Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ:

Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΤΥΠΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΜΕΣΣΗΝΗΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ» ΧΡΥΣΟΒΕΡΓΗ ΕΛΕΝΗ ΚΑΛΑΜΑΤΑ, 2007

Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΤΥΠΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΜΕΣΣΗΝΗΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ» ΧΡΥΣΟΒΕΡΓΗ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΙΝΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ, 2007 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: «ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ»------------------------------------------------5 1.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ----------------------------------------------5 1.2. ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ...... 5 1.2.1. Κλιματολογικές συνθήκες......5 1.2.2. Μορφολογία εδάφους... 10 1.2.3. Μηχανική και χημική σύσταση εδαφών------------------------------------10 1.2.4. Υδατικό δυναμικό------------------------------------------------------------- 11 1.2.5. Καλλιέργειες που ευνοούνται από τις επικρατούσες εδαφοκλιματικές συνθήκες-----------------------------------------------------------11 1.3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ-----------------------------------------------------------11 1.4. ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ-------------------------------------------------------12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΥΠΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ»------------------------------------------------------------------------13 2.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ------------------------------------------13 2.1.1. Ανθρώπινο δυναμικό εκμετάλλευσης---------------------------------------13 2.1.2. Καλλιέργειες της εκμετάλλευσης--------------------------------------------13 2.1.3. Ζωικό κεφάλαιο της εκμετάλλευσης----------------------------------------14 2.1.4. Μηχανολογικός εξοπλισμός -------------------------------------------------14 2.2. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ-----------------------------------18 2.3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ---------------------------------19 2.3.1. Τεχνικοοικονομική ανάλυση ------------------------------------------------19 2.3.2. Υπολογισμός κόστους παραγωγής 50 στρ. ελιάς για ελαιοποίηση 23 2.3.3. Υπολογισμός κόστους παραγωγής 8 στρ. ελιάς επιτραπέζιας--------- 25 2.3.4. Οικονομική απόδοση της εκμετάλλευσης--------------------------------- 26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: «ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ»------------------------------------ 28 2

3.1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ... -...28 3.2. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΑΙΟΠΟΙΗΣΙΜΩΝ ΕΛΙΩΝ 28 3.2.1. Άρδευση ελαιώνων... 28 3.2.2. Ανανέωση γηρασμένων δένδρων 29 3.2.3. Καλύτερη φυτοπροστασία των δένδρων... 30 3.2.4. Συγκομιδή στο κατάλληλο στάδιο ωρίμανσης---------------------------- 32 3.2.5. Εκμηχάνιση της ελαιοσυλλογής... 32 3.2.6. Ορθότερη μεταφορά και αποθήκευση ελαιοκάρπου... 33 3.2.7. Κατάλληλες συνθήκες έκθλιψης-------------------------------------------- 34 3.2.8. Κατάλληλες συνθήκες διατήρησης ελαιολάδου...34 3.3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΩΝ ΕΛΙΩΝ...35 3.4. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ------------------------------ 36 3.4.1. Πρώιμη καλλιέργεια καρπουζιού------------------------- 36 3.4.1.1. Περιγραφή φυτού----------------------------------------------------------- 37 3.4.1.2. Κλιματικές και εδαφικές απαιτήσεις... 37 3.4.1.3. Πολλαπλασιασμός φυτών------------------------------------------------- 38 3.4.1.4. Προετοιμασία αγρού------------------------------------- 41 3.4.1.5. Μεταφύτευση φυτών στον αγρό------------------------------------------ 42 3.4.1.6. Καλλιεργητικές φροντίδες------------------------------------------------- 42 3.4.1.7. Συγκομιδή- Εμπορία-------------------------------- ------------------ 46 3.4.1.8. Τεχνικοοικονομική ανάλυση------------------------------- 47 3.4.2. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΟΨΙΜΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ------------------------------------------51 3.4.2.1. Περιγραφή φυτού----------------------------------------------------------- 51 3.4.2.2. Κλιματικές και εδαφικές απαιτήσεις------------------------------------- 53 3.4.2.3. Πολλαπλασιασμός φυτών------------------------------------------------- 54 3.4.2.4. Προετοιμασία αγρού------------------------------------------ 54 3.4.2.5. Μεταφύτευση- Καλλιεργητικές φροντίδες... 54 3.4.2.6. Συγκομιδή- Εμπορία------------------------------------------------------- 55 3.4.2.7. Τεχνικοοικονομική ανάλυση---------------------------------------------- 56 3.5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ-------------------------------------------------------- 60 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ----------------- 62 3

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Στα πλαίσια των πτυχιακών εργασιών του Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας, ανέλαβα την εκπόνηση εργασίας με σκοπό την ολοκλήρωση των σπουδών μου. Το θέμα της εργασίας είναι "Περιγραφή μιας τυπικής γεωργικής εκμετάλλευσης στο δήμο Μεσσήνης - Προτάσεις βελτίωσης Αρχικά γίνεται αναφορά στα γενικά στοιχεία του Δήμου και τις συνθήκες (εδαφοκλιματικές, οικονομικές) που επικρατούν σ αυτήν. Κατόπιν γίνεται περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης της γεωργικής εκμετάλλευσης και ταυτόχρονη παράθεση οικονομικών δεδομένων. Τέλος, αναλύονται προτεινόμενες βελτιώσεις που αποσκοπούν στην αύξηση της παραγωγής και του γεωργικού εισοδήματος της εκμετάλλευσης. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: «ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ» 1.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ Ο δήμος Μεσσήνης, βρίσκεται βορειοδυτικά της πόλης της Καλαμάτας, σε απόσταση 10 χλμ. απ τη πόλη και στη δυτική όχθη του ποταμού Πάμισου, στο νότιο τμήμα της πεδιάδας της Μεσσηνίας. Είναι απ τούς μεγαλύτερους δήμους του νομού Μεσσηνίας και βρίσκεται σε μία περιοχή, η ιστορία της οποίας είναι συνυφασμένη με τη γεωργία. Λόγω της ευνοϊκής γεωγραφικής θέσης της περιοχής αυτής, οι κάτοικοι έχουν στηρίξει από πολύ παλιά την οικονομία τους κατά κύριο λόγο στη γεωργία και ειδικότερα στη καλλιέργεια της ελιάς. 1.2. ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ 1.2.1. Κλιματολογικές συνθήκες Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από εύκρατο μέχρι υποτροπικό. Σύμφωνα με τη περιγραφή του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών, η περιοχή μελέτης βρίσκεται στα όρια του Έντονου μέσο-μεσογειακού βιοκλίματος με 75<Χ<100, όπου X είναι ο αριθμός των βιολογικά ξηρών ημερών. Επίσης, κατά την έννοια ΕπΛβ^βΓ, περικλείεται στον ύφυγρο βιοκλιματικό όροφο και τον υποόροφο με θερμό χειμώνα (Μαυρομμάτης, 1980). Η θερμή περίοδος διαρκεί από το Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο και η ψυχρή από το Νοέμβριο μέχρι τον Απρίλιο. Οι ψυχρότεροι μήνες είναι ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, ενώ οι θερμότεροι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος. Στο παρακάτω Εικόνα 1 παρουσιάζεται το ετήσιο ύψος βροχόπτωσης του υδατικού διαμερίσματος της Δυτικής Πελοποννήσου σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνονται από την Υδρολογική Τράπεζα Πληροφοριών του Ε.Μ.Π ( 1995-2004). Το ύψος του χιονιού έχει μετατραπεί σε νερό. Στη μελέτη αυτή ο όρος βροχόπτωση αντιστοιχεί στο σύνολο των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (βροχή - χιόνι - χαλάζι). Ο Καραπιπέρης (1974) αναφέρει ό,τι το ετήσιο ύψος βροχής είναι αρκετά υψηλό στο Ιόνιο και στις παράκτιες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας (800-2400 πυη), αυξάνει δε 5

συνεχώς όσο προχωρούμε προς το εσωτερικό και παίρνει τις μεγαλύτερες τιμές (μεγαλύτερες των 2000-4000 πυη) στις ορεινές περιοχές, ενώ ανατολικότερα, ελαττώνεται απότομα μέχρι τις πεδινές περιοχές της Ανατολικής Ελλάδας. Ισοδύναμη απορροή σε χιλ. Μ Η *03-1ΒΒ Εικόνα 1. Ετήσιες βροχοπτώσεις υδατικού διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου (Πηγή: Ε.Μ.Π. Υδρολογική Τράπεζα Πληροφοριών) Η περιοχή που μελετήθηκε δέχεται μεγάλο ύψος ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων που κατανέμεται άνισα στις διάφορες εποχές. 6

Διάγραμμα : 1 Ομβροθερμικό διάγραμμα υπό μελέτη περιοχής (Πηγή: Ε.Μ.Π. Υδρολογική Τράπεζα Πληροφοριών) Απ τα παραπάνω υδρομετεωρολογικά στοιχεία (Διάγραμμα 1) εξάγονται τα ακόλουθα συμπεράσματα για την ευρύτερη περιοχή: Το μέσο ετήσιο ύψος των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων στην ευρύτερη περιοχή είναι σχετικά υψηλό. Οι μήνες που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη τιμή βροχόπτωσης (130-190 ιηηι) είναι ο Νοέμβριος, ο Δεκέμβριος και ο Ιανουάριος. Η μικρότερη τιμή βροχόπτωσης παρουσιάζεται τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο (περίπου 10 ιηηι). Οι τιμές των βροχοπτώσεων στην περιοχή, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του Μετεωρολογικού Σταθμού Καλαμάτας κατά τα έτη 1953-1998 φαίνονται στον Πίνακα 1. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι ο σταθμός αυτός λειτουργεί για πολλά χρόνια και παρουσιάζει σημαντική αξιοπιστία στις μετρήσεις της ποσότητας της βροχής που πέφτει στην περιοχή. 7

