ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΙΚΩΝ ΠΑΘΗΔΩΝ

2

ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΙΚΩΝ ΠΑΘΗΔΩΝ Μεηάθξαζε: Eθη Τζανηάκη, Ιυάννηρ Πανηελίδηρ θαη Μισάληρ Καπγάκηρ Ηαηξνί Δηδηθεπφκελνη ζηε Θεσξεηηθή Καηάξηηζε ηεο Ηαηξηθήο Δξγαζίαο Δπηκέιεηα Δθδνζεο: Θ.Κ. Κυνζηανηινίδηρ θαη Αλέξηρ Μπένορ Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ Τγιεινή και Αζθάλεια ηης Δργαζίας Σμήμα Ιαηρικής Γεκνθξίηεηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο (Γ.Π.Θ.) Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ Ιαηρική Δρεσνηηική Μεθοδολογία Ιαηρική τολή Αξηζηνηέιεηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο (Α.Π.Θ.) Παγκόζμια Ημέρα για ηην Yγεία και ηην Aζθάλεια ζηην Eργαζία 28 Απριλίοσ 2013 Δλληνικό Ινζηιηούηο Τγιεινής και Αζθάλειας ηης Δργαζίας Θεσσαλονίκη, 2013 1

Copyright International Labour Organization 2013 First published 2013 ISBN 978-92-2-127446-9 (print) ISBN 978-92-2-127447-6 (web) Publications of the International Labour Office enjoy copyright under Protocol 2 of the Universal Copyright Convention. Nevertheless, short excerpts from them may be reproduced without authorization, on condition that the source is indicated. For rights of reproduction or translation, application should be made to ILO Publications (Rights and Permissions), International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland, or by email: pubdroit@ilo.org. The International Labour Office welcomes such applications. Libraries, institutions and other users registered with reproduction rights organizations may make copies in accordance with the licences issued to them for this purpose. Visit www. ifrro.org to find the reproduction rights organization in your country. Also available in French: La prévention des maladies professionnelles, ISBN: 978-92-2-227446-8 (print), ISBN 978-92-2-227447-5 (web) Geneva, 2013; and in Spanish: La prevención de enfermedades profesionales, ISBN: 978-92-2-327446-7 (print), ISBN 978-92-2-327447-4 (web) Geneva, 2013. The designations employed in ILO publications, which are in conformity with United Nations practice, and the presentation of material therein do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the International Labour Office concerning the legal status of any country, area or territory or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers. The responsibility for opinions expressed in signed articles, studies and other contributions rests solely with their authors, and publication does not constitute an endorsement by the International Labour Office of the opinions expressed in them. Reference to names of firms and commercial products and processes does not imply their endorsement by the International Labour Office, and any failure to mention a particular firm, commercial product or process is not a sign of disapproval. ILO publications and electronic products can be obtained through major booksellers or ILO local offices in many countries, or direct from ILO Publications, International Labour Office, CH- 1211 Geneva 22, Switzerland. Catalogues or lists of new publications are available free of charge from the above address, or by email: pubvente@ilo.org Visit our website: www.ilo.org/publns 2

ΔΙΑΓΩΓΗ Οη επαγγεικαηηθέο παζήζεηο πξνθαινχλ ηεξάζηηα ηαιαηπσξία θαη απψιεηεο ζηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο. Ωζηφζν, νη επαγγεικαηηθέο ή νη ζρεηηθέο κε ηελ εξγαζία παζήζεηο παξακέλνπλ εθηεηακέλα αφξαηεο, ζε ζχγθξηζε κε ηα βηνκεραληθά αηπρήκαηα, παξφιν πνπ πξνθαινχλ ην ζάλαην ζε έμη θνξέο πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο ην ρξφλν. Δπηπιένλ, ε θχζε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ κεηαβάιιεηαη ηαρχηαηα, αλάινγα κε ηηο ηερλνινγηθέο θαη θνηλσληθέο αιιαγέο, πνπ καδί κε ηηο παγθφζκηεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο, είλαη επηβαξπληηθή ηφζν ησλ πθηζηάκελσλ θηλδχλσλ γηα ηελ πγεία, φζν θαη ζηε δεκηνπξγία λέσλ. Πνιχ γλσζηέο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο, φπσο νη πλεπκνλνθνληάζεηο, παξακέλνπλ εμαπισκέλεο, ελψ ζρεηηθά θαηλνχξγηεο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο, φπσο ςπρηθέο θαη κπνζθειεηηθέο αλσκαιίεο, απμάλνληαη ζπλερψο. Αλ θαη έρεη ζεκεησζεί κεγάιε πξφνδνο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνθιήζεσλ ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ, είλαη επηηαθηηθή ε αλάγθε λα εληζρπζεί ε ηθαλφηεηα γηα ηελ πξφιεςήο ηνπο ζε εζληθά ζπζηήκαηα πγείαο θαη αζθάιεηαο (OSH). Με ηε ζπιινγηθή πξνζπάζεηα ησλ θπβεξλήζεσλ θαη ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ, ε θαηαπνιέκεζε απηήο ηεο θξπθήο επηδεκίαο ζα πξέπεη λα έρεη εμέρνπζα ζέζε ζηελ λέα δηεζλή θαη εζληθή αηδέληα γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηελ πγεία. Απηή ε αλαθνξά ζηελ «Παγθφζκηα Ζκέξα γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηελ Τγεία ζηελ Δξγαζία» ζθηαγξαθεί ηελ ηξέρνπζα θαηάζηαζε ζρεηηθά κε ηηο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο θαη παξνπζηάδεη πξνηάζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηνχ ηνπ ζνβαξνχ ειιείκκαηνο αμηνπξεπνχο εξγαζίαο. ΤΘ ΕΘΝΑΘ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΘΚΗ ΝΟΣΟΣ; Δπαγγεικαηηθή λφζνο ζεσξείηαη ε λφζνο πνπ είλαη απνηέιεζκα έθζεζεο ζε παξάγνληεο θηλδχλνπ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εξγαζίαο. Ζ αλαγλψξηζε ηεο επαγγεικαηηθήο πξνέιεπζεο ηεο λφζνπ ζε αηνκηθφ επίπεδν απαηηεί ηνλ θαζνξηζκφ κηαο αηηηαηήο ζρέζεο αλάκεζα ζηελ πάζεζε θαη ζηελ έθζεζε ηνπ εξγάηε ζε επηθίλδπλνπο παξάγνληεο ζην ρψξν εξγαζίαο. Απηή ε ζρέζε ζπλήζσο θαζνξίδεηαη ζηε βάζε θιηληθψλ θαη παζνινγηθψλ δεδνκέλσλ, ηνπ επαγγεικαηηθνχ ηζηνξηθνχ (αλακλεζηηθνχ) θαη ηεο αλάιπζεο ηεο εξγαζίαο, ζηε ηαπηνπνίεζε θη εθηίκεζε ησλ παξαγφλησλ θηλδχλνπ φπσο επίζεο θαη ζηελ επαιήζεπζε ηεο έθζεζεο ζε απηνχο. Όηαλ κηα λφζνο είλαη θιηληθά δηαγλσζκέλε θαη θαζνξίδεηαη θη έλαο αηηηαηφο ζχλδεζκνο ηφηε ε λφζνο αλαγλσξίδεηαη σο επαγγεικαηηθή. Ι. Η ΚΡΤΦΗ ΔΠΙΓΗΜΙΑ: ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΜΙΑ ΔΙΚΟΝΑ Δθηηκάηαη φηη 2,34 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη πεζαίλνπλ θάζε ρξφλν απφ εξγαηηθά αηπρήκαηα θαη παζήζεηο. Απφ απηνχο, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία εθηηκάηαη φηη αλέξρεηαη ζηα 2,02 εθαηνκκχξηα πεζαίλεη απφ έλα επξχ θάζκα 3

επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Απφ ηνπο ππνινγηδφκελνπο 6.300 ζαλάηνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εξγαζία θάζε κέξα, 5.500 πξνθαινχληαη απφ δηάθνξα είδε επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Σν ILO εθηηκά φηη 160 εθαηνκκχξηα πεξηπηψζεηο κε ζαλαηεθφξσλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ εκθαλίδνληαη θάζε ρξφλν. 1 ΘΑΝΑΣΟΗ ΑΠΟ ΔΡΓΑΣΗΚΑ ΑΣΤΥΖΜΑΣΑ ΚΑΗ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΔ ΑΘΔΝΔΗΔ (2008) 321.000 ζαλάζηκα αηπρήκαηα (14%) 2.020.000 ζαλάζηκεο αζζέλεηεο (86%) Οη ηχπνη θαη νη ηάζεηο ησλ αλαθεξφκελσλ λφζσλ πνηθίιινπλ πνιχ. Γηα παξάδεηγκα ην 2010, ε Κίλα αλέθεξε έλα ζχλνιν απφ 27.240 πεξηπηψζεηο επαγγεικαηηθψλ λφζσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ 23.812 πεξηπηψζεσλ πνπ πξνθαινχληαη απφ έθζεζε ζε ζθφλεο ζην ρψξν εξγαζίαο. 2 Σνλ ίδην ρξφλν, απφ ηηο 22.013 πεξηπηψζεηο επαγγεικαηηθψλ λφζσλ πνπ αλαθέξζεθαλ ζηελ Αξγεληηλή, νη κπνζθειεηηθέο δηαηαξαρέο (ΜΓ) θαη νη αλαπλεπζηηθέο παζήζεηο, ήηαλ νη πην ζπρλά εκθαληδφκελεο. 3 Σν 2011, ε Ηαπσλία αλέθεξε ζπλνιηθά 7.779 πεξηπηψζεηο επαγγεικαηηθψλ λφζσλ πνπ ζρεηίδνληαη θπξίσο κε δηαηαξαρέο ηεο ΟΜ θαη πλεπκνλνθνληάζεηο 4 θαη 325 πεξηπηψζεηο απνδεκησκέλσλ ςπρηθψλ δηαηαξαρψλ. 5 ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, απφ ηηο 5.920 πεξηπηψζεηο επαγγεικαηηθψλ λφζσλ πνπ απνδεκηψζεθαλ ην 2011, ε πλεπκνλνθνλίαζε, ην δηάρπην κεζνζειίσκα θαη ε νζηεναξζξίηηδα ήηαλ νη ηξεηο πην ζπρλέο παζήζεηο. 6 Ζ Ακεξηθάληθε ηαηηζηηθή Τπεξεζία αλέθεξε φηη απφ ηνπο 207.500 εξγαδφκελνπο πνπ παξνπζίαζαλ κε ζαλαηεθφξεο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο ην 2011, νη δεξκαηνπάζεηεο, ε απψιεηα αθνήο θαη νη αλαπλεπζηηθέο παζήζεηο ήηαλ νη ηξεηο πην δηαδεδνκέλεο βιάβεο ζηελ πγεία ηνπο. 7 4

