Παρουσίαση Στοιχείων του Προγράµµατος «Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών» για την περίοδο 1997-2000 Τίτλος έργου: «Εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών» Λοιπά Στοιχεία: Μέτρο: Αναµόρφωση Εκπαιδευτικών Προγραµµάτων Ενέργεια: Άτοµα ειδικών κατηγοριών Υποπρόγραµµα: Γενική και Τεχνική Εκπαίδευση Φορέας Υλοποίησης: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών ιαδικασία Ανάθεσης: Το έργο ανατέθηκε στο ΕΚΠΑ. Επιστηµονικός/οί υπεύθυνος/οι: Γεώργιος Μάρκου, Καθηγητής Παιδαγωγικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών. ιάρκεια: Η διάρκεια του Έργου ήταν 53 µήνες. Έναρξη / Λήξη: Η έναρξη του Έργου πραγµατοποιήθηκε την 1/6/1997. Το έργο έληξε στις 31/10/2001. 1
Προϋπολογισµός (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο): Συνολικός Προϋπολογισµός Έργου: 2.933.646,37 Από 1/3/2000 έως 31/10/2001: 1.393.983,36 Συνολικός αριθµός συνεργατών που έλαβαν µέρος στην εφαρµογή του έργου: Ο συνολικός αριθµός των συνεργατών που έλαβαν µέρος στην υλοποίηση του έργου ήταν 350. Οι θέσεις απασχόλησης ήταν οι ακόλουθες: Επιστηµονικοί Συνεργάτες Επιµορφωτές Ψυχολόγοι Ειδικοί Συνεργάτες (υλικοτεχνική υποστήριξη) Εκπαιδευτικοί ( άσκαλοι Νηπιαγωγοί - Φιλόλογοι) Γραµµατειακή υποστήριξη. Αριθµός συνεργατών που ήταν µέλη του πληθυσµού στόχου : Ο αριθµός των συνεργατών που ήταν µέλη του πληθυσµού στόχου ανήλθε στα 35 άτοµα. Οι συνεργάτες αυτοί συµµετείχαν: σε διαπολιτισµικές δράσεις που αναπτύχθηκαν σε σχολεία συνεργαζόµενα µε το Πρόγραµµα σε επιµορφωτικές δράσεις για εκπαιδευτικούς των συνεργαζόµενων, κυρίως, σχολείων στην παραγωγή του βοηθητικού υλικού του Προγράµµατος. Συνολικός αριθµός του µαθητικού πληθυσµού στόχου: Ο αριθµός των εγγεγραµµένων αλλοδαπών και παλιννοστούντων µαθητών στα δηµόσια σχολεία Α/θµιας και Β/θµιας Εκπαίδευσης της Ελλάδας ήταν 36.106 µαθητές. Από τους 36.106 µαθητές, οι 12.958 ήταν αλλοδαποί µαθητές και οι 23.148 ήταν παλιννοστούντες µαθητές. Συνολικός αριθµός µαθητών του πληθυσµού στόχου στους οποίους απευθύνθηκε το έργο: Το έργο απευθύνθηκε, άµεσα, σε 3.275 αλλοδαπούς και παλιννοστούντες µαθητές Α/θµιας και Β/θµιας Εκπαίδευσης οι οποίοι συµµετείχαν στα Τµήµατα Υποστήριξης των 120 σχολικών µονάδων που είχαν άµεση συνεργασία µε το Πρόγραµµα. 2
Συνολικός αριθµός µαθητών του πληθυσµού στόχου που κρίνεται ότι ωφελήθηκαν από το έργο: Ο συνολικός αριθµός µαθητών του πληθυσµού στόχου που κρίνεται ότι ωφελήθηκε από το έργο την περίοδο 1997 2000, ανέρχεται σε 8.000 αλλοδαπούς και παλιννοστούντες µαθητές. Οι µαθητές αυτοί -Α/θµιας και Β/θµιας Εκπαίδευσης- συµµετείχαν σε δράσεις του Προγράµµατος, όπως διαπολιτισµικές δράσεις, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση πάνω σε θέµατα ενσυναίσθησης και αλληλοκατανόησης και έλαβαν εκπαιδευτικό και άλλο υλικό του Προγράµµατος. Ακόµα, οι εκπαιδευτικοί των σχολικών µονάδων στις οποίες φοιτούσαν οι µαθητές αυτοί, λάµβαναν µέρος σε επιµορφωτικές και άλλες δράσεις του Έργου Συνολικός αριθµός εκπαιδευτικών εργαζοµένων σε σχολεία µε µαθητές του πληθυσµού στόχου που επιµορφώθηκαν από το έργο και συνολικός αριθµός ωρών επιµόρφωσης ανά ακαδηµαϊκό έτος: I. Αριθµός εκπαιδευτικών που επιµορφώθηκαν ανά ακαδηµαϊκό έτος: 1997-1998: 498 εκπαιδευτικοί 1998-1999: 610 εκπαιδευτικοί 1999-2000: 860 εκπαιδευτικοί Συνολικός αριθµός εκπαιδευτικών που επιµορφώθηκαν για την περίοδο 1997-2000: 1.968 εκπαιδευτικοί II. Συνολικός αριθµός ωρών επιµόρφωσης ανά ακαδηµαϊκό έτος: 1997 1998: 40 ώρες 1998 1999: 723 ώρες 1999 2000: 73 ώρες Συνολικός αριθµός ωρών επιµόρφωσης για την περίοδο 1997 2000: 836 ώρες. Σύντοµη περιγραφή των εκπαιδευτικών προβληµάτων του µαθητικού πληθυσµού στόχου: Η φοίτηση των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών στο ελληνικό σχολείο ήταν κάθε άλλο παρά απαλλαγµένη από προβλήµατα, τα σηµαντικότερα των οποίων παραθέτουµε σε κωδικοποιηµένη µορφή: 1. Οι παλιννοστούντες και αλλοδαποί µαθητές αντιµετώπιζαν, καταρχάς, όπως ήταν αναµενόµενο, σοβαρά γλωσσικά προβλήµατα. Συχνά η γλώσσα ήταν ο παράγοντας που τους εµπόδιζε να αξιοποιήσουν το γνωστικό και πολιτισµικό κεφάλαιο που 3
έφεραν από τα σχολεία στα οποία είχαν φοιτήσει, από το οικογενειακό περιβάλλον τους και από τις ευρύτερες εµπειρίες τους. 2. Η δεύτερη κατηγορία προβληµάτων που αντιµετώπιζαν οι παλιννοστούντες και αλλοδαποί µαθητές αφορούσε στα οικονοµικά προβλήµατα της οικογένειας, τη διαφορά νοοτροπίας και τις δυσκολίες που βίωναν, γενικότερα, µέχρι να συνηθίσουν να ζουν στην ελληνική κοινωνία. 3. Στα παραπάνω προβλήµατα προστέθηκε και το γεγονός ότι τα παλιννοστούντα και αλλοδαπά παιδιά φοιτούσαν σε ένα σχολείο που ο προσανατολισµός και η πρακτική του πρόβαλλε σοβαρά εµπόδια στην ένταξη των διαφοροποιηµένων γλωσσικά και πολιτισµικά οµάδων. Οι όποιες προσπάθειες των εκπαιδευτικών προσέκρουαν στην ελλιπή κατάρτιση και εµπειρία τους ή στις πρακτικές δυσκολίες που αντιµετώπιζαν. Οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν ήταν κατά κανόνα αποσπασµατικές, περιορισµένης εµβέλειας και στηριγµένες στον αυτοσχεδιασµό. ιαµορφώθηκε, έτσι, ένα σηµαντικό τµήµα του µαθητικού πληθυσµού των ελληνικών σχολείων που περιθωριοποιήθηκε και οδηγήθηκε µέσα από τη σχολική φοίτηση σε διαδικασίες κοινωνικού αποκλεισµού. Τέθηκε, εποµένως, το αίτηµα της συνολικής αναδιάρθρωσης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος, προκειµένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών και να προωθήσει την οµαλή σχολική και κοινωνική τους ένταξη. Οι παραπάνω συνθήκες τεκµηρίωναν την αναγκαιότητα ενός ολοκληρωµένου προγράµµατος για την Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών και ταυτόχρονα διαµόρφωσαν και τις προϋποθέσεις που έπρεπε να θέσει στον εαυτό του το Πρόγραµµα για την αποτελεσµατική λειτουργία του. Σύντοµη περιγραφή του έργου και συνοπτική αποτίµησή του: Η µαζική και σχετικά αιφνίδια άφιξη οικονοµικών µεταναστών στην Ελλάδα από τις αρχές της δεκαετίας του 90 δηµιούργησε µια νέα πραγµατικότητα στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο, όπως και στο χώρο της εκπαίδευσης. ηµιουργήθηκαν, δηλαδή, οι συνθήκες εκείνες που γέννησαν την ανάγκη σχεδιασµού και υλοποίησης του έργου. Αντιµέτωποι µε τα αυξανόµενα προβλήµατα που δηµιουργούσε στους εκπαιδευτικούς και τους γηγενείς µαθητές η παρουσία στις τάξεις µαθητών µε µειωµένη γλωσσοµάθεια στην Ελληνική και διαφορετικές µαθησιακές προϋποθέσεις λόγω της διαταραγµένης σχολικής πορείας τους, οι εκπαιδευτικές αρχές αποφάσισαν το 1997 να εντάξουν την εκπαίδευση των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών στο Β ΚΠΣ, αναθέτοντας την υλοποίηση του έργου στο Κέντρο ιαπολιτισµικής Αγωγής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου 4
