Οι Παραολυμπιακοί αγώνες είναι οι ισοδύναμοι ολυμπιακοί αγώνες για τους αθλητές με ειδικές ανάγκες, όπως κινητικές, οπτικές ή διανοητικές αναπηρίες.
Ο όρος «Παραολυμπιακοί» χρησιμοποιήθηκε για πρώτοι φορά στο Τόκυο τη χρονιά που διεξήχθησαν οι Ολυμπιακοί αγώνες εκεί (1964).Αναλύοντας τη λέξη παρά(=πλησίον, πλάι σε) + Ολυμπιακοί καταλήγουμε στη σημασία «οι αγώνες που διεξάγονται πλάι στους Ολυμπιακούς. Μια άλλη ερμηνεία είναι «οι Ολυμπιακοί αγώνες για παραπληγικά άτομα» από τις λέξεις παραπληγικός + Ολυμπιακός.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΑΡΑΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ Οι πρώτοι αγώνες για αθλητές με αναπηρία έγιναν το 1948 στο Στόουκ Mάντεβιλ στην Αγγλία. Την ημέρα της τελετής έναρξης για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948 στο Λονδίνο, ξεκίνησαν και θεσμοθετήθηκαν οι αγώνες του Στόουκ Mάντεβιλ και πραγματοποιήθηκε η πρώτη αθλητική διοργάνωση για αθλητές με αμαξίδιο. Τέσσερα χρόνια αργότερα, αθλητές από την Ολλανδία συμμετείχαν σε αυτούς τους αγώνες και έτσι γεννήθηκε το διεθνές κίνημα που είναι γνωστό πλέον ως Παραολυμπιακό κίνημα.
Οι πρώτοι Αγώνες Ολυμπιακού χαρακτήρα για αθλητές με αναπηρία οργανώθηκαν το 1960 στην Ρώμη, ύστερα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην ίδια πόλη. Θεωρούνται ως οι πρώτοι Παραολυμπιακοί Αγώνες. Περίπου 400 αθλητές από 23 χώρες συμμετείχαν σε 8 αθλήματα, 6 από τα οποία εξακολουθούν να περιλαμβάνονται στο αγωνιστικό πρόγραμμα των Παραολυμπιακών Αγώνων (Τοξοβολία, Κολύμβηση, Ξιφασκία, Καλαθοσφαίριση, Επιτραπέζια Αντισφαίριση, Στίβος). Από τότε, οι Παραολυμπιακοί Αγώνες διεξάγονται κάθε 4 χρόνια, πάντα την ίδια χρονιά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το 1976 στο Τορόντο, προστέθηκαν και άλλες κατηγορίες αναπηρίας και γεννήθηκε η ιδέα της συγχώνευσης διαφορετικών κατηγοριών αθλητών με αναπηρία για τη συμμετοχή τους σε διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις. Την ίδια χρονιά έγιναν και οι πρώτοι Χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες στην Σουηδία. Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες της Σεούλ (1988) ξεχώρισαν και από το γεγονός ότι οι Ολυμπιακοί και Παραολυμπιακοί Αγώνες φιλοξενήθηκαν στην ίδια χώρα, στην ίδια πόλη και χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες εγκαταστάσεις με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Έκτοτε, οι Παραολυμπιακοί Αγώνες γίνονται πάντα στην ίδια πόλη με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Από το 1960, έχουν διοργανωθεί δώδεκα (12) Θερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες και εννέα (9) Χειμερινοί. Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες έχουν εξελιχθεί πλέον στο δεύτερο μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός μετά τους Ολυμπιακούς.
