EYPΩΠAΪKH ENΩΣH ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Στο πλαίσιο του προγράμματος Συνεργασία, σύμφωνα με τον καν. 1334/02, υλοποιήθηκαν από την ΕΟΠ Ελαιουργική με 23 Οργανώσεις Παραγωγών μέλη της, 17 συνολικά δράσεις, εκ των οποίων οι 5 αφορούσαν σε διάφορες μελέτες. Παρουσιάζουμε παρακάτω ένα μικρό απόσπασμα από δύο από αυτές τις μελέτες, λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και της σημασίας τους. ΜΕΛΕΤΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ, ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΕΣ ΕΛΙΕΣ (Σελίδες 169) Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Επιστημονικός Υπεύθυνος: Δ. Ψαλτόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Μέλη Μελετητικής Ομάδας: Δ. Σκούρας, Αναπληρωτής, Καθηγητής, Κ. Τσεκούρας, Επίκουρος, Καθηγητής Συμπεράσματα (απόσπασμα) Στο μη παραγωγικό έτος οι εκμεταλλεύσεις συμβατικής ελιάς, ελαιοποιήσιμης και επιτραπέζιας, παράγουν καθαρές ζημιές μικρού ή μεγάλου μεγέθους αν συνυπολογισθεί η αξία της οικογενειακής εργασίας το κόστος κεφαλαίου και έγγειος πρόσοδος. Αντίθετα στο παραγωγικό έτος της παρενιαυτοφορίας οι εκμεταλλεύσεις παράγουν καθαρά κέρδη τέτοιου μεγέθους που τους ε- πιτρέπει στις περισσότερες περιπτώσεις να έχουν θετική καθαρή απόδοση για το σύνολο της διετίας. Η μέση σταθμική σχέση απόδοσης (τιμή πώλησης + επιδότηση ελαιολάδου ανά kg) διαμορφώνεται σε από 0.98 έ- ως 1.22 και για τα δυο έτη της παρενιαυτοφορίας. Είναι προφανές ότι στη περίπτωση της καλλιέργειας συμβατικής ελιάς, ελαιοποιήσιμης ή επιτραπέζιας, οι α- ποδόσεις των καλλιεργειών είναι ιδιαίτερα μικρές αν όχι αρνητικές. Μόνο ο μη συνυπολογισμός στοιχείων κόστους όπως της οικογενειακής εργασίας ή της εγγείου προσόδου ευκαιρίας καθιστά τις συγκεκριμένες καλλιέργειες σχετικά αποδοτικές. Το γεγονός αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί από την μη ύπαρξη εναλλακτικών ευκαιριών απασχόλησης για την οικογενειακή εργασία και χρήσεων για την εισροή της γης σε τοπικό επίπεδο. Κάτι τέτοιο πιέζει τις τιμές αυτών των δύο εισροών προς τα κάτω μειώνοντας έτσι το κόστος τους. Ανάλογες περιπτώσεις έχουν εντοπισθεί και σε άλλους κλάδους της Ελληνικής Γεωργίας. Το συγκεκριμένο εύρημα πρέπει να ερμηνευθεί μάλλον σαν επιβαλλόμενη οικονομική συμπεριφορά από τις συνθήκες της Ελληνικής υπαίθρου στους παραγωγούς και όχι σαν «ψευδαίσθηση κόστους» (cost illusion). Στην περίπτωση των μη αρδευόμενων καλλιεργειών τα εκτιμούμενα στοιχεία κόστους είναι αυξημένα μέχρι και 12%-16% αφού η παραγωγή ανά ελαιόφυτο μειώνεται α- πό 28%-32% ενώ το μερίδιο κόστους της άρδευσης στο συνολικό κόστος ξεπερνά το 9% στην ακραία περίπτωση. Στην περίπτωση των ορεινών καλλιεργειών οι