Mελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Μονάδας Παραγωγής και Ποιότητας Εμφιαλωμένου Νερού

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών Τμήμα Τεχνολογίας Πετρελαίου & Φυσικού Αερίου Mελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Μονάδας Παραγωγής και Ποιότητας Εμφιαλωμένου Νερού Πτυχιακή Εργασία Αλέξανδρος Σιέκας Εισηγητής Καθηγητής: κ. Δημήτριος Μαρμάνης Καβάλα, Οκτώβριος 2012

Kavala Institute of Technology School of Technological Engineering Department of Technology, Oil & Gas Environmental Impact Study in a Firm of Production and Quality of Bottled Water Dissertation Alexandros Siekas Supervisor: Mr Dimitrios Marmanis Kavala, October 2012

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία ασχολείται µε τον κλάδο των εµφιαλωµένων νερών. Ο εξεταζόµενος κλάδος παρουσιάζει υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης καθώς ευνοείται από την τάση που επικρατεί για στροφή σε έναν υγιεινό τρόπο διατροφής µε αποτέλεσµα το εµφιαλωµένο νερό να προτιµάται από τους καταναλωτές ολοένα και περισσότερο σε σχέση µε τα άλλα ποτά. Η αγορά των εµφιαλωµένων νερών χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισµό καθώς ελέγχεται από λίγες επιχειρήσεις µεγάλου µεγέθους. Το γεγονός αυτό οδηγεί τις εταιρίες στην επέκταση των δικτύων διανοµής τους, στην ανανέωση των συσκευασιών για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του καταναλωτικού κοινού καθώς και στην εφαρµογή συστηµάτων διασφάλισης ποιότητας. Η εργασία αυτή ασχολείται µε την αγορά του εµφιαλωµένου νερού, µε τα χαρακτηριστικά του καθώς και µε τους κανόνες υγιεινής και τις προδιαγραφές που θα πρέπει να τηρούνται από τις βιοµηχανίες αυτές. Οι πηγές που χρησιµοποιήθηκαν για την εργασία αυτή αντλήθηκαν από την ICAP Έρευνα αγοράς, από τον ΕΦΕΤ Υπουργείο Ανάπτυξης, από εταιρία εµφιάλωσης νερού και από το Internet. 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 1 1.ΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟΥ ΝΕΡΟΥ...3 1.1Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση των εµφιαλωµένων νερών...3 1.2. Προσφορά- δοµή και διάρθρωση του κλάδου των εµφιαλωµένων νερών 5 1.2.1 ιαφηµιστική δαπάνη εµφιαλωµένων νερών...7 1.2.2 ίκτυα διανοµής- µέθοδοι προώθησης πωλήσεων των εµφιαλωµένων νερών 7 1.3 Εγχώρια αγορά εµφιαλωµένων νερών Μερίδια αγοράς...9 1.3.1 Μερίδια αγοράς..10 1.4 ιεθνής αγορά 11 1.5 Εισαγωγές Εµφιαλωµένων Νερών Κυριότερες χώρες προέλευσης..12 1.6 Εξαγωγές Εµφιαλωµένων νερών Κυριότερες χώρες προορισµού 13 2. ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΩΝ ΝΕΡΩΝ.16 2.1 Φυσικό µεταλλικό νερό.16 2.2 Επιτραπέζιο νερό..16 2.3 Ανθρακούχο νερό.. 16 3. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟΥ ΝΕΡΟΥ...17 3.1 Φυσικοχηµικά χαρακτηριστικά 17 3.1.1 Φυσικά χαρακτηριστικά. 17 3.1.2 Χηµικά χαρακτηριστικά..17 3.1.2.1 Κύρια µεταλλικά χαρακτηριστικά.17 3.1.2.2 Οργανικά και ανόργανα συστατικά..18 3.1.2.3 Μέταλλα...18 3.2 Βιολογικά χαρακτηριστικά....20 2

4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟΥ ΝΕΡΟΥ 23 4.1 Πηγή 23 4.2 Άντληση του νερού Γεώτρηση.23 4.3 ιοξείδιο του άνθρακα cο 2...24 4.4 Παραγωγική διαδικασία - Εµφιάλωση νερού..25 4.4.1 Μορφοποίηση φιαλών PET..25 4.4.2 Επεξεργασία νερού 26 4.4.3 Οζώνωση 26 4.4.4 Αποστείρωση..26 4.4.5 Εµφιάλωση νερού..27 4.5 Συσκευασία. 27 4.5.1 Πλαστικές Γυάλινες Φιάλες 34 4.5.2 Πλήρωση και πωµατισµός φιαλών..35 4.6 Αποθήκευση...35 4.7 Μεταφορά τελικών προϊόντων.37 5. ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ HACCP 39 5.1 Σύστηµα διασφάλισης υγιεινής των εµφιαλωµένων νερών 39 5.2 Εφαρµογή του HACCP στη βιοµηχανία των εµφιαλωµένων νερών.40 5.2.1 Άντληση νερού (CCP1).40 5.2.1.1 Αποθήκευση αντλούµενου νερού. 41 5.2.2 Συσσωµάτωση και καταβύθιση (CCP2).41 5.2.2.1 Χλωρίωση 41 5.2.2.2 Αποθήκευση επεξεργασµένου νερού.....43 5.2.3 ιήθηση (CCP3) 43 5.2.4 Προσθήκη ή αφαίρεση CO 2 (CCP4) 44 5.2.5 Συσκευασία και σφράγισµα (CCP5-CCP7) 44 5.2.6 Επιθεώρηση φιαλών (CCP8)...45 5.2.7 Ετικετάρισµα και τυποποίηση (CCP9) 45 5.2.8 Συσκευασία φιαλών / κουτιών (CCP10).45 5.2.9 Αποθήκευση τελικού προϊόντος (CCP11).....45 3

6. ΠΙΘΑΝΑ ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ - ΚΑΝΟΝΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ... 47 6.1 Κυριότερες πήγες επιµόλυνσης του εµφιαλωµένου νερού.47 6.1.1 Επικίνδυνες ή και µη εδώδιµες ουσίες 48 6.2 Κανόνες υγιεινής...49 6.2.1 Απαιτήσεις για το οίκηµα..49 6.2.2 Απαιτήσεις για την τοποθεσία του κτιρίου εµφιάλωσης...49 6.2.3 Εξαερισµός.....49 6.2.4 Φωτισµός. 50 7. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩ ΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΙΧΝΕΥΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ...51 7.1 Γενικά στοιχεία...51 7.2 Ενδείξεις φυσικού µεταλλικού νερού..52 7.2.1 Υποχρεωτικές ενδείξεις 53 7.2.2 Απαγορευτικές ενδείξεις 53 7.3 Ενδείξεις εµφιαλωµένου πόσιµου νερού 54 7.3.1 Υποχρεωτικές ενδείξεις.54 7.3.2 Απαγορευτικές ενδείξεις...55 8. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΕΜΦΙΑΛΩΣΗΣ ΝΕΡΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ...57 9. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ...65 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 83 4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το εµφιαλωµένο νερό είναι ανά προϊόν που έρχεται σε επαφή µε τους καταναλωτές σε καθηµερινή βάση, κατά την εκπόνηση της εργασίας αυτής γίνεται µια προσέγγιση που αφορά την «παραγωγή και τον ποιοτικό έλεγχο του εµφιαλωµένου νερού». Στην προσπάθεια να καλυφθεί πλήρως το θέµα η εργασία χωρίζεται ουσιαστικά σε οκτώ κεφάλαια. Στο πρώτο και δεύτερο κεφάλαιο που έχουν ως τίτλο «Ζήτηση-προσφορά εµφιαλωµένου νερού» και «Αγορά εµφιαλωµένου νερού» αντίστοιχα περιγράφεται η δοµή του κλάδου η διαφηµιστική δαπάνη, παρουσιάζονται ορισµένες από τις κυριότερες επιχειρήσεις,αποτυπώνονται οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση καθώς και εκτιµάται το µέγεθος της εγχώριας αγοράς, τα µερίδια αγοράς των κυριότερων επιχειρήσεων καθώς και ο κλάδος των εµφιαλωµένων νερών στην διεθνή αγορά. Στο τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται ορισµένα γενικά πληροφοριακά στοιχεία για τις κατηγορίες των εµφιαλωµένων νερών καθώς και οι προδιαγραφές και τα χαρακτηριστικά τους. Το πέµπτο και το έκτο κεφάλαιο αναφέρονται στην παραγωγική διαδικασία του εµφιαλωµένου νερού από την πηγή µέχρι την µεταφορά του τελικού προϊόντος στα καταστήµατα πώλησης όπως επίσης και την εφαρµογή του συστήµατος HACCP σε όλα τα στάδια παραγωγής εµφιαλωµένου νερού, τον εντοπισµό των κρίσιµων σηµείων ελέγχου (CCPs) καθώς και των αποτρεπτικών και διορθωτικών ενεργειών τους. Στο έβδοµο και το όγδοο κεφάλαιο παρουσιάζονται πιθανά ποιοτικά προβλήµατα που ίσως παρουσιαστούν στο τελικό προϊόν,οι κανόνες υγιεινής που θα πρέπει να εφαρµόζονται από τις βιοµηχανίες εµφιαλωµένου νερού όπως επίσης και οι γενικές απαιτήσεις κωδικοποίησης και ανιχνευσιµότητας του προϊόντος. Τέλος το ένατο κεφάλαιο αναφέρεται στα προβλήµατα και τις προοπτικές του κλάδου των εµφιαλωµένων νερών για το µέλλον. 5