Αθηνών και καλώντας το να διερευνήσει την κατάσταση και να προτείνει µέτρα και µέσα που θα µπορούσαν να συµβάλουν στη βελτίωση των όρων µάθησης και διδασκαλίας στα σχολεία µε µικτό µαθητικό πληθυσµό. Το Πρόγραµµα, όπως προκύπτει από τα παραπάνω στοιχεία, είχε παρεµβατικό χαρακτήρα. Μεθοδολογικά η διάσταση υπαγόρευε τη στενή σύνδεση ανάµεσα στην καθευατή ερευνητική δραστηριότητα και στην ανάπτυξη δράσεων που συντελούσαν στη γενικότερη βελτίωση της εκπαιδευτικής κατάστασης των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. Παραθέτουµε, επιγραµµατικά, για τη σαφέστερη περιγραφή του Προγράµµατος το γενικό σκοπό ο οποίος κατατµίζεται σε έξι τοµείς ερευνητικού και πρακτικού προσανατολισµού: Τοµέας Α εκπαιδευτικής πολιτικής Αυτός ο τοµέας έχει ως κύριο στόχο την αξιολόγηση των υφιστάµενων θεσµών για τη σχολική ένταξη των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών αλλά και τη διαµόρφωση ενός θεσµικού πλαισίου διαπολιτισµικής παρέµβασης το οποίο επιδιώκει να προωθήσει το στόχο της ποιοτικής αναβάθµισης του σχολείου, ώστε αυτό να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις προκλήσεις και τις ανάγκες της ελληνικής πολυπολιτισµικής κοινωνίας. Τοµέας Β σχολικού προγράµµατος Πρόκειται για διαδικασίες διερεύνησης της γλωσσικής συµπεριφοράς των µαθητών που έχουν την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα, για την αξιοποίηση αυτών των συµπερασµάτων, καθώς και για την επεξεργασία διδακτικών προσεγγίσεων και διδακτικού εποπτικού υλικού µε στόχο την υποστήριξη της γλωσσικής ανάπτυξης και των γενικότερων διαδικασιών µάθησης αυτών των παιδιών µέσα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα. Τοµέας Γ σχολικού περίγυρου Στον τοµέα αυτόν υπάγεται η διερεύνηση αιτιών των µαθησιακών δυσκολιών καθώς και η ανίχνευση αναγκών και προσδοκιών του µαθητή για τη διαµόρφωση και εφαρµογή προγραµµάτων υποστήριξης µέσα και γύρω από το σχολείο µε στόχο τη βελτίωση των όρων σχολικής φοίτησης. Πρόκειται για µέτρα που ευαισθητοποιούν και ενηµερώνουν ή επιµορφώνουν όλους τους σχολικούς παράγοντες (µαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς, σχολικό περίγυρο,..) πάνω σε θέµατα διαπολιτισµικής σχεσιοδυναµικής και αγωγής.οι δραστηριότητες αυτού του τοµέα επιδιώκουν την ισότιµη ένταξη αυτών των µαθητών στο ελληνικό σχολείο και την ελληνική κοινωνία χωρίς να αντιµετωπίζουν συρρίκνωση ή απώλεια της πολιτισµικής ταυτότητάς τους. Τοµέας ευαισθητοποίησης, ενηµέρωσης και επιµόρφωσης Ο τοµέας αυτός έχει ως κύριο στόχο την ευαισθητοποίηση και ενηµέρωση γονέων και µαθητών καθώς και την επιµόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης σε 5
