16 Μαΐου 2016 Νεοελληνική Γλώσσα Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων & Εσπερινών Γενικών Λυκείων (Νέο και Παλιό Σύστημα) Α.1 Το θέμα του κειμένου αφορά την έννοια της φιλίας και τα χαρακτηριστικά της. Αρχικά, ο συγγραφέας, με βάση την ιστορική και ετυμολογική προσέγγιση του όρου, τονίζει την αξία της εκτίμησης και της εμπιστοσύνης. Έπειτα, την ορίζει ως «εύνοια» προς τον συνάνθρωπο απορρίπτοντας την απόδοσή της σε άψυχα. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η φιλία αποβλέπει άλλοτε στην ωφέλεια και την ευχαρίστηση και άλλοτε στην ηθική πραγμάτωση. Επιδιώκεται, δηλαδή, η σύναψη φιλικών σχέσεων για την εξυπηρέτηση υλικών και ηθικών αναγκών. Βέβαια, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η ουσιαστική φιλία δεν συνίσταται σε ωφελιμιστικά κίνητρα αλλά στην αμοιβαιότητα της ανθρωπιάς, που έχει ως πυλώνα της τη διαχρονικότητα της αρετής. Καταληκτικά, επισημαίνει ότι ο πραγματικός φίλος είναι συνοδοιπόρος και σύμβουλος σε όλες τις πτυχές του ανθρώπινου βίου. B.1 α. Λάθος β. Σωστό γ. Σωστό δ. Σωστό ε. Λάθος B.2 α. Οι δυο τρόποι με τους οποίους αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος (3 ) είναι: αρχικά, διαίρεση καθώς διαιρούνται οι φιλικές σχέσεις (διαιρετέα έννοια) με βάση το είδος τους (διαιρετική βάση) και διακρίνονται τα μέλη της διαίρεσης «διά το χρήσιμον», «δι ηδονήν», «διά το αγαθόν». Έπειτα, αξιοποιούνται ως τρόπος ανάπτυξης τα παραδείγματα, δηλαδή η παράθεση συγκεκριμένων στοιχείων εντός των παρενθέσεων (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ, είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ., κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα, υλικό ή ηθικό). 1
Εναλλακτικά, οι μαθητές θα μπορούσαν να απαντήσουν: Άλλος τρόπος ανάπτυξης που εμφανίζεται στην παράγραφο είναι η αιτιολόγηση καθώς χρησιμοποιείται ο αιτιολογικός σύνδεσμος «επειδή» (4 φορές) και αιτιολογείται ο σκοπός σύναψης φιλικών σχέσεων. Επομένως, πρόκειται για συνδυασμό μεθόδων. β. Η νοηματική σχέση των διαρθρωτικών λέξεων έχει ως εξής: Άλλωστε (1 η ) : προσθήκη δηλαδή (2 η ) : επεξήγηση Όταν (2 η ) : προϋπόθεση, χρονική σχέση λοιπόν (4 η ): συμπέρασμα, αποτέλεσμα B.3 α. εγκωμίασαν : επαίνεσαν, επιδοκίμασαν, εκθείασαν ευχαρίστηση: τέρψη, απόλαυση, ηδονή συναναστροφής: συγχρωτισμού, συντροφιάς ακατάλυτη: άρρηκτη, άφθαρτη, αδιάσπαστη φθείρεται : αλλοιώνεται, αμαυρώνεται, υπονομεύεται β. οικεία ανοίκεια επιδέξιος αδέξιος ωφέλεια βλάβη, ζημία αξία απαξία αυστηρό επιεική B.4 α. «διά το χρήσιμον» : παραθέτει αυτούσια έκφραση από αριστοτελικό κείμενο. «αγαπά» : ο όρος έχει μεταφορική χρήση. (υλικό ή ηθικό) : η παρένθεση έχει επεξηγηματικό ρόλο, αναλύει το κέρδος σε υλικό και ηθικό. β. β ενικό ρηματικό πρόσωπο : το β πρόσωπο προσδίδει αμεσότητα και διαλογικό χαρακτήρα στο κείμενο. Έχει προτρεπτικό και διδακτικό τόνο. 2
