Πολιτική Παιδεία Β Τάξη Γενικού Λυκείου 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 3.3 ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2
Άρθρο 1 του Συντάγματος Tο πολίτευμα της Eλλάδας είναι Προεδρευόμενη Kοινοβουλευτική Δημοκρατία. Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα. 3
Δημοκρατία Το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία έχει ο λαός. Δημοκρατία σημαίνει λαϊκή κυριαρχία. Το ανώτατο όργανο του κράτους είναι ο λαός. 4
Δημοκρατία Περιλαμ βάνει κάποιες αρχές. Θεμελιώ δεις και αδιαπρα γμάτευτ ες Αρχή της ελευθερίας Αρχή της ισότητας Αρχή της πλειοψηφίας 5
Αρχή της ελευθερίας: Σημαίνει το δικαίωμα του κάθε πολίτη να αυτοκαθορίζεται (τα άτομα να είναι ανεξάρτητα από εσωτερικές και εξωτερικές δεσμεύσεις). Γιατί μόνο με αυτό το δικαίωμα, είναι δυνατή η συμβολή στον καθορισμό της βούλησης του συνόλου στο οποίο μετέχει. 6
α) ισότητα δικαίου, σημαίνει ισότητα έναντι του νόμου (άρθρο 4, παρ. 1, 7) β) ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων (άρθρο 4, παρ. 2, 5, 6) Αρχή της ισότητας (γ) κοινωνική ισότητα (άρθρο 16, 21, 22, 24) (δ) πολιτική ισότητα ή πολιτικής συμμετοχής (πολιτικά δικαιώματα). 7
Αρχή της πλειοψηφίας: Είναι βασική αρχή της λειτουργίας της Δημοκρατίας διότι η πλειοψηφία κυβερνά και η μειοψηφία ελέγχει. Όταν η εξουσία αγνοεί την άποψη της μειοψηφίας επικρατεί η τυραννία της πλειοψηφίας και όταν κυριαρχούν μηχανισμοί οργανωμένων μειοψηφιών επικρατεί η τυραννία της μειοψηφίας. 8
Το εάν υπάρχει ή όχι δημοκρατία εξαρτάται από τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Η διάκριση των λειτουργιών εξουσιών Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης Η ύπαρξη πολλών και ανεξάρτητων πολιτικών κομμάτων πολιτικών ομάδων Το κράτος δικαίου (εφαρμογή του Συντάγματος και των νόμων και ο σεβασμός των πολιτικών, ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων) Το κοινωνικό κράτος (κράτος πρόνοιας δεδομένου ότι δεν υπάρχει οικονομική ισότητα). 9
Κοινοβουλευτική δημοκρατία Είναι τύπος της αντιπροσωπευτικής (έμμεσης) δημοκρατίας. Οι αντιπρόσωποι του λαού (βουλευτές) πρέπει να ασκούν ελεύθερα τα καθήκοντά τους, να ψηφίζουν κατά συνείδηση και να μην διώκονται για τις απόψεις ή την ψήφο που έδωσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους (άρθρο 60, 1 και 61, 1, 62) 10
Προεδρευόμενη Κοινοβουλετική Δημοκρατία Η εκλεγμένη από τον λαό κυβέρνηση παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος είναι αιρετός (συνήθως έμμεσα, δηλ. εκλέγεται από το κοινοβούλιο) Αρμοδιότητες του ΠτΔ δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες και τις περισσότερες εξουσίες τις έχει ο πρωθυπουργός (Ελλάδα, Γερμανία, Πολωνία κ.λπ.). 11
Προεδρική Δημοκρατία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι όχι μόνο Αρχηγός του Κράτους αλλά και Αρχηγός της Κυβέρνησης. Πρόεδρος της Δημοκρατίας Υπάρχει Κοινοβούλιο που νομοθετεί αλλά δεν μπορεί να ανατρέψει συνήθως τον Πρόεδρο πριν λήξει η θητεία του (Η.Π.Α., Κύπρος, Ρωσία κ.λπ.). 12
Λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία Είναι η δυνατότητα των πολιτών που ανήκουν στο εκλογικό σώμα να υποβάλλει αίτηση προς τα νομοθετικά όργανα της πολιτείας για την ψήφιση, κατάργηση ή τροποποίηση ενός νόμου, είτε την διατύπωση νόμου για τον οποίο οι πολίτες καλούνται να αποφανθούν με Δημοψήφισμα. Λαϊκή αρνησικυρία (veto) Αν ψηφιστεί κάποιος νόμος από τη Βουλή, μπορεί ο λαός να τον ανατρέψει, εντός ορισμένης προθεσμίας και με τη συγκέντρωση ορισμένου αριθμού υπογραφών και τη μεταβίβαση της εκφρασμένης αυτής βούλησης στο κοινοβούλιο. 13
Δημοψήφισμα Είναι η διατύπωση της βούλησης του εκλογικού σώματος για συγκεκριμένο ζήτημα κατά τρόπο άμεσο και ευθύ και με τη μορφή της άμεσης, καθολικής και μυστικής ψηφοφορία. Οι ψηφοφόροι απαντούν με ένα «Ναι» ή «Όχι» σε ένα συγκεκριμένο ερώτημα (π.χ. εθνικό, κοινωνικό κ.ά.). 14