Λέξεις κλειδιά: Εµφιαλωµένο νερό, επιτραπέζιο νερό, φυσικό µεταλλικό νερό, πόσιµο νερό, ανθρακούχο νερό, µικροοργανισµοί νερού, παραγωγή και επεξεργασία εµφιαλωµένου νερού, οζόνωση, φιλτράρισµα νερού, ποιοτικές αλλοιώσεις νερού, αγορά εµφιαλωµένου νερού. 6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κλάδος των εµφιαλωµένων νερών αποτελεί έναν από τους πλέον αναπτυσσόµενους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας. Παράγοντες που συµβάλουν στην επίτευξη υψηλών ρυθµών ανάπτυξης είναι οι αµφιβολίες που δηµιουργούνται στο καταναλωτικό κοινό για την ποιότητα του πόσιµου νερού, καθώς και το γεγονός ότι σε ορισµένες περιοχές της χώρας ( για παράδειγµα στις νησιωτικές) το δίκτυο ύδρευσης αδυνατεί να αντεπεξέλθει στις ανάγκες των κατοίκων, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς µήνες κατά την διάρκεια των οποίων αυξάνεται η τουριστική κίνηση. Επίσης τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στροφή των καταναλωτών σε έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής η οποία οδηγεί σε αύξηση της κατά κεφαλή κατανάλωσης µη οινοπνευµατωδών ποτών και κυρίως των εµφιαλωµένων νερών και χυµών. (www.iobe.gr) Σύµφωνα µε τα στοιχεία της ICAP ( εταιρεία οικονοµικών πληροφοριών, εκδόσεων και συµβούλων επιχειρήσεων), παρά τις ευνοϊκές συνθήκες που επικρατούν στην αναπτυσσόµενη αγορά των εµφιαλωµένων νερών κατά καιρούς δηµιουργούνται αµφιβολίες σχετικά µε την ποιότητα τους και ιδιαίτερα για τις συνθήκες µεταφοράς και φύλαξης τους. Στο παρελθόν έκαναν την εµφάνιση τους δηµοσιεύµατα στα µέσα µαζικής επικοινωνίας που είχαν ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία κλίµατος δυσπιστίας στο καταναλωτικό κοινό. Σήµερα τα φαινόµενα αυτά έχουν περιορισθεί καθώς γίνονται συνεχείς έλεγχοι ποιότητας από το κράτος και οι επιχειρήσεις πραγµατοποιούν επενδύσεις, για την εγκατάσταση συστηµάτων αποστείρωσης και καθαρισµού καθώς και για την εφαρµογή συστηµάτων ποιοτικού ελέγχου στη διαδικασία εµφιάλωσης. Επίσης οι µεγαλύτερες επιχειρήσεις εφαρµόζουν τις κατάλληλες επικοινωνιακές στρατηγικές για τη δηµιουργία θετικής εικόνας, τόσο για τις ίδιες όσο και για τα προϊόντα τους. ( ICAP,2005) Στον κλάδο των εµφιαλωµένων νερών δραστηριοποιείται µεγάλος αριθµός µικροµεσαίων επιχειρήσεων και περιορισµένος αριθµός µεγάλων επιχειρήσεων που είτε ασχολούνται αποκλειστικά µε την εµφιάλωση νερού είτε δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο κλάδο τροφίµων και πότων. Οι τελευταίες 7

αξιοποιούν τα ήδη εγκατεστηµένα και οργανωµένα δίκτυα πωλήσεων και διανοµής των προϊόντων τους επιτυγχάνοντας οικονοµίες κλίµακας. Επίσης ορισµένες εταιρίες κυρίως µεγάλου µεγέθους εµφιαλώνουν νερό για λογαριασµό τρίτων εταιριών που δραστηριοποιούνται επίσης στον ευρύτερο κλάδο τροφίµων και ποτών οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις απευθύνονται συνήθως στην τοπική αγορά.(www.iobe.gr) Σηµαντικές αλλαγές έχουν συντελεστεί µε την πάροδο των χρόνων σε ότι αφορά τις συσκευασίες των εµφιαλωµένων νερών. Συγκεκριµένα πραγµατοποιήθηκε αντικατάσταση των συσκευασιών PVC ( πολυβινυδοχλωρίδιο) από τις πιο ασφαλείς PET ( πολυαιθυλένιο) ενώ διευρύνεται η χρήση γυάλινων φιαλών 1lt κυρίως σε χώρου µαζικής εστίασης. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανοδική πορεία στην αγορά των ψυκτών εµφιαλωµένου νερού. Η ανάγκη για εύκολη και εύχρηστη πρόσβαση σε εµφιαλωµένο νερό σε χώρους εργασίας οδήγησε ορισµένες µεγάλες εταιρίες του κλάδου στην εµφιάλωση νερού σε συσκευασίες των 18,9 lt προκειµένου να εκµεταλλευτούν την αναδυόµενη τάση. Σηµειώνεται δε ότι ορισµένες εταιρίες έχουν εξειδικευτεί στην εµφιάλωση νερού σε αυτές τις συσκευασίες.(icap,2005). 8

1. ΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟΥ ΝΕΡΟΥ Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά και οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση και αναφέρονται στοιχεία που σκιαγραφούν την προσφορά των εµφιαλωµένων νερών. Οι κλιµατολογικές συνθήκες, οι διατροφικές συνήθειες των καταναλωτών, η τουριστική κίνηση, η επάρκεια και ποιότητα του νερού του υδροδοτικού δικτύου είναι ορισµένοι από τους παράγοντες που επιδρούν στην ζήτηση των εµφιαλωµένων νερών και αναλύονται στη συνέχεια καθώς επίσης πραγµατοποιείται συνοπτική παρουσίαση ορισµένων εκ των κυριοτέρων παραγωγικών και εισαγωγικών επιχειρήσεων εµφιαλωµένων νερών και γίνεται ανάλυση των χρηµατοοικονοµικών στοιχείων των επιχειρήσεων εµφιάλωσης νερού. 1.1. Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση των εµφιαλωµένων νερών. Η ζήτηση των εµφιαλωµένων νερών χαρακτηρίζεται από εποχικότητα. Ο µεγαλύτερος όγκος των ετήσιων πωλήσεων πραγµατοποιείται µεταξύ των µηνών Απριλίου και Οκτωβρίου. Η αύξηση της τουριστικής κίνησης και οι ιδιαίτερα υψηλές θερµοκρασίες που επικρατούν κατά την διάρκεια των προαναφερθέντων µηνών οδηγούν σε αύξηση της ζήτησης για τα εµφιαλωµένα νερά. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει θετικά τη ζήτηση των εµφιαλωµένων νερών είναι η ανεπάρκεια του υδροδοτικού δικτύου σε ορισµένες περιοχές της χώρας. Η έλλειψη εµπιστοσύνης του καταναλωτικού κοινού στο δίκτυο ύδρευσης σε ορισµένες περιοχές της χώρας οδηγεί στην αύξηση της ζήτησης των εµφιαλωµένων νερών. Επίσης η σχετική έλλειψη νερού ιδιαίτερα στις νησιωτικές περιοχές σε συνάρτηση µε την ένταση του φαινοµένου κατά τους θερινούς µήνες λόγω της αυξηµένης τουριστικής κίνησης ευνοεί την κατανάλωση των εµφιαλωµένων νερών. Κατά καιρούς παρουσιάζονται στα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης διάφορα αρνητικά δηµοσιεύµατα που αφορούν τις συνθήκες µεταφοράς, φύλαξης και διάθεσης των εµφιαλωµένων νερών οι οποίες δεν είναι πάντα οι προβλεπόµενες µε αποτέλεσµα να αλλοιώνεται η ποιότητα του προϊόντος. Το γεγονός αυτό έχει παροδική επίδραση στην κατανάλωση και συνήθως είναι γενικευµένη. Οι 9

επιχειρήσεις του κλάδου επιδιώκοντας να κερδίσουν την εµπιστοσύνη του καταναλωτικού κοινού και να δηµιουργήσουν µια θετική εικόνα για τα εµφιαλωµένα νερά πραγµατοποιούν επενδύσεις στις εγκαταστάσεις γραµµών εµφιάλωσης, εντατικοποιούν τους ελέγχους ποιότητας και αυξάνουν την διαφηµιστική προβολή των προϊόντων τους. Η στροφή των καταναλωτών ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια σε έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής συµβάλει στην αύξηση της ζήτησης µη αλκοολούχων ποτών. Τα προϊόντα που ευνοούνται είναι τα εµφιαλωµένα νερά, οι χυµοί, τα αναψυκτικά light και τα ισοτονικά ποτά, καθώς προωθούν ένα πρότυπο υγιεινής διαιτητικής συµπεριφοράς και έντονης αθλητικής δραστηριότητας. Το πρότυπο αυτό προβάλλεται διαρκώς από όλα τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και επηρεάζει θετικά την κατανάλωση εµφιαλωµένων νερών. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει θετικά τη ζήτηση των εµφιαλωµένων νερών είναι η τάση που έχει δηµιουργηθεί για αύξηση των γευµάτων εκτός σπιτιού σε χώρους µαζικής εστίασης λόγω αυξηµένων επαγγελµατικών υποχρεώσεων και της έλλειψης ελεύθερου χρόνου. Το φαινόµενο αυτό έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση της ζήτησης εµφιαλωµένου νερού ιδιαίτερα σε γυάλινη φιάλη του ενός λίτρου, η οποία προσφέρεται συχνά στους χώρους αυτούς. Η ζήτηση των συγκεκριµένων προϊόντων είναι ελαστική ως προς την τιµή και οι αποφάσεις των καταναλωτών επηρεάζονται από την τιµή διάθεσης του κάθε εµφιαλωµένου νερού (εµπορικού σήµατος), καθώς πρόκειται για οµοιογενές προϊόν. Η σηµαντική αύξηση της ζήτησης εµφιαλωµένων νερών τους καλοκαιρινούς µήνες, οφείλεται όπως έχει αναφερθεί στην αύξηση της τουριστικής κίνησης τη συγκεκριµένη περίοδο. Οι συνθήκες που επικρατούν στον τουρισµό επηρεάζουν τη ζήτηση στον κλάδο καθώς αυξάνεται ο αριθµός των καταναλωτών που προµηθεύονται τα συγκεκριµένα προϊόντα.( Στοιχεία ICAP,2005) Σύµφωνα µε την τελευταία Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών που πραγµατοποιήθηκε από την Ε.Σ.Υ.Ε. (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος) κατά την περίοδο Νοεµβρίου 1998 - Οκτωβρίου 1999 ο µέσος όρος µηνιαίων αγορών για των νοικοκυριών για εµφιαλωµένα νερά ανήλθε σε 2,9 λίτρα περίπου. 10