ζητήµατα ξενοφοβίας και διαπολιτισµικής εκπαίδευσης καθώς και τον σχεδιασµό και την υπποστήριξη διαδικασιών και την παραγωγή υλικών που προωθούν τον προβληµατισµό πάνω σ αυτά τα ζητήµατα και τη διαπολιτισµική επιοινωνία. Τοµέας Ε τεκµηρίωσης, πληροφόρησης και υποστήριξης Πρόκειται για εγκατάσταση µηχανισµών στήριξης και πληροφόρησης σχετικά µε την εφαρµογή του έργου. Τοµέας ΣΤ αξιολόγηση Στον τοµέα αυτό υπάγεται η παρακολούθηση και αξιολόγηση της πορείας του έργου, η αξιοποίηση των αποτελεσµάτων για τη βελτίωση των όρων ένταξης των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. Βάσει όλων των παραπάνω, καταδεικνύεται ότι το Πρόγραµµα «Εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών» κάλυψε άµεσες ανάγκες της σηµερινής µεταβαλλόµενης κοινωνίας, η οποία υποχρεώνεται να υποδεχθεί, αποδεχθεί, εκπαιδεύσει και, τέλος, να εντάξει οµαλά στους κόλπους της άτοµα ποικίλης πολιτισµικής προέλευσης, υιοθετώντας το σεβασµό προς τις γλωσσικές και πολιτισµικές ιδιαιτερότητές τους και αποδεχόµενη το δικαίωµά τους για ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη. Η ζήτηση για τη δηµιουργία τµηµάτων ενισχυτικής διδασκαλίας ήταν µεγαλύτερη από την αναµενόµενη, γι αυτό και η επιλογή των σχολικών µονάδων στις οποίες παρενέβη τελικά το Πρόγραµµα, ορίστηκε βάσει συγκεκριµένων κριτηρίων. Αναφορικά µε την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών, η δράση αυτή υπήρξε πολυεπίπεδη και µε ευρεία θεµατολογία. Τα θέµατα των επιµορφώσεων αφορούσαν κατά κύριο λόγο στη διαπολιτισµική εκπαίδευση, τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας, ενώ την ικανοποίησή τους τόσο για το περιεχόµενο, όσο και για τη διαδικασία της επιµόρφωσης εξέφρασαν και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, που συµµετείχαν ως επιµορφούµενοι. Η ψυχοκοινωνική υποστήριξη, από την άλλη πλευρά, απευθύνθηκε σύµφωνα µε τα πορίσµατα της εσωτερικής αξιολόγησης σε όλα τα µέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας και κυρίως στους εκπαιδευτικούς των σχολείων παρέµβασης, οι οποίοι και έµειναν απολύτως ικανοποιηµένοι από τη συµµετοχή τους στη συγκεκριµένη δράση του Προγράµµατος. Στόχοι των σεµιναρίων ήταν να καλλιεργήσουν οι εκπαιδευτικοί δεξιότητες και τεχνικές επικοινωνίας και εµψύχωσης της οµάδας, να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη κλίµατος συνεργασίας µέσα στην τάξη και αντιµετώπισης ψυχοκοινωνικών προβληµάτων, στόχοι, οι οποίοι και επιτεύχθηκαν κατά κύριο λόγο στην Αττική, όπου η παρέµβαση υπήρξε πιο ολοκληρωµένη. 6
ράσεις που εφαρµόστηκαν για την αντιµετώπιση των προβληµάτων απευθυνόµενες στον µαθητικό πληθυσµό στόχο: Το κυρίαρχο µέληµα του Προγράµµατος ήταν η µελέτη και η υποβοήθηση της ένταξης των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών και των οικογενειών τους στο ελληνικό σχολείο και στην ελληνική κοινωνία. Παραθέτουµε µια συνοπτική αναφορά των δράσεων που στόχευαν στη διάγνωση των µαθησιακών αναγκών και στην αποτελεσµατική άµβλυνσή τους. Στη συνέχεια αναφερόµαστε, επιγραµµατικά, σε όλα τα πεδία εργασίας που έχουν ως κέντρο αναφοράς το µαθητή και την οικογένειά του: ΠΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Α: Οργάνωση / ιοίκηση-υποδοµή Η ενεργοποίηση των σχολικών µονάδων µε σκοπό την αποκρυστάλλωση και θεσµοποίηση