Πνεςμοκονιάζειρ Δθαηνκκχξηα εξγαηψλ εμαθνινπζνχλ λα δηαηξέρνπλ θίλδπλν πλεπκνλνθνλίαζεο (ηδηαίηεξα ππξηηίαζεο, άλζξαθα ησλ αλζξαθσξχρσλ θαη ζρεηηδφκελεο κε ηνλ ακίαλην αζζέλεηεο - ακηάλησζε) εμαηηίαο ηεο επξείαο έθζεζεο ζε δηνμείδην ηνπ ππξηηίνπ, άλζξαθα, ακηάληνπ θαη ζε δηάθνξεο ζθφλεο κεηαιιεπκάησλ ζε αλζξαθσξπρεία, νξπρεία, εξγνηάμηα θαη ζε άιιεο θαηαζθεπαζηηθέο δηαδηθαζίεο. Οη πλεπκνλνθνληάζεηο έρνπλ καθξά ιαλζάλνπζα πεξίνδν θαη ζπρλά κπνξεί λα κέλνπλ αδηάγλσζηεο θαη δελ αλαθέξνληαη. Οη αζζέλεηεο πνπ ζπλδένληαη κ απηέο (ρξφληα απνθξαθηηθή πλεπκνλνπάζεηα, θπκαηίσζε απφ έθζεζε ζε ππξίηην, θαξθίλνη απφ έθζεζε ζε ακίαλην θαη ππξίηην), ζπρλά πξνθαινχλ κφληκε αλαπεξία ή θαη πξφσξν ζάλαην. ηελ Κίλα, νη πλεπκνλνθνληάζεηο είλαη πάλσ απφ ην 80% φισλ ησλ πεξηπηψζεσλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ ηα δε ηειεπηαία ρξφληα, κεηαμχ 10.000 θαη 23.000 λέεο πεξηπηψζεηο έρνπλ θαηαγξαθεί ζε εηήζηα βάζε. ηελ Ηλδία, πεξίπνπ 10 εθαηνκκχξηα εξγάηεο πνπ απαζρνινχληαη ζε αλζξαθσξπρεία, εξγνηάμηα θαη ζε δηάθνξεο βηνκεραλίεο εθηίζεληαη ζε ζθφλε δηνμεηδίνπ ηνπ ππξηηίνπ θάπνηεο κειέηεο δείρλνπλ φηη ηα πνζνζηά επηθξάηεζεο ηεο ππξηηίαζεο είλαη 54,6% κεηαμχ ησλ εξγαηψλ ζηηο βηνκεραλίεο ζρηζηφιηζνπ θαη ην 35,2% κεηαμχ ησλ εξγαηψλ ζηα ιαηνκεία, ελψ ην πνζνζηφ επηπνιαζκνχ ηεο πλεπκνλνθνλίαζεο ηνπ άλζξαθα, κεηαμχ ησλ εξγαηψλ ζηα ιηγληησξπρεία (CWP), είλαη 18,8%. ην Βηεηλάκ, νη πλεπκνλνθνληάζεηο αληηπξνζσπεχνπλ ην 75,7% φισλ ησλ απνδεκησκέλσλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ. ηε Βξαδηιία εθηηκήζεηο δείρλνπλ φηη 6,6 εθαηνκκχξηα ησλ εξγαηψλ ηεο είλαη εθηεζεηκέλνη ζε ζθφλε δηνμεηδίνπ ηνπ ππξηηίνπ. Μειέηεο ζηε Λαηηληθή Ακεξηθή απνθάιπςαλ έλα 37% πνζνζηφ επηπνιαζκνχ ηεο ππξηηίαζεο κεηαμχ ησλ αλζξαθσξχρσλ θαη ην 50% κεηαμχ ησλ αλζξαθσξχρσλ πάλσ απφ ηελ ειηθία ησλ 50 εηψλ. Δπηδεκηνινγηθέο κειέηεο ζε αλαπηπζζφκελεο ρψξεο παξνπζηάδνπλ φηη κεηαμχ 30% θαη 50% ησλ εξγαηψλ ζηελ πξσηνβάζκηεο βηνκεραλίεο θαη ζηνπο ηνκείο πςεινχ θηλδχλνπ κπνξεί λα ππνθέξνπλ απφ ππξηηίαζε θαη άιιεο πλεπκνλνθνληάζεηο. 8 Αθφκε θαη κηα ζχληνκε ιίζηα ησλ θξνπζκάησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ, φπσο ε πξναλαθεξφκελε, παξέρεη κηα πιήξε εηθφλα ηνπ ηεξάζηηνπ κεγέζνπο ηνπ πξνβιήκαηνο. Παξ φια απηά, νη απμήζεηο ζηηο ζηαηηζηηθέο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ δελ ζπλεπάγνληαη θαη 'αλάγθελ θαη κηα πξαγκαηηθή αχμεζε ησλ πεξηζηαηηθψλ. Ζ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ, ζα κπνξνχζε επίζεο λα νθείιεηαη ζε αξθεηνχο ζεηηθνχο παξάγνληεο, φπσο: ε βειηίσζε ησλ ζπζηεκάησλ γηα ηελ θαηαγξαθή θαη ηελ θνηλνπνίεζή ηνπο, ε βειηίσζε ηεο επνπηείαο ηεο πγείαο, νη κεραληζκνί αλαγλψξηζεο θαη απνδεκίσζεο, νη αιιαγέο ζηηο δηαδηθαζίεο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο, πνπ επηηεχρζεθαλ ηφζν κε ηελ απμαλφκελε γλψζε ησλ εξγαηψλ θαη ησλ εξγνδνηψλ ηνπο, φζνλ αθνξά ηηο 5

επαγγεικαηηθέο παζήζεηο, φζν θαη κε ηελ επαηζζεηνπνίεζή ηνπο,, ε δηεχξπλζε ηνπ νξηζκνχ ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ πνπ εκθαλίδνληαη κεηά απφ ζεκαληηθφ ρξνληθφ δηάζηεκα. ΑΣΘΕΝΕΘΕΣ ΠΟΥ ΣΦΕΤΘΖΟΝΤΑΘ ΜΕ ΤΟΝ ΑΜΘΑΝΤΟ Μέρξη ηελ δεθαεηία ηνπ 70, ν ακίαληνο ρξεζηκνπνηνχηαλ ζε επξεία θιίκαθα ζε πνιιέο βηνκεραλίεο δηαθφξσλ ρσξψλ γηα λα κνλψζεη ζσιήλεο, βξαζηήξεο θαη πινία, λα θάλεη θξέλα, λα ελδπλακψζεη ην ηζηκέλην θαη λα θάλεη πνιιά πιηθά αλζεθηηθά ζηε θσηηά. Άλζξσπνη πνπ δνχιεςαλ θη ήξζαλ ζε επαθή κε ακίαλην θαηά ηε δηάξθεηα απηψλ ησλ ρξφλσλ, θηλδπλεχνπλ λα αλαπηχμνπλ λφζνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ακίαλην (ARD), φπσο ε ακηάλησζε, ν θαξθίλνο ησλ πλεπκφλσλ απφ ηελ έθζεζε ζε ακίαλην θαη ην κεζνζειίσκα. ε γεληθέο γξακκέο ρξεηάδνληαη 10 έσο 40 ρξφληα γηα παζήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ακίαλην, λα εθδεισζνχλ κεηά ηελ έθζεζε ζ απηφλ. Γη απηφ αθφκα θαη ζε ρψξεο πνπ ππάξρεη απαγφξεπζε ζηε ρξήζε ηνπ ακηάληνπ, άλζξσπνη ζα εμαθνινπζνχλ λα εκθαλίδνπλ παζήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ακίαλην γηα πνιιέο δεθαεηίεο. Παξά ηελ απαγφξεπζε ζηε ρξήζε ηνπ ακίαληνπ ζε πάλσ απφ 50 ρψξεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ φισλ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, 2 εθαηνκκχξηα ηφλνη ακίαληνπ παξάγνληαη θάζε ρξφλν. ήκεξα ν ακίαληνο ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζε αλαπηπζζφκελεο ρψξεο φπνπ πξνιεπηηθά κέηξα, επνπηεία πγείαο θαη κεραληζκνί απνδεκηψζεσλ δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθά θαη νη παζήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ακίαλην ιίγν αλαγλσξίδνληαη θαη πνιχ ζπάληα αλαθέξνληαη. Ωο δείγκα ηνπ κεγέζνπο ηνπ πξνβιήκαηνο ππνινγηζκνί απφ 6 ρψξεο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο (Γαιιία, Γεξκαλία, Ηηαιία, Οιιαλδία, Διβεηία, Ζλσκέλν Βαζίιεην) δείρλνπλ έλα αζξνηζηηθφ ζχλνιν 200.000 ζαλάησλ απφ κεζνζειίσκα, λα αλακέλνληαη ζηελ πεξίνδν απφ 1995 έσο 2029 (Peto, J. et al. 1999. The European mesothelioma epidemic, British Journal of Cancer, Vol. 79, No. 3/4, pp. 666-672). Όηαλ απηνί νη ππνινγηζκνί αθνξνχλ ην ζχλνιν ησλ ρσξψλ ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο θαη νη αλακελφκελνη ζάλαηνη απφ θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα απφ έθζεζε ζηνλ ακίαλην ζπλππνινγηζηνχλ, ηφηε πεξίπνπ 500.000 ζάλαηνη ζα πξνθιεζνχλ απφ ακίαλην έσο ην 2029. (Huré P. Respiratory diseases linked to exposure to products such as asbestos: Are preventive measures sufficient? P.4 http://www.issa.int/pdf/prevention/2hure.pdf [accessed 24 Jan. 2013] Αναδςόμενοι κίνδςνοι και νέερ πποκλήζειρ Οη ηερλνινγηθέο, θνηλσληθέο θαη επηρεηξεζηαθέο αιιαγέο ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ πνπ πξνθιήζεθαλ απφ ηελ ηαρεία παγθνζκηνπνίεζε, ζπλνδεχνληαη απφ αλαδπφκελεο επηθηλδπλφηεηεο θαη έθεξαλ λέεο πξνθιήζεηο ζηνλ ηνκέα ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Αλ θαη νξηζκέλεο παξαδνζηαθέο επηθηλδπλφηεηεο έρνπλ κεησζεί ιφγσ ηεο βειηηνχκελεο αζθάιεηαο, ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ θαη ησλ 6