Τον υψηλότερο µέσο όρο µηνιαίων αγορών στην κατηγορία µεταλλικών και ανθρακούχων νερών κατέχουν τα νοικοκυριά µε 6 µέλη και άνω των οποίων οι αγορές ανέρχονται στα 4,9 λίτρα περίπου και ακολουθούν τα πενταµελή νοικοκυριά µε 4,3 λίτρα. Είναι εµφανές ότι όσο µεγαλύτερος είναι αριθµός των µελών ενός νοικοκυριού τόσο µεγαλύτερη είναι και η κατανάλωση.( Στοιχεία ICAP,2005) 1.2 Προσφορά- δοµή και διάρθρωση του κλάδου των εµφιαλωµένων νερών Στον κλάδο των εµφιαλωµένων νερών κυριαρχούν λίγες επιχειρήσεις µεγάλου µεγέθους οι οποίες διαθέτουν οργανωµένα δίκτυα διανοµής. Παράλληλα δραστηριοποιούνται στην αγορά και αρκετές επιχειρήσεις µικροµεσαίου µεγέθους ορισµένες από τις οποίες τα τελευταία χρόνια επεκτείνουν το δίκτυο πωλήσεως τους σε ολόκληρη την Ελλάδα ενώ οι υπόλοιπες έχουν κυρίως τοπικό χαρακτήρα. Ορισµένες από τις επιχειρήσεις του κλάδου πραγµατοποιούν υψηλές επενδύσεις για τον εκσυγχρονισµό των εµφιαλωτηρίων τους και την καθετοποίηση της παραγωγής για να παράγουν οι ίδιες τις πλαστικές φιάλες και τα πώµατα που χρησιµοποιούν για την εµφιάλωση του νερού προκειµένου να µειώσουν το κόστος παραγωγής. Παράλληλα κάποιες εταιρίες ασχολούνται και µε την εµφιάλωση νερού για λογαριασµό τρίτων επιχειρήσεων οι οποίες δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο κλάδο των ειδών διατροφής.( Στοιχεία ICAP, 2005) Αρκετές από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο ασχολούνται και µε άλλα είδη διατροφής και ποτά κυρίως χυµούς και αναψυκτικά. Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται τα διαρθρωτικά στοιχεία των επιχειρήσεων παραγωγής µεταλλικών νερών και αναψυκτικών για το 2002. σύµφωνα µε τα διαθέσιµα στοιχεία της ICAP, στον συγκεκριµένο κλάδο δραστηριοποιούνται 108 επιχειρήσεις στο σύνολο της χώρας µε συνολικό κύκλο εργασιών 863,7 εκ. Στην περιοχή του Ηρακλείου δραστηριοποιούνται 12 επιχειρήσεις µε συνολικό κύκλο εργασιών 11,2 εκ. (11,1% επί του συνόλου). Παράλληλα σηµαντικό αριθµό επιχειρήσεων συγκέντρωσε ο νοµός Αττικής µε 9 επιχειρήσεις και συνολικό κύκλο εργασιών που ανήλθε στα 736,4 εκ. καλύπτοντας το 85,3% του συνόλου. 11

Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Ι.Γ.Μ.Ε. (Ινστιτούτο γεωλογικών και µεταλλευτικών ερευνών ) στη χώρα καταγράφονται 67 εµπορικά σήµατα νερού εκ των οποίων τα 23 αφορούν φυσικό µεταλλικό νερό (ποσοστό 34,3%) και τα 44 επιτραπέζιο νερό (ποσοστό 65,7%). Η χωροταξική διάρθρωση των εµπορικών σηµάτων εµφιαλωµένου νερού ανά περιφέρεια είναι : οι περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Κρήτης συγκέντρωσαν τα περισσότερα σήµατα (11 η καθεµία) και απέσπασαν µερίδιο 16,4%. Ακολουθούν οι περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας, Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας µε µερίδιο 10,4% ( 7 σήµατα η καθεµία) ενώ η περιφέρεια νότιου Αιγαίου καταλαµβάνει επίσης αξιόλογο µερίδιο 9% (6 σήµατα).( www.igme.gr) Πίνακας 1. Διαρθρωτικά στοιχεία του κλάδου παραγωγής εµφιαλωµένων νερών και αναψυκτικών (2002).(ICAP, 2005) Νοµός Αριθµός επιχειρήσεων Ηρακλείου 12 Αττικής 9 Θεσσαλονίκης 6 Ρεθύµνου 6 Σερρών 6 Χανίων 5 Έβρου 4 Λασιθίου 4 Λέσβου 4 Δωδεκανήσου 3 Ηµαθίας 3 Κορινθίας 3 Τρικάλων 3 Φλωρίνης 3 Λοιποί Νοµοί 37 Σύνολο 108 12

1.2.1 Διαφηµιστική δαπάνη εµφιαλωµένων νερών Ο κλάδος των εµφιαλωµένων νερών χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισµό γεγονός που ωθεί τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο στην διάθεση σηµαντικών κονδυλίων για την διαφήµιση των προϊόντων τους µέσω της οποίας επιτυγχάνεται η ενίσχυση της αναγνωρισιµότητας και η διατήρηση της θετικής εικόνας των εµπορικών σηµάτων τους. Η διαφηµιστική δαπάνη αφορά εµπορικά σήµατα περιορισµένου αριθµού εταιριών οι οποίες κατέχουν και τα σηµαντικότερα µερίδια στην αγορά.( ICAP, 2005 ) Οι διαφηµιστικές δαπάνες για τα µη αλκοολούχα ποτά αυξήθηκαν µε µέσο ετήσιο ρυθµό 12,9% και ανήλθαν το 2004 στα 28,1 εκ. από 13,6 εκ. το 1998. Η κύρια δαπάνη για τη διαφήµιση των εµφιαλωµένων νερών παρουσίασε σε γενικές γραµµές ανοδική τάση, µε µέσο ετήσιο ρυθµό αύξησης 20,2% και ανήλθε στα 5,4εκ. το 2004 έναντι 1,8 εκ. το 1998. Η τηλεόραση απορρόφησε το µεγαλύτερο µέρος των διαφηµιστικών δαπανών των εταιριών του κλάδου (63,9%-91,8%) και ακολούθησαν τα περιοδικά ( 5,6%-32,6%), το ραδιόφωνο και οι εφηµερίδες.( στοιχεία ICAP,Media services Α.Ε.,2005). 1.2.2 Δίκτυα διανοµής- µέθοδοι προώθησης πωλήσεων των εµφιαλωµένων νερών Η αγορά των εµφιαλωµένων νερών βάσει του τρόπου διάθεσης των προϊόντων διακρίνεται σε «κρύα» και «ζεστή». Την πρώτη κατηγορία απαρτίζουν τα περίπτερα οι χώροι µαζικής εστίασης τα µπαρ, τα ξενοδοχεία κτλ. Και αφορά την αυθόρµητη ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών, ενώ η δεύτερη περιλαµβάνει τα super market και τα µικρά σηµεία πώλησης και αφορά κυρίως τη συνειδητή οικιακή κατανάλωση. Οι µεγαλύτερες εταιρίες του κλάδου διαθέτουν αναπτυγµένο δίκτυο διανοµής που καλύπτει όλη την Ελλάδα στηριζόµενες αφενός σε τοπικούς αντιπροσώπους και χονδρέµπορους και αφετέρου σε αλυσίδες super market στις οποίες η διάθεση των προϊόντων τους πραγµατοποιείται συνήθως απευθείας από τις ίδιες. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανάπτυξη των δικτύων διανοµής και των επιχειρήσεων µεσαίου µεγέθους οι οποίες έχουν εντατικοποιήσει τις συνεργασίες τους µε τις αλυσίδες super market και τους τοπικούς αντιπροσώπους 13