εκείνων των εκπαιδευτικών πρακτικών που εξασφαλίζουν τη διαπολιτισµική επικοινωνία, έχει ως επίκεντρο τις αναγκαίες βελτιώσεις των σπουδών και όρων φοίτησης για όλα τα µέλη της σχολικής µονάδας. Η επιδιωκόµενη διαφοροποίηση του κοινωνικού και εκπαιδευτικού ρόλου των σχολικών µονάδων γίνεται ώστε να µπορέσουν να ανταποκριθούν στις αυξηµένες απαιτήσεις του εκπαιδευτικού κοινού. Ιδιαίτερη σηµασία απέκτησε η διαδικασία διαµόρφωσης ενός πλέγµατος εκπαιδευτικών αποφάσεων που αφορούσαν τόσο το ζήτηµα της οργάνωσης και εκδίπλωσης των εκπαιδευτικών διαδικασιών διαπολιτισµικής ανάπτυξης όσο και τις σχέσεις του εκάστοτε σχολείου µε το άµεσο και ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισµικό περιβάλλον. ΠΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Β : Αναλυτικό Πρόγραµµα Το αναλυτικό πρόγραµµα αποτελούσε και αποτελεί ένα σηµαντικό µέρος του εκπαιδευτικού σχεδιασµού. Στην προσπάθειά του το εργο να εξασφαλίσει δίκαιη πρόσβαση και αντιπροσώπευση του µαθητικού δυναµισµού της σηµερινής σχολικής πραγµατικότητας, επιδίωξε την ενσωµάτωση ευνοϊκών όρων για την ισότιµη συµµετοχή των µαθητών µε γλωσσικές και πολιτισµικές ιδιαιτερότητες στην εκπαιδευτική διαδικασία. ΠΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Γ: Πρόγραµµα Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Στο πλαίσιο του συγκεκριµένου πεδίου υλοποιηθηκε πρόγραµµα υποστηρικτικής και συµβουλευτικής παρέµβασης σε παλιννοστούντες και αλλοδαπούς µαθητές: Προβλέφθηκε η παρέµβαση από σχολικούς ψυχολόγους για την κάλυψη ψυχολογικών και µαθησιακών αναγκών των παλλινοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. Σχολικοί ψυχολόγοι ανέλαβαν το έργο της δευτερογενούς πρόληψης και της συµβουλευτικής παρέµβασης σε παλιννοστούντες και αλλοδαπούς µαθητές και τις οικογένειές τους, σε 7
συνεργασία µε εκπαιδευτικούς, σχολικούς συµβούλους στα επιλεγµένα σχολεία, µε επισκέψεις συγκεκριµένης διάρκειας. Απασχολήθηκε εξειδικευµένο προσωπικό για την ψυχολογική υποστήριξη Σε συνεργασία µε τα σχολεία προβλέφθηκε η παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στους αλλόφωνους µαθητές Ώρες ανά εβδοµάδα του σχολικού έτους που διήρκεσαν οι διαπολιτισµικές και άλλες δράσεις προς µαθητές και σύνολο ωρών κατ έτος και σύνολο στη διάρκεια του έργου: I. Ώρες ανά εβδοµάδα του σχολικού έτους που διήρκεσαν οι δράσεις προς µαθητές: 1997 1998: 10 ώρες 1998 1999: 10 ώρες 1999 2000: 24 ώρες II. Σύνολο ωρών κατ έτος: 1997 1998: 1.240 ώρες 1998 1999: 1.040 ώρες 1999 2000: 5.472 ώρες III. Σύνολο ωρών στη διάρκεια του έργου: 1997 1998: 7.440 ώρες 1998 1999: 8.320 ώρες 1999 2000: 49.248 ώρες Συνολικός αριθµός ωρών που διήρκεσαν οι δράσεις προς µαθητές για την περίοδο 1997 2000: 122.576 ώρες. ράσεις που εφαρµόστηκαν για την αντιµετώπιση των προβληµάτων στους γονείς και την οµάδα του µαθητικού πληθυσµού στόχου: Το Πρόγραµµα Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και αλλοδαπών προσπάθησε να ενισχύσει την οικογένεια και να οµαλοποιήσει τις σχέσεις µε την ελληνική κοινωνία και το σχολείο. Σχεδίασε και υλοποίησε τις κάτωθι δράσεις µε τις επιµέρους δραστηριότητές τους: Ενθάρρυνση της ενεργούς συµµετοχής παλιννοστούντων και αλλοδαπών γονέων στις διαδικασίες του σχολείου. Προκειµένου να διευκολυνθεί η επαφή των παλιννοστούντων και αλλοδαπών γονέων µε το σχολείο, το Πρόγραµµα προχώρησε στην απασχόληση ειδικευµένου δίγλωσσου προσωπικού που βοήθησε σηµαντικά στην όλη διαδικασία. 8