Πίνακας 1. Συνολικό ύψος (ιηηι) βροχόπτωσης ανά μήνα από I I 26,4 7,2 Χρονολογία 50-51 Ο 24,9 Ν 119,0 Α 279,5 I 207,6 Φ 132,6 Μ 158,1 Α 12,8 Μ 16,6 Α Σ 11,7 49,5 51-52 175,1 146,7 157,7 147,6 151,5 103,6 31,8 35,1 5,2 52-53 227,2 189,4 36,6 25,8 37,1 72,2 32,0 18,0 53-54 137,5 178,4 111,7 63,9 57,8 20,1 3,2 54-55 154,0 198,1 163,7 65,8 56,0 67,8 109,3 12,9 0,7 55-56 237,2 188,4 28,1 107,5 258,4 117,2 13,8 32,2 6,0 0,5 20,8 56-57 20,2 241,6 138,7 76,8 10,5 27,3 21,2 100,2 9,1 28,2 65,8 57-58 80,0 127,6 49,1 156,5 31,8 129,0 58,5 54,4 4,4 ο,ι 59,7 58-59 35,7 121,9 117,4 100,7 22,2 93,7 28,9 17,7 23,4 6,8 0,6 20,6 59-60 52,9 46,4 221,7 145,1 13,0 47,7 88,5 13,5 9,3 14,0 39,4 60-61 10,9 130,8 241,4 183,9 59,1 83,6 32,6 8,8 14,8 2,4 13,1 61-62 92,9 147,6 141,9 115,9 108,9 51,6 27,6 29,3 0,4 0,9 7,0 50,0 62-63 115,5 305,7 156,3 83,3 106,8 66,9 44,7 68,0 3,4 0,5 2,2 32,3 63-64 155,2 47,6 109,7 43,8 67,2 86,9 27,8 38,2 20,1 3,0 1,2 38,4 64-65 32,9 109,2 71,3 150,1 178,2 68,4 81,4 28,2 11,2 4,0 16,7 65-66 94,6 142,4 121,3 134,4 52,5 121,1 12,0 24,0 8,8 2,0 11,5 27,5 66-67 112,3 117,7 177,0 116,9 47,7 23,6 36,2 28,1 7,4 4,8 3,9 83,7 67-68 148,2 60,5 178,2 203,1 95,2 92,8 10,7 33,7 13,0 31,3 6,0 68-69 92,0 178,0 370,8 85,0 66,1 111,3 22,0 0,6 0,4 1,7 3,5 42,8 69-70 16,9 110,5 375,4 143,9 154,2 52,4 4,5 10,4 3,8 8,8 37,3 43,9 70-71 114,4 52,3 136,0 104,5 219,7 130,0 20,2 21,7 3,9 5,2 1,2 60,2 71-72 110,5 104,1 113,4 95,4 195,5 49,5 97,5 35,6 ο,ι 11,1 5,8 4,0 72-73 275,2 9,7 19,8 145,7 153,3 83,4 81,7 2,3 0,7 14,1 24,3 73-74 71,9 173,7 108,6 85,9 103,4 103,4 51,7 4,5 2,4 1,7 13,6 45,9 74-75 81,2 96,7 96,0 71,3 79,5 46,8 8,6 54,2 14,5 2,1 6,7 7,3 75-76 53,3 200,1 261,3 96,7 95,0 66,0 75,8 10,2 12,1 23,7 1,7 1,8 76-77 198,0 170,4 105,5 49,4 52,6 5,7 36,1 1,8 58,1 77-78 16,4 137,9 99,6 202,7 118,6 57,8 78,5 19,4 Π,3 58,3 78-79 76,9 150,2 139,3 128,2 75,2 33,8 81,7 47,3 14,5 1,0 43,7 3,3 79-80 99,4 252,2 90,4 142,6 92,3 65.5 54,6 38,8 10,2 3,5 19,9 80-81 221,4 92,3 190,9 174,8 71,7 17.3 41,7 33,2 8,2 1,9 2,6 40 81-82 84,4 134,1 285,0 60,1 59,2 173,2 86,9 75,9 0,3 1,6 4,6 1,1 82-83 98,1 218,5 156,0 22,5 100,9 54,1 20,4 0,4 13,6 23,5 30,3 32,9 83-84 83,1 277,3 266,0 100,0 131,2 65,7 85,0 0,7 6,6 5,0 2,0 84-85 8,4 78,7 75,5 184,5 46,1 93,5 74,7 7.4 4,5 85-86 154,4 130,7 44,4 145,7 124,5 99,4 20,7 23,8 4,4 14,6 1,7 86-87 96,5 66,6 95,7 103,2 114,2 170 52 1,6 18,3 4,2 87-88 119,7 274,3 65,7 189,7 169,6 76 33,9 10,5 3 19,1 51 88-89 63,9 231,9 102,7 4,9 22,5 19,4 39,9 16,6 3,5 3,5 4 57,9 89-90 30,2 50,3 35,3 17,9 90,6 ο,ι 85,2 10,8 3,3 ο,ι 5,2 26,5 90-91 76,5 142,3 418,3 66,5 55,6 56 92 67,9 28,3 28,8 0,6 91-92 114,7 145 53,9 39,8 17,1 36,5 61,5 29,9 6,8 17,6 7 25,4 92-93 17,6 48,4 90,2 29,2 118,3 55,4 34,2 28,3 10,5 0,2 15,5 26 93-94 1,8 226,4 102,1 124,6 138,1 30,9 55,7 18,9 6 2 94-95 72,1 53,3 155,1 241 36,1 81,3 9,7 9,1 2,2 3,5 42,3 28,5 95-96 1,4 163 117 151,6 148,7 155,7 36,9 13,1 48,4 12,3 82,4 96-97 120,5 90,7 222 50,4 42,1 40,8 5,6 2,3 7,5 9,7 10,8 97-98 52,2 109,6 280,2 68,2 55,9 64,7 0,8 3 (πηγή: Μετεωρολογικός Σταθμός Καλαμάτας, ι.μ.υ.) 8

Από τα παραπάνω στοιχεία υπολογίστηκε η μέση μηνιαία βροχόπτωση από το 1950 μέχρι το 1998 για την περιοχή και παρουσιάζεται στον Πίνακα 2. Πίνακας 2. Μέσο μηνιαίο ύψος βροχόπτωσης( πιτη) για τα έτη 1950-1998. Μήνες Έτους Μέσο Ύψος Βροχόπτωσης ( ιητη) ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 89,6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 133,8 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 151,1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 115,3 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 93,5 ΜΑΡΤΙΟΣ 73,4 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 45,3 ΜΑΙΟΣ 25,6 ΙΟΥΝΙΟΣ 7,9 ΙΟΥΛΙΟΣ 3,8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 10,3 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 26,9 (πηγή: Μετεωρολογικός Σταθμός Καλαμάτας, Ε.Μ.Υ.) Όπως προκύπτει από τον παραπάνω Πίνακα 2, η μέγιστη μέση μηνιαία βροχόπτωση προκύπτει ίση με 151,1 πιτη κατά το μήνα Δεκέμβριο και η ελάχιστη μηνιαία βροχόπτωση ίση με 3,8 ιηηι κατά το μήνα Ιούλιο. Η περιοχή μελέτης εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης είναι εκτεθειμένη σε ανέμους των βορείων διευθύνσεων με συχνότητα εμφάνισης 25 %, όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 2. Διάγραμμα 2. Ιστόγραμμα ανέμων της περιοχής μελέτης (πηγή: Μετεωρολογικός Σταθμός Καλαμάτας, Ε.Μ.Υ.). 9

Αναλυτικότερα, η συχνότητα εμφάνισης ανέμων με ένταση από Οέως 11 Beaufort εμφανίζεται στον Πίνακα 3. Πίνακας 3. Συχνότητα εμφάνισης ανέμων ανάλογα με την έντασή τους. Ένταση Ανέμου 0 1 2 3 4 5 (Beaufort) % 33,14 5,615 25,063 22,003 11,073 2,238 Ένταση Ανέμου 6 7 8 9 10 11 (Beaufort) % 0,637 0,143 0,088 0,033 0,011 0,000 (πηγή: Μετεωρολογικός Σταθμός Καλαμάτας, Ε.Μ.Υ.). 1.2.2. Μορφολογία του εδάφους Τα εδάφη του δήμου Μεσσήνης χαρακτηρίζονται πεδινά. Το μεγαλύτερο τμήμα τους είναι επίπεδο, ενώ ένα ποσοστό της τάξεως του 5% είναι επικλινές με μικρές κλίσεις που δεν εμποδίζουν την εκμηχάνιση της γεωργίας. 1.2.3. Μηχανική και χημική σύσταση εδαφών Το έδαφος είναι κυρίως γαιώδες με μικρή αποσάθρωση των γεωλογικών σχηματισμών που επικρατούν σε όλη την επιφάνεια του. Τα εδάφη του δήμου Μεσσήνης είναι αμμοπηλώδη, αμμοαργιλλώδη και σε λίγες περιπτώσεις αργιλλώδη. Έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε άμμο, γεγονός που δημιουργεί συνθήκες καλής στράγγισης. Όσον αφορά την περιεκτικότητα των εδαφών, όπως προκύπτει από εδαφικές αναλύσεις που έχουν γίνει στην περιοχή(πηγή: Νομαρχιακή Αυτοδ/ση Μεσσηνίας, Γραφείο Αγροτικής Ανάπτυξης Μεσσήνης) παρατηρούνται τα εξής: η περιεκτικότητα σε Ρ βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, η περιεκτικότητα σε είναι πολύ χαμηλή<1% (ίχνη), η συγκέντρωση σε Μη είναι υψηλή, η συγκέντρωση σε Κ βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα, και η συγκέντρωση σε Μβ είναι μικρή. 10