Αν και η Ελληνική συμμετοχή στους Παραολυμπιακούς έγινε για πρώτη φορά το 1976, η πρώτη επίσημη Εθνική αποστολή υπήρξε αυτή στους αγώνες της Σεούλ το 1988, όπου οι Έλληνες αθλητές κέρδισαν τα πρώτα τους μετάλλια κατακτώντας 1 αργυρό και 3 χάλκινα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992 κέρδισαν 2 αργυρά και ένα χάλκινο μετάλλιο, ενώ στους επόμενους Παραολυμπιακούς, αυτούς της Ατλάντα το 1996 κέρδισαν 1 χρυσό, 1 αργυρό και 3 χάλκινα μετάλλια. Με το τέλος του 20ου και την αρχή του 21ου αιώνα στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Σύδνεϋ το 2000, η Ελληνική ομάδα συμμετείχε με 42 αθλητές, οι οποίοι έλαβαν μέρος στα αγωνίσματα του στίβου, της κολύμβησης, της άρσης βαρών, της καλαθοσφαίρισης και του τζούντο. Η Ελληνική ομάδα που συμμετείχε στο Σύδνεϋ κέρδισε 4 χρυσά μετάλλια, 4 ασημένια, καθώς και 3 χάλκινα, δηλαδή 11 μετάλλια συνολικά
Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, η χώρα μας συμμετείχε με την πολυπληθέστερη μέχρι και σήμερα Παραολυμπιακή Ομάδα, αποτελούμενη από 137 αθλητές, η οποία αποτέλεσε ένδειξη της ανοδικής πορείας του Ελληνικού Παραολυμπιακού κινήματος και προκάλεσε την ευαισθητοποίηση και το ενδιαφέρον της Ελληνικής Κοινωνίας. Οι Έλληνες αθλητές και οι Ελληνίδες αθλήτριες κατάφεραν να κατακτήσουν συνολικά 20 μετάλλια, εκ των οποίων 3 ήταν χρυσά, 13 ήταν ασημένια και 4 ήταν χάλκινα. Αυτό σημαίνει πως είχαν ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία από αυτή των Παραολυμπιακών αγώνων του Σύδνεϋ, όπου είχαν κερδίσει 11. Επίσης, 58 συνολικά αθλητές κατέληξαν στις πρώτες οχτώ θέσεις, γεγονός, που τους καθιστά Παραολυμπιονίκες δεδομένου ότι παραολυμπιονίκης χαρακτηρίζεται ο αθλητής, που συμμετέχει σε Παραολυμπιακούς αγώνες και καταλήγει στους πρώτους 8. Είναι λοιπόν προφανές πως οι αγώνες της Αθήνας ανέδειξαν τον αθλητισμό των ατόμων με αναπηρία και τον ανύψωσαν στη θέση που του αξίζει στην Παγκόσμια αθλητική οικογένεια γενικότερα, αλλά και στον Ελληνικό Αθλητισμό συγκεκριμένα.
Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου ήταν οι πιο επιτυχημένοι αγώνες στην Ιστορία για την Ελληνική Ομάδα μέχρι στιγμής. Παίρνοντας μέρος σε 10 αθλήματα οι 69 αθλητές και αθλήτριες της Ελληνικής Ομάδας κατάφεραν να κερδίσουν 24 μετάλλια, εκ των οποίων 5 ήταν χρυσά, 9 ήταν αργυρά και 10 χάλκινα. Στο Πεκίνο δηλαδή ξεπέρασαν όλα τα προηγούμενα ρεκόρ, καθώς και αυτό των 20 μεταλλίων στην Αθήνα του 2004 και κατάφεραν να καταταχθούν 20οι στη παγκόσμια κατάταξη. Τέσσερα χρόνια μετά τους πολύ επιτυχημένους αγώνες της Αθήνας οι Έλληνες αθλητές και αθλήτριες έδειξαν το υψηλό αθλητικό τους επίπεδο αποδεικνύοντας την ανάπτυξη του Παραολυμπιακού Κινήματος στην Ελλαδικό χώρο.
Σήμερα οι κατηγορίες αναπηρίας στις οποίες ανήκουν οι αθλητές των Παραολυμπιακών αγώνων είναι 5 και είναι οι εξής: 1. Αθλητές οι οποίοι έχουν υποστεί ακρωτηριασμό 2. Αθλητές οι οποίοι πάσχουν από μερική ή ολική απώλεια όρασης 3. Αθλητές που πάσχουν από εγκεφαλική παράλυση 4. Αθλητές των οποίων ο νωτιαίος μυελός υποφέρει από κάκωση Οι περίφημοι "Les Autres", οι οποίοι πάσχουν από άλλες μορφές αναπηρίας, όπως νανισμός, σκλήρυνση κατά πλάκας κ.α. Σε κάποια αθλήματα έχουν δικαίωμα να συμμετάσχουν αθλητές από όλες ή τις περισσότερες κατηγορίες αναπηρίας, ενώ σε άλλα έχουν δικαίωμα να συμμετάσχουν αθλητές από μια κατηγορία μόνο.