Εφαρµογή προγράµµατος ενηµέρωσης γονέων και κηδεµόνων σε θέµατα που αφορούσαν το σχολείο, το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Έτσι, λοιπόν, έγιναν ηµερίδες ενηµέρωσης και πληροφόρησης, όπου µπορούσαν να συµµετάσχουν και οι γονείς προκειµένου να υπάρξει ανάπτυξη και ενδυνάµωση της συνεργασίας µε την εκπαιδευτική κοινότητα. Παροχή και εφαρµογή πολύµορφου και πολύγλωσσου υλικού που είχε στόχο την ενηµέρωση παλιννοστούντων και αλλοδαπών γονέων σε θέµατα σχετικά µε το σχολείο και την εκπαίδευση των παιδιών τους. ηµιουργήθηκαν, έτσι, δίγλωσσα ενηµερωτικά φυλλάδια για τους γονείς των αλλοδαπών και παλιννοστούντων µαθητών µε σκοπό να τους ενηµερώσουν για τον ρόλο του σχολείου και των γονιών στην εκπαίδευση. Τέλος, υπήρξε πρόβλεψη για παρέµβαση από σχολικούς ψυχολόγους για την κάλυψη των ψυχολογικών και µαθησιακών αναγκών των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών καθώς επίσης, και συµβουλευτική παρέµβαση στις οικογένειες των παιδιών, µέσα από την οποία θα συζητούνταν σε βάθος οι δυσκολίες προσαρµογής των ίδιων των γονέων και των µαθητών. Εκπαιδευτικό υλικό που παράχθηκε: Το εκπαιδευτικό υλικό που παράχθηκε στο πλαίσιο του Προγράµµατος κατά την περίοδο 1997-2000 είναι το ακόλουθο: Θεµατική Ενότητα Θάλασσα (Περιοδικό θάλασσα, βιβλίο Θάλασσα, Επιτραπέζιο παιχνίδι Θάλασσα). Θεµατική Ενότητα Λαϊκή Αγορά (Αφίσα της λαϊκής, αφίσα λαϊκή γεµάτη ζωή, παιχνίδι λαϊκή αγορά, αφίσα χάρτης Ελλάδα της Λαϊκής ) Θεµατική Ενότητα Οικογένεια (βιβλίο Οικογένεια στην οδό φιλίας, αφίσα για την οικογένεια) Θεµατική ενότητα Τεχνολογία (Αφίσα το δέντρο της τεχνολογίας, βιβλίο εργασιών τεχνολογία, βιβλίο ασκήσεων τεχνολογία) Σειρά Γεια σας (4 βιβλία µαθητή 4 δασκάλου) Αφίσα Γεια σας. ( εν πρόλαβε να ολοκληρωθεί στην πρώτη φάση του Προγράµµατος) Συµβαίνει στον κόσµο µαθητή και δασκάλου Λίγα τραγούδια για την τάξη. Σειρά Υπόθεση Γλώσσα (12 φυλλάδια) Αλβανική και Νεοελληνική Ρωσική και Νεοελληνική Σειρά Φύση Γλώσσα (4 βιβλία) Λέξεις και Εικόνες. 9
ΛΟΙΠΕΣ ΡΑΣΕΙΣ Ο τοµέας : Ευαισθητοποίηση, ενηµέρωση και επιµόρφωση είχε ως στόχο την ευαισθητοποίηση και ενηµέρωση γονέων και µαθητών καθώς και την επιµόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης σε ζητήµατα ξενοφοβίας, ρατσισµού και διαπολιτισµικής εκπαίδευσης. Οι κύριοι στόχοι ήταν οι ακόλουθοι: 1. Ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση της εκπαιδευτικής κοινότητας και των φορέων. 2. Επιµόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης σε θέµατα σχετικά µε τη διαπολιτισµική εκπαίδευση. 3. Επιµόρφωση εκπαιδευτικών σε γλωσσοδιδακτικά, µαθησιακά και ψυχοκοινωνικά θέµατα. 4. Ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση του µαθητικού πληθυσµού. 