηριστικά του ιδιοκτήτη / διαχειριστή τους, τα οικονοµικά τους στοιχεία, την περίοδο λειτουργίας τους και άλλα στοιχεία. Η περιφερειακή παρουσίαση των χαρακτηριστικών των ελληνικών ξενοδοχείων καταδεικνύει µια σειρά σηµαντικών διαφοροποιήσεων µεταξύ των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστηµένες στις νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας και εκείνων που βρίσκονται σε ορεινές περιοχές. Αναφέρεται, χαρακτηριστικά, ότι τα περισσότερα ξενοδοχεία είναι συγκεντρωµένα στην περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου και ο αριθµός τους ανέρχεται σε 1786. Από αυτά τα 951 βρίσκονται στα ωδεκάνησα και τα 835 στις Κυκλάδες. Ακολουθεί η περιφέρεια της Κρήτης που συγκεντρώνει το 15% των ελληνικών ξενοδοχείων (1278 ξενοδοχεία). Αντίθετα, ο χαµηλότερος αριθµός ξενοδοχείων εµφανίζεται στη Θράκη (75) και ακολουθεί η περιφέρεια της Ηπείρου µε 181 ξενοδοχεία. Επίσης, χαµηλός είναι ο αριθµός των ξενοδοχείων και στο υπόλοιπο Μακεδονίας (358). Οι διαφορές αυτές οφείλονται στο πρότυπο του µαζικού /παραθεριστικού τουρισµού που έχει επικρατήσει στις περισσότερες περιφέρειες και έχει ως αποτέλεσµα να επωφελούνται, κυρίως, οι περιοχές που διαθέτουν ήλιο και θάλασσα. Από την άλλη πλευρά, οι ορεινές περιοχές παρουσιάζουν σηµαντικές δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών µορφών τουρισµού. Είναι βέβαιο πως αν αυτές οι δυνατότητες αξιοποιηθούν κατάλληλα, θα υπερνικηθούν πολλά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, καθώς και γενικότερα οι περιφέρειες στις οποίες αυτές δραστηριοποιούνται. Γεωγραφική Κατανοµή των Ξενοδοχείων, 2000 Σύνολο Κατηγορίες Περιφέρειες Ε Γ Β Α Πολυτελείας Στερεά Ελλάδα 6% 12% 7% 7% 5% 3% 2% Αττική Αθήνας) (εκτός 5% 4% 5% 5% 5% 5% 11% Αθήνα 3% 5% 5% 3% 3% 3% 13% Ήπειρος 2% 2% 2% 2% 2% 1% 1% Μακεδονία (υπόλοιπο) 4% 6% 6% 4% 4% 1% 0% Θεσσαλονίκη 1% 1% 3% 1% 1% 1% 5% Χαλκιδική 5% 1% 11% 4% 5% 4% 2% Πιερία 4% 1% 13% 3% 1% 0,4% 0% Πελοπόννησος 7% 7% 8% 7% 8% 6% 5% Θεσσαλία 9% 13% 8% 9% 7% 10% 7% Θράκη 1% 1% 1% 1% 1% 0,5% 0% Βόρειο Αιγαίο 5% 5% 2% 5% 7% 3% 4% Κρήτη 15% 8% 9% 16% 18% 21% 25% Κυκλάδες 10% 16% 9% 9% 9% 13% 5% ωδεκάνησα 11% 9% 5% 12% 13% 16% 10% Νησιά Ιονίου 9% 6% 5% 10% 10% 10% 7% Σποράδες 2% 4% 1% 2% 2% 2% 2% Σύνολο 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Στη µελέτη διατυπώνονται προτάσεις περιφερειακής πολιτικής, µε σκοπό να αµβλυνθούν εκείνες οι διαφορές που κρίνονται επιβλαβείς για τη συνολική τουριστική και 8

οικονοµική ανάπτυξη της χώρας. Παράλληλα, καθίσταται σαφές ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η διαφοροποίηση των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων είναι θεµιτή, καθώς συνιστά µία προσπάθεια προσαρµογής του προϊόντος τους στα κατά τόπους µορφολογικά, πολιτιστικά, κοινωνικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά, µε αποτέλεσµα να αποφεύγονται τάσεις ολικής επιβολής ενός µόνο τουριστικού / ξενοδοχειακού προτύπου, που δύναται να οδηγήσει πολλούς επιχειρηµατίες σε µη βιώσιµες επενδυτικές επιλογές. 9