θαιχηεξσλ ξπζκίζεσλ, νη επαγγεικαηηθέο παζήζεηο ζπλερίδνπλ λα ιακβάλνπλ έλα απαξάδεθηα βαξχ ηίκεκα γηα ηελ πγεία ησλ εξγαδνκέλσλ. Παξάιιεια, λέεο κνξθέο επαγγεικαηηθψλ λνζεκάησλ απμάλνληαη ρσξίο επαξθή κέηξα πξφιεςεο, πξνζηαζίαο θαη ειέγρνπ γηα παξάδεηγκα, νη λέεο ηερλνινγίεο, φπσο λαλνηερλνινγίεο θαη νξηζκέλεο βηνηερλνινγίεο, δεκηνπξγνχλ λέα θαη αγλψζησλ θηλδχλσλ δεδνκέλα ζην ρψξν εξγαζίαο. Οη αλαδπφκελνπο επηθηλδπλφηεηεο, πεξηιακβάλνπλ θησρέο εξγνλνκηθέο ζπλζήθεο, έθζεζε ζηελ ειεθηξνκαγλεηηθή αθηηλνβνιία, θαζψο θαη ςπρνθνηλσληθνχο θηλδχλνπο. 9 Μςοζκελεηικέρ και τςσικέρ διαηαπασέρ ηα 27 θξάηε κέιε ηεο ΔΔ, νη κπνζθειεηηθέο δηαηαξαρέο (ΜΓ) απνηεινχλ ηηο πην θνηλέο δηαηαξαρέο, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εξγαζία. 10 Οη ΜΓ ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ζπλδξφκνπ θαξπηαίνπ ζσιήλα εθπξνζσπνχλ ην 59% φισλ ησλ αλαγλσξηζκέλσλ παζήζεσλ, φπσο πεξηιακβάλνληαη ζηελ Ευρωπαϊκή Στατιστική Επαγγελματικών Νοσημάτων (European Occupational Diseases Statistics - EODS) ην 2005. 11 Σν 2009, ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο (ΠΟΤ), αλέθεξε φηη νη ΜΓ αληηπξνζψπεπαλ πάλσ απφ ην 10% φισλ ησλ ρακέλσλ εηψλ απφ αληθαλφηεηα. 12 ηε Γεκνθξαηία ηεο Κνξέαο, νη ΜΓ απμήζεθαλ απφηνκα απφ 1.634 πεξηπηψζεηο ην 2001 ζε 5.502 ην 2010. 13 ηε Μεγάιε Βξεηαλία, νη ΜΓ απνηεινχζαλ πεξίπνπ ην 40% φισλ ησλ πεξηπηψζεσλ ησλ παζήζεσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εξγαζία γηα ηελ πεξίνδν 2011-2012. 14 Σν εξγαζηαθφ άγρνο θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ γηα ηελ πγεία, έρνπλ αλαδεηρζεί σο έλα ζέκα πςεινχ ελδηαθέξνληνο. Οη επηρεηξήζεηο είλαη φιν θαη πεξηζζφηεξν αληηκέησπεο κε ηελ ςπρνινγηθή παξελφριεζε, ηελ εζηθή παξελφριεζε, ηνλ εθθνβηζκφ, ηε ζεμνπαιηθή παξελφριεζε θαη άιιεο κνξθέο βίαο. Οη εξγαδφκελνη κπνξνχλ λα ζηξαθνχλ ζε κε πγηήο ζπκπεξηθνξέο, φπσο, ε θαηάρξεζε αιθνφι θαη θαξκάθσλ, ζε κηα πξνζπάζεηα λα δηαρεηξηζηνχλ ην ζηξεο. Έρεη βξεζεί φηη παζήζεηο ηνπ κπνζθειεηηθνχ, θαξδηναγγεηαθέο παζήζεηο θαζψο θαη παζήζεηο ηνπ γαζηξεληεξηθνχ, ζπλδένληαη άκεζα κε ηηο ζπλζήθεο ςπρνινγηθήο πίεζεο ζηελ εξγαζία. ε πεξίπησζε παξαηεηακέλνπ επαγγεικαηηθνχ ζηξεο, απηφ κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζε ζνβαξέο θαξδηαγγεηαθέο δηαηαξαρέο. Δπηπιένλ, ε νηθνλνκηθή θξίζε θαη ε χθεζε, έρνπλ νδεγήζεη ζε αχμεζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ ζηξεο, ηεο θαηάζιηςεο θαη άιισλ ςπρηθψλ δηαηαξαρψλ, αθφκε θαη θέξλνληαο ηνπο αλζξψπνπο ζην άθξν ηεο απηνθηνλίαο. Τα κόζηη ηυν επαγγελμαηικών ζσεηιζόμενυν με ηην ςγεία παθήζευν Οη επαγγεικαηηθέο παζήζεηο επηθέξνπλ επίζεο ηεξάζηην θφζηνο. Μπνξνχλ λα εμαζιηψζνπλ ηνπο εξγαδνκέλνπο θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, λα κεηψζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ ηθαλφηεηα γηα εξγαζία θαη λα απμήζνπλ δξακαηηθά ηηο δαπάλεο πγεηνλνκηθήο θξνληίδαο. Ο ILO εθηηκά φηη ηα εξγαηηθά αηπρήκαηα θαη νη 7

επαγγεικαηηθέο παζήζεηο, απνηεινχλ ην 4% ηεο εηήζηαο απψιεηαο ζε παγθφζκην αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ (ΑΔΠ), ή πεξίπνπ $ 2,8 ηξηζεθαηνκκχξηα, ζε άκεζνπ θαη έκκεζνπ θφζηνπο ησλ ηξαπκαηηζκψλ θαη παζήζεσλ. 15 Σν θφζηνο ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ ζηελ ΔΔ εθηηκάηαη φηη είλαη ηνπιάρηζηνλ 145 δηζεθαηνκκχξηα αλά έηνο. 16 Ζ γαιιηθή θπβέξλεζε εθηηκά φηη ε απνδεκίσζε γηα ARD γηα ηελ πεξίνδν 2001-2020 ζα είλαη κεηαμχ 27 θαη 37 δηζ. επξψ, πνπ αληηζηνηρεί ζε 1,3 θαη 1,9 δηζεθαηνκκχξηα εηεζίσο. ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, νη αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο θέξεηαη λα θαηέβαιαλ 21,6 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα γηα πεξηπηψζεηο έθζεζεο ζε ακίαλην γηα ηελ πεξίνδν 1990-2000, εθηφο απφ ηα 32 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα πνπ θαηαβάιινληαη απφ επηρεηξήζεηο πνπ δηψθνληαη σο ππεχζπλεο γηα επαγγεικαηηθέο παζήζεηο ή εξγαηηθά αηπρήκαηα. 17 ηε Γεκνθξαηία ηεο Κνξέαο, ην ζπλνιηθφ νηθνλνκηθφ θφζηνο ησλ ΜΓ ήηαλ 6,89 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα, αληηπξνζσπεχνληαο ην 0,7% ηνπ ΑΔΠ ηεο ρψξαο, ην 2011. 18 Οη ΜΓ ππνινγίδεηαη φηη θνζηίδνπλ ζην ζχζηεκα πγείαο ηεο Νέαο Εειαλδίαο πάλσ απφ $ 4,71 δηζεθαηνκκχξηα εηεζίσο θαη απνηεινχλ πεξίπνπ ην έλα ηέηαξην ηεο ζπλνιηθήο εηήζηαο δαπάλεο ηεο πγεηνλνκηθήο θξνληίδαο. 19 ΙΙ.ΑΞΙΟΛΟΓΩΝΣΑ ΣΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΚΑΛΤΣΔΡΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ Σα θαηάιιεια δεδνκέλα παξέρνπλ κηα βάζε γηα ην ζρεδηαζκφ κηαο απνηειεζκαηηθήο ζηξαηεγηθήο πξφιεςεο. Σα δεδνκέλα ιακβάλνληαη θπξίσο κέζσ ηξηψλ δηαχισλ: ηελ ππνβνιή εθζέζεσλ απφ ηνπο εξγνδφηεο ζηα ππνπξγεία εξγαζίαο, ζχκθσλα κε ηηο λνκηθέο πξνυπνζέζεηο, ηα αηηήκαηα πνπ γίλνληαη δεθηά απφ ηα ζπζηήκαηα απαζρφιεζεο γηα απνδεκίσζε κεηά απφ ηξαπκαηηζκφ, θαζψο θαη ηηο πιεξνθνξίεο απφ επαγγεικαηίεο ηαηξνχο. Ο ηαθηηθφο έιεγρνο ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο θαη ε επηηήξεζε ηεο πγείαο ησλ εξγαδνκέλσλ επηηξέπεη ζηνπο εξγνδφηεο λα πξνιακβάλνπλ θαη λα αλαθέξνπλ πεξηζηαηηθά επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ. Ωζηφζν, παγθνζκίσο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο κηζέο ρψξεο εμαθνινπζνχλ λα κελ ζπιιέγνπλ επαξθή ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηηο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο. Σα δηαζέζηκα ζηνηρεία αθνξνχλ θπξίσο ηξαπκαηηζκνχο θαη ζαλάηνπο. Δπηπιένλ, ιίγεο κφλν ρψξεο ζπιιέγνπλ αλαιπηηθά ζηνηρεία θαηά θχιν. Απηφ φρη κφλν θάλεη ηελ αλαγλψξηζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ ησλ εξγαηηθψλ αηπρεκάησλ θαη αζζελεηψλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ πην δχζθνιε, αιιά επίζεο, δπζρεξαίλεη ηελ αλάπηπμε απνηειεζκαηηθψλ πξνιεπηηθψλ κέηξσλ. Οη επίζεκεο εζληθέο ζηαηηζηηθέο βαζίδνληαη ζε αλαθεξφκελα δεδνκέλα γηα ηα εξγαηηθά αηπρήκαηα θαη ηηο επαγγεικαηηθέο λφζνπο. Πνιιέο ρψξεο ζηνλ θφζκν έρνπλ ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο πνπ πεξηιακβάλνπλ ζπζηήκαηα παξνρψλ κεηά απφ ηξαπκαηηζκφ. Ωζηφζν, ε θάιπςε ηνπο πεξηνξίδεηαη ζηνπο εξγαδνκέλνπο ζηελ «επίζεκε νηθνλνκία» αθφκε θαη εθεί, κηα απνηειεζκαηηθή θάιπςε ζρεηηθά κε ηηο παξνρέο ζηα εξγαηηθά αηπρήκαηα είλαη ειιηπήο είηε ιφγσ 8