5. Επιτόπια επιµόρφωση εκπαιδευτικών σε ιαπολιτισµικά Σχολεία. Σε σχεδιαγραµµατική µορφή παραθέτουµε τα µέτρα και τις αντίστοιχες δράσεις για την επίτευξή τους. Μέτρα Συγκρότηση επιµορφωτικού υλικού. ιεξαγωγή µαθητικών συµποσίων. ιεξαγωγή επιµορφωτικών σεµιναρίων για εκπαιδευτικούς και στελέχη της εκπαίδευσης σε θέµατα για τη διαπολιτισµική εκπαίδευση. Έκδοση Πληροφοριακού Οδηγού για εκπαιδευτικούς για τα θέµατα των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. ιεξαγωγή ηµερίδων, ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση της εκπαιδευτικής κοινότητας. Μέσα/ ραστηριότητες Εκπόνηση ειδικού επιµορφωτικού υλικού για τη διαπολιτισµική εκπαίδευση που καλύπτει τις θεµατικές ενότητας: Σχολείο, γονείς και κοινότητα, γλωσσική διδασκαλία και δίγλωσσοι µαθητές, το Αναλυτικό πρόγραµµα, ψυχοκοικωνική στήριξη και παιδαγωγικές σχέσεις. Επιµόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης και ανάπτυξη δικτύου πολλαπλασιαστών του έργου για την διαπολιτισµική εκπαίδευση. Συναντήσεις µε φορείς της εκπαιδευτικής κοινότητας µε στόχο την ανάπτυξη δικτύων δραστηριοτήτων. Συµµετοχή και στήριξη των δραστηριοτήτων που διοργανώνουν οι φορείς. Ενηµέρωση των εκπροσώπων φορέων για τις διαπιστώσεις, τις προτάσεις και τη συνεργασία µε το πρόγραµµµα 10
Αποτελέσµατα της κάθε δράσης (συµπεριλαµβανοµένων των επιµορφωτικών δράσεων και της παραγωγής εκπαιδευτικών υλικών) ως προς: (α) Επιτεύγµατα / αλλαγές, (β) υσκολίες / στόχοι που δεν µπόρεσαν να επιτευχθούν: Α) εδοµένου ότι στο τέλος όλων των φάσεων του Προγράµµατος πραγµατοποιήθηκαν αξιολογήσεις για το βαθµό επίτευξης των στόχων στο τέλος κάθε έτους, έτσι και για την πρώτη περίοδο του Προγράµµατος 1997 2000, αναζητήθηκαν και εντοπίστηκαν, οι αλλαγές που επιτεύχθηκαν µέσω της διεξαγωγής του, οι δυσκολίες που προέκυψαν, η υλοποίηση ή µη των αρχικών επιδιώξεων. Μέσω των δράσεων επιχειρήθηκε και επιτεύχθηκε σε µεγάλο βαθµό: 1. Στον τοµέα Α: Eκπαιδευτικής Πολιτικής Η αξιολόγηση των ήδη υφιστάµενων θεσµών για τη σχολική ένταξη των αλλοδαπών και των παλιννοστούντων µαθητών και η διαµόρφωση ενός θεσµικού πλαισίου διαπολιτισµικής παρέµβασης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα. 2. Στον τοµέα Β: Σχολικού προγράµµατος Η παραγωγή διδακτικού και εποπτικού υλικού και η ανάπτυξη νέων διδακτικών προσεγγίσεων για τη στήριξη της µάθησης των αλλοδαπών και των παλιννοστούντων παιδιών. 3. Στον τοµέα Γ: Σχολικού Περίγυρου Η διαµόρφωση ενός προγράµµατος παρέµβασης για την ψυχολογική υποστήριξη των αλλοδαπών και παλιννοστούντων µαθητών καθώς και η ενίσχυση των σχέσεων µεταξύ σχολείου οικογένειας και κοινότητας. 4. Στον τοµέα : Ευαισθητοποίησης, Ενηµέρωσης και Επιµόρφωσης Η ευαισθητοποίηση και ενηµέρωση των γονέων και των µαθητών. Η διαπολιτισµική επιµόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών εκπαίδευσης, καθώς και η διεξαγωγή επιµορφωτικού προγράµµατος για την προετοιµασία δίγλωσσου διδακτικού προσωπικού. 5. Στον τοµέα Ε: Τεκµηρίωσης Πληροφόρησης και Υποστήριξης Η ανάπτυξη µηχανισµών στήριξης και πληροφόρησης, οι οποίοι θα υποστήριζαν και θα συνέδεαν τις επιµέρους δραστηριότητες του Προγράµµατος και αφετέρου θα διασφάλιζαν τον πολλαπλασιασµό τους. Β) Σε ό,τι αφορά στα προβλήµατα που αντιµετώπισε το Πρόγραµµα και τις δυσκολίες στην υλοποίηση των στόχων παραθέτουµε τα κάτωθι: 11