1.2.4. Υδατικό δυναμικό Οι εκτάσεις του δήμου Μεσσήνης αρδεύονται από τον Γ.Ο.Ε.Β., που είναι ο Γενικός Οργανισμός Έγγειων Βελτιώσεων και αντιπροσωπεύει τον Δευτεροβάθμιο Οργανισμό για τις αρδεύσεις. Είναι οργανισμός κοινής ωφέλειας και ανήκει στο Υπουργείο Γεωργίας. Τα νερά για τις αρδεύσεις έρχονται από δύο πηγές: Πηγή Πηδήματος (ποταμός Αρης) Πηγή Αγ. Φλώρου (ποταμός Πάμισος) Εκτός απ τις πηγές υπάρχουν και δύο ζώνες άρδευσης: Ζώνη Παμίσου: Η άρδευση γίνεται με τα λεγάμενα καναλλέτα και αρδεύονται κυρίως κηπευτικά, καλαμπόκια και ελιές. Ζώνη Αγ. Φλώρου: Η άρδευση γίνεται με υψηλή πίεση μέσω υπόγειου σωληνωτού δικτύου και αρδεύονται κυρίως ρύζι, καλαμπόκι και μηδική. Η αρδευόμενη έκταση στη περιοχή είναι περίπου 40000 στρ. Η χρέωση γίνεται με το στρέμμα και οι παραγωγοί πληρώνουν μια φορά το χρόνο. Επίσης, επιβάλλεται πάγιο τέλος για τα κτήματα εκείνα που βρίσκονται σε αναδασμό καθώς και αρδευτικό τέλος. Σε όποιο σημείο υπάρχει δυνατότητα αντλιοστασίου τροφοδοτούνται τα κτήματα με νερό και καταναλώνεται ηλεκτρική ενέργεια. 1.2.5. Καλλιέργειες που ευνοούνται από τις επικρατούσες εδαφοκλιματικές συνθήκες Οι εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη καλλιεργειών όπως τα κηπευτικά υπό κάλυψη, τα υπαίθρια κηπευτικά (πρώιμο καρπούζι, υπαίθρια τομάτα, πιπεριά, πεπόνι, πατάτα, φασόλι), η ελιά, τα εσπεριδοειδή, το αμπέλι και το καλαμπόκι. 1.3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ Πρωτογενής τομέας της οικονομίας του δήμου είναι η γεωργία. Η κύρια πηγή του γεωργικού εισοδήματος προέρχεται από το ελαιόλαδο και ακολουθούν το καρπούζι, η όψιμη υπαίθρια τομάτα, η πατάτα, καθώς και το φασόλι. Δευτερογενής τομέας της οικονομίας είναι ο τουρισμός, που είναι αυξημένος κατά τους θερινούς μήνες. Σε αυτό 11

συντελούν οι καθαρές παραλίες που βρίσκονται στο δήμο Μεσσήνης και οι ξενοδοχειακές μονάδες που λειτουργούν για χρόνια στη περιοχή. 1.4. ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ Στο δήμο Μεσσήνης η κτηνοτροφία είναι ανεπτυγμένη. Υπάρχουν πολλές οικογένειες που έχουν κτηνοτροφικές μονάδες και η κτηνοτροφία αποτελεί την κύρια απασχόλησή τους. Τα πρόβατα είναι ενσταβλισμένα αλλά υπάρχει η δυνατότητα ΝΑ βόσκουν και στους αγρούς και κυρίως σε ελαιώνες και κτήματα όπου γίνεται σπορά τριφυλλιού ειδικά για το σκοπό αυτό. Τα υπόλοιπα ζώα που υπάρχουν στο δήμο είναι οικόσιτα και εκτρέφονται κυρίως με σκοπό να καλύπτουν τις ανάγκες των αγροτικών οικογενειών με κρέας, γάλα, αυγά και μέλι. Στον Πίνακα 4 φαίνεται ο αριθμός των ζώων που υπάρχουν στο δήμο στις 29/8/2004. Πίνακας 4. Αριθμός ζώων που υπάρχουν στο δήμο στις 29/8/2004. Είδος Αριθμός ζώων Χοίροι: Κρεοπαραγωγής γενικά 88 Πρόβατα: α) Οικόσιτα 560 β) Κοπαδιάρικα 4500 Αίγες: Οικόσιτες 297 Όρνιθες χωρικής εκτροφής 4500 Μέλισσες 1230 (Πηγή:Νομαρχιακή Αυτοδ/ση Μεσσηνίας, Γραφείο Αγροτικής Ανάπτυξης Μεσσήνης) 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΥΠΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ» 2.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ 2.1.1. Ανθρώπινο δυναμικό της εκμετάλλευσης Στη μελέτη αυτή λάβαμε υπόψη μια συγκεκριμένη γεωργική εκμετάλλευση η οποία ανήκει σε οικογένεια που κατοικεί στο Δημοτικό Διαμέρισμα Τριόδου του Δήμου Μεσσήνης. Η οικογένεια αυτή αποτελείται από πέντε μέλη (γονείς και τρία παιδιά) τα οποία ασχολούνται αποκλειστικά με την γεωργική εκμετάλλευση, ενώ το ένα μέλος της οικογένειας είναι στο επάγγελμα Γεωπόνος και αυτό βοηθά σημαντικά στις εργασίες που κατά καιρούς πρέπει να γίνονται. Η ηλικία των γονέων είναι 48-50 ετών και των παιδιών 20-27ετών. Επίσης, στα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας απασχολούνται στην γεωργική εκμετάλλευση και εργάτες. 2.1.2. Καλλιέργειες της γεωργικής εκμετάλλευσης Οι καλλιέργειες με τις οποίες ασχολείται αποκλειστικά η συγκεκριμένη οικογένεια είναι ελιές ελαιοποιήσιμες, ελιές επιτραπέζιες και κηπευτικά υπαίθρου για οικογενειακή κατανάλωση. Η γεωργική εκμετάλλευση έχει συνολική έκταση 63 στρέμματα με την εξής κατανομή ανά καλλιέργεια: Ελιές ελαιοποιήσιμες (ποικιλία Κορωνέικη) Ελιές επιτραπέζιες (ποικιλία Καλαμών) Λοιπά κηπευτικά 50 στρέμματα 8 στρέμματα 5 στρέμματα Τα αγροτεμάχια της εκμετάλλευσης είναι ιδιόκτητα. Οι επιτραπέζιες ελιές βρίσκονται σε ένα αγροτεμάχιο εκτάσεως 8 στρεμμάτων, ενώ οι ελαιοποιήσιμες βρίσκονται 6 αγροτεμάχια με έκταση 12, 9, 7, 5, 5, 5, 7 στρέμματα το καθένα. Τα υπόλοιπα 5 στρέμματα αποτελούν ένα αγροτεμάχιο όπου καλλιεργούνται κηπευτικά (τομάτα, μελιτζάνα, φασόλι, πιπεριά, κρεμμύδια, σκόρδα). Οι επιτραπέζιες ελιές και τα κηπευτικά αρδεύονται με σταγόνες. Το νερό προέρχεται από τον ποταμό Πάμισο (ζώνη 13

Παμίσου) και οδηγείται στα αγροτεμάχια μέσω καναλλέτων. Οι ελαιοποιήσιμες ελιές δεν αρδεύονται. 2.1.3. Ζωικό κεφάλαιο της εκμετάλλευσης Το ζωικό κεφάλαιο της εκμετάλλευσης είναι μικρό και σαν σκοπό του έχει να καλύψει τις ανάγκες της οικογένειας σε κρέας, αυγά, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα. Συγκεκριμένα στην εκμετάλλευση υπάρχουν: Κότες 40 Πρόβατα 20 Αίγες 2 Χοίροι 3 Τα ζώα αυτά δεν είναι ενσταβλισμένα και η ύπαρξή τους δεν παίζει ουσιαστικό ρόλο στην οικονομία της εκμετάλλευσης. 2.1.4. Μηχανολογικός εξοπλισμός Ο μηχανολογικός εξοπλισμός της εκμετάλλευσης αποτελείται από: 1. 1 αγροτικό αυτοκίνητο 2. 2 γεωργικοί ελκυστήρες των 70 και 85 ίππων 3. 1 φρέζα 4. 1 λιπασματοδιανομέας 5. 1 σκαλιστικό μηχάνημα 6. 1 ραντιστικό μηχάνημα 7. 1 αντλία 8. δίχτυα και πανιά ελαιοσυλλογής Τα παραπάνω αγροτικά μηχανήματα έχουν ηλικία 6-7 ετών. Η περιγραφή των μηχανημάτων της γεωργικής εκμετάλλευσης γίνεται στη συνέχια. Γεωργικοί ελκυστήρες: Προορίζονται για ανάρτηση, έλξη ή προώθηση γεωργικών εργαλείων ή μηχανημάτων, για μετάδοση ισχύος σε αυτά, καθώς επίσης και έλξη μεταφορικών οχημάτων. Ο γεωργός σήμερα είναι σε θέση να εκτελεί με τον 14