και χονδρέµπορους. Αντίθετα οι επιχειρήσεις µικρού µεγέθους που δεν έχουν την οικονοµική δυνατότητα να αναπτύξουν τα δίκτυα διανοµής τους βασίζονται κυρίως στην απευθείας διάθεση των προϊόντων τους στην τοπική αγορά. Ο κλάδος των εµφιαλωµένων νερών χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισµό µε αποτέλεσµα η οργάνωση και η ανάπτυξη του δικτύου διανοµής να αποτελεί προϋπόθεση για τη διείσδυση σε νέες αγορές και τη διατήρηση της θέσης κάθε εταιρίας στην αγορά. Το δίκτυο πωλήσεων αποτελεί επίσης σηµαντικότατη πηγή πληροφόρησης για µια εταιρία καθώς της παρέχει τη δυνατότητα να αντλήσει στοιχεία σχετικά µε τον ανταγωνισµό και τις καταναλωτικές προτιµήσεις.( ICAP, 2005) Ο έντονος ανταγωνισµός που επικρατεί στον εξεταζόµενο κλάδο έχει οδηγήσει τις εταιρίες που δραστηριοποιούνται σε αυτόν στην αναζήτηση και υιοθέτηση ποικίλων µεθόδων για την προώθηση των προϊόντων τους µε στόχο την µεγιστοποίηση των πωλήσεων τους. Η δηµιουργία θετικής εικόνας τόσο της εταιρίας όσο και των προϊόντων που διαθέτει επιτυγχάνεται µέσω της διαφηµιστικής προβολής και άλλων ενεργειών όπως οι δηµόσιες σχέσεις και η ανάληψη χορηγιών συγκεκριµένων εκδηλώσεων. Επίσης τα τελευταία χρόνια οι εταιρίες δίνουν έµφαση και στην κοινωνική τους δράση γεγονός που εκδηλώνεται µέσω της διοργάνωσης ηµερίδων και σεµιναρίων, φιλανθρωπικών εκδηλώσεων και ενίσχυσης φιλανθρωπικών ιδρυµάτων και νοσοκοµείων. Παράλληλα οι εταιρίες του κλάδου προβαίνουν σε παροχές και προσφορές προς τις αλυσίδες super market, τους χονδρέµπορους και προς τους καταναλωτές. Στις δύο πρώτες περιπτώσεις προσφέρονται ευνοϊκότεροι όροι πληρωµής εκπτώσεις και παροχή δωρεάν προϊόντων ανάλογα µε τον όγκο παραγγελίας µε στόχο την ανάπτυξη ενός ισχυρού δικτύου διανοµής και την καλύτερη τοποθέτηση των προϊόντων στα καταστήµατα. Στην Τρίτη περίπτωση προσφέρεται στους καταναλωτές είτε έκπτωση στην τιµή είτε επιπλέον ποσότητα προϊόντος δωρεάν.( ICAP, 2005) Η συσκευασία χρησιµοποιείται στις εταιρίες ως µέσο διαφοροποίησης των προϊόντων τους και προσέλκυσης καταναλωτών. Γι αυτό το λόγο οι εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο επιδιώκουν την συνεχή ανανέωση των συσκευασιών τους. Η «πολυτελής» γυάλινη φιάλη του 1 λίτρου προσφέρεται κυρίως σε χώρους µαζικής εστίασης. Επιπλέον η αθλητική συσκευασία pet µε 14

ειδικό καπάκι έχει ως στόχο την αύξηση των πωλήσεων στους χώρους αθλητικών δραστηριοτήτων και τη δηµιουργία µιας συγκεκριµένης εικόνας για το προϊόν. Ορισµένες εταιρίες του κλάδου προσφέρουν και συσκευασία των 18,9 lt και µάλιστα ορισµένες έχουν εξειδικευτεί σε αυτή την κατηγορία µε στόχο την πώληση σε χώρους γραφείων, πανεπιστηµίων, καταστηµάτων κ.α. Εκτός των επιχειρήσεων του κλάδου ορισµένες αλυσίδες super market διαθέτουν στην αγορά εµφιαλωµένα νερά µε δικό τους εµπορικό σήµα. Ωστόσο το φαινόµενο αυτό δεν είναι ιδιαίτερα έντονο σε σύγκριση µε άλλες κατηγορίες προϊόντων.( ICAP, 2005). 1.3 Εγχώρια αγορά εµφιαλωµένων νερών Μερίδια αγοράς. Η εγχώρια παραγωγή εµφιαλωµένων νερών όπως φαίνεται στον πίνακα 2 παρουσίασε ανοδική πορεία καθ όλη τη διάρκεια της χρονικής περιόδου 1990 2004, µε µέσο ετήσιο ρυθµό αύξησης 12,7 % και ανήλθε σε 1,1 δις. λίτρα το 2004 έναντι 205,7 εκ. λίτρων το 1990. Η ζήτηση καλύπτεται σχεδόν αποκλειστικά από εγχώρια προϊόντα. Η εγχώρια φαινοµενική κατανάλωση των εµφιαλωµένων νερών όπως βλέπουµε στον πίνακα 3 παρουσίασε αύξηση µε µέσο ετήσιο ρυθµό 12,4% την εξεταζόµενη περίοδο (1990 2004) και διαµορφώθηκε σε 1.082 εκ. λίτρα το 2004 έναντι 210 εκ. λίτρων το 1990. Το µεγαλύτερο µέρος της εγχώριας αγοράς για το 2004 όπως διακρίνεται και στον πίνακα 4 καταλαµβάνουν τα φυσικά µεταλλικά νερά µε ποσοστό 71,2% (770 εκ. λίτρα ) και ακολουθούν τα επιτραπέζια µε 24,3 % (263 εκ. λίτρα ) και τα ανθρακούχα µε 4,5 % (49 εκ. λίτρα). (ICAP,Ε.Σ.Υ.Ε.,2005). 15

Πίνακας 2.Μέγεθος εγχώριας φαινοµενικής κατανάλωσης εµφιαλωµένων νερών 1990-2004 ( ICAP,2005) Έτος Παραγωγή Εισαγωγές Εξαγωγές Φαινοµενική κατανάλωση 1990 205.700 6.500 2.200 210.000 1991 278.640 5.350 3.990 280.000 1992 358.350 6.330 4.680 360.000 1993 408.300 5.300 3.600 410.000 1994 438.370 7.850 6.220 440.000 1995 461.100 6.910 8.010 460.000 1996 475.320 6.970 12.290 470.000 1997 502.200 6.210 13.670 494.740 1998 550.000 6.150 17.370 538.780 1999 620.000 7.470 21.190 606.280 2000 700.000 7.340 40.100 667.240 2001 780.000 12.400 39.500 752.900 2002 870.000 13.900 33.500 850.400 2003 1.000.000. 24.400 52.000 972.400 2004 1.100.000 25.000 43.000 1.082.000 Ποσότητα :σε χιλιάδες λίτρα Πίνακας 3. Εγχώρια παραγωγή εµφιαλωµένων νερών 1990-2004.(ICAP 2005) Έτος Παραγωγή Ρυθµός µεταβολής 1990 205.700 1991 278.640 35,5% 1992 358.350 28,6% 1993 408.300 13,9% 1994 438.370 7,4% 1995 461.100 5,2% 1996 475.320 3,1% 1997 502.200 5,7% 1998 550.000 9,5% 1999 620.000 12,7% 2000 700.000 12,9% 2001 780.000 11,4% 2002 870.000 14,5% 2003 1.000.000 14,9% 2004 1.100.000 10% Ποσότητα:σε χιλιάδες λίτρα 16

Πίνακας 4. ιάρθρωση εγχώριας φαινοµενικής κατανάλωσης εµφιαλωµένων νερών 2004 (ICAP,2005) Κατηγορία Ποσότητα Ποσοστό συµµετοχής Φυσικό µεταλλικό νερό 770.000 71,2% Επιτραπέζιο νερό 263.000 24,3% Ανθρακούχο νερό 49.000 4,5% Σύνολο 1.082.000 100% Ποσότητα: σε χιλιάδες λίτρα 1.3.1 Μερίδια αγοράς Η αγορά εµφιαλωµένων νερών είναι συγκεντρωµένη σε µικρό αριθµό επιχειρήσεων οι οποίες ελέγχουν το µεγαλύτερο µέρος της κατανάλωσης. Συγκεκριµένα η coca cola Ελληνική εταιρία εµφιαλώσεως Α.Ε. εκτιµάται ότι απέσπασε µερίδιο της τάξης του 17% στην εγχώρια αγορά εµφιαλωµένων νερών το 2004. Ακολουθούν οι εταιρίες Χήτος Α.Β.Ε.Ε. και Ηπειρωτική Βιοµηχανία Εµφιαλώσεων Α.Ε. οι οποίες συµµετείχαν µε ποσοστά που κυµάνθηκαν µεταξύ του 15,5%-16% και 15%-15,5% αντίστοιχα. Οι εταιρίες PepsiCo Ήβη Α.Β.Ε. και Nestle Ελλάς Α.Ε. εκτιµάται ότι απέσπασαν από κοινού µερίδιο της τάξης του 18% ενώ επιχειρήσεις : Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε., Αναπτυξιακή Εταιρία Γέργερης Α.Ε. και Ίρις Εταιρία εµφιάλωσης Λουτρακίου Α.Ε. κάλυψαν συνολικά το 15% περίπου της εγχώριας κατανάλωσης το 2004. Εποµένως οι οκτώ προαναφερόµενες εταιρίες συγκέντρωσαν το 81% του συνολικού µεγέθους της αγοράς.(τρόφιµα και ποτά, 2005) Σηµειώνεται ότι στην κατηγορία του ανθρακούχου νερού αξιόλογη παρουσία έχουν οι εταιρίες : coca cola Ελληνική Εταιρία Εµφιαλώσεως Α.Ε., Σουρωτή Α.Ε., PepsiCo Ήβη Α.Β.Ε., Nestle Ελλάς Α.Ε., Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε. Η Σουρωτή Α.Ε. εκτιµάται ότι απέσπασε µερίδιο 28,5% περίπου στην εν λόγω αγορά το 2004.( ICAP, 2005) 1.4 Διεθνής αγορά H κατανάλωση των εµφιαλωµένων νερών παρουσιάζει ανοδική πορεία στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την υψηλότερη κατά κεφαλή κατανάλωση 17