Η έλλειψη ετοιµότητας από πλευράς πολιτείας και σχολείου δηµιούργησε προσκόµµατα στην εφαρµογή του Προγράµµατος, καθώς αντιµετωπίστηκαν δυσκολίες στα διαδικαστικά θέµατα. Η ελληνική κοινωνία και οικογένεια δεν ήταν έτοιµες να αντιµετωπίσουν τέτοιες αλλαγές και να δεχτούν τη συµβίωση των παιδιών τους µε παλιννοστούντες και αλλοδαπούς µαθητές, µε αποτέλεσµα να δυσχεραίνεται το έργο τόσο των παρεµβατικών δράσεων όσο και της δράσης που αφορούσε στη σύνδεση σχολείου οικογένειας κοινότητας. Η διακοπή του Προγράµµατος και η µη συστηµατική και θεσµοθετηµένη παρεµβατική δράση δεν επιτρέπουν τη δηµιουργία του προσδοκώµενου αποτελέσµατος, διότι αυτό, κάτω από τέτοιες συνθήκες είναι προσωρινό και αποσπασµατικό. Η αλλαγή της κατάστασης µπορεί να επέλθει µέσα από τη µονιµότητα τέτοιου είδους δράσεων. ηµοσιότητα του έργου: Η δηµοσιότητα του έργου ήταν τµήµα του τοµέα Ε Τεκµηρίωσης, Πληροφόρησης και Υποστήριξης, ο οποίος προέβλεπε την ενηµέρωση των δράσεων και των αποτελεσµάτων του Έργου, την πληροφόρηση, τη διάχυση του υλικού. Στο πλαίσιο του Προγράµµατος, είχαµε τη διεξαγωγή περιφερειακών ηµερίδων, συνεδρίων, µαθητικών συµποσίων, δηµοσιεύσεων στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, στα διεθνή, εθνικά και τοπικά ΜΜΕ, καθώς και την παραγωγή διαφηµιστικού κι ενηµερωτικού υλικού. Σε όλες τις περιπτώσεις Προβολής / ηµοσιότητας και ιάχυσης των Αποτελεσµάτων των πράξεων, παραγωγής έντυπου ή ηλεκτρονικού υλικού κ.τ.λ. αναφερόταν το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ) - Ευρωπαϊκή Ένωση και Εθνικοί Πόροι ως φορέας χρηµατοδότησης. Για την πληρέστερη όµως και σαφέστερη ενηµέρωση σε ό,τι σχετίζεται µε τη δηµοσιότητα του Έργου παραθέτουµε επιγραµµατικά όλες τις δράσεις που αφορούν στη δηµοσιότητα: Πιο συγκεκριµένα πραγµατοποιήθηκαν 6 πενθήµερα ενηµερωτικά σεµινάρια (Αθήνα, Ιωάννινα, Θεσσαλονίκη και Χανιά) τα οποία παρακολούθησαν 600 εκπαιδευτικοί 4 ηµερίδες ενηµέρωσης στελεχών της εκπαίδευσης στην Αθήνα, στα Ιωάννινα, στη Θεσσαλονίκη και στα Χανιά τις οποίες παρακολούθησαν 800 εκπαιδευτικοί 12
5 ηµερίδες επιµόρφωσης για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δευτερης γλώσσας στην Αθήνα και θεσσαλονίκη στις οποίες συµµετείχαν 250 στελέχη της εκπαίδευσης και 120 εκπαιδευτικοί 6 ηµερίδες ενηµέρωσης γονέων και εκπαιδευτικών στην Αθήνα, στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη στις οποίες συµµετείχαν 300 εκπαιδευτικοί και 200 γονείς και µέλη της τοπικής κοινότητας Στο πλαίσιο της δράσης αυτής (Τεκµηρίωσης, Πληροφόρησης και Υποστήριξης) ιδρύθηκε ένα δίκτυο ενηµέρωσης και πληροφόρησης για τη διαπολιτισµική εκπαίδευση. Πιο συγκεκριµένα ιδρύθηκε δίκτυο υποστήριξης εκπαιδευτικών για θέµατα ίγλωσσης και ιαπολιτισµικής Εκπαίδευσης. Μέσα από το δίκτυο προβλέφθηκε η υποστήριξη εκπαιδευτικών και σχολείων µε έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό, η διάχυση της πληροφόρησης προς τους εκπαιδευτικούς και φορείς που ασχολούνταν και εµπλέκονταν σε θέµατα της σχολικής και κοινωνικής ένταξης των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών και η διακίνηση υλικού που παράχθηκε στα πλαίσια του προγράµµατος. 13