ελκυστήρα ποικίλες εργασίες στον αγρό όπως άροση, σπορά, άντληση, σκάλισμα, σβάρνισμα, αυλάκωμα, κοπή χόρτου, ψεκασμούς κτλ. Η χρήση των ελκυστήρων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις έχει σαν στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και τη μείωση του κόστους παραγωγής. Η επίτευξη αυτού του στόχου είναι δυνατή όταν: Υπάρχουν δυνατότητες αξιοποίησης των ικανοτήτων του ελκυστήρα Ο ελκυστήρας ανταποκρίνεται στις ανάγκες της συγκεκριμένης εκμετάλλευσης Οι τύποι των γεωργικών ελκυστήρων ταξινομούνται με βάση διάφορα κριτήρια, που αναφέρονται παρακάτω. > Με βάση τα μέσα πρόωσης χωρίζονται σε ερπυστριοφόρους και τροχοφόρους: Οι ερπυστριοψόροι ελκυστήρες: Τα πλεονεκτήματα των ερπυστριοφόρων ελκυστήρων είναι η ευελιξία και η ακρίβεια στην οδήγηση, η μειωμένη συμπίεση του εδάφους, η αυξημένη ευστάθεια εξαιτίας του χαμηλού κέντρου βάρους τους. Όμως η χρήση τους σήμερα είναι περιορισμένη, γιατί έχουν μεγάλο κόστος αγοράς, συντήρησης και επισκευών. Οι τροχοφόροι ελκυστήρες: Είναι οι πιο διαδεδομένοι σήμερα και διακρίνονται σε τετράτροχους ή διαξονικούς και σε δίτροχους ή μονοαξονικούς. > Με βάση την ισχύ τους οι γεωργικοί ελκυστήρες διαχωρίζονται σε: Ελκυστήρες μικρής ισχύος (1-25 ίππους)'. Κατασκευάζονται για χρήση σε μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις ή σαν βοηθητικοί σε μεγάλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Ελκυστήρες μέσης ισχύος (20-25 ίππους): Οι διαξονικοί αυτοί ελκυστήρες μπορούν να εργαστούν με δύινα άροτρα, ακόμη και με τρύινα ή τετράυνα άροτρα. Ελκυστήρες μεγάλης ισχύος (50 ίππους και άνω): Οι φρέζες παραδείγματος χάριν, μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τη χρήση ελκυστήρων τέτοιας ιπποδύναμης, αφού απαιτούν ισχύ 35-40 ίππων περίπου για κάθε μέτρο πλάτους τους. Στη συγκεκριμένη γεωργική εκμετάλλευση χρησιμοποιούνται ελκυστήρες αυτής της κατηγορίας. > Με βάση την καλλιέργεια για την οποία κυρίως προορίζονται, οι ελκυστήρες μπορεί να είναι: Περιορισμένης χρήσης (ή σταθερού τύπου): Κύριο χαρακτηριστικό είναι η χαμηλή τιμή τους, η ισχυρή κατασκευή τους και το χαμηλό κέντρο βάρους τους. Είναι 15

κατάλληλοι για αρόσεις, σπορά, για μεταφορές, για εκτέλεση εργασιών σταθμευμένοι και για εκχερσώσεις- ισοπεδώσεις αγρών και δρόμων. Γενικής χρήσης (ή γραμμικών σκαλιστικών καλλιεργειών): Χρησιμοποιούνται για σκαλίσματα, ψεκασμούς, αραιώματα κ.α. σε γραμμικές καλλιέργειες αραβόσιτου βαμβακιού κτλ, ακόμη και σε προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης των φυτών. Κηπευτικής ή δενδροκομικής χρήσης: Είναι ελκυστήρες με μεγάλη ευελιξία που μπορούν να εκτελέσουν καλλιέργεια εδάφους, σβάρνισμα, αυλάκωμα, ισοπέδωση, μεταφορά δενδροκομικών ψεκαστήρων, έλξη μεταφορικών οχημάτων, κίνηση αρδευτικών συγκροτημάτων και χορτοκοπτικών μηχανών, εκρίζωση δένδρων (Καραμουσαντάς, 2002). Στην συγκεκριμένη γεωργική εκμετάλλευση χρησιμοποιούνται ελκυστήρες αυτής της κατηγορίας. Φρέζα: Το ενδιαφέρον των αγροτών για εργαλεία κατεργασίας του εδάφους που θα το ετοίμαζαν για σπορά με μια μόνο μετακίνηση πάνω από το χωράφι, συνέβαλε στη διάδοση των περιστροφικών αρότρων. Με ένα μόνο πέρασμα πάνω από το χωράφι, κατά την άνοιξη, τεμαχίζονται, αναμιγνύονται με το έδαφος και τα φυτικά υπολείμματα. Αν η φρέζα δεν χρησιμοποιηθεί σωστά, με τον υπερβολικό θρυμματισμό που προκαλεί, καταστρέφει τη δομή του εδάφους. Έτσι το έδαφος κατακάθεται με τις βροχές και στην επιφάνειά του σχηματίζεται μια κρούστα, με αποτέλεσμα το νερό της βροχής να μην μπορεί να διεισδύσει στο έδαφος, να λιμνάζει στην επιφάνεια ή να φεύγει από το χωράφι με επιφανειακή απορροή προκαλώντας και διάβρωση ( Τζιβανόπουλος, 1954). Η φρέζα λειτουργεί ως εξής: Κάτω από ένα κέλυφος λαμαρίνας ισχυρής κυλινδρικής μορφής κινείται ένας άξονας που φέρει δισκοειδείς βάσεις και πάνω σε αυτές προσαρμόζονται βιδωμένα τα μαχαίρια. Τα μαχαίρια είναι τύπου Έ και ανά 3 ή 4 συνήθως σε κάθε βάση. Ο αριθμός των στροφών κυμαίνεται από 100 έως 350, ανάλογα με το είδος εδάφους, ισχύ ελκυστήρα, ταχύτητα εργασίας και το είδος και βάθος εργασίας που επιζητείται ( Καραμουσαντάς, 2002). Λιπασματοδιανομέας: Είναι γνωστό ότι τα χημικά λιπάσματα φέρονται στο εμπόριο σε στερεά κοκκώδη μορφή ή σκόνη, σε υγρή και σε αέρια μορφή. Οι μηχανές που χρησιμοποιούνται για την τοποθέτηση των λιπασμάτων αυτών λέγονται λιπασματοδιανομείς και διακρίνονται σε λιπασματοδιανομείς για τη διασκόρπιση των 16

λιπασμάτων στερεάς μορφής και σε λιπασματοδιανομείς για τη χρήση των λιπασμάτων υγρής ή αέριας μορφής ( Τζιβανόπουλος, 1954). Σκαλιστικό μηχάνημα: Το εργαλείο αυτό προορίζεται για τον έλεγχο ή έστω καταστολή των ζιζανίων μέσα σε αναπτυσσόμενη γραμμική καλλιέργεια, αλλά και σε καλλιέργειες θάμνων, δένδρων κ.α. Το εργαλείο αυτό φέρεται σε ελκυστήρα και αναρτάται στα υδραυλικά μπράτσα, εμπρός ή πίσω από τον ελκυστήρα. Αποτελείται από μια, δύο ή περισσότερες καλλιεργητικές μονάδες που καθεμιά τους σκαλίζει το μεσοδιάστημα δύο σειρών φυτών. Η ακρίβεια εργασίας του σκαλιστικού έχει τη μέγιστη σημασία διότι επιζητείται η καταστροφή ζιζανίων σε όσο το δυνατό μεγαλύτερη έκταση, χωρίς όμως να ζημιωθούν οι ρίζες των φυτών της καλλιέργειας (Καραμουσαντάς, 2002). Ραντιστικό μηχάνημα: Εννοούμε το μηχάνημα εκείνο που χρησιμοποιείται για τη διασπορά προϊόντων φυτοπροστασίας ή και λιπασμάτων (συνήθως διαφυλλικών) (Καραμουσαντάς, 2002). Οι ψεκαστήρες προκαλούν τη δημιουργία σταγονιδίων με έναν από τους παρακάτω τρόπους: 1. Ακροφύσιο υπό πίεση υγρού 2. Ακροφύσιο υπό πίεση υγρού - αερίου 3. Φυγοκέντριση τύμπανου ή δίσκου (οριζοντίως ή καθέτως) 4. Αέριο υπό πίεση (αεροζόλ), δηλαδή εκτόνωση υγροποιημένου αερίου 5. Έγχυση υγρού σε ρεύμα αέρος (νεφελοψεκασμός) Αντλία: Χρησιμεύει στο να μεταφέρει υγρά μέσα σε σωλήνες. Χρησιμοποιείται σε όλους τους τομείς της οικονομίας (γεωργία, βιομηχανία, μεταφορές κτλ.), σε διάφορα μεγέθη αρχίζοντας από τις μικρές χειροκίνητες του γεωργού και φθάνοντας στις τεράστιες αντλίες ενός υδροηλεκτρικού εργοστασίου. Σε όλες τις αντλίες για την αναρρόφηση του υγρού εκμεταλλευόμαστε την πίεση του ατμοσφαιρικού αέρα. Ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας τους διακρίνονται σε: ο Εμβολοφόρες αναρροφήσεως ή πιέσεως απλής ή διπλής ενέργειας ο Περιστροφικές αντλίες εκτοπίσεως ο Περιστροφικές αντλίες ακτινικής ή αξονικής ροής Τα συνηθέστερα μεταφερόμενα υγρά είναι: νερό, λάδι, βενζίνη, πετρέλαιο, οξέα, καθώς και πηχτές ύλες όπως λάσπη, λύματα κτλ. (Γιακουμέτης, 1992). 17