Μέχρι και τους Παραολυμπιακούς αγώνες του Σύδνεϋ το 2000, υπήρχε και η κατηγορία των ατόμων που πάσχουν από νοητική στέρηση. Αυτή η κατηγορία είχε δημιουργηθεί στην Ατλάντα στους προηγούμενους Παραολυμπιακούς, το 1996. Ωστόσο, όταν η σαρωτική νίκη στην καλαθοσφαίριση της ομάδας της Ισπανίας, το 2000 στο Σύδνεϋ, αντικαταστάθηκε με αφαίρεση του τίτλου, επειδή η Ισπανική Ολυμπιακή Επιτροπή ανακάλυψε, ότι μόνο δέκα από τους δώδεκα αθλητές που συμμετείχαν είχαν νοητική υστέρηση, Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) απαγόρευσε τη συμμετοχή ατόμων με νοητική υστέρηση στους Παραολυμπιακούς Αγώνες, επικαλούμενη το γεγονός ότι είναι δύσκολη η εκτίμηση του βαθμού της αναπηρίας, όταν πρόκειται για αυτήν την κατηγορία. Το σκάνδαλο, που δημιουργήθηκε τότε, κόστισε αρκετά στον χώρο του Αθλητισμού των Ατόμων με Αναπηρία. Είναι αλήθεια ότι η επιστημονική κοινότητα και οι παράγοντες του Αθλητισμού βρίσκονται ακόμα σε διαπραγματεύσεις με τη ΔΟΕ, όσον αφορά αυτήν την κατάργηση της κατηγορίας των ατόμων με νοητική στέρηση.
Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες δεν θα πρέπει επίσης να συγχέονται με τους εξής θεσμούς: Τα Special Olympics, όπου συμμετέχουν αθλητές που πάσχουν από νοητική υστέρηση με μοναδικό στόχο τη συμμετοχή για να αποκτήσουν εμπειρίες. Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες συμμετέχουν παγκόσμιοι πρωταθλητές, αθλητές με υψηλές φιλοδοξίες και κύριο στόχο τη δόξα και τη διάκριση. Οι αθλητές των Παραολυμπιακών Αγώνων, όπως και στους Ολυμπιακούς Αγώνες, είναι απαραίτητο να διαθέτουν τις απαιτούμενες ικανότητες για να έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν στους Αγώνες, ενώ στα Special Olympics δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Επίσης, αν και οι άνθρωποι που πάσχουν από κώφωση δε συμμετέχουν στους Παραολυμπιακούς, έχουν το δικαίωμα συμμετοχής στους Κωφολυμπιακούς (ή Deaflympics, deaf=κωφός) που διοργανώνονται ωστόσο εξ ολοκλήρου ξεχωριστά από τους Παραολυμπιακούς.
ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ: Τα χειμερινά αγωνίσματα στα οποία έχουν το δικαίωμα να λάβουν μέρος οι αθλητές των Παραολυμπιακών αγώνων είναι το Αλπικό σκι, το Δίαθλο, το Κέρλινγκ με αμαξίδιο, το σκι αντοχής και το χόκεϊ επί πάγου με έλκηθρο ΘΕΡΙΝΑ: Τα θερινά αγωνίσματα στα οποία έχουν το δικαίωμα να λάβουν μέρος οι αθλητές των Παραολυμπιακών αγώνων είναι πολύ περισσότερα. Πρόκειται για την αντισφαίριση με αμαξίδιο, την άρση βαρών σε πάγκο, το γκόλμπολ, την επιτραπέζια αντισφαίριση, την Ιππασία, την Ιστιοπλοϊα, την καλαθοσφαίριση με αμαξίδιο, την κολύμβηση, το Μπότσια, την ξιφασκία με αμαξίδιο, την πετοσφαίριση, την Ποδηλασία, το ποδόσφαιρο 5x5, το Ποδόσφαιρο 7x7,το Ράγκμπυ με αμαξίδιο, τη Σκοποβολή, το Στίβο, το Τζούντο, την Τοξοβολία και την κωπηλασία. Όλα τα χειμερινά και θερινά αθλήματα των Παραολυμπιακών αγώνων είναι κοινά με τους Ολυμπιακούς εκτός από τέσσερα.
Τα άτομα με αναπηρία οδηγούνται σε μη ρεαλιστικές θεωρήσεις για τη ζωή τους, καθώς ζουν σε ένα κοινωνικό περιβάλλον γεμάτο προκαταλήψεις, οι οποίες δρουν αρνητικά στο σχηματισμό της αυτοαντίληψής τους. Οι άνθρωποι συνηθίζουν να προσάπτουν χαρακτηρισμούς και ταμπέλες στα άτομα με αναπηρία, κάτι που δεν τους αφήνει ανεπηρέαστους. Πιο ευάλωτα είναι συνήθως άτομα τα οποία σαν χαρακτήρες είναι ανασφαλείς. Η σκληρή αυτή αντιμετώπιση ωθεί τα άτομα με αναπηρία να συνειδητοποιήσουν περισσότερο την κατάστασή τους και να αποκτήσουν τη νοοτροπία του αναπήρου.