αλεπαξθνχο θαηαγξαθήο είηε ιφγσ αλεπαξθψλ ζπζηεκάησλ θνηλνπνίεζεο. Ωο εθ ηνχηνπ, κφλν έλαο νξηζκέλνο αξηζκφο εξγαηηθψλ αηπρεκάησλ αλαθέξνληαη, αληηκεησπίδνληαη θαη θαηά ζπλέπεηα απνδεκηψλνληαη. Ζ θαηάζηαζε ζρεηηθά κε ηηο επαγγεικαηηθέο λφζνπο είλαη αθφκα πην πεξίπινθε: ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, κφλν έλα θιάζκα ησλ πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ θαιχπηνληαη, ην νπνίν αληαλαθιά ζηηο πξνθιήζεηο ηνπ πξνζδηνξηζκνχ, αλαγλψξηζεο θαη αλαθνξάο ηνπο. Δλ ησ κεηαμχ, αγξφηεο, εξγαδφκελνη ζε κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο (ΜΜΔ) θαη ζηελ παξανηθνλνκία πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ηνπ παγθφζκηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ είλαη πηζαλφ λα αληηκεησπίζνπλ πςειά επίπεδα επηθηλδπλφηεηαο, θαζψο έρνπλ ηελ ηάζε λα είλαη εθηφο ησλ ζπζηεκάησλ πνπ πξνιακβάλνπλ, αλαθέξνπλ θαη απνδεκηψλνπλ ηα επαγγεικαηηθά λνζήκαηα. Ζ επίηαζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ, ε γήξαλζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη ν απμαλφκελνο αξηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ ζε πξνζσξηλή, πεξηζηαζηαθή ή κεξηθή απαζρφιεζε, φρη κφλν εληείλνπλ ηελ πξνζπκία λα δερηνχλ επηζθαιείο ζπλζήθεο εξγαζίαο, αιιά θαη παξαθσιχνπλ ηελ επαξθή επηηήξεζε ηεο πγείαο, ηνλ έιεγρν ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο, ηελ αλαθνξά θαη θνηλνπνίεζε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ, νη νπνίεο απαηηνχληαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ησλ ζηξαηεγηθψλ πξφιεςεο. Τπάξρνπλ κηα ζεηξά απφ άιινπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζε απηή ηελ θαηάζηαζε. Πνιιέο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο, φπσο απηέο πνπ ζρεηίδνληαη κε θαξθίλνπο, ραξαθηεξίδνληαη απφ καθξέο πεξηφδνπο ιαλζάλνπζαο θαηάζηαζεο θαη είλαη, σο εθ ηνχηνπ, δχζθνιν λα δηαγλσζζνχλ κέρξη ηελ θιηληθή εθδήισζε ησλ ζπκπησκάησλ ηνπο. Ζ απμεκέλε κεηαθίλεζε ησλ εξγαηψλ ζε δηαθνξεηηθέο δνπιεηέο κε δηάθνξα επίπεδα έθζεζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ην γεγνλφο ηεο εκθάληζεο ζηνπο ρψξνπο ή κε εξγαζίαο λνζεξψλ παξαγφλησλ, θαζηζηνχλ δχζθνιν ηνλ θαζνξηζκφ ηεο επαγγεικαηηθήο πξνέιεπζεο κηαο λφζνπ. Δπηπιένλ, νξηζκέλνη εξγαδφκελνη κπνξεί λα βξίζθνληαη ζε δνπιεηέο πνπ ζπλεπάγνληαη έθζεζε ζε νπζίεο πνπ δελ έρνπλ αθφκε αλαγλσξηζηεί σο επηθίλδπλεο γηα ηελ πγεία. Οη παζήζεηο δηαγηγλψζθνληαη απφ γηαηξνχο θαη ε απφδνζή ηνπο ή κε ζηελ εξγαζία πξέπεη λα αμηνινγνχληαη γηα ηελ αλαγλψξηζε ηεο επαγγεικαηηθήο πξνέιεπζεο ηνπο. Ζ δηάγλσζε ησλ επαγγεικαηηθψλ λνζεκάησλ απαηηεί εηδηθέο γλψζεηο θαη εκπεηξία πνπ δελ είλαη επαξθψο δηαζέζηκα ζε πνιιέο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Απηφ πεξηνξίδεη ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ θαη ησλ εζληθψλ ηθαλνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηεο επαγγεικαηηθήο επίβιεςεο ηεο πγείαο. Δπηπιένλ, ζε νξηζκέλεο ρψξεο, ε επζχλε γηα ηελ πγεία θαη αζθάιεηα ζηελ εξγαζία επηκεξίδεηαη αλάκεζα ζηα ππνπξγεία εξγαζίαο θαη πγείαο θαη θνηλσληθήο αζθάιηζεο, θαζηζηψληαο ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ δχζθνιε. Ωο ελαιιαθηηθή ιχζε γηα ηε ιήςε δεδνκέλσλ γηα ηηο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο, νξηζκέλεο ρψξεο, ρξεζηκνπνηνχλ ηελ έξεπλα. Γηα παξάδεηγκα, ζχκθσλα κε 9

έξεπλα πνπ δηεμείρζεη απφ ην Labour Force Survey (LFS) Έξεπλα Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ (ΔΔΓ) ην 2007, ζηα 27 θξάηε κέιε ηεο ΔΔ, ην 8,6% ησλ αηφκσλ ειηθίαο 15 έσο 64 εηψλ πνπ εξγάδνληαη ή εξγάζηεθε ζην παξειζφλ αλέθεξε πξφβιεκα πγείαο πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηελ εξγαζία ηνπ, ηνπο ηειεπηαίνπο 12 κήλεο. Απηφ αληηζηνηρεί ζε πεξίπνπ 23 εθαηνκκχξηα άηνκα. Δπηπιένλ, ηελ ίδηα ρξνληά, 2,1% ησλ εξσηεζέλησλ είραλ δχν ή πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα πγείαο πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηελ εξγαζία. 20 ηνηρεία απφ ην Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ γηα ην 2011-12, έδεημαλ φηη ζηε Μεγάιε Βξεηαλία ζπλνιηθά 1.073.000 πεξηπηψζεηο απην-αλαθεξφκελσλ παζήζεσλ πξνθιήζεθαλ ή επηδεηλψζεθαλ απφ ηελ εξγαζία απφ απηέο, 439.000 ήηαλ πεξηπηψζεηο ΜΓ θαη 428.000 ζρεηίδνληαλ κε ην ζηξεο, ηελ θαηάζιηςε θαη ην άγρνο. 21 III. ΒΗΜΑΣΑ ΠΡΟΟΓΟΤ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΩΝ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΙΚΩΝ ΠΑΘΗΔΩΝ Πνιιέο θπβεξλήζεηο, εξγνδνηηθέο θαη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο έρνπλ ηε δηάζεζε λα δψζνπλ κεγαιχηεξε έκθαζε ζηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ. Αθφκα θη έηζη, ε πξφιεςε δελ ιακβάλεη ηελ πξνηεξαηφηεηα πνπ δηθαηνινγείηαη απφ ηε ζεκαζία θαη ηε ζνβαξφηεηα ηεο ζπρλφηεηαο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Απαηηνχληαη ζπληνληζκέλεο πξνζπάζεηεο ζε δηεζλέο θαη εζληθφ επίπεδα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αλεπάξθεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο, φζνλ αθνξά ηηο επαγγεικαηηθέο λφζνπο γηα λα δηνξζσζεί απηφ ην έιιεηκκα αμηνπξεπνχο εξγαζίαο. Ζ απνηειεζκαηηθή πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ απαηηεί ηε ζπλερή βειηίσζε ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ πγηεηλήο (ΔΤ) ηνπ OSH, επηζεψξεζε θαη πξνγξάκκαηα πξφιεςεο θαη ζπζηήκαηα απνδεκίσζεο ζε φια ηα θξάηε κέιε ηεο ILO, θαηά πξνηίκεζε σο ζπιινγηθή πξνζπάζεηα ηεο θπβέξλεζεο, ησλ εξγνδνηηθψλ θαη ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ. Απηφ ζα ηξνθνδνηήζεη πξνγξάκκαηα επαηζζεηνπνίεζεο θαη ππεξάζπηζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηεζλψλ θαη εζληθψλ εθζηξαηεηψλ, γηα κηα θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ε αλάγθε γηα επείγνπζα δξάζε απφ φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο θνξείο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ηζπλφλησλ, πςειφβαζκσλ ζηειερψλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ηδξπκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο, εξγνδνηψλ θαη εξγαδνκέλσλ θαη ησλ νξγαλψζεψλ ηνπο, επηζεσξεηψλ εξγαζίαο θαη επαγγεικαηηψλ ηνπ OSH. Μεγαιχηεξεο πξνζπάζεηεο απαηηνχληαη επίζεο, γηα ηελ θαηάξηηζε ζρεηηθψλ δεδνκέλσλ αλεχξεζεο ζηξαηεγηθψλ γηα ηε βειηίσζε ηεο πξφιεςεο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε πξφιεςε απαηηείηαη ε ζπλεξγαζία ζε εζληθφ επίπεδν κεηαμχ ησλ θνξέσλ ηνπ OSH θαη ησλ ζπζηεκάησλ απνδεκίσζεο γηα ηελ απαζρφιεζε ζην πιαίζην ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Όπνπ ε πξνιεπηηθή ηθαλφηεηα είλαη αλεπαξθήο, ηδίσο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, ν ILO έρεη ηα εξγαιεία θαη ηελ εκπεηξία λα 10