εµφιαλωµένων νερών εµφανίζει η Ιταλία µε 160 λίτρα /άτοµο το 2002. Ακολουθεί η Γαλλία µε 141 λίτρα / άτοµο και το Βέλγιο µε 135 λίτρα / άτοµο. Τη µεγαλύτερη παραγωγή εµφιαλωµένου νερού στην Ε.Ε. εµφάνισε η Γαλλία το 2002 (9.686 εκ. λίτρα) και ακολούθησε η Ιταλία (8.840 εκ λίτρα ) και η Γερµανία (8.374,8 εκ λίτρα). Το µεγαλύτερο µέρος των εµφιαλωµένων νερών διατίθεται στην αγορά σε πλαστική ή γυάλινη συσκευασία. Ο κλάδος των εµφιαλωµένων νερών είναι ο πιο δυναµικά αναπτυσσόµενος τοµέας της βιοµηχανίας µη αλκοολούχων ποτών στο Ηνωµένο Βασίλειο, παρουσιάζοντας µέση ετήσια αύξηση 13,2% τη χρονική περίοδο 1993 2003 (από 580 εκ λίτρα σε 2 δις. λίτρα περίπου). Στις Η.Π.Α. η αγορά των εξεταζόµενων προϊόντων µέσο ετήσιο ρυθµό αύξησης της τάξης του 9% κατά τη χρονική περίοδο 1993 2003 και ανήλθε στα 6,4 δις. Γαλόνια περίπου το 2003 από 2,7 δις γαλόνια το 1993. Η κατά κεφαλή κατανάλωση εµφιαλωµένων νερών διαµορφώθηκε στα 22,6 γαλόνια το 2003 από 10,5 γαλόνια το 1993.(ICAP, 2005) 1.5 Εισαγωγές Εµφιαλωµένων Νερών Κυριότερες χώρες προέλευσης Η πορεία των εισαγόµενων ποσοτήτων εµφιαλωµένων νερών όπως φαίνεται στον πίνακα 5, ήταν ανοδική τη χρονική περίοδο 1999 2003, µε µέσο ετήσιο ρυθµό αύξησης 34,5%. Συγκεκριµένα η συνολική ποσότητα των εισαγωγών εµφιαλωµένων νερών αυξήθηκε από 7,469 χιλ. λίτρα το 1999 σε 24.427 χιλ. λίτρα το 2003. Η µεγαλύτερη αύξηση παρουσιάστηκε την περίοδο 2003/2002 και ανήλθε σε 75,6% (2002:13.908 χιλ. λίτρα, 2003: 24.427 χιλ. λίτρα). Η αξία των εισαγόµενων εµφιαλωµένων νερών παρουσίασε διακυµάνσεις κατά την πενταετία 1999 2003. Το 2003 διαµορφώθηκε στα 6 εκ από 3,5εκ. το 1999. Η αντίστοιχη αξία εισαγωγών τους πρώτους εννιά µήνες του 2004 ανήλθε σε 6,7 εκ. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της ICAP ο µεγαλύτερος όγκος εισαγόµενων εµφιαλωµένων νερών προέρχεται από χώρες της Ε.Ε. Πιο συγκεκριµένα οι χώρες της Ε.Ε. απέσπασαν µερίδιο που κυµάνθηκε µεταξύ 84,5%-95,7% (σε ποσότητα) µε την Ιταλία να κατέχει την πρώτη θέση µε ποσοστό 46,8%-60,5% επί των συνολικών εισαγωγών. Ακολούθησε η Γερµανία τα έτη 2001 και 2002 µε ποσοστό 18

19,1% και 22,3% αντίστοιχα και η Γαλλία το 2003, αποσπώντας µερίδιο του 24,7%. Όσον αφορά τις εισαγωγές από τρίτες χώρες η Ρουµανία αποτελεί την κυριότερη χώρα προέλευσης καλύπτοντας το 12,5%-13,5% των συνολικών εισαγωγών το διάστηµα 2001-2002 αντίστοιχα και το 2,8% το 2003. Η µεγαλύτερη ποσότητα εισαγωγών αφορά εµφιαλωµένα νερά µε διοξείδιο του άνθρακα σε ποσοστό 59% το 2003. Τα εισαγόµενα εµφιαλωµένα νερά χωρίς διοξείδιο του άνθρακα απέσπασαν µερίδιο 41% το ίδιο έτος. Πίνακας 5. Εισαγωγές εµφιαλωµένων νερών ανά χώρα προέλευσης 2001-2003, (ICAP, 2005) Χώρα 2001 2002 2003 Αξία Ποσότητα Αξία Ποσότητα Αξία Ποσότητα Ιταλία 967.670 7.263 1.066.685 8.409 2.094.668 11.428 Γαλλία 164.776 386 243.615 57 1.702.518 6.032 Γερµανία 1.070.188 2.564 920.798 3.098 1.136.146 3.647 Ολλανδία - - 5.224 4 293.878 1.210 Ιρλανδία - - - - 353.964 453 Αυστρία 6.823 998 - - 43.575 373 Βέλγιο-Λουξεµβούργο 44.503 99 58.228 153 108.755 220 Μ. Βρετανία 29.326 59 50.112 20 30.455 14 Δανία - - - - 7.384 8 Σουηδία 7.195 7 7.893 8 - - Σύνολο χωρών Ε.Ε. 2.290.481 11.376 2.352.615 11.749 5.771.343 23.385 Ρουµανία 623.525 1.815 563.637 1.751 213.174 683 Αλβανία 21.516 153 42.903 267 36.389 231 Κύπρος 6.085 38 16.732 141 16.540 128 Λοιπές χώρες 2.616 22 - - 30 - Σύνολο τρίτων χωρών 653.742 2.028 623.272 2.159 266.133 1.042 ΣΥΝΟΛΟ 2.944.223 13.404 2.975.887 13.908 6.037.476 24.427 Ποσότητα:σε χιλιάδες λίτρα Αξία : σε 1.6 Εξαγωγές Εµφιαλωµένων νερών Κυριότερες χώρες προορισµού Οι εξαγωγές εµφιαλωµένων νερών παρουσίασαν διακυµάνσεις κατά τη χρονική περίοδο 1999-2004 (πιν. 6.)Οι εξαγόµενες ποσότητες παρουσίασαν τη µεγαλύτερη αύξηση την περίοδο 2000/1999 µε την ποσότητα να διαµορφώνεται το 2000 σε 44.261 χιλ. λίτρα έναντι 21.191 χιλ. λίτρων το 1999. Την περίοδο 2000-2002 η πορεία των εξαγόµενων ποσοτήτων είναι καθοδική, ενώ το 2003 παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 18% έναντι του προηγούµενου έτους. 19

Η αξία των εξαγωγών παρουσίασε διακυµάνσεις από 3,3εκ το 1999 ανήλθε στα 7,4 εκ το 2003. Ο µεγαλύτερος όγκος εξαγωγών έχει προορισµό τις τρίτες χώρες. Συγκεκριµένα κάλυψαν το 92,3 % της ποσότητας των εξαγόµενων εµφιαλωµένων νερών το 2001, το 87,5% το 2002 και το 77,8% το 2003. Η Π.Γ..Μ. απορρόφησε τον µεγαλύτερο όγκο εµφιαλωµένων νερών για τη διετία 2001-2002, ενώ το 2003 οι εξαγωγές είχαν ως κύριο προορισµό το Κουβέιτ. Όσον αφορά τις εξαγωγές µε προορισµό τις χώρες της Ε.Ε. η Γερµανία απέσπασε το µεγαλύτερο µερίδιο µε ποσοστό που κυµάνθηκε από 6,7%-18,6% (σε ποσότητα). Το µεγαλύτερο ποσοστό 56% εξαγωγών καταλαµβάνουν τα εµφιαλωµένα νερά µε διοξείδιο του άνθρακα ενώ τα εµφιαλωµένα νερά χωρίς διοξείδιο του άνθρακα απέσπασαν µερίδιο της τάξης του 44%.( ICAP, 2005). 20

Πίνακας 6. Εξαγωγές εµφιαλωµένου νερού ανά χώρα προέλευσης 2001-2003 (ICAP,2005) Χώρα 2001 2002 2003 Αξία Ποσότητ α Αξία Ποσότητ α Αξία Ποσότητ α Γερµανία 416.809 2.631 743.214 3.371 1.183.805 7.394 ανία - - 26.206 127 101.066 501 Μ. Βρετανία 50.273 403 42.071 238 122.200 499 Σουηδία 998 4 6.579 23 48.204 171 Ολλανδία - - 6.345 18 14.972 83 Βέλγιο 1.286 4 14.964 57 18.399 70 Γαλλία - - 8.993 43 13.634 59 Αυστρία - - 888 2 4.508 20 Ισπανία - - - - 321 1 Ιταλία - - 4.476 17 - - Λοιπές χώρες - - 109.854 295 - - Σύνολο 469.366 3.042 963.590 4.191 1.507.109 8.798 χωρών Ε.Ε Κουβέιτ - - - - 2.988.187 12.944 Κύπρος 1.561.587 9.312 1.540.408 9.130 1.322.026 8.051 Π.Γ..Μ. 3.538.560 20.396 2.548.028 14.466 739.365 4.984 Αλβανία 271.871 2.542 361.696 3.374 244.690 2.664 Ισραήλ 362.064 2.358 112.033 802 65.783 587 Καναδάς 86.495 314 186.811 467 130.796 463 Η.Π.Α 93.024 267 130.976 319 139.723 390 Αυστραλία 41.299 159 90.859 363 100.917 309 Μάλτα 28.127 98 22.933 92 37.467 203 Ελβετία - - - - 14.582 110 Γιουγκοσλαβία - - 2.380 20 4.450 31 Σιγκαπούρη - - 1.617 185 - - Λοιπές χώρες 173.265 860 84.877 237 59.157 186 Σύνολο 6.156.667 36.306 5.082.619 29.455 5.847.14 30.922 τρίτων χωρών Σύνολο 6.626.021 39.348 6.046.208 33.646 7.354.252 39.720 Ποσότητα: σε χιλιάδες λίτρα Αξία: σε 21

2. ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΩΝ ΝΕΡΩΝ Ο όρος εµφιαλωµένο νερό αφορά το νερό το οποίο προσφέρεται αεροστεγώς συσκευασµένο σε γυάλινη ή πλαστική συσκευασία και προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Το εµφιαλωµένο νερό διακρίνεται σε τρεις βασικές κατηγορίες, φυσικό µεταλλικό νερό, επιτραπέζιο νερό και ανθρακούχο νερό. 2.1 Φυσικό µεταλλικό νερό Ως φυσικό µεταλλικό νερό ορίζεται το νερό του οποίου η σύσταση (δηλαδή τα φυσικοχηµικά χαρακτηριστικά) παραµένει σταθερή στο πλαίσιο φυσικών διακυµάνσεων, είναι µικροβιολογικά κατάλληλο (όρια 2,5 φορές αυστηρότερα από τα συνήθη εµφιαλωµένου), έχει υπόγεια προέλευση και υπόκειται σε εκµετάλλευση από µία ή περισσότερες φυσικές εξόδους πηγής ή τεχνητές εξόδους γεώτρησης. Το φυσικό µεταλλικό νερό δεν υπόκειται σε καµία επεξεργασία ή διαδικασία απολύµανσης και εµφιαλώνεται επί τόπου στην πηγή ή στην γεώτρηση. Επιπλέον είναι πλούσιο σε µεταλλικά στοιχεία και ιχνοστοιχεία τα οποία είναι ωφέληµα για τον ανθρώπινο οργανισµό όπως το ασβέστιο, το µαγνήσιο, το κάλιο και το νάτριο ( σύµφωνα µε το Προεδρικό ιάταγµα 433/83 και την οδηγία 80/777 της Ε.Ο.Κ.) 2.2 Επιτραπέζιο νερό Ως επιτραπέζιο νερό αναφέρεται το κοινό πόσιµο νερό είτε υπόγειας είτε επίγειας προέλευσης, το οποίο πριν διατεθεί στην κατανάλωση υφίσταται σειρά φυσικοχηµικών επεξεργασιών (π.χ. οζόνωση) προκειµένου να απαλλαχθεί από µικρόβια ή στοιχεία ακατάλληλα για την υγεία του ανθρώπινου οργανισµού και εµφιαλώνεται. εν είναι απαραίτητα εµπλουτισµένο µε µεταλλικά στοιχεία. 2.3 Ανθρακούχο νερό Το ανθρακούχο νερό περιέχει διοξείδιο του άνθρακα είτε φυσικής είτε τεχνικής προέλευσης. Το ανθρακούχο νερό µπορεί επίσης να είναι µεταλλικό ή επιτραπέζιο. 22

3. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟΥ ΝΕΡΟΥ Στα νερά γενικώς εξετάζονται τα φυσικοχηµικά και τα βιολογικά χαρακτηριστικά τους. Οι αναλυτικές µέθοδοι που χρησιµοποιούνται για την εξέταση των ανωτέρω χαρακτηριστικών θα πρέπει να είναι εγκεκριµένες από τις αρµόδιες υπηρεσίες της χώρας όπου χρησιµοποιείται το νερό. 3.1 Φυσικοχηµικά χαρακτηριστικά 3.1.1 Φυσικά χαρακτηριστικά Τα κύρια φυσικά χαρακτηριστικά για τα οποία το νερό εξετάζεται είναι : Η εµφάνιση, το χρώµα, η οσµή, η γεύση, η θερµοκρασία και η καθαρότητα διαφάνεια (πιν.7.)το χρώµα και η διαφάνεια- καθαρότητα είναι δυνατόν να µετρηθούν µε ειδικά όργανα. Ο προσδιορισµός της εµφάνισης, οσµής και της γεύσης εξαρτώνται από την αντίληψη των ανθρώπινων αισθήσεων και την κρίση. Στις γενικές µεθόδους (standard methods) δεν περιλαµβάνεται η δοκιµή για την εµφάνιση ενώ στις εγκεκριµένες µεθόδους (approved methods) εξετάζονται η οσµή και η γεύση µόνο από την ποιοτική άποψη. Στις γενικές µεθόδους αναφέρεται η ποιοτική περιγραφή της οσµής καθώς και µια τεχνική µε την οποία επιτυγχάνεται ένας οριακός αριθµός για την οσµή. Μια ανάλογη δοκιµή είναι δυνατόν να επιτευχθεί και για ένα οριακό αριθµό γεύσης. Σε ορισµένες περιπτώσεις όλες οι δοκιµές είναι πολύ χρήσιµες όταν είναι πιθανό να έχουµε νερό στο οποίο η οσµή είναι περισσότερο εµφανής από τη γεύση ή και το αντίθετο, γεύση εντονότερη της οσµής.(καραουλάνης, 1998) 3.1.2 Χηµικά χαρακτηριστικά. 3.1.2.1 Κύρια µεταλλικά χαρακτηριστικά. Τα περισσότερα φυσικά νερά περιέχουν βασικώς τέσσερα κατιόντα : Ασβέστιο, µαγνήσιο, νάτριο και κάλιο καθώς και τέσσερα κύρια ανιόντα : ανθρακικά, θειικά χλωριούχα,νιτρικά και άλατα αυτών, τα οποία αναφέρονται στον πίνακα 8.καθώς αναφέρονται και η ηλεκτρική αγωγιµότητα και το ph. 23

3.1.2.2 Οργανικά και ανόργανα συστατικά. Τα κύρια οργανικά συστατικά που προσδιορίσθηκαν είναι το αµµωνιακό άζωτο (ελεύθερη αµµωνία), το πρωτεϊνικό άζωτο, το νιτρικό άζωτο, το νιτρώδες άζωτο, το διαλυµένο οξυγόνο, το απόσταγµα του ανθρακικού χλωροφθορµίου, η τιµή του άλατος του υπερµαγγανικού οξέος και το θειικό αµµώνιο.(καραουλάνης,1998). 3.1.2.3 Μέταλλα. Εκτός από τα κύρια κατιόντα που είναι παρόντα στα νερά π.χ. ca, Mg, Na, και K, µπορεί να βρεθούν και τα ακόλουθα µέταλλα: Χαλκός, Σίδηρος, Κασσίτερος και Μαγνήσιο. Επίσης και το αργίλιο είναι παρόν σε µικρά ποσοστά τα οποία υπόκεινται στο σχηµατισµό συσσωµάτων σε σπάνιες περιπτώσεις όπως του θειικού αργιλίου και του χρωµίου. Πίνακας 7. Οργανοληπτικές παράµετροι (80/777/ΕΟΚ) Παράµετροι Έκφραση των αποτελεσµάτων Ενδεικτικό επίπεδο Ανώτατη παραδεκτή συγκέντρωση Χρώµα mg/l 1 20 Θολερότητα mg/l SiO 2 1 10 0,4 4 Παρατηρήσεις Μέτρηση που έχει αντικατασταθεί σε µερικές περιπτώσεις από αυτή της διαύγειας Οσµή Γεύση Ποσοστό διαλύσεως Ποσοστό διαλύσεως 0 2 µέχρι 12 ο C 3 µέχρι 25 ο C 0 2 µέχρι 12 ο C 3 µέχρι 25 ο C Να γίνει συσχέτιση µε τις δοκιµασίες γεύσεως Να γίνει συσχέτιση µε τις δοκιµασίες οσµής 24

Παράµετροι Θερµοκρασία Συγκέντρωση σε ιόντα υδρογόνου Αγωγιµότητα Πίνακας 8. Φυσικοχηµικές παράµετροι (80/777/ΕΟΚ) Έκφραση των αποτελεσµάτων Ενδεικτικό επίπεδο Ανώτατη παραδεκτή συγκέντρωση παρατηρήσεις o C 12 25 Μονάδα ph 6.5<pH<8.5 Το νερό δεν πρέπει να είναι δραστικό. Οι τιµές του ph δεν έχουν εφαρµογή στα συσκευασµένα νερά. Ανώτατη παραδεκτή τιµή: 9.5 MS cm -1 Έως 20 ο C 400 Σε αντιστοιχία µε την µεταλλικότητα των νερών. Τιµές που αντιστοιχούν στην ειδικά αντικατάσταση σε ohm/cm:2500 Χλώριο mg/l Cl 25 Κατά προσέγγιση συγκέντρωση πάνω από την οποία υπάρχει κίνδυνος να προκληθούν συνέπειες:200mg/l Θειικά mg/l SO 4 25 250 Πυρίτιο mg/l Ασβέστιο mg/l Ca 100 Μαγνήσιο mg/l Mg 30 50 Νάτριο mg/l Na 20 150(Από το 1987 και µε ελάχιστο ποσοστό ανταποκρινόµεν ων δειγµάτων 80%) Κάλιο mg/l K 10 12 Αργίλιο mg/l Al 0.05 0,2 Ολική σκληρότητα Ξηρό υπόλειµµα mg/l ύστερα από ξήρανση στους 180 ο C 1500 Τιµή κορεσµού >75% εκτός των υπόγειων νερών ιαλελυµένο οξυγόνο Ελεύθερο διοξείδιο του άνθρακος % O 2 κορεσµού Το νερό δεν πρέπει να είναι δραστικό mg/l CO 2 25

3.2 Βιολογικά χαρακτηριστικά Η βιολογική εξέταση του νερού ενδιαφέρεται για ορισµένους τύπους βακτηρίων, µυκήτων, µονοκύτταρων οργανισµών και ζυµών, µυκήτων και παρασίτων καθώς και σχηµατισµού ορισµένων τύπων σκουληκιών, εντόµων και οστρακοειδών. Γενικώς το νερό το οποίο προέρχεται από υπόγειες πηγές πρέπει να είναι απαλλαγµένο από βιολογική µόλυνση αν και όπου λαµβάνει χώρα µόλυνση, εµφανίζεται εκτεταµένη ανάπτυξη τριχοειδών βακτηρίων όπως Leptothrix και Reggiatoa.(Καραουλάνης,1998) Για έλεγχο ρουτίνας η κατ ευθείαν έρευνα για την παρουσία ενός ειδικού παθογόνου βακτηρίου δεν είναι πρακτική. Το νερό εξετάζεται για την ύπαρξη µόλυνσης από υλικά τα οποία έχουν ανθρώπινη ή ζωική προέλευση. Προσοχή πρέπει να δοθεί στα είδη των βακτηρίων, ειδικώς στα Escherichia coli (και σε άλλα µέρη της οµάδας coliform ), clostridium welchii και µερικές φορές σε ίζηµα στρεπτόκοκκων.(καραουλάνης, 1998). Στον πίνακα 9 και 10 παρουσιάζονται οι µικροβιολογικές παράµετροι του εµφιαλωµένου πόσιµου και µεταλλικού νερού αντίστοιχα καθώς και στους πίνακες 11 και 12 φαίνονται οι ανώτατες οριακές αποδεκτές τιµές των συστατικών και των καταλοίπων κατεργασίας αντίστοιχα των φυσικών µεταλλικών νερών και των νερών πηγής µε εµπλουτισµένο αέρα των οποίων η υπέρβαση µπορεί να παρουσιάσει κίνδυνο στην δηµόσια υγεία. 26