Με βάση τα αποτελέσματα μιας πρόσφατης έρευνας, υπάρχουν τρία είδη στάσεων των αναπήρων απέναντι στην αναπηρία τους: η ενταγμένη, η αμφιθυμική και η μη ενταγμένη. Η πρώτη αναφέρεται στα άτομα τα οποία έχουν μια συναισθηματική και ορθολογική επεξεργασία της αναπηρίας, ενώ ταυτόχρονα την αποδέχονται. Τα άτομα που έχουν μια αμφιθυμική στάση, διατηρούν ανάμεικτα συναισθήματα απέναντι στην αναπηρία τους, θετικά και αρνητικά. Η μη ενταγμένη στάση χαρακτηρίζεται από αρνητική σχέση και μη αποδοχή της αναπηρίας.
Πολλά άτομα με αναπηρίες καταβάλλονται με την ιδέα ότι είναι ανάπηροι με αποτέλεσμα να θεωρούν την αναπηρία τους ως το βασικότερο χαρακτηριστικό τους. Υπάρχουν όμως και άτομα τα οποία αντιμετωπίζουν την κατάσταση σαρκαστικά ή κυνικά. Η στάση των ατόμων απέναντι στην αναπηρία τους θα καθοριστεί από τη δομή της προσωπικότητάς τους, τη στάση του περιβάλλοντος και της οικογένειας καθώς και τη σημασία που έχει η αναπηρία για τον ίδιο τον ανάπηρο. Παιδιά που αισθάνονται ότι οι γονείς τους δεν περιμένουν πολλά από αυτά, νιώθουν ανίκανα, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και κατηγορούν τον εαυτό τους για καθετί που τους συμβαίνει. Μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν το άτομο και την αυτοεικόνα του και σχετίζονται με την τυπολογία της αναπηρίας είναι η ηλικία που παρουσιάστηκε η αναπηρία, ο τρόπος που προκλήθηκε, η πρόγνωση για την εξέλιξή της, ο βαθμός στον οποίο είναι εμφανής και η φύση των λειτουργικών περιορισμών που θέτει στο άτομο. Ακόμα, καθοριστικό ρόλο παίζει η μόρφωση, το επάγγελμα, το εισόδημα, η οικογενειακή κατάσταση και η κοινωνική θέση του ατόμου
Συχνά άτομα με αναπηρίες νιώθουν ευτυχισμένα απλά και μόνο επειδή μπορούν και αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες που προκύπτουν από την αναπηρία τους. Ο τρόπος αντίδρασής τους διαφέρει. Μπορεί να προβούν σε έναν απολογισμό της παρούσας κατάστασης και του τρόπου μέσω του οποίου οδηγήθηκαν σε αυτή, γεγονός που μπορεί να συντελέσει στη διόρθωσή της. Ίσως εκλάβουν την αναπηρία ως φυσιολογική συνέπεια του μεταβαλλόμενου χαρακτήρα της ανθρώπινης ζωής. Ακόμη, μπορεί να μην την αποδεχτούν και να αναπτύξουν επιθετικούς τρόπους συμπεριφοράς, ενδεικτικούς ενός συμπλέγματος κατωτερότητας
Το πώς βιώνει ένα άτομο την αναπηρία του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την άποψη που πιστεύει ότι έχουν οι άλλοι για τον ίδιο και την αναπηρία του. Οι ομάδα των αναπήρων είναι μια ψυχολογικά ανομοιογενής ομάδα, και οι ψυχολογικές τους μεταπτώσεις επηρεάζονται άμεσα από το κοινωνικό περιβάλλον. Οι μη ανάπηροι βλέπουν την αναπηρία να οδηγεί σε κοινωνική μείωση και αυτό οδηγεί τους αναπήρους σε υποτίμηση και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Τα άτομα με αναπηρία συχνά αντιλαμβάνονται την αναπηρία τους ως αιτία για όλες τις στερήσεις που βιώνουν και επομένως η αναπηρία τους λειτούργει ως δικαιολογία της αποτυχίας τους καθώς και όλων των κοινωνικών προκαταλήψεων που αντιμετωπίζουν. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που είναι πιο δυναμικοί και ενεργητικοί και οι οποίοι υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές, εκπαιδευτικές και πολιτικές δομές τους δημιουργούν επιπλέον στερήσεις.