βνεζήζεη θαη λα δψζεη κηα απάληεζε. Όηαλ γλσξίδνπκε ηνπο θηλδχλνπο, κπνξνχκε θαη λα δξάζνπκε. ε πεξίπησζε πνπ πξέπεη λα γλσξίδνπκε πεξηζζφηεξα γηα ηνπο θηλδχλνπο, κπνξνχκε λα βειηηψζνπκε ηηο αξκνδηφηεηεο καο. Έλα θαιφ εζληθφ ζχζηεκα πγείαο OSH είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πξφιεςεο ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ απηφ ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη: Νφκνπο θαη ξπζκίζεηο γηα ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ, ελδερνκέλσο, ελζσκαηψλνληάο ηεο ζηηο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο Μεραληζκνχο ζπκκφξθσζεο κε ην δίθαην, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ απνηειεζκαηηθψλ ζπζηεκάησλ ειέγρνπ ηνπ OSH πλεξγαζία κεηαμχ ηεο δηνίθεζεο θαη ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ εθπξνζψπσλ ηνπο θαηά ηελ εθαξκνγή ησλ κέηξσλ ηνπ OSH Παξνρή επαγγεικαηηθψλ ππεξεζηψλ πγείαο Δπαξθείο κεραληζκνχο γηα ηε ζπιινγή θαη ηελ αλάιπζε δεδνκέλσλ, ζρεηηθά κε ηηο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο Δλεκέξσζε θαη θαηάξηηζε απφ ηνλ OSH θαη πλεξγαζία κεηαμχ ησλ Τπνπξγείσλ Δξγαζίαο, ησλ Τπνπξγείσλ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο γηα ηα εξγαηηθά αηπρήκαηα θαη λφζνπο. Ζ επηηήξεζε ηεο πγείαο κε ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο, ζπκβάιιεη ζηνλ έγθαηξν πξνζδηνξηζκφ ηεο έθζεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζε βιαπηηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ πγεία ηνπο θαη ηελ ζπγθεθξηκέλε λφζν ζε ζρέζε κε ην έξγν πνπ επηηεινχλ επίζεο ζπκβάιιεη ζηελ πξφιεςε ηεο επαλεκθάληζεο ηεο λφζνπ κεηαμχ ησλ άιισλ εξγαδνκέλσλ. Παξά ην γεγνλφο φηη ν πξσηαξρηθφο ζθνπφο ηεο επηηήξεζεο ηεο πγείαο είλαη ε έγθαηξε δηάγλσζε ησλ επηπηψζεσλ ζηελ πγεία θαη ε ελεξγνπνίεζε ηεο δξάζεο γηα ηελ πξφιεςε, δηεπθνιχλεη επίζεο ζηελ αλαγλψξηζε ησλ επαγγεικαηηθψλ αζζελεηψλ κε κεγάιε ιαλζάλνπζα πεξίνδν. χκθσλα κε ην Occupational Health Services Convention, ηνπ 1985 (Αξ. 161), έλα θαιφ εζληθφ ζχζηεκα επαγγεικαηηθψλ ππεξεζηψλ πγείαο είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα λα βνεζήζεη ηνπο εξγνδφηεο ζηελ νξγάλσζε θαηάιιειεο επηηήξεζεο ηεο πγείαο ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπο. Μηα απαίηεζε γηα ηνπο γηαηξνχο είλαη λα ελεκεξψλνπλ ηελ Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο θαη Τγηεηλήο (OSH), ή άιιεο αξκφδηεο αξρέο ζρεηηθά κε χπνπηεο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη θαηαπηφλ ηνλ ηξφπν ε επαξθήο ζπιινγή πιεξνθνξηψλ. Γεδνκέλνπ φηη ρξεηάδεηαη αξθεηφο ρξφλνο γηα λα απνθηεζνχλ επαξθείο γλψζεηο θαη εκπεηξία γηα λα νξίζνπκε ζαθψο θαζνξηζκέλα δηαγλσζηηθά θξηηήξηα γηα ηηο 11

λέεο λφζνπο ηα νπνία πεξηιακβάλνπλ ηελ αηηηνινγίαο ηνπο, έλα ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο ησλ παζήζεσλ φπνπ ππάξρεη ππνςία φηη είλαη επαγγεικαηηθήο πξνέιεπζεο (παξαηεξεηέο λνζεξφηεηαο) παξέρεη κηα ζεκαληηθή ζπκβνιή ζηελ αλάπηπμε ηεο ζπλείδεζεο ησλ θηλδχλσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ εξγαζία θαη ηελ ηφλσζε ησλ ζηξαηεγηθψλ πξφιεςεο. Έλαο αξηζκφο ρσξψλ, φπσο ε Γαλία, ε Φηλιαλδία, ε Γεξκαλία, ε Νέα Εειαλδία, ε Νφηηα Αθξηθή θαη νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ζπιιέγνπλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε χπνπηεο επαγγεικαηηθέο λφζνπο. Ζ θαηαγξαθή ησλ δηαηαξαρψλ ζε ππνςία επαγγεικαηηθήο πξνέιεπζεο λφζνπ απνθηά ηδηαίηεξν λφεκα ππφ ην πξίζκα ησλ κεηαβαιιφκελσλ κνξθψλ εξγαζίαο θαη ηερλνινγίαο. Ζ αλαγλψξηζε φηη ε αζζέλεηα είλαη επαγγεικαηηθήο πξνέιεπζεο (είηε εμ νινθιήξνπ είηε ελ κέξεη) εληζρχεη ηηο δηαηάμεηο γηα ηελ επνπηεία ηεο πγείαο θαη απμάλεη ηελ επαηζζεηνπνίεζε γηα ηελ ιήςε θαηάιιεισλ πξνιεπηηθψλ κέηξσλ. 22 ηελ Αξγεληηλή, ηελ Κίλα, ηε Φηλιαλδία, ηε Μαιαηζία, ηελ Πνξηνγαιία, ηελ Σατιάλδε, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη ην Βηεηλάκ έρνπλ δεκηνπξγήζεη εζληθά πξνγξάκκαηα OSH πνπ έρνπλ σο πξνηεξαηφηεηα ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Ζ Ηλδία, ε Λατθή Γεκνθξαηία ηνπ Λάνο, ε Παπνχα, ε Νέα Γνπηλέα θαη ε Νφηηα Αθξηθή έρνπλ πξνρσξήζεη έλα βήκα παξαπέξα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο πξφιεςεο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο θαη ζηα εζληθά πξνγξάκκαηα πγείαο. Δλδπλάκσζε ηεο Δπηζεψξεζεο ζ ηελ εξγαζίαο είλαη επίζεο ζεκαληηθή, σο κέζν γηα ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ κε ηε βειηίσζε ηεο ζπκκφξθσζεο κε ηηο λνκηθέο απαηηήζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ε Αγθφια, ην Μπελίλ, ε Μπνπξθίλα Φάζν, ε Κεληξηθή Αθξηθαληθή Γεκνθξαηία, ε Κίλα, ε πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο, ε Ηλδία, ε Ηλδνλεζία, ην Λίβαλν, ην Μάιη, ε Μαπξηηαλία, ε Γεκνθξαηία ηεο Μνιδαβίαο, ην Μαξφθν, ε ελεγάιε, ε Νφηηα Αθξηθή, ε Αξαβηθή Γεκνθξαηία ηεο πξίαο, ην Σφγθν θαη ε Σπλεζία έρνπλ δξαζηεξηνπνηεζεί φζνλ αθνξά ηελ ελίζρπζε ησλ επηζεσξήζεσλ εξγαζίαο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ειέγρνπ ηνπ OSH, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο πξφιεςεο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ, φπσο πξνσζείηαη απφ ην Labour Inspection Convention, ηνπ 1947 (Αξ. 81). Ζ ζηξαηεγηθή ηεο Απζηξαιίαο (2002-12), έρεη σο κία απφ ηηο πξνηεξαηφηεηέο ηεο, ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ, κε δξάζεηο γηα ηελ επηζεψξεζε εθζέζεσλ ζην ρψξν εξγαζίαο, ηελ απνηειεζκαηηθή εκπινθή ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ, ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ γηα ηελ παξνρή θαιχηεξσλ δεδνκέλσλ θαη ηε βειηίσζε ηνπ ξπζκηζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Όπσο πξνσζείηαη απφ ηε χκβαζε ηνπ 1964 (Αξ. 121), ηνπ Employment Injury Benefits Convention, ζε νξηζκέλεο ρψξεο φπσο ε Βξαδηιία, ε Κίλα, ε Κνινκβία, ε Ηαπσλία, ην Μεμηθφ, ε Σατιάλδε, ην Βηεηλάκ θαη πνιιέο ρψξεο ζηελ Δπξψπε έρνπλ επεθηαζεί εζληθά ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο ψζηε λα παξέρεηαη θαιχηεξε θάιπςε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Σα ζπζηήκαηα απηά παξέρνπλ πνιχηηκα ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηηο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο κε κεγάιεο 12

ιαλζάλνπζεο πεξηφδνπο, δεδνκέλνπ φηη νη εξγαδφκελνη κπνξεί λα είραλ αιιάμεη ρψξν εξγαζίαο ή επάγγεικα, φηαλ νη αζζέλεηεο δηαγλψζηεθαλ. 23 Οξηζκέλεο ρψξεο έρνπλ πξνρσξήζεη ζηελ πξφιεςε ησλ ςπρνθνηλσληθψλ θηλδχλσλ. Γηα παξάδεηγκα, ε Ηηαιία εηζήγαγε ηελ εξγαζηαθή αζθάιεηα ηεο πγείαο, ηνλ Απξίιην ηνπ 2008, πνπ αλαθέξεη ξεηά φηη ην εξγαζηαθφ άγρνο πξέπεη λα πεξηιακβάλεηαη ζηηο πςεινχ θηλδχλνπ επαγγεικαηηθέο λφζνπο. 24 Ο Δξγαηηθφο Κψδηθαο ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Σζερίαο, πνπ εγθξίζεθε ην 2006, επίζεο, πεξηιακβάλεη δηαηάμεηο γηα ην εξγαζηαθφ stress. 25 Σν 2012, ε Δπηηξνπή Αλψηεξσλ Δπηζεσξεηψλ Δξγαζίαο (SLIC) Senior Labour Inspectors Committee θαη ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Δπξσπατθφ Οξγαληζκφ γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηελ Τγεία ζηελ Δξγαζία (EU-OSHA), δξνκνιφγεζαλ κηα Δπξσπατθή Δθζηξαηεία ζρεηηθά κε ηνπο ςπρνθνηλσληθνχο θηλδχλνπο ζην ρψξν εξγαζίαο θαη αλέπηπμαλ έλα ζχλνιν εξγαιείσλ ειέγρνπ ην νπνίν δηαηίζεηαη ζε 22 γιψζζεο. 26 Ο πόλορ ηυν επγοδοηών και ηυν επγαζομένυν Ζ ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ αλάπηπμε εζληθψλ πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ γηα ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ. Οη εξγνδφηεο έρνπλ ηελ ππνρξέσζε γηα ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ, κε ηε ιήςε κέηξσλ πξφιεςεο θαη πξνζηαζίαο, κέζσ ηεο αμηνιφγεζεο θαη ηνπ έιεγρνπ ησλ θηλδχλσλ ζηελ εξγαζία. Γηαρεηξηζηέο, επφπηεο, επαγγεικαηίεο ηνπ OSH(Occupational Safety and Health), ζπλδηθάηα εξγαδνκέλσλ, εθπξφζσπνη γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηελ πγεία, φινη έρνπλ ζεκαληηθφ ξφιν λα παίμνπλ κέζα απφ απνηειεζκαηηθφ θνηλσληθφ δηάινγν θαη ζπκκεηνρή. Ζ έληαμε ζηνλ OSH ξεηξψλ γηα ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο είλαη εμίζνπ θαιφο ηξφπνο γηα ηε βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο ζην ρψξν εξγαζίαο. Οη εξγαδφκελνη θαη νη νξγαλψζεηο ηνπο έρνπλ ην δηθαίσκα λα ζπκκεηέρνπλ ζε φια ηα επίπεδα ζηε δηακφξθσζε, ηελ επνπηεία θαη ηελ εθαξκνγή κέηξσλ πξφιεςεο πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ. Οξγαλψζεηο εξγνδνηψλ θαζψο θαη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, επίζεο κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ ελεξγφ ξφιν ζηνλ ηνκέα ηεο θαηάξηηζεο. Γηα παξάδεηγκα, ε UNI Europa Hair and Beauty Union θαη ε νξγάλσζε ησλ εξγνδνηψλ Coiffure EU, ε πλνκνζπνλδία νπεδηθψλ Δπηρεηξήζεσλ θαη ε European Bitumen Association, θαζψο θαη ε Έλσζε Γηεζλψλ Οδηθψλ Μεηαθνξψλ, ρξεζηκνπνίεζαλ ηνλ θαηάινγν επαγγεικαηηθψλ λφζσλ ηνπ ILO σο ζεκείν αλαθνξάο ζηηο πξνζπάζεηέο ηνπο γηα ηελ πξφιεςε ησλ λνζεκάησλ ηνπ δέξκαηνο, ηηο κπνζθειεηηθέο παζήζεηο, ηηο αζζέλεηεο πνπ νθείινληαη ζηελ αθηηλνβνιία θαη άιιεο επαγγεικαηηθέο αζζέλεηεο. πλεξγάηεο ηεο Public Services International (PSI), πνπ αληηζηνηρεί ζε ππαιιήινπο δεκφζησλ ππεξεζηψλ, δεκηνχξγεζαλ κηα Τπεξεζία Τγείαο ηεο Έλσζεο Γηθηχνπ (West African health Service Union Network), ζηε Γπηηθή Αθξηθή, ηε Νηγεξία, ηελ Γθάλα, ηε Ληβεξία 13