α πληθυντικό πρόσωπο: το α πρόσωπο προσδίδει καθολικότητα και συλλογικότητα. Ο συγγραφέας συμπεριλαμβάνει τον εαυτό του στη χορεία των ανθρώπων που συνάπτουν φιλικές σχέσεις. Ταυτόχρονα, προσδίδει αμεσότητα, οικειότητα και πειστικότητα στο λόγο του. Γ.1 Προσχεδιασμένος προφορικός λόγος ομιλία Επικοινωνιακό πλαίσιο: χρήση α και β ρηματικού προσώπου, οικειότητα και αμεσότητα στο λόγο Προσφώνηση: Αγαπητοί καθηγητές, Αγαπητοί συμμαθητές, Ενδεικτικός πρόλογος: Με αφορμή την παρούσα εκδήλωση για τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή, δράττομαι της ευκαιρίας να αναφερθώ διεξοδικά στα γνωρίσματα της γνήσιας και αυθεντικής φιλίας και στο ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη σύναψη φιλικών σχέσεων. Η φιλία ως αμοιβαίος δεσμός αγάπης, αφοσίωσης και κατανόησης ενώνει δύο ή περισσότερα πρόσωπα. Οι αληθινοί φίλοι, άλλωστε, έχουν χαρακτηριστεί από τον Αριστοτέλη ως «μία ψυχή, σε δύο σώματα». Ερώτημα α : τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας Τα χαρακτηριστικά της, αν και ποικίλουν ανάλογα με το άτομο, σχετίζονται συχνά με την ύπαρξη κοινών ενδιαφερόντων ή και κοινών εμπειριών. Εμείς οι έφηβοι, πάντως, δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στο αν μπορούμε να έχουμε εμπιστοσύνη στους φίλους μας και στο αν σέβονται όσα τους έχουμε εκμυστηρευτεί. Αν, μάλιστα, κατορθώσουμε να βρούμε εκείνα τα άτομα που αξίζουμε πράγματι την εμπιστοσύνη τους, διαμορφώνουμε δυνατές φιλίες που διαρκούν πολλά χρόνια. Ειλικρινή αισθήματα Αγάπη, εμπιστοσύνη Στοργή Ανιδιοτέλεια αλτρουισμός Διάθεση προσφοράς αλληλεγγύη Αγνότητα 3
Σταθερότητα Ελεύθερη εκλογή Διατήρηση της ατομικής ακεραιότητας Μεγαλοθυμία/ Διάθεση μετάνοιας και συγχώρεσης Η διάθεση της αυτοθυσίας Ανεκτικότητα Σεβασμός Κοινά ενδιαφέροντα και εμπειρίες βιώματα Χιούμορ Ερώτημα β : Απόψεις σχετικά με τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης/διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας: Μεταβατική παράγραφος : Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται το φαινόμενο εμείς οι νέοι να αφιερώνουμε πολύ χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνοντας μια αλλιώτικη διάσταση στη μορφή και τον τρόπο σύναψης της φιλίας. Θετικός ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ταχύτητα, αμεσότητα διευκόλυνση διαπροσωπικής επικοινωνίας, επίτευξη κοινωνικοποίησης ειδικά για εσωστρεφή άτομα αποφυγή κόστους δυνατότητες ανταλλαγής απόψεων και διαλόγου εκμηδενισμός των αποστάσεων, εγγύτητα άρση στερεοτύπων και προκαταλήψεων και ενίσχυση της αρετής της ανεκτικότητας και της ανοχής 4
Αρνητικός ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης: επιφανειακές, ρηχές σχέσεις βίωση εικονικής πραγματικότητας η ανωνυμία ελλοχεύει κινδύνους όπως παραβίαση της ιδιωτικότητας, άσκηση ψυχολογικής ή λεκτικής βίας κυριαρχία του ανούσιου και του περιττού σε βάρος του ουσιώδους και του σημαντικού απομόνωση, απομάκρυνση από τον κοινωνικό περίγυρο χρήση συνθηματικού λόγου, χωρίς λεξιλογικό πλούτο και σύνθετες συντακτικές δομές, χρήση υβριδικής γλώσσας των greeklish Ενδεικτικός επίλογος: Συνοψίζοντας, αγαπητοί συμμαθητές, κυρίες και κύριοι, η φιλία για να θεωρηθεί αληθινή και να έχει ουσιαστική διάρκεια οφείλει να είναι απαλλαγμένη από κάθε έννοια συμφέροντος και να βασίζεται στο ειλικρινές ενδιαφέρον του ενός προσώπου για το άλλο. Ιδίως στα χρόνια της εφηβείας, οι φιλικές σχέσεις διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων. Βέβαια, η φιλία των σύγχρονων νέων, όπως διαμορφώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί μια διαμεσολαβούμενη σχέση που χρήζει προσοχής, ωριμότητας και εγρήγορσης για τη διατήρηση των ισορροπιών μεταξύ των «διαδικτυακών φίλων». Αποφώνηση: Ευχαριστώ για την προσοχή σας. 5