Δίχτυα και πανιά ελαιοσυλλογής: Συμβάλλουν στη μείωση εργατικών χεριών, στη μείωση των απωλειών καρπού και στη βελτίωση της ποιότητας του ελαιολάδου. Υπάρχουν πολλοί τύποι πλαστικών διχτύων και ελαιοπάνων που κατασκευάζονται από πολυαιθυλένιο ή πολυπροπυλένιο. Προτιμιόνται αυτά που είναι ενισχυμένα στις άκρες για να αντέχουν στις καταπονήσεις και να μην καταστρέφονται. Επίσης θα πρέπει να έχουν τέτοια σκληρότητα που να τους επιτρέπει καλή προσαρμογή στα ανώμαλα εδάφη, ακόμα και όταν δεν εφάπτονται σε όλη την επιφάνεια του εδάφους. ( Καραμουσαντάς, 2002). 2.2 ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ Στους παρακάτω πίνακες φαίνονται οι εργασίες που γίνονται κατά τη διάρκεια ενός έτους για τις δύο κύριες καλλιέργειες της εκμετάλλευσης που είναι οι ελαιοποιήσιμες και οι επιτραπέζιες ελιές. Όπως φαίνεται από τους παρακάτω πίνακες, εργασία η οποία παρέχεται από μη μέλη της οικογένειας χρησιμοποιείται στην εκμετάλλευση μόνο για τη συλλογή των ελαιοποιήσιμων ελιών που γίνεται με ράβδισμα καθώς και για το κλάδεμα, τη ζιζανιοκτονία και τη συλλογή των επιτραπέζιων ελιών. Η συλλογή των επιτραπέζιων ελιών γίνεται με τα χέρια. Η συνολική εργασία αυτής της μορφής ανέρχεται σε 445 ώρες. Οι υπόλοιπες εργασίες πραγματοποιούνται από τα μέλη της οικογένειας που έχουν την εκμετάλλευση και ανέρχεται σε 1.387 ώρες. Η λίπανση γίνεται με σύνθετα λιπάσματα και χρησιμοποιούνται κατά μέσο όρο στην εκμετάλλευση 50 κιλά λίπασμα ανά στρέμμα. Το λίπασμα που κυρίως χρησιμοποιείται είναι 11-15-15. Επίσης για τη ζιζανιοκτονία που γίνεται ένα μήνα πριν τη συγκομιδή του καρπού χρησιμοποιείται Paraquat. Για την αντιμετώπιση των διαφόρων εχθρών (κύριος εχθρός: Bactrocera oleae) και ασθενειών γίνονται για τις μη ελαιοποιήσιμες ελιές 5 δολωματικοί ψεκασμοί, για τις δε επιτραπέζιες 5 δολωματικοί ψεκασμοί και 2-3 ψεκασμοί καλύψεως (Ιούλιο με Αύγουστο, Σεπτέμβριο και Οκτώβριο) με διάφορα χημικά σκευάσματα. Τέλος, ξένη μηχανική εργασία χρησιμοποιείται μόνο για τη μεταφορά των ελαιοποιήσιμων ελιών από το κτήμα στο ελαιοτριβείο η οποία γίνεται με ελκυστήρα του ελαιοτριβείου και για την έκθλιψη του ελαιοκάρπου. 18

2.3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ 2.3.1. Τεχνικοοικονομική ανάλυση Στην παράγραφο αυτή γίνεται μία προσέγγιση κοστολόγησης 8 στρεμμάτων ελιάς βρώσιμης και 50 στρεμμάτων ελιάς ελαιοποιήσιμης, καθώς επίσης και υπολογισμός κάποιων οικονομικών αποτελεσμάτων όπως η ακαθάριστη πρόσοδος, οι παραγωγικές δαπάνες, το κόστος παραγωγής, το κέρδος και το γεωργικό εισόδημα. Η μελέτη κοστολόγησης γίνεται για το έτος 2004. Οι διάφορες εργασίες που έγιναν καθώς επίσης τα υλικά και εφόδια που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται από τους πίνακες και οι οποίοι έχουν συνταχθεί βάσει των υφιστάμενων συνθηκών της γεωργικής πράξης. Για την πραγματοποίηση της οικονομικής μελέτης ελήφθησαν υπ όψιν τα εξής: Το έδαφος της εκμετάλλευσης είναι ιδιόκτητο και σαν τεκμαρτό ενοίκιο υπολογίζεται το ποσό των 60 ετησίως για κάθε στρέμμα. Η εργασία αμείβεται με 5 την ώρα. Τα έξοδα λειτουργίας του ελκυστήρα υπολογίζονται σε 2,50 για κάθε ώρα λειτουργίας του. Το κόστος του λιπάσματος ανέρχεται σε 15 ο κάθε σάκος των 50 κιλών και κατά μέσο όρο χρησιμοποιούνται 60-70 κιλά στο στρέμμα. Το κόστος του ζιζανιοκτόνου Paraquat ανέρχεται σε 8 / στρ. Το συνολικό κόστος των εντομοκτόνων για τα 58 στρέμματα της εκμετάλλευσης ανέρχεται σε 870. Η τιμή του ελαιολάδου είναι 2,50 / Kg Η επιδότηση του ελαιολάδου είναι 1,20 /Kg Η τιμή των επιτραπέζιων ελιών είναι 3 /Kg Ο τόκος του κυκλοφοριακού κεφαλαίου είναι 10%, υπολογίζεται για μισό έτος και σαν αξία κυκλοφοριακού κεφαλαίου που τοκίζεται θεωρείται η αξία των αναλώσιμων και της χρήσης των ξένων μηχανημάτων. Ο φόρος υπολογίζεται στο 5% της αξίας της παραγωγής. Οι επιπτώσεις γενικών δαπανών (Ε.Γ.Δ.) ανέρχονται στο 5% της αξίας των συντελεστών παραγωγής (έδαφος, εργασία) και από το συντελεστή παραγωγής(κεφάλαιο- αναλώσιμα, αξία λειτουργίας ιδίων και ξένων μηχανημάτων και τόκο του κυκλοφοριακού κεφαλαίου). Ως επιπτώσεις γενικών δαπανών 19

θεωρούνται οι γενικές δαπάνες (έγγειες βελτιώσεις, γεωργικές επισκευές, μικροεργαλεία χρησιμοποιούμενα από πολλούς κλάδους της εκμετάλλευσης), όπου αντί του υπολογισμού τους και του επιμερισμού τους εκφράζονται ως ποσοστό των υπολοίπων δαπανών. Τα οικονομικά στοιχεία εκφράζονται για 1 στρέμμα της καλλιέργειας ενώ το κόστος παραγωγής υπολογίζεται για το σύνολο της καλλιέργειας. 20

2.3.2. Υπολογισμός κόστους παραγωγής 50 στρ. ελιάς για ελαιοποίηση Ι.Έδαφος 1) Ίδιο 50 στρ. χ 60 / στρ.= 3000 2) Ξένο ----- Σύνολο 3000 ΙΙ.Εργασία 1) Ίδια 1160 1ι χ 5 / Η = 5800 2) Ξένη 260 Ίιγ χ 5 / Ίιτ = 1300 Σύνολο 71006 III. Κεφάλαιο 1)Αναλώσιμα λίπασμα 600 ενχομοκτόνο 600 ζιζανιοκτόνο 300 Σύνολο 1500 6 2) Ίδια μηχανήματα ελκυστήρας 45 1ι χ 2.50 / Ιι 112.50 3) Ξένα μηχανήματα 1500 4) Τόκοι κυκλ. κεφ. = 10/100 χ Λ χ 3000 150 5) Ε.Γ.Δ.* = 5/1 ΟΟχ 8522 426 6) Φόρος 5/1 ΟΟχ 18500 925 Σύνολο 4613 Γενικό σύνολο 14713 6 Ε.Γ.Δ. = Επιπτώσεις Εενικών Δαπανών 23

Οικονομικά αποτελέσματα για 1 στρέμμα ελιάς για ελαιοποίηση (1) Ακαθάριστη πρόσοδος (Α.Π.) = Αξία παραγωγής + επιδοτήσεις = = 280 + 100 = 380 (2) Παραγωγικές δαπάνες (Π.Δ.) = 250 (3) Κόστος παραγωγής = Π.Δ./100= 250/100= 2.5 / kg (4) Κέρδος= Α.Π.- Π.Δ. = 380-250 = 130 (5) Γεωργικό εισόδημα= ενοίκιο ιδίων εδαφών + αμοιβή ιδίας εργασίας + κέρδος + τόκοι κεφαλαίων = 60 + 60+ 130 +2.5 =252.50 Όπως προκύπτει από τα παραπάνω οικονομικά αποτελέσματα, το κόστος παραγωγής που είναι 2.5 / kg είναι ίσο με τη τιμή πώλησης του ελαιολάδου που είναι 2.5 / kg. Με τη λήψη της επιδοτήσεως που είναι 1.20 /kg, το κόστος παραγωγής γίνεται μικρότερο από την τελική τιμή του ελαιολάδου. Έτσι η καλλιέργεια παρουσιάζει κέρδος το οποίο είναι 130 / στρ. Σημαντικό επίσης στοιχείο για την εκμετάλλευση αποτελεί το γεωργικό εισόδημα που αντικατοπτρίζει την αμοιβή όλων των συντελεστών παραγωγής που διαθέτει ο παραγωγός και στη συγκεκριμένη εκμετάλλευση ανέρχεται σε 252.50 / στρ., ποσό που κρίνεται ικανοποιητικό. 24

2.3.3. Υπολογισμός κόστους παραγωγής 8 στρ. ελιάς επιτραπέζιας I. Έδαφος 1) Ίδιο 8 στρ. χ 60 / στρ. = 480 2) Ξένο... Σύνολο 480 II. Εργασία 1) Ίδια 227 Ιιγ χ 5 /Ι ιγ= 1135 2) Ξένη 1851ιγ χ 5 /1 ιγ= 925 Σύνολο 2060 III. Κεφάλαιο 1) Αναλώσιμα λίπασμα 70 εντομοκτόνο 60 ζιζανιοκτόνο 40 Σύνολο 170 2) Ίδια μηχανήματα 24 Ιι γ χ 2.50 / Ιι γ = 60 3) Ξένα μηχανήματα-------------- 4) Τόκοι κυκλ. κεφ. = 10 /100 χυιχ 170 = 8.5 5) Ε.Γ.Δ.* = 5/100 χ 1634.50 = 81.70 6) Φόρος 5 /100 χ 4800 240 Σύνολο 560.20 Γενικό σύνολο 3100,20 25

Οικονομικά αποτελέσματα για 1 στρέμμα ελαιοποιήσιμης ελιάς 1) Ακαθάριστη πρόσοδος (Α.Π.) = Αξία παραγωγής = 300 2) Παραγωγικές δαπάνες (Π.Δ.) = 320 3) Κόστος παραγωγής = Π.Δ. / κ= 320 / 200 = 1.60 4) Ζημιά = Α.Π. -Π.Δ. = 300-320 = 20 5) Γεωργικό εισόδημα = ενοίκιο ιδίων εδαφών + αμοιβή ιδίας εργασίας - ζημιά + τόκοι κεφαλαίων = 60 + 90-20 + 1.60 = 131,60 Από τα παραπάνω οικονομικά αποτελέσματα προκύπτει ζημιά που ανέρχεται σε 20 / στρ. Παρ ότι όμως υπάρχει ζημιά, το γεωργικό εισόδημα ανέρχεται σε 131,60. Αυτό οφείλεται στην αμοιβή του εδάφους της ίδιας εργασίας και στους τόκους κεφαλαίων. 2.3.4. Οικονομική απόδοση της εκμετάλλευσης Έχοντας σαν δεδομένα τα προηγούμενα οικονομικά στοιχεία για τις καλλιέργειες της εκμετάλλευσης, μπορούμε να υπολογίσουμε τα στοιχεία αυτά και για το σύνολο της γεωργικής εκμετάλλευσης. Έτσι, προκύπτουν τα εξής: Ακαθάριστη πρόσοδος = 380x50 + 300x8 = 21400 Παραγωγικές δαπάνες = 250 χ 50 + 320 χ 8 = 15060 Κέρδος = 21400-15060 = 6340 26