θαη ηε ηέξα Λεφλε, πνπ έρεη πξνσζήζεη κε επηηπρία θάπνπ 50 OSH πνιηηηθέο ζην ρψξν εξγαζίαο ζηελ πεξηνρή. Έλαο αξηζκφο νξγαλψζεσλ ησλ εξγνδνηψλ, δηνξγάλσζαλ θέληξα θαηάξηηζεο γηα ηηο ζπγαηξηθέο ηνπο, ζρεηηθά κε ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Οξηζκέλεο νξγαλψζεηο εξγαδνκέλσλ πξνεηνηκάδνπλ θαη δηαλέκνπλ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ. Σν PSI έρεη δεκηνπξγήζεη κηα εχρξεζηε βάζε δεδνκέλσλ ησλ πξνηχπσλ εξγαζίαο ζε ζέκαηα ηνπ OSH. IV. Η ΓΡΑΗ ΣΟΤ ILO Οδεγίεο γηα ηελ ελζσκάησζε ηεο πξφιεςεο ζηα εζληθά πξνγξάκκαηα ηνπ OSH θαη ζηξαηεγηθέο, κπνξνχλ λα βξεζνχλ ζηελ Occupational Safety and Health Convention, ηνπ 1981 (αξ. 155), ε χκβαζε Δξγαζίαο Τπεξεζηψλ Τγείαο ηνπ 1985 (αξ. 161), θαη ην Promotional Framework for Occupational Safety and Health Convention ηνπ 2006 (αξ. 187). Ζ General Survey on Convention αξηζ. 155 ηνπ ILO ην 2009, έδεημε φηη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο ρσξψλ, ηδηαίηεξα ζηνλ αλαπηπζζφκελν θφζκν, είραλ ηφζν ελεκέξσζε ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ ηνπ OSH, φζν θαη βειηίσζε ησλ ξπζκηζηηθψλ ζπζηεκάησλ εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ, πνπ είλαη ην θιεηδί γηα ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ. Άιινη είραλ σο ζηφρν αλαδπφκελα ζέκαηα, φπσο ην εξγαζηαθφ άγρνο θαη νη κπνζθειεηηθέο δηαηαξαρέο, παξέρνληαο βνήζεηα ζε κηθξν-κεζαίεο επηρεηξήζεηο (SME) θαη αζρνινχληαη κε ηελ πξνψζεζε ησλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ ζηνλ OSH πνπ κπνξεί λα ππνζηεξίμνπλ επίζεο ζηξαηεγηθέο πξφιεςεο. 28 Ο απμαλφκελνο αξηζκφο ησλ επηθπξψζεσλ απηψλ ησλ ζπκβάζεσλ ηνπ ILO θαηαδεηθλχεη ην κέγεζνο ηεο δέζκεπζεο. Απφ ην 2000, ζπλνιηθά 13 ρψξεο (ε Αληίγθνπα θαη Μπαξκπνχληα, ην Βέιγην, ε Βνπιγαξία, ε Κνινκβία, ην Λνπμεκβνχξγν, ην Μαπξνβνχλην, ν Νίγεξαο, ε Πνισλία, ε εξβία, νη ευρέιιεο, ε Σνπξθία, ε Οπθξαλία θαη ε Εηκπάκπνπε) έρνπλ επηθπξψζεη ηε χκβαζε No.161, πνπ αληηπξνζσπεχεηαη πεξηζζφηεξν απφ ην έλα ηξίην φισλ ησλ επηθπξψζεσλ, δεδνκέλνπ φηη εθδφζεθε ην 1985. Απφ ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ηνπ ILO, πηνζεηήζεθε ην 2010 29 έλα ζρέδην δξάζεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο απνηειεζκαηηθήο εθαξκνγήο θαη ηελ επηθχξσζε ηνπ, κέζσ ηνπ OSH, επηπιένλ 17 ρψξεο έρνπλ επηθπξψζεη ηε χκβαζε αξηζ. 155, φπσο είρε γίλεη κε ην Πξσηφθνιιν ηνπ 2002, 25 ρψξεο έρνπλ επηθπξψζεη ηε χκβαζε Νν. 187 θαη 18 ρψξεο έρνπλ επηθπξψζεη άιιεο ζπκβάζεηο ηνπ OSH, σο ηηο κέξεο καο. Πεξηζζφηεξα απφ ηα θξάηε κέιε ηνπ ILO, έρνπλ ππνγξάςεη ζηελ Αηδέληα Αμηνπξεπνχο Δξγαζίαο θαη εθαξκφδνληαο εζληθά πξνγξάκκαηα αμηνπξεπνχο εξγαζίαο, πνιιά απφ ηα νπνία ηνλίδνπλ ηελ αλάγθε γηα ηελ ελίζρπζε ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιεηαο θαη πγείαο. Γηα λα ηνπο ζηεξίμεη ζηνλ ηνκέα απηφ, ν ILO έρεη αλαπηχμεη πνιιά ηερληθά εξγαιεία θαη ζπζηήκαηα γηα ηελ ελίζρπζε ηεο εζληθήο επηηήξεζεο ηεο πγείαο, ηε βειηίσζε ησλ δηαγλσζηηθψλ θξηηεξίσλ ηελ θαηαγξαθή θαη ηελ αλαθνξά ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ θαη ησλ ζπλζεθψλ 14

εξγαζίαο κέζσ ηεο πξφιεςεο θαη ησλ κέηξσλ ειέγρνπ. Οξηζκέλεο απφ απηέο πεξηιακβάλνπλ, ηνλ θψδηθα δενληνινγίαο ηνπ ILO γηα Καηαγξαθή θαη θνηλνπνίεζε ησλ εξγαηηθψλ αηπρεκάησλ θαη παζήζεσλ, 30 νη Σερληθέο θαη εζηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ επίβιεςε ηεο πγείαο ησλ εξγαδνκέλσλ, 31 νη Καηεπζπληήξηεο γξακκέο ηνπ ILO, γηα ηελ Γηεζλή Αθηηλνγξαθηθή Σαμηλφκεζε ησλ Πλεπκνλνθνληάζεσλ, 32 νη Πξνζεγγίζεηο ζηελ απφδνζε ησλ δπζκελψλ επηπηψζεσλ ζηελ πγεία ηεο έθζεζεο ζε επαγγεικαηηθή ηνλίδνπζα αθηηλνβνιία θαη ηελ εθαξκνγή ηνπο ζε πξνγξάκκαηα απνδεκίσζεο γηα θαξθίλν, 33 ην εγρεηξίδην γηα ηελ πξφιεςε ηνπ άγρνπο ζηελ εξγαζία 34 θαη ην παθέην εθπαίδεπζεο SOLVE: Πξνγξάκκαηα ηνπ OSH γηα Τπνζηεξηθηηθέο θαηεπζχλζεηο ζην ρψξν εξγαζίαο. 35 Δγρεηξίδηα ζε δηαγλσζηηθά θξηηήξηα θαη ζηελ θαηαγξαθή θαη ηελ αλαθνξά ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ, επίζεο είραλ αλαπηπρζεί ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ ΠΟΤ (WHO), ηνπο επαγγεικαηηθνχο θνξείο θαη ηνπο εξγνδφηεο θαη ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα. Ωο κέξνο ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπ ILO λα εθαξκφζεη ην Γηεζλέο Πξφγξακκα ζηελ Δμάιεηςε ηεο Ππξηηίαζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ηαμηλφκεζε ηνπ ILO ησλ Αθηηλνγξαθηψλ ησλ Πλεπκνλνθνληάζεσλ, έρνπλ δηνξγαλσζεί εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζηε Βξαδηιία, ηε Υηιή, ηελ Ηλδία, ηελ Ηλδνλεζία, ηε Μαιαηζία, ην Πεξνχ, ηελ Σατιάλδε, ηελ Σνπξθία θαη ην Βηεηλάκ, γηα ηελ αχμεζε ησλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ησλ εηδηθψλ ζηελ πξψηκε δηάγλσζε θαη αλαγλψξηζε ησλ πλεπκνλνθνληάζεσλ. Ζ Σαμηλφκεζε ηνπ ILO εθδφζεθε γηα πξψηε θνξά ην 1930 θαη έρεη αλαζεσξεζεί αξθεηέο θνξέο, είλαη δε παγθφζκην ζεκείν αλαθνξάο, σο ηηο κέξεο καο, γηα ηελ θαηάηαμε ησλ πλεπκνλνθνληάζεσλ. Ηδηαίηεξε έκθαζε έρεη δνζεί ζηα εζληθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ εμάιεηςε απφ ππξηηίαζε θαη ηηο ζρεηηδφκελεο κε ηνλ ακίαλην παζήζεηο. Έλαο εζληθφο θαηάινγνο επαγγεικαηηθψλ λφζσλ, καδί κε κηα ζεηξά θαιψο ζεκειησκέλσλ δηαγλσζηηθψλ θξηηεξίσλ, κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ αλαγλψξηζε θαη ηελ απνδεκίσζε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ. Γηα λα παξαθνινπζεί ηε δηεζλή αλάπηπμε θαη λα πιεξεί ηελ απμεκέλε δήηεζε γηα έλα δηεζλέο ζεκείν αλαθνξάο πνπ αληηθαηνπηξίδεη ηελ θαηάζηαζε ηνπ ζεκεξηλνχ θφζκνπ ηεο εξγαζίαο, o ILO αλαζεσξεί θαηά δηαζηήκαηα ηνλ θαηάινγν ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ πνπ επηζπλάπηεηαη ζηε ζχζηαζε ζρεηηθά κε ηνλ θαηάινγν ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ Αξ. 194. Ο θαηάινγνο απηφο δηεπθνιχλεη ηνλ εληνπηζκφ ησλ χπνπησλ επαγγεικαηηθψλ λνζεκάησλ θαη βνεζά ηηο ρψξεο ζηελ πξφιεςε, ηελ αλαθνξά, ηελ θαηαγξαθή θαη ηελ απνδεκίσζε ησλ πιεγέλησλ εξγαηψλ. Μηα ηαθηηθή δηαδηθαζία αλαζεψξεζεο θαη ελεκέξσζεο έρεη ηδηαίηεξε αμία. Ζ ιίζηα ησλ "Αλνηθηψλ ζηνηρείσλ", ε νπνία πξνζβιέπεη ζηελ αλαγλψξηζε λέσλ παζήζεσλ, βαζίδεηαη ζε κηα ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ εηδηθψλ πγηεηλήο, κε ηνπο γηαηξνχο, θαζψο θαη ηνπο εξγνδφηεο, ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηηο θπβεξλεηηθέο αξρέο. Σν 2010 ν θαηάινγνο πεξηειάκβαλε ςπρηθέο δηαηαξαρέο θαη δηαηαξαρέο ζπκπεξηθνξάο φπσο κεηα-ηξαπκαηηθέο δηαηαξαρέο άγρνπο, ην νπνίν δίλεη γηα 15