Πίνακας 9. Μικροβιολογικές παράµετροι του εµφιαλωµένου πόσιµου νερού ( Υ.. Α1β/4841/79 και Υ.Α. Α5/288/86) Παράµετρος Πηγή υδροληψίας Μετά την εµφιάλωση Έτοιµο προϊόν στη φάση της εµπορίας OMX(22 O C-72h) OMX(37 O C-48h) Παράσιτα, ωάρια, προνύµφες εντόµων κλπ, µικροφύκη Παθογόνοι µικροοργανισµοί (σαλµονέλες, σιγκέλες κτλ) Κολοβακτηροειδή ή Ε. coli Εντερόκοκκοι Σπορογόνα θειοαναγωγικά κλωστρίδια Πυοκυανική ψευδοµονάδα Ενδεικτικό επίπεδο Ανώτατη παραδεκτή τιµή <20 cfus/ml <100 cfus/ml Ενδεικτικό επίπεδο Ανώτατη παραδεκτή τιµή <20 cfus/ml <100 cfus/ml <5 cfus/ml <20 cfus/ml <5 cfus/ml <20 cfus/ml Απουσία στο ίζηµα 500ml του υπο εξέταση δείγµατος Απουσία / 1000ml Απουσία Ο αριθµός τους δεν πρέπει να είναι διαφορετικός από εκείνον που προέρχεται από τον φυσιολογικό πολ/σµο των µικροβίων τα οποία περιείχε το νερό στην πηγή του. Απουσία / 1000ml Απουσία / 100ml Απουσία/100ml Απουσία / 20ml Απουσία / 20ml Απουσία / 20ml Απουσία / 100ml Απουσία / 100ml Απουσία/100ml Πίνακας 10. Μικροβιολογικές παράµετροι φυσικού µεταλλικού νερού ή νερού πηγής (Π.. 433/9-11-1983) Παράµετρος Πηγή υδροληψίας Μετά την εµφιάλωση Έτοιµο προϊόν στη φάση της εµπορίας OMX (22-24 ο C/ 72h) <20 cfus/ml <100cfus/ml Ο αριθµός τους δεν πρέπει να είναι διαφορετικός από εκείνον που προέρχεται από τον φυσιολογικό πολ/σµο των µικροβίων τα οποία περιείχε OMX (37 0 C/24h) <5 cfus/ml <100cfus/ml το νερό στην πηγή του Παράσιτα και Απουσία Απουσία παθογόνοι µικροοργανισµοί Κολοβακτηροειδή ή Απουσία/250ml Απουσία/250ml Απουσία/250ml Ε.coli εντερόκοκκοι Σπορογόνα θειοαναγωγικά Απουσία/50ml Απουσία/50ml Απουσία/50ml κλωστρίδια Πυοκυανική ψευδοµονάδα (ps.aeroginosa) Απουσία250ml Απουσία250ml Απουσία250ml 27

Πίνακας 11.Συστατικά που είναι παρόντα µε φυσικό τρόπο στα φυσικά µεταλλικά νερά και ανώτατες οριακές αποδεκτές τιµές των οποίων η υπέρβαση µπορεί να παρουσιάσει κίνδυνο για τη δηµόσια υγεία (Οδηγία 80/777/ΕΟΚ) Συστατικά Ανώτατες οριακές τιµές (mg/l) Αντιµόνιο 0,0050 Αρσενικό 0,010(συνολικά) Βάριο 1,0 Βόριο εν έχει καθοριστεί Κάδµιο 0,003 Χρώµιο 0,050 Χαλκός 1,0 Κυανιούχα 0,070 Φθοριούχα 5,0 Μόλυβδος 0,010 Μαγγάνιο 0,50 Υδράργυρος 0,0010 Νικέλιο 0,020 Νιτρικά 50 Νιτρώδη 0,1 Σελήνιο 0,010 Πίνακας 12. Ανώτατες αποδεκτές τιµές για τα κατάλοιπα κατεργασίας των φυσικών µεταλλικών νερών και των νερών πηγής µε εµπλουτισµένο αέρα(80/777/εοκ) Κατάλοιπα κατεργασίας Ανώτατες οριακές τιµές (mg/l) ιαλυµένο όζον 50 Βρώµικα άλατα 3 Βρωµοφόρµια 1 28

4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟΥ ΝΕΡΟΥ 4.1 Πηγή Η πηγή ή το σηµείο εξόδου πρέπει να προστατεύονται από κινδύνους ρυπάνσεως, θα πρέπει να λαµβάνονται µέτρα ώστε να µην υπάρχει επιµόλυνση της πηγής υδροληψίας από φυσικούς, χηµικούς ή µικροβιολογικούς παράγοντες. Οι εγκαταστάσεις της πηγής θα πρέπει να απέχουν τουλάχιστον 100µ από εστίες µόλυνσης, ρυπάνσεως καθώς και από κατοικηµένες περιοχές. Η περίµετρος της πηγής υδροληψίας και των εγκαταστάσεων του εργοστασίου εµφιάλωσης πρέπει να περιβάλλονται από φράχτη ή τοίχο ώστε να αποτρέπεται η είσοδος σε ανεπιθύµητους επισκέπτες και να περιοριστεί η είσοδος τρωκτικών και ζώων στον χώρο του εργοστασίου. Αν η πηγή βρίσκεται σε άλλο χώρο από εκείνο του εµφιαλωτηρίου τότε πρέπει να προστατεύεται από περίφραξη ώστε να µην είναι προσπελάσιµη σε µη εξουσιοδοτηµένο προσωπικό. Πρέπει να προβλέπεται η αποστράγγιση των επιφανειακών νερών κοντά στις περιοχές υδροληψίας έτσι ώστε να ελαττώνονται οι πιθανότητες πληµµύρας και ανάµιξης του νερού µε τα νερά της επιφάνειας. Η κατάσταση των εγκαταστάσεων υδροληψίας, η περιοχή άντλησης και η περίµετρος των χώρων είναι καλό να ελέγχονται περιοδικά καθώς και να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην καθαριότητα και την απολύµανση του εξοπλισµού υδροληψίας για την αποφυγή µόλυνσης. Τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασµένος ο εξοπλισµός πρέπει να είναι αδρανή ως προς το νερό να µην παρουσιάζουν κίνδυνο αλλοίωσης του και να µπορούν να καθαριστούν και να απολυµανθούν αποτελεσµατικά. Τέλος θα πρέπει να γίνονται αυτοέλεγχοι για την επιβεβαίωση της καταλληλότητας του νερού.(εφετ,2003) 4.2 Άντληση του νερού Γεώτρηση Οποιαδήποτε φυσική πηγή πηγάδι ή γεώτρηση από την οποία λαµβάνεται νερό για εµφιάλωση πρέπει να εγκριθεί από τις αρµόδιες κρατικές αρχές για να επιτραπεί η λειτουργία των εγκαταστάσεων. Πριν την εγκατάσταση της πηγής υδροληψίας και των λοιπών χώρων του εργοστασίου είναι απαραίτητη η διεξαγωγή υδρεωλογικής µελέτης στην οποία γίνεται συσχέτιση της πηγής υδροληψίας και των εστιών ρυπάνσεως ή µολύνσεως. Η άντληση θα πρέπει να 29

γίνεται σε συµφωνία µε τις υδρολογικές συνθήκες της περιοχής µε τέτοιο τρόπο ώστε να αποφευχθεί η είσοδος άλλων υλικών πλην του νερού στις εγκαταστάσεις. Το υπέδαφος πρέπει να είναι συµπαγές, αδιατάραχτο, συνεκτικό και λεπτόκοκκο, χωρίς ρωγµές και πόρους που θα µπορούν να προκαλέσουν µόλυνση του αντλούµενου νερού. Επίσης πρέπει να προβλέπεται η στεγανότητα του άνω µέρους των γεωτρήσεων έτσι ώστε να αποφεύγεται κάθε διήθηση επιφανειακών υδάτων. Το νερό που αντλείτε θα πρέπει να προστατεύεται µε τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ασφαλές από οποιαδήποτε εξωτερική µόλυνση που οφείλεται σε φυσικά αίτια, ενέργειες, αµέλεια ή δολιοφθορά.(εφετ,2003) 4.3 Διοξείδιο του άνθρακα CΟ 2 Τα εργοστάσια εµφιάλωσης που θέλουν να χρησιµοποιήσουν διοξείδιο του άνθρακα µπορούν : Να εγκαταστήσουν δική τους πηγή αερίου Να προµηθευτούν το αέριο από κάποια ανεξάρτητη επιχείρηση Στην δεύτερη περίπτωση κατά την παραλαβή κάθε παρτίδα θα πρέπει να συνοδεύεται από Πιστοποιητικό Ανάλυσης του προµηθευτή το οποίο να πιστοποιεί την εντός προδιαγραφών ποιότητα. Το CO 2 µπορεί να προέρχεται από τις εξής πηγές: Φυσικό CO 2 Χηµικό Βιολογικό Το CO 2 που προστίθεται στο νερό πρέπει να είναι ξηρό και ελεύθερο από παράγωγα που περιέχουν θείο, άζωτο και υδρογονάνθρακες. εν πρέπει επίσης να περιέχει ή να περιέχει σε µικρές ποσότητες ασυµπύκνωτες ουσίες όπως Ν 2, Ο 2, CO, έτσι ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε µεταβολή στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του νερού ή χηµική µόλυνση. Το CO 2 που χρησιµοποιείται στην εµφιάλωση πρέπει να τηρεί τις απαραίτητες χηµικές και φυσικές προδιαγραφές ώστε να αποφεύγεται η µεταφορά επιµολυντών στο νερό.(εφετ,2003) 30