Γεωργικό εισόδημα = 252.50 χ 50 + 131.60 χ 8 = 13677,80 Από τα παραπάνω βλέπουμε πως το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα της πενταμελούς οικογένειας στην Τρίοδο, η οποία έχει σαν μοναδικό πόρο ζωής αυτή την εκμετάλλευση, είναι 13677,80. Επίσης, σημειώνεται, όπως έχει ήδη προαναφερθεί, ότι τα περισσότερα προϊόντα διατροφής παράγονται από την ίδια την οικογένεια, με αποτέλεσμα να μην επιβαρύνεται σημαντικά το οικογενειακό εισόδημα για την απόκτησή τους. 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ «ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ» 3.1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Στόχος αυτού του κεφαλαίου είναι να δοθούν προτάσεις βελτίωσης της τυπικής γεωργικής εκμετάλλευσης που περιγράφηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Η βελτίωση αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο επεμβαίνοντας στις ήδη υπάρχουσες καλλιέργειες όσο και προσθέτοντας στην εκμετάλλευση και νέες συμφέρουσες οικονομικά καλλιέργειες που ευνοούνται από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής, όπως αυτές αναλύονται στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας. Όλες οι προτεινόμενες βελτιώσεις αποσκοπούν στην αύξηση του γεωργικού εισοδήματος, έτσι ώστε η υπάρχουσα τυπική γεωργική εκμετάλλευση στο Δημοτικό Διαμέρισμα Τριόδου του Δήμου Μεσσήνης να γίνει δυναμική και περισσότερο αποδοτική. 3.2. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΑΙΟΠΟΙΗΣΙΜΩΝ ΕΛΙΩΝ Οι βελτιώσεις που προτείνονται στην καλλιέργεια των ελαιόδενδρων για παραγωγή ελαιοποιήσιμων ελιών αποσκοπούν τόσο στην αύξηση της παραγωγής, όσο και στη βελτίωση της ποιότητας του ελαιολάδου με σκοπό την αύξηση της προσόδου. 3.2.1. Αρδευση ελαιώνων Η ελιά είναι ένα από τα δένδρα που παρενιαυτοφορούν, δηλαδή δίνουν παραγωγή χρόνο παρά χρόνο. Έτσι, τη μια χρονιά πραγματοποιείται πλούσια ανθοφορία και επακολουθεί συνήθως και πλούσια παραγωγή και την επόμενη χρονιά παρατηρείται μέτρια έως μικρή ανθοφορία και ανάλογη είναι και η καρποφορία. Η άρδευση των ελαιώνων θα αποτελέσει ουσιαστική βελτίωση διότι με αυτό τον τρόπο θα μειωθεί το φαινόμενο της παρενιαυτοφορίας, και επίσης θα αυξηθεί η συνολικώς παραγόμενη ανά διετία ποσότητα ελαιολάδου. Έχει παρατηρηθεί ότι αν επικρατήσει ξηρασία από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο, δηλαδή 70-90 ημέρες μετά την καρπόδεση μέχρι την εμφάνιση κοκκινωπού 28

χρωματισμού στους καρπούς, τότε η περιεκτικότητα των καρπών σε λάδι μειώνεται αρκετά. Το παραπάνω χρονικό διάστημα συμπίπτει με το στάδιο εκείνο που σημειώνεται η μεγαλύτερη αύξηση του ξηρού βάρους όπως επίσης και οι μεγαλύτερες τιμές αύξησης της εκατοστιαίας περιεκτικότητας του ελαιοκάρπου σε λάδι (Ποντικής, 2000). Η άρδευση μπορεί να γίνει με το υπάρχον αντλητικό συγκρότημα από τον ποταμό Πάμισο. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η άρδευση των ελαιώνων στην περιοχή της Τριόδου τα τελευταία χρόνια και θεωρείται ο πιο αποτελεσματικός, είναι ο παρακάτω: Από τον πρωτεύοντα αγωγό διαμέτρου Φ60 ξεκινούν οι δευτερεύοντες αγωγοί διαμέτρου Φ25. Αυτοί απλώνονται κατά μήκος των γραμμών φύτευσης και στερεώνονται από δένδρο σε δένδρο στο ύψος των βραχιόνων. Σε κάθε ελαιόδενδρο από τον δευτερεύοντα αγωγό συνδέεται ένας τρίτος διαμέτρου Φ16. Αυτός σχηματίζει δακτύλιο εξωτερικά από τους βραχίονες του δένδρου. Η στερέωσή του γίνεται με δέσιμό του από τους βραχίονες. Πάνω σ αυτό το δακτύλιο ανά 60 ογπ υπάρχουν ακροφύσια παροχής 4 1ΐί/ύ. Η άρδευση πραγματοποιείται από την καρπόδεση έως να αρχίσουν οι βροχές του Σεπτεμβρίου. Η συχνότητα και η δόση της άρδευσης εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες και τον τύπο του εδάφους. Το παραπάνω σύστημα άρδευσης κρίνεται ικανοποιητικό διότι η άρδευση γίνεται περιμετρικά του δένδρου με αποτέλεσμα να υπάρχει υγρασία σε όλο το ριζόστρωμα και επιπλέον τα φρεζαρίσματα πραγματοποιούνται χωρίς να χρειάζεται να μαζευτούν οι σωλήνες άρδευσης. Η μόνη οικονομική επιβάρυνση της εκμετάλλευσης θα είναι η αγορά των αρδευτικών σωλήνων και η τοποθέτησή τους. Το κόστος αυτής της εγκατάστασης για τα 50 στρέμματα ανέρχεται περίπου σε 1900 και η διάρκεια ζωής του είναι 10 έτη οπότε η απόσβεση για το πρώτο έτος είναι 200. Με την άρδευση όμως αναμένεται αύξηση της παραγωγής η οποία θα ξεπεράσει το 30%, δηλαδή βάσει των υπολογισμών που έχουν γίνει στο δεύτερο κεφάλαιο η αύξηση αυτή θα είναι περίπου 3500. 3.2.2. Ανανέωση γηρασμένων δένδρων Σε παλιούς ελαιώνες όπου υπάρχουν γερασμένα δένδρα με ψηλό κορμό, όπως συνηθιζόταν παλιότερα και δεν δίνουν ικανοποιητική καρποφορία, θα πρέπει να γίνει ανανέωση της κόμης και ταυτόχρονα μείωση του ύψους των δένδρων. Αυτό μπορεί να γίνει με καρατόμηση των δένδρων στο επιθυμητό ύψος. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε δένδρα που είναι εμβολιασμένα σε άγρια υποκείμενα ελιάς. Σε αυτά η καρατόμηση θα 29

πρέπει να γίνει πάνω από το σημείο του εμβολιασμού για να μη χρειαστεί στη συνέχεια να κάνουμε εμείς άλλο εμβολιασμό και να καθυστερήσουν τα δένδρα να καρποφορήσουν. Περίπου πέντε χρόνια μετά την καρατόμηση και εφόσον θα έχουν γίνει οι απαιτούμενες καλλιεργητικές φροντίδες τα δένδρα θα έχουν αναπτύξει πλούσια κόμη και θα δίνουν ικανοποιητική καρποφορία (Ποντικής, 2000). Με τον παραπάνω τρόπο η ελαιοσυλλογή θα γίνεται ευκολότερα με αποτέλεσμα τη μείωση των ωρών εργασίας που απαιτούνται γι αυτή. 3,2.3. Καλύτερη φυτοπροστασία των δένδρων Στην περιοχή της Μεσσήνης σημαντικό πρόβλημα στην ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί η προσβολή του ελαιοκάρπου από τον δάκο. Από την προσβολή του ελαιοκάρπου προκαλείται καρπόπτωση σε μεγάλο ποσοστό. Αλλά και ο προσβεβλημένος καρπός που παραμένει στα δένδρα και συγκομίζεται είναι κατεστραμμένος κατά 20-30% της σάρκας του και σαπίζει γρήγορα δίνοντας κακής ποιότητας ελαιόλαδο (υψηλής οξύτητας). Στο σημείο ωοτοκίας του δάκου συνήθως αναπτύσσεται ο μύκητας Camarosporium (Macrophoma) dalmática, ο οποίος προκαλεί την ασθένεια ξεροβούλα και σαπιοβούλα (ανάλογα με τις συνθήκες και την εποχή προσβολής). Η καταπολέμηση του δάκου γίνεται με την εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών από εδάφους από τη Διεύθυνση Γεωργίας Μεσσηνίας. Η εκτέλεση του έργου γίνεται από εργολάβους στους οποίους ανατίθεται το έργο μετά από μειοδοτικό διαγωνισμό. Κάθε εργολάβος διαθέτει τρακτέρ και ψεκαστικά συγκροτήματα τόσα όσα του ορίζει η Διεύθυνση μέσω του διαγωνισμού. Κάθε τρακτέρ μπορεί να ψεκάσει 1650 δένδρα την ημέρα και να προστατέψει 3500 δένδρα. Για τους χειριστές των τρακτέρ και τα τρακτέρ είναι απαραίτητη η εντοπιότητα. Ο διαγωνισμός γίνεται μέσα Μαΐου. Η αρχή της εκτέλεσης του έργου γίνεται το πρώτο πενθήμερο του Ιουλίου και αυτό καθορίζεται από τα παρακάτω κριτήρια για τον προσδιορισμό του χρόνου εφαρμογής του πρώτου δολωματικού ψεκασμού: Ύψος δακοπληθυσμού > 5 έντομα/ παγίδα Σύνθεση δακοπληθυσμού (σχέση αρσενικών προς θηλυκά: 1/1) Ποσοστό γονιμότητας θηλυκών Κατάσταση ελαιοκάρπου (να έχει πήξει ο πυρήνας και το βάρος του καρπού για την Κορωνέικη να είναι μεγαλύτερο από 0,2 g) 30