πξψηε θνξά ηε δπλαηφηεηα θαη γηα άιιεο ηέηνηεο παζήζεηο λα αλαγλσξίδνληαη σο επαγγεικαηηθέο εάλ κηα άκεζε ζχλδεζε είλαη ζεκειησκέλε επηζηεκνληθά, ή λα θαζνξίδνληαη κε κεζφδνπο θαηάιιειεο κε ηηο εζληθέο ζπλζήθεο θαη πξαθηηθέο κεηαμχ ηεο έθζεζεο ζε παξάγνληεο θηλδχλνπ ζην ρψξν εξγαζίαο θαη ησλ ςπρηθψλ δηαηαξαρψλ. O ILO παξέρεη βνήζεηα κε ηε δηακφξθσζε εζληθψλ θαηαιφγσλ θαη ηελ ελεκέξσζε ησλ θπβεξλήζεσλ, ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαηηθψλ ζπλδηθάησλ ζην Βέιγην, ηνλ Καλαδά, ηελ Κίλα, ηελ Αίγππην, ηε Γεξκαλία, ηε Γξελάδα, ηελ Ηλδία, ηελ Ηηαιία, ην Μεμηθφ θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, θαη ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ζηελ ΔΔ θαη ηελ Κνηλφηεηα ηεο Καξατβηθήο, κέζσ ηερληθήο ζπκβνπιεπηηθήο θαη ππεξεζίεο δηαβνχιεπζεο. Γηα λα ππνζηεξίμεη ηα θξάηε κέιε λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο λέεο πξνθιήζεηο ελφο κεηαβαιιφκελνπ θφζκνπ ηεο εξγαζίαο, o ILO ζρεδίαζε ην SOLVE, εθπαηδεπηηθφ παθέην γηα ηελ πξφιεςε ησλ ςπρνθνηλσληθψλ θηλδχλσλ θαη ηελ πξνψζεζε ηεο πγείαο θαη ηεο επεκεξίαο ζηελ εξγαζία κε ζηφρν ηελ ελζσκάησζε ηεο πξναγσγήο ηεο πγείαο ζην ρψξν εξγαζίαο ζηα πξνγξάκκαηα ηνπ OSH. πλήγνξνη ηνπ SOLVE γηα έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηνπ OSH πνπ εμαζθαιίδεη ηελ αμηνιφγεζε θαη ηνλ έιεγρν ησλ ςπρνθνηλσληθψλ θηλδχλσλ, σο κέξνο ηεο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ειιείκκαηνο Αμηνπξεπνχο Δξγαζίαο ν ILO ζα ζπλερίζεη λα: Πξνσζεί ηελ επηθχξσζε θαη ηελ εθαξκνγή ησλ πκβάζεσλ ηνπ ILO ησλ ζρεηηθψλ κε ηηο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο Δληζρχεη ηηο δηεζλείο ζπκκαρίεο γηα ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ κε άιια ζεζκηθά φξγαλα φπσο ε WHO,ε International Commission on Occupational Health, ε International Association of Labour Inspection θαη ε International Social Security Association Τπνζηεξίδεη ηηο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ, λα εληζρχζνπλ ην δπλακηθφ ηνπο γηα ηελ πξφιεςε θαη αλαγλψξηζε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ Δλζαξξχλεη ηελ αληαιιαγή νξζψλ πξαθηηθψλ γηα ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδα. V. Ο ΓΡΟΜΟ ΔΜΠΡΟ Ζ θαηαπνιέκεζε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ είλαη ζε έλα θξίζηκν ζεκείν. Αλ θαη ζεκαληηθά κέηξα έρνπλ ιεθζεί ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ, λέεο επηθηλδπλφηεηεο εκθαλίδνληαη δηαξθψο, νδεγνχκελεο απφ ηελ ηερλνινγηθή αλάπηπμε θαη ηηο θνηλσληθέο 16

αιιαγέο, θαη επηδεηλνχκελεο απφ ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε. Δμάιινπ ζηηο πθηζηάκελεο επηθηλδπλφηεηεο, ν ζεκεξηλφο θφζκνο ηεο εξγαζίαο είλαη γεκάηνο κε λέεο απεηιέο, φπσο αχμεζε ησλ δηαηαξαρψλ ηεο ςπρηθήο πγείαο θαη ησλ ΜΓ. Δθαηνκκχξηα εξγαδφκελνη εθηίζεληαη θαζεκεξηλά ζε επηθίλδπλεο ζπλζήθεο εξγαζίαο, ρσξίο λα πξνζθεχγνπλ ζε νπνηνδήπνηε ζχζηεκα πξνζηαζίαο. Όζν ε επαηζζεηνπνίεζε κεγαιψλεη, πην επείγνπζα θαη απνθαζηζηηθή δξάζε γηα λα πξνζδηνξίζεη ηελ έθηαζε ηεο πξφθιεζεο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ θαη λα ηηο απνηξέςεη, είλαη ε ιήςε έθηαθησλ κέηξσλ. Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη είλαη έλα πεξηεθηηθφ "παξάδεηγκα πξφιεςεο" πνπ επηθεληξψλεηαη ζηηο επαγγεικαηηθέο παζήζεηο θαη φρη κφλν ζηνπο ηξαπκαηηζκνχο. Απηφ ην λέν πξφηππν πξέπεη λα ππνγξακκίζσ, είλαη κηα ζεηξά απφ αξρέο: φηη κφλν θαη κφλν επεηδή ην πξφβιεκα είλαη δχζθνιν λα αληηκεησπηζζεί, δελ κπνξεί λα αγλνεζεί φηη ε αλαγλψξηζε, ηεο πξφιεςεο θαη ηεο ζεξαπείαο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ, φπσο θαη ε βειηίσζε ησλ ζπζηεκάησλ θαηαγξαθήο θαη θνηλνπνίεζήο ηνπο πξέπεη λα είλαη πςειέο πξνηεξαηφηεηεο φηη ε ελίζρπζε ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ αζθάιεηαο θαη πγείαο είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πγεία ηφζν ησλ αηφκσλ φζν θαη ησλ θνηλσληψλ ζηηο νπνίεο απηά δνπλ. Ζ πξφιεςε είλαη ην θιεηδί, δεδνκέλνπ φηη φρη κφλν πξνζηαηεχεη ηηο δσέο θαη ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο, αιιά επίζεο ζπκβάιιεη ζηε δηαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη ηεο θνηλσληθήο ηνπο αλάπηπμεο. Απαηηνχληαη ζπληνληζκέλεο πξνζπάζεηεο ζε δηεζλέο θαη εζληθφ επίπεδα γηα ηελ αχμεζε ηεο επαηζζεηνπνίεζεο φζνλ αθνξά ζηηο επαγγεικαηηθέο λφζνπο θαη ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ Διιείκκαηνο Αμηνπξεπνχο Δξγαζίαο πνπ είλαη βαζχηεξεο αηηίεο ηνπο. Ζ δεκηνπξγία ηεο πξφιεςεο γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηελ πγεία απαηηεί θνηλσληθφ δηάινγν κεηαμχ Κπβεξλήζεσλ, εξγαδνκέλσλ θαη εξγνδνηψλ, γηα λα απμήζεη ηελ αληαιιαγή γλψζεσλ, θαη ηελ εχξεζε επαξθψλ πφξσλ. Πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ε ηθαλφηεηα ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ ηνπ OSH γηα ηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε, καδί κε ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ, είλαη αλαγθαίν λα: Βειηηψζνπκε ηε ζπλεξγαζία ηνπ OSH θαη ησλ θνξέσλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ πξφιεςε, ηελ έγθαηξε αλίρλεπζε, ηε ζεξαπεία θαη ηελ απνδεκίσζε ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ Δλζσκαηψζνπκε ηελ πξφιεςε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ, ζε πξνγξάκκαηα ηεο επηζεψξεζε εξγαζίαο, ηδίσο ζε επηθίλδπλνπο ηνκείο, φπσο ε εμφξπμε νη θαηαζθεπέο θαη ε γεσξγία Δληζρχζνπκε ηα ζπζηήκαηα απνδεκίσζεο γηα ηελ απαζρφιεζε κέζα ζε εζληθά ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο γηα λα κπνξνχλ λα θαιπθζνχλ ηθαλνπνηεηηθά κε ηελ αλαγλψξηζε, ζεξαπεία θαη απνδεκίσζε ησλ επαγγεικαηηθψλ παζήζεσλ 17