4.4 Παραγωγική διαδικασία - Εµφιάλωση νερού Η πορεία της παραγωγικής διαδικασίας έχει ως εξής : 4.4.1 Μορφοποίηση φιαλών PET Η διαδικασία µορφοποίησης των φιαλών PET µπορεί να περιγραφεί συνοπτικά ως εξής : από τη χοάνη τροφοδοσίας οι προφιάλες ( εικ 1) µεταφέρονται και τοποθετούνται ανά δύο σε βάση στηρίξεως. Πάνω στις βάσεις αυτές οι προφιάλες µεταφέρονται µε σταθερή ταχύτητα σε φούρνο για να θερµανθούν και στη συνέχεια αφού επιβεβαιωθεί ότι έχουν σωστή θερµοκρασία εισέρχονται σε καλούπια όπου πραγµατοποιείται το φύσηµα ( εικ. 2). Στη συνέχεια οι φιάλες τοποθετούνται σε δύο σιλό ένα για το µικρό µέγεθος και ένα για το µεγάλο. Από τα σιλό αποθήκευσης οι φιάλες µεταφέρονται στο σηµείο όπου δέχονται ακτινοβολίες από λάµπες UV προκειµένου να αποστειρωθούν πριν φτάσουν στο µηχάνηµα εµφιάλωσης. Εικόνα 1. είγµα προφιαλών PET.(www.constrinox.gr,2005) 31

4.4.2 Επεξεργασία νερού Το νερό αντλείτε από την γεώτρηση και στη συνέχεια εισέρχεται στη δεξαµενή συλλογής. Από τη δεξαµενή συλλογής η οποία χλωριώνεται προκειµένου να εξασφαλιστεί η απολύµανση της, το νερό οδηγείτε στο φίλτρο φυσιγγίων και στη συνέχεια εξερχόµενο από το προαναφερόµενο φίλτρο οδηγείτε σε αποστειρωτές υπεριώδους ακτινοβολίας, επιτυγχάνοντας έτσι υψηλά επίπεδα ασφάλειας όσον αφορά στην καθαρότητα του πριν αυτό οδηγηθεί προς εµφιάλωση..(γερακίνης κ Σία Ο.Ε,2006). 4.4.3 Οζόνωση Η οζόνωση γίνεται µε τη βοήθεια του όζοντος για την διάσπαση των οργανικών ενώσεων που µπορεί να υπάρχουν στο νερό σε άλλες απλούστερες ενώσεις. Το όζον χρησιµοποιείται για τον καθαρισµό εµφιαλωµένων νερών αλλά και των υδάτων δικτύων υδραγωγών και ιδιωτικών πηγαδιών. Η καθαριστική ικανότητα του όζοντος είναι τεράστια απλή και φυσική. Σε σύγκριση µε τις παραδοσιακές µορφές επεξεργασίας το όζον προσφέρει συνεχή απολύµανση του νερού σε αντίθεση µε τα αποσκληρυντικά και τα άλλα φίλτρα που ενεργούν µόνο στα βακτήρια. Σε σύγκριση µε το χλώριο το όζον ενεργεί τουλάχιστον 500 φορές πιο γρήγορα, επίσης εφόσον µετατρέπεται στη συνέχεια ξανά σε οξυγόνο είναι απολύτως φυσικό και δεν αφήνει κανένα κατάλοιπο γεύσης ούτε κάποιο ορατό ίχνος στο νερό µετά την επεξεργασία.( www.universal.gr) 4.4.4 Αποστείρωση Το σύστηµα αποστείρωσης βασίζεται στην απολυµαντική δράση του ηλιακού φωτός. Το φως αυτό περιέχει ακτινοβολία (UV). Η ακτινοβολία αυτή αναπαράγεται µε τη βοήθεια µιας υπεριώδους λάµπας που εκπέµπει φωτεινές ακτίνες. Οι διάφορες ιδιότητες των µήκων κύµατος στον τοµέα UV που κυµαίνεται από 100 έως 400 νανόµετρα επιτρέπουν τον επιµέρους διαχωρισµό του σε τρεις κατηγορίες : UVA (ηλιακό σύνολο), UVB (θεραπεία της ψωρίασης) και UVC ( απολύµανση). Η ακτίνα UVC έχει µήκος κύµατος 100-280 νανόµετρα και διαθέτει ισχυρή απολυµαντική δράση. Μικροοργανισµοί όπως οι ιοί, τα βακτήρια, η µούχλα και οι µύκητες καταστρέφονται ή απενεργοποιούνται χάρη στην 32

φωτοχηµική δράση της υπεριώδους αυτής ακτίνας. Αυτή η µέθοδος είναι ιδανική για την εξάλειψη των παθογόνων µικροοργανισµών και εξασφαλίζει νερό χωρίς κινδύνους για την υγεία..( www.universal.gr). 4.4.5 Εµφιάλωση νερού Η διαδικασία εµφιάλωσης του νερού ξεκινάει στο γεµιστικό (Εικ.3) µηχάνηµα στο οποίο τοποθετούνται οι φιάλες µετά την αποστείρωση τους µε υπεριώδεις ακτινοβολίες και στο οποίο καταλήγει το νερό µετά το φιλτράρισµα και την αποστείρωση. Στην συνέχεια οι φιάλες σφραγίζονται στην ταπωτική µηχανή µε πλαστικά πώµατα που προηγουµένως έχουν αποστειρωθεί µε υπεριώδη ακτινοβολία. Μετά οι γεµάτες σφραγισµένες φιάλες ετικετάρονται (Εικ 4) και συσκευάζονται σε χαρτοκιβώτια των 12 φιαλών περιεκτικότητας 1,5 lt ή 24 φιαλών του 0,5 lt αντίστοιχα ή ακόµη σε πλαστική συσκευασία έξι φιαλών,(εικ 5). Ακολουθεί σφράγισµα των χαρτοκιβωτίων µε θερµή κόλλα (hot melt) ταχύτατης στερεοποιήσεως,(εικ 6) και παλετοποίηση,(εικ 7) σε µηχάνηµα αυτόµατης λειτουργίας. Τέλος οι παλέτες µε το προϊόν φιλµάρονται,(εικ 8) και µεταφέρονται µε περονοφόρο όχηµα στις αποθήκες έτοιµες για φόρτωση. (Γερακίνης κ Σία Ο.Ε, 2006) 4.5 Συσκευασία Ιδιαίτερη σηµασία αποκτά κατά την εµφιάλωση το στάδιο συσκευασίας όπου τόσο τα υλικά συσκευασίας όσο και η ίδια η διαδικασία πρέπει να µην µολύνουν το νερό. Τα υλικά συσκευασίας που πρόκειται να χρησιµοποιηθούν για την συσκευασία του νερού πρέπει να είναι εγκεκριµένα και κατάλληλα σχεδιασµένα για το συγκεκριµένο προϊόν για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα αποθηκευτεί και να µην µεταφέρουν επικίνδυνες και τοξικές ουσίες στο νερό. Επιπλέον πρέπει να είναι ελεύθερα από παθογόνους µικροοργανισµούς ή άλλους παράγοντες που µπορούν να µολύνουν ή να αλλοιώσουν τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του και να το καταστήσουν ακατάλληλο για πόση. 33

Εικόνα 2. φυσητική µηχανή. (www.constrinox.gr,2005) 34

Εικόνα 3. Ξεπλυντική Γεµιστική Ταπωτική µηχανη (www.constrinox.gr,2005) 35

Εικόνα 4. Μηχανή ετικετοποίησης (www.constrinox.gr,2005). 36

Εικόνα 5. συσκευαστική µηχανή, (www.constrinox.gr,2005). 37

Εικόνα 6. Μηχανή συγκόλλησης χαρτοκιβωτίων,(www.constrinox.gr,2005). 38

Εικόνα 7. Παλετοποιητής,(www.constrinox.gr,2005). 39

Εικόνα 8. Περιτύλιξη παλετών,(www.constrinox.gr,2005). 4.5.1 Πλαστικές Γυάλινες Φιάλες Όταν η κατασκευή πλαστικών φιαλών γίνεται στην ίδια εγκατάσταση µε την εµφιάλωση ή σε άλλη µονάδα παραγωγής πρέπει να πραγµατοποιείται σε ιδιαίτερο χώρο αποµονωµένο από τα υπόλοιπα τµήµατα εργασίας. Συνίσταται το ξέπλυµα µε νερό ή αέρα πριν τη χρησιµοποίηση τους. Τα υλικά συσκευασίας θα πρέπει να αποθηκεύονται σε χώρο ξεχωριστό µακριά από τον χώρο πλήρωσης και συσκευασίας. Αν για οποιοδήποτε λόγο κριθεί ότι οι περιέκτες µπορεί να προκαλέσουν µόλυνση στο νερό τότε πρέπει να καθαριστούν και να απολυµανθούν αν είναι εφικτό αλλιώς να απορριφθούν. Οι πλαστικές φιάλες θεωρούνται αποστειρωµένες κατά τη φάση της κατασκευής τους λόγω της υψηλής θερµοκρασίας ωστόσο για να διατηρηθούν πρέπει να µετακινούνται και να αποθηκεύονται µε τέτοιο τρόπο ώστε να αποκλείεται πιθανότητα µόλυνσης. Οι γυάλινες φιάλες πρέπει να είναι 40