Κλιματολογικές συνθήκες (θερμοκρασία και υγρασία) Ο προσδιορισμός του καθενός από τους επόμενους ψεκασμούς καθορίζεται από τα παρακάτω κριτήρια: Ενδείξεις παγίδων (περισσότερα από 5 έντομα σε κάθε παγίδα) Κλιματολογικές συνθήκες Ο προσδιορισμός του χρόνου εφαρμογής του τελευταίου δολωματικού ψεκασμού καθορίζεται από τα παρακάτω κριτήρια: Χρόνος συλλογής του ελαιοκάρπου (20 μέρες πριν τη συγκομιδή) Επικρατούσες καιρικές συνθήκες (όταν η θερμοκρασία είναι μικρότερη από 15 0 οι ψεκασμοί διακόπτονται) Ωρίμανση του ελαιοκάρπου (στις περιπτώσεις που για διάφορους λόγους παρατηρείται συρρίκνωση του καρπού και πρόωρη ωρίμανση δεν χρειάζεται ψεκασμός). Στην περιοχή της Μεσσήνης γίνονται συνήθως 3-5 ψεκασμοί το χρόνο. Ο πρώτος γίνεται στις αρχές Ιουλίου, ο τελευταίος περίπου στο τέλος Οκτωβρίου. Η σύνθεση του ψεκαστικού υγρού είναι: 500 κιλά νερό, 10 κιλά πρωτεΐνη, 3 κιλά Ρεηΐίποη. Το Εεηίΐιίοη χρησιμοποιείται για τους ψεκασμούς που γίνονται έως το τέλος Αυγούστου, έπειτα αντί για το ΕεηίΜοη χρησιμοποιούνται 3,75 κιλά ϋϊηιείΐιοαίε, το οποίο είναι υδατοδιαλυτό σε αντίθεση με το ΕεπΛϊοη που είναι ελαιοδιαλυτό. Ψεκάζεται κάθε δεύτερο δένδρο με 250-300 g ψεκαστικού διαλύματος στο εσωτερικό της κόμης του. Τα χρησιμοποιούμενα φάρμακα τα διαθέτει η Διεύθυνση Γεωργίας Μεσσηνίας και η παρασκευή του ψεκαστικού διαλύματος γίνεται παρουσία του υπεύθυνου γεωπόνου. Ο ψεκασμός αρχίζει πρωί (6 π.μ.) με την ανατολή του ηλίου και σταματάει γύρω στις 11 π.μ. Η θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του ψεκασμού πρέπει να είναι μικρότερη από 30 Ο. Η εισφορά για τη δακοκτονία είναι το 2% επί της τιμής του ελαιολάδου παρέμβασης (ελαιόλαδο οξύτητας 3%). Κατά κανόνα η καταπολέμηση του δάκου γίνεται μόνο από την Υπηρεσία με εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών από εδάφους. Σε ειδικές περιπτώσεις σε ελαιοπερίβολα που βρίσκονται κοντά σε παραλία ή ελαιοπερίβολα που αρδεύονται και σε χρονιές όπου ο δακοπληθυσμός είναι πολύ υψηλός εφαρμόζεται και ένας ψεκασμός καλύψεως από τους ίδιους τους παραγωγούς το μήνα Σεπτέμβριο με άϊηιείΐιοαίε. Θα 31

πρέπει να γίνεται καλό λούσιμο των δένδρων με το ψεκαστικό υγρό( περίπου 3-4 κιλά ανά δέντρο). Τα τελευταία χρόνια σε μικρή έκταση γίνεται εφαρμογή της μεθόδου της μαζικής παγίδευσης για την καταπολέμηση του δάκου. Οι παγίδες που χρησιμοποιούνται είναι διαφόρων τύπων (όπως φαίνεται στον πίνακα). Τοποθετούμε μια παγίδα κάθε δεύτερο δένδρο. Η ανάρτηση των παγίδων γίνεται τέλος Ιουνίου και κατά το τέλος Αυγούστου έως αρχές Σεπτεμβρίου αναρτώνται παγίδες και στα υπόλοιπα δένδρα. Πίνακας (7): Διατιθέμενες παγίδες για την αντιμετώπιση του δάκου. Κατασκευαστής Τύπος Ελκυστικό Θανάτωση Βιορύλ Α. Χάρτινη Τροφής και Εντομοκτόνο φερομόνης Σταυράκης Γ. Χάρτινη Τροφής Κόλλα Τσακμακλής Ε. Πλαστική Χρώματος και Εντομοκτόνο τροφής Φιτσάκης Θ. Υφασμάτινη Τροφής Εντομοκτόνο (Πηγή: Γραφείο Αγροτικής Ανάπτυξης Μεσσήνης) 3.2.4. Συγκομιδή του ελαιόκαρπου στο κατάλληλο στάδιο ωρίμανσης Ο χρόνος συγκομιδής επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα του ελαιόλαδου, γιατί σχετίζεται άμεσα με την ωριμότητα του καρπού, αλλά και ζημιών από τις καιρικές συνθήκες. Το άριστο των ποιοτικών χαρακτηριστικών του ελαιολάδου συναντιέται σε ελαιόκαρπο που βρίσκεται στο στάδιο της φυσιολογικής ωρίμανσης. Έτσι, όταν η σάρκα του ελαιοκάρπου έχει χρώμα ερυθρωπό, ο καρπός είναι ήδη ώριμος, όσο μάλιστα πιο ώριμος συγκομίζεται τόσο πιο παχύρρευστο είναι το λάδι που παραλαμβάνεται μετά την επεξεργασία του. Ο υπερώριμος όμως καρπός περιέχει λάδι κατώτερης ποιότητας, ενώ ο άγουρος δίνει λάδι με έντονο πράσινο χρώμα και πικρή γεύση (Ποντικής, 2000). Για τους παραπάνω λόγους θα πρέπει να δίνεται σημασία στο χρόνο συγκομιδής και οι παραγωγοί να μην συγκομίζουν πολύ νωρίς τον ελαιόκαρπο, όπως ήδη συνηθίζουν, φοβούμενοι τις κακές καιρικές συνθήκες του χειμώνα. 3.2.5. Εκμηχάνιση της ελαιοσυλλογής Η ελαιοσυλλογή σήμερα γίνεται από ένα συνεργείο πέντε ατόμων. Ένας εργάτης κόβει κλάδους ελιάς, ένας άλλος ραβδίζει τους κλάδους που απομένουν στο δένδρο, και οι 32

υπόλοιποι στρώνουν τα ελαιόπανα, ραβδίζουν τους κομμένους κλάδους, καθαρίζουν τον καρπό από τα κλαδιά και τα φύλλα και γεμίζουν τα τσουβάλια. Με την αγορά ενός βενζινοκίνητου ελαιοραβδιστικού μηχανήματος, που αποσπά τον ελαιόκαρπο από τους κομμένους κλάδους, οι παραπάνω εργασίες θα μπορούσαν να γίνουν από ένα συνεργείο τριών ατόμων με μεγαλύτερη ευκολία. Το κόστος του μηχανήματος αυτού είναι 800. Η διάρκεια ζωής που υπολογίζεται είναι δέκα χρόνια. Έτσι, για τον πρώτο χρόνο η απόσβεση του είναι 80. Το όφελος από την αγορά αυτή ισούται με τα 2/5 των ημερομισθίων που γίνονται για την ελαιοσυλλογή, δηλαδή οι ώρες εργασίας από 1000 που υπολογίσθηκαν στο δεύτερο κεφάλαιο μειώνονται σε 600. Άρα, οικονομικό όφελος είναι 400 ύ χ 5 /1ί = 2000. 3.2.6. Ορθότερη μεταφορά και αποθήκευση ελαιοκάρπου Μετά τη συγκομιδή, ο ελαιόκαρπος συσκευάζεται σε σάκους και μεταφέρεται στο ελαιουργείο για επεξεργασία. Η μεταφορά του καρπού από τον ελαιώνα μέχρι το ελαιουργείο έχει μεγάλη σημασία για την ποιότητα του ελαιολάδου που θα παραχθεί. Σημαντικό ρόλο θα παίξουν στη φάση αυτή όχι μόνο η ταχύτητα και τα μέσα συσκευασίας και μεταφοράς αλλά και ο τρόπος και οι συνθήκες της αποθήκευσης μέχρι το τελικό άλεσμα. Η ποιότητα του ελαιολάδου κινδυνεύει σοβαρά να αλλοιωθεί όταν στοιβάζονται υπερβολικά οι σάκοι, με αποτέλεσμα το προϊόν να συμπιέζεται, να τραυματίζεται, να μην αερίζεται κανονικά και να αναπτύσσονται μύκητες. Γενικά, η εξασφάλιση όσο το δυνατόν μεγαλύτερης προστασίας της ποιότητας του ελαιολάδου κατά τα στάδια της μεταφοράς και αποθήκευσης προϋποθέτει τα εξής: Την επεξεργασία του ελαιοκάρπου το συντομότερο δυνατόν μετά τη συγκομιδή του. Έχει αποδειχτεί ότι αν ο ελαιόκαρπος παραμείνει αποθηκευμένος περισσότερες από 2-3 μέρες, είναι σχεδόν σίγουρη μια αύξηση της οξύτητας κατά 0.5%. Τη χρησιμοποίηση κατάλληλων μέσων για τη μεταφορά και διατήρηση του καρπού. Η μεταφορά του καρπού θα πρέπει να γίνεται την ημέρα της έκθλιψης. Έως τότε ο ελαιόκαρπος θα πρέπει να παραμένει στον αγρό σε σακιά τα οποία θα είναι τοποθετημένα όρθια κάτω από τα δένδρα και δεν θα εφάπτεται το ένα με το άλλο. Τον πλήρη αερισμό στη μάζα του ελαιοκάρπου, ώστε να διατηρείται η θερμοκρασία σε χαμηλά επίπεδα. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιούνται υφασμάτινα 33