Βειηηψζνπκε ηελ ηθαλφηεηα ησλ επαγγεικαηηθψλ ππεξεζηψλ πγείαο γηα πγηή επίβιεςε, παξαθνινχζεζε ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο θαη εθαξκνγή πξνιεπηηθψλ κέηξσλ Δλεκεξψζνπκε ηνπο εζληθνχο θαηαιφγνπο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ ιακβάλνληαο ππφςε ηε ιίζηα ηνπ ILO Δληζρχζνπκε ηνλ θνηλσληθφ δηάινγν ζε εζληθφ, ηνκεαθφ θαη εξγαζηαθνχ ρψξνπ επίπεδα κεηαμχ θπβεξλήζεσλ, εξγνδνηψλ, εξγαηψλ θαη ησλ ζπλδηθάησλ ηνπο, ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηνλ OSH. Σν βάξνο ησλ επαγγεικαηηθψλ λφζσλ δεκηνπξγεί αλεζπρίεο, παληνχ θαη ζε φινπο, απφ εξγνζηάζηα ζε αγξνθηήκαηα θαη απφ γξαθεία ζε ξπκνπιθνχκελεο εμέδξεο πεηξειαίνπ, ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο θαη ζηηο θνηλφηεηεο. Ζ ιχζε δελ είλαη ε αλνζνπνίεζε. Τπάξρεη ζπλαίλεζε φηη ε πξφιεςε είλαη πην απνηειεζκαηηθή θαη ιηγφηεξν δαπαλεξή απφ ηε ζεξαπεία θαη ηελ απνθαηάζηαζε. Όπσο ηνλίζηεθε παξαπάλσ, ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ζηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο δελ ζα πξέπεη λα πεξηκέλνπλ άιιν θαη λα ιάβνπλ ζπγθεθξηκέλα κέηξα. Σψξα είλαη ε ψξα λα μεθηλήζεη κηα λέα κεγάιε παγθφζκηα πξνζπάζεηα θαη λα εληείλνπκε ηελ εζληθή θαη δηεζλή απάληεζε ζηελ επαγγεικαηηθή επηδεκία ηεο λφζνπ, έηζη ψζηε ε πγεία θαη νη δσέο ησλ εξγαδνκέλσλ λα κπνξνχλ λα πξνζηαηεπζνχλ. 18

ΗΜΔΙΩΔΙ 1. International Labour Office (ILO). 2011. ILO introductory report: global trends and challenges on occupational safety and health, Report, XIX World Congress on Safety and Health at Work, Istanbul, 2011 (Geneva). Available at: www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/ed_protect/protrav /safework/documents/publication/wcms_162662.pdf [10 Jan. 2013]. 2. National Institute of Occupational Health and Poison Control of China. Country report on occupational diseases 2010 (2011). Available at: 211.153.22.248/Contents/Channel_23/2011 /1227/16777/content_16777.htm [24 Jan. 2013]. 3. Superintendencia de Riesgos del Trabajo, Argentina. 2009. Anuario Estadístico de Siniestralidad 2010. Available at: www.sometracomahue.org.ar/sitio/descarga/anuariosrt2010 /SRTanuario2010.pdf [28 Jan. 2013]. 4. Ministry of Health, Labour and Welfare, Japan. 2011. Survey of work-related diseases. Available at: www.mhlw.go.jp/bunya/roudoukijun/anzeneisei11/h23.html [4 Mar. 2013]. 5. Ministry of Health, Labour and Welfare, Japan. 2012. Occupational disease recognition of mental disorders. Available at: www.mhlw.go.jp/bunya/roudoukijun/gyomu.html [4 Mar. 2013]. 6. Department for Work and Pension, United Kingdom. 2012. Industrial Injury first diagnosed prescribed diseases all assessments resulting in payment in the quarter by type of disease. Available at: statistics.dwp.gov.uk/asd/asd1/iidb/iidb_quarterly_mar12.xls [23 Jan. 2013]. 7. Bureau of Labor Statistics, United States Department of Labor. 2012. Incidence rates and numbers of nonfatal occupational illnesses by major industry sector, category of illness, and ownership, 2011. Available at: www.bls.gov/news.release/osh.t06.htm [24 Jan. 2013]. 8. Fedotov, I.; Eijkeman, G. 2013. The ILO/WHO Global Programme for the Elimination of Silicosis, in GOHNET Newsletter, No. 12. Available At: www.who.int/occupational_health /publications/newsletter/gohnet12eref.pdf [31 Jan. 2013]. 9. For a more complete report on new forms of occupational disease see International Labour Office (ILO). 2010. Emerging risks and new patterns of prevention in a changing world of work (Geneva, International Labour Office). Available at: www.ilo.org/safework/info/video /WCMS_123653/lang--en/index.htm [10 Jan. 2013]. 10. Eurostat. 2010. Health and safety at work in Europe (1999-2007) A statistical portrait (Luxembourg, Office for Official Publications of the European Communities). Available at: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ity_offpub/ks-31-09-290/en/ks-31-09-290-en.pdf [23 Jan. 2013]. 11. European Agency for Safety and Health at Work. 2010. Annex to Report: Work-related musculoskeletal disorders - Facts and figures (Luxembourg, Office for Official Publications of the European Communities). Available at: https://osha.europa.eu/en/resources/tero09009encresources/europe.pdf [28 Jan. 2013]. 19

12. World Health Organization (WHO). 2009. Estimated total DALYs ( 000), by cause and WHO Member State, 2004 (a, m). Available at: http://www.who.int/entity/healthinfo /global_burden_disease/gbddeathdalycountryestimates2004.xls [4 Feb.2013]. 13. Ministry of Employment and Labour, the Republic of Korea. Statistics of occupational injuries and disease, 2001-2011. Available at: http://www.kosha.or.kr/www /boardview.do?contentid=340893&menuid=554&boardtype=a2 [11 Jan. 2013]. 14. Health & Safety Executive (HSE). 2012. Musculoskeletal disorders. Available at: www.hse.gov.uk/statistics/causdis/musculoskeletal/msd.pdf [4 Feb. 2013]. 15. Based on the world GDP of 2012. 16. European Agency for Safety and Health at Work. 2009. Outlook 1 New and emerging risks in occupational safety and health - Annexes (Luxembourg, Office for Official Publications of the European Communities). Available at: osha.europa.eu/en/publications/outlook /new-andemerging-risks-in-occupational-safety-and-health-annexes [28 Jan. 2013]. 17. Hurη P. Respiratory diseases linked to exposure to products such as asbestos: Are preventive measures sufficient? P.4 http://www.issa.int/pdf/prevention/2hure.pdf [accessed 24 Jan. 2013] 18. Oh, I.; Yoon, S.; Seo, H.; Kim, E.; Kim, Y. 2011. The economic burden of musculoskeletal disease in Korea: A cross sectional study, in BMC Musculoskeletal Disorders, Vol. 12, No. 157, pp. 1-9. Available at: http://www.biomedcentral.com/content/pdf/1471-2474-12-157.pdf www.biomedcentral.com/1471-2474/12/157 [4 Feb. 2013]. 19. Bossley, C. J.; Miles, K. B. 2009. Musculo-Skeletal Conditions In New Zealand The Crippling Burden. Available at: www.physiotherapy.org.nz/folder?action=download&folder_id =119&File =BJD%20Publication%202009.pdf [4 Feb. 2013]. 20. Eurostat. 2010. Health and safety at work in Europe (1999-2007) A statistical portrait (Luxembourg, Office for Official Publications of the European Communities). Available at: epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ity_offpub/ks-31-09-290/en/ks-31-09-290-en.pdf [23 Jan. 2013]. 21. Health and Safety Executive (HSE). 2012. Annual Statistics Report 2011/12. Available at: http://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh1112.pdf [23 Jan. 2013]. 22. International Labour Office (ILO). 2013. GB.317/POL/3 Prevention of occupational diseases, Report, 317th Session of the Governing Body, Geneva, 2013 (Geneva). Available at: www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/ed_norm/relconf/documents/meetingdocument/wcms_2047 55.pdf [date]. 23. International Labour Office (ILO). 2013. GB.317/POL/3 Prevention of occupational diseases, Report, 317th Session of the Governing Body, Geneva, 2013 (Geneva). Available at: www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/ed_norm/relconf/documents/meetingdocument/wcms_2047 55.pdf [date]. 20

24. Government of Italy. 2008. Italian Legislative Decree no. 81 of 9 April 2008. Safety Consolidation Act, Implementation of Article 1 of Law no. 123 of 3 August 2007 on the protection of health and safety at work. Official Journal of the Italian Republic, No. 101, Ordinary Supplement. Available At: http://www.parlamento.it/parlam/leggi/deleghe/08081dl.htm [31 Jan. 2013]. 25. Government of the Czech Republic. 2006. Labour Code, No. 262/2006 Coll Zαkonνk prαce. Available at: www.mpsv.cz/files/clanky/3221/labour_code_2012.pdf. 26. International Labour Office (ILO). 2013. GB.317/POL/3 Prevention of occupational diseases, Report, 317th Session of the Governing Body, Geneva, 2013 (Geneva). Available at: www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/ed_norm/relconf/documents/meetingdocument/wcms_2047 55.pdf. 27. International Labour Office (ILO). 2013. GB.317/POL/3 Prevention of occupational diseases, Report, 317th Session of the Governing Body, Geneva, 2013 (Geneva). Available at: www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/ed_norm/relconf/documents/meetingdocument/wcms_2047 55.pdf. 28. International Labour Office (ILO). 2009. General Survey concerning the Occupational Safety and Health Convention, 1981 (No. 155), the Occupational Safety and Health Recommendation, 1981 (No. 164), and the Protocol of 2002 to the Occupational Safety and Health Convention, 1981, Report III (Part 1 B), 98th Session of the Governing Body, Geneva, 2009. Available at: www.ilo.org/ilc/ilcsessions/98thsession/reportssubmittedtotheconference /WCMS_103485/lang--en/index.htm. 29. International Labour Office (ILO). 2010. Plan of action (2010-2016) to achieve widespread ratification and effective implementation of the occupational safety and health instruments (Convention No. 155, its 2002 Protocol and Convention No. 187), 307th Session of the Governing Body, Geneva, 2010 (Geneva). Available at: http://www.ilo.org/wcmsp5/groups /public /ed_norm/normes/documents/policy/wcms_125616.pdf. 30. International Labour Office (ILO). 1996. Recording and notification of occupational accidents and diseases. An ILO code of practice (Geneva, International Labour Office). Available at: www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/ed_protect/protrav/safework/documents/normativeinstrume nt/wcms_107800.pdf. 31. International Labour Office (ILO). 1998. Technical and ethical guidelines for workers health surveillance (OSH 72) (Geneva, International Labour Office). Available at: www.ilo.org/global/publications/ilo-bookstore/order-online/books/wcms_publ_9221108287 _EN /lang--en/index.htm. 32. International Labour Office (ILO). 2011. ILO International Classification of Radiographs of Pneumoconioses. Available at: www.ilo.org/safework/info/wcms_108548/lang--en/index.htm [28 Jan. 2013]. 33. International Atomic Energy Agency; International Labour Organization; World Health Organization. 2010. Approaches to attribution of detrimental health effects to occupational ionizing radiation exposure and their application in compensation programmes for cancer: A 21