και όχι πλαστικά σάκια και ο ελαιόκαρπος πρέπει να παραμένει στον αγρό μέχρι τη μέρα της έκθλιψης (Ποντικής, 2000). 3.2.7. Κατάλληλες συνθήκες έκθλιψης του ελαιοκάρπου Σημαντικό ρόλο για την καλή ποιότητα του ελαιολάδου παίζουν οι κατάλληλες συνθήκες έκθλιψης που είναι αναγκαίο να επικρατούν στα ελαιουργεία. Η μεταφορά του ελαιοκάρπου στα ελαιουργεία με ένα ποσοστό 5-10% σε φύλλα, φαίνεται ότι δημιουργεί καλές συνθήκες αερισμού κατά τη μεταφορά και συντήρηση, περιορίζοντας έτσι τις επιβλαβείς ζυμώσεις. Η αφαίρεση όμως των φύλλων πρέπει να γίνεται στο ελαιουργείο, γιατί διαφορετικά το λάδι εμπλουτίζεται με μεγάλη ποσότητα χλωροφύλλης που προσδίδει πράσινο χρώμα και πικρή γεύση, ενώ επιδρά και στην οξείδωσή του. Επίσης, όταν το πλύσιμο δε γίνεται καλά (σε μερικές περιπτώσεις η έλλειψη νερού δημιουργεί προβλήματα καλού πλυσίματος) περνούν ακαθαρσίες στα υπόλοιπα στάδια της διαδικασίας έκθλιψης, που προκαλούν αλλοιώσεις στη γεύση και οσμή του παραγόμενου ελαιολάδου. Το βασικότερο όμως ρόλο παίζει το στάδιο της μάλαξης. Κατά το στάδιο αυτό, τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του ελαιολάδου μπορεί να επηρεαστούν τόσο από τη θερμοκρασία και διάρκεια της μάλαξης, τα οποία πρέπει να είναι σύμφωνα με τις προδιαγραφές του μηχανήματος, όσο και από το υλικό των τοιχωμάτων. Οι μαλακτήρες όμως σήμερα κατασκευάζονται από ανοξείδωτο χάλυβα με διπλά τοιχώματα, μέσω των οποίων κυκλοφορεί ζεστό νερό, που εξασφαλίζει την απαιτούμενη θερμοκρασία για γρήγορη και αποτελεσματική μάλαξη. Έτσι, στην πράξη δε δημιουργείται πρόβλημα, παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις. 3.2.8. Κατάλληλες συνθήκες διατήρησης του ελαιολάδου Το ελαιόλαδο αμέσως μετά την παραλαβή του μεταφέρεται σε μεγάλες δεξαμενές, μεταλλικές ανοξείδωτες, στις οποίες φυλάσσεται μέχρι τη συσκευασία του. Κατά την αποθήκευση υπάρχει κίνδυνος να υποβιβαστεί η ποιότητα του ελαιολάδου με την επίδραση του ατμοσφαιρικού αέρα (το οξυγόνο προκαλεί οξειδωτική αλλοίωση), της υψηλής θερμοκρασίας (επιταχύνει την οξείδωση), του φωτός (επιταχύνει την οξείδωση εξαιτίας της ενεργοποίησης της χλωροφύλλης). 34

Προκειμένου κατά το στάδιο αυτό να προστατευθεί η ποιότητα του προϊόντος, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε λεπτομέρειες όπως: Αποφυγή χρησιμοποίησης αντλιών κατά τις μεταγγίσεις του λαδιού, γιατί ενσωματώνουν αέρα στη μάζα του. Αποθήκευση του ελαιολάδου σε δεξαμενές με τοιχώματα αδιαπέραστα στο φως και στον αέρα, οι ίδιες όμως να βρίσκονται σε χώρους που φωτίζονται και αερίζονται καλά, γιατί διαφορετικά διευκολύνεται η ανάπτυξη μούχλας και το λάδι αποκτά δυσάρεστη οσμή. Διατήρηση της θερμοκρασίας στους 10-15 0 Σχολαστική καθαριότητα οποιουδήποτε σημείου της αποθήκης έρχεται σε επαφή με το λάδι 3.3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΩΝ ΕΛΙΩΝ Αν συγκρίνουμε τα οικονομικά αποτελέσματα που έχουν υπολογιστεί στο προηγούμενο κεφάλαιο για τις ελαιοποιήσιμες και για τις επιτραπέζιες ελιές, θα διαπιστώσουμε ότι από την καλλιέργεια της ελαιοποιήσιμης ελιάς η εκμετάλλευση έχει κέρδος 130 στο στρέμμα, ενώ από την καλλιέργεια επιτραπέζιας ελιάς έχει ζημιά 20 στο στρέμμα. Επίσης, το γεωργικό εισόδημα που προκύπτει από την καλλιέργεια της ελαιοποιήσιμης ελιάς είναι 252.50 /στρ., ενώ από την καλλιέργεια της επιτραπέζιας ελιάς είναι μόλις 131.60 /στρ. Εκτός όμως από τα οικονομικά δεδομένα υπάρχουν και άλλοι λόγοι που κάνουν την καλλιέργεια της επιτραπέζιας ελιάς να μειονεκτεί έναντι της καλλιέργειας της ελαιοποιήσιμης ελιάς. Ένας λόγος είναι ότι η καρποφορία δεν είναι σταθερή κάθε χρόνο, αλλά τον ένα χρόνο η καρποφορία είναι πολύ πλούσια με αποτέλεσμα το μέγεθος του καρπού να είναι πολύ μικρό και τον άλλο χρόνο ή καρποφορία είναι φτωχή και το μέγεθος του καρπού μεγάλο. Το επιθυμητό αποτέλεσμα, που είναι πλούσια καρποφορία και μεγάλο μέγεθος καρπού, δεν επιτυγχάνεται (αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με τη βοήθεια κάποιας ορμόνης, όμως το κόστος θα ήταν μεγάλο καθώς θα χρειάζονταν αρκετά εργατικά χέρια συν το κόστος της αγοράς της συγκεκριμένης ορμόνης). Επίσης, οι επιτραπέζιες ελιές είναι περισσότερο ευαίσθητες στην προσβολή από το δάκο, λόγω της πλούσιας σάρκας τους. Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίο να γίνονται 35

περισσότεροι ψεκασμοί καλύψεως που όμως ανεβάζουν το κόστος της καλλιέργειας. Ακόμη και με μικρή προσβολή από το δάκο χάνουν την εμπορική τους αξία. Τέλος, οι συνθήκες συγκομιδής των επιτραπέζιων ελιών είναι πολύ πιο δύσκολες και δαπανηρές από ό,τι στις ελαιοποιήσιμες. Αυτό συμβαίνει διότι η ωρίμανση και κατά συνέπεια η συγκομιδή γίνεται σε πολλά στάδια. Μεγάλη σημασία έχει να μην τραυματίζονται οι καρποί κατά τη διάρκεια της συγκομιδής, γι αυτό γίνεται με τα χέρια με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα έξοδα. Για τους παραπάνω σημαντικότατους λόγους, κρίνεται αναγκαία η αντικατάσταση της ποικιλίας Καλαμών με την Κορωνέικη ποικιλία. Η αντικατάσταση αυτή μπορεί βέβαια να γίνει με εμβολιασμό. Ο πιο κατάλληλος τρόπος εμβολιασμού αυτών των ελαιόδενδρων είναι ο εγκεντρισμός κατά την εκτέλεση του οποίου το υποκείμενο αποκόπτεται σε μικρό ύψος από το έδαφος και χρησιμοποιείται ως εμβόλιο ολόκληρο τμήμα βλαστού το οποίο φέρει έναν ή περισσότερους οφθαλμούς. Ο εγκεντρισμός γίνεται συνήθως την άνοιξη. Μ αυτό τον τρόπο, πέντε χρόνια μετά τον εμβολιασμό, τα ελαιόδενδρα θα είναι σε θέση να δώσουν πλούσια καρποφορία. Στη συγκεκριμένη εκμετάλλευση, όπου υπάρχουν 8 στρέμματα με ελαιόδενδρα ποικιλίας Καλαμών, κρίνεται σκόπιμο η αλλαγή της ποικιλίας να γίνει σε δύο στάδια. Αρχικά, θα εμβολιασθούν τα μισά δένδρα και όταν αυτά μπουν σε καρποφορία, θα εμβολιασθούν και τα υπόλοιπα. Αυτό πρέπει να γίνει, ώστε να μην υπάρξει αισθητή πτώση του γεωργικού εισοδήματος κατά την πενταετία από τον εμβολιασμό μέχρι την καρποφορία των ελαιοδένδρων. 3.4. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ 3.4.1. ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΡΠΟΥΖΙΟΥ Όπως έχει αναφερθεί ο Δήμος Μεσσήνης, λόγω της γεωγραφικής του θέσης και των εδαφοκλιματικών συνθηκών θεωρείται κατάλληλη περιοχή για πρώιμες και όψιμες καλλιέργειες κηπευτικών, οι οποίες μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τα έσοδα της γεωργικής εκμετάλλευσης. Στη συγκεκριμένη γεωργική εκμετάλλευση το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών πραγματοποιείται κατά τους μήνες Νοέμβριο- Δεκέμβριο- Ιανουάριο. Αυτή τη περίοδο η καλλιέργεια κάποιου άλλου χειμωνιάτικου λαχανικού π.χ. λάχανο, 36