παραπάνω εκτιμήσεις είναι αυξημένες κατά 3%-6% αφού το κόστος μεταφοράς συμμετέχει μόνο κατά 5% στο συνολικό κόστος παραγωγής ενώ δεν φαίνεται να διαφοροποιείται σημαντικό κόστος ελαιοσυλλογής ανά κιλό. Για την περίπτωση των βιολογικών καλλιεργητών τα ε- κτιμούμενα μεγέθη κόστους είναι αυξημένα κατά 18%- 23%. Το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, που είναι μάλλον μη αναμενόμενο, είναι κατά πολύ μικρότερο της αντίστοιχης διαφοράς που παρατηρείται στις τιμές πώλησης του προϊόντος. Σε ακραία αποτελεσματικές βιολογικές εκμεταλλεύσεις παρατηρείται το μέσο σταθμικό κόστος παραγωγής να προσεγγίζει το αντίστοιχο των συμβατικών καλλιεργειών. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις αυξημένες τιμές πώλησης του συγκεκριμένου προϊόντος καθιστά την οργανική καλλιέργεια πολύ περισσότερο α- ποδοτική σε σύγκριση με την συμβατική. Η εφαρμογή των κανόνων ορθής γεωργικής πρακτικής στον ελαιώνα έχει δυο οικονομικά αποτελέσματα. Πρώτον, αυξάνει σημαντικά τις αποδόσεις (η έλλειψή τους μειώνει αντίστοιχα τις αποδόσεις και συνεπώς την ακαθάριστη πρόσοδο). Δεύτερον, η ορθή εφαρμογή των καλλιεργητικών φροντίδων μειώνει σημαντικά το κόστος ε- λαιοπαραγωγής. Η μεγιστοποίηση του επιχειρηματικού κέρδους δεν επιτυγχάνεται από μείωση του κόστους αλλά από την μεγιστοποίηση της απόδοσης του ελαιώνα. Η εφαρμογή των κανόνων ορθής γεωργικής πρακτικής δεν μπορεί να είναι αποσπασματική διότι οι ενέργειες διακρίνονται από ένα μεγάλο βαθμό συνέργειας. Για παράδειγμα, το κλάδεμα, το όργωμα, η λίπανση και φυτοπροστασία ενεργούν ταυτόχρονα στην αύξηση της α- πόδοσης και στην προστασία της φυτείας από ασθένειες και πυρκαγιές. Συνεπώς το κόστος τους δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί αποσπασματικά αλλά συνολικά και μόνο κάτω από το πρίσμα της αυξημένης απόδοσης του ελαιώνα 39
Κόστος καλλιέργειας και παραγωγής ελαιολάδου (σε 4/κιλό) Κατ' επάγγελμα αγρότης Μη κατ' επάγγελμα αγρότης Γενικός Μ.Ο. 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό Κλάδεμα 0,94 13,39% 0,08 4,35% 0,51 8,87% 0,33 3,71% 0,31 13,54% 0,32 8,62% 0,42 8,75% Όργωμα 1,42 20,23% 0,23 12,50% 0,83 16,36% 0,06 0,67% 0,05 2,18% 0,06 1,43% 0,44 8,90% Ψέκασμα 0,18 2,56% 0,04 2,17% 0,11 2,37% 0,18 2,02% 0,13 5,68% 0,16 3,85% 0,13 3,11% Πότισμα 0,2 2,85% 0,03 1,63% 0,12 2,24% 0,27 3,03% 0,14 6,11% 0,21 4,57% 0,16 3,41% Λίπανση 0,32 4,56% 0,1 5,43% 0,21 5,00% 0,43 4,83% 0,29 12,66% 0,36 8,75% 0,29 6,87% Ελαιοσυλλογή 2,22 31,62% 0,91 49,46% 1,57 40,54% 4,14 46,52% 0,75 32,75% 2,45 39,63% 2,01 40,09% Έκθλιψη 0,2 2,85% 0,19 10,33% 0,20 6,59% 0,01 0,11% 0,18 7,86% 0,10 3,99% 0,15 5,29% Διάφορα 0,53 7,55% 0,09 4,89% 0,31 6,22% 1,49 16,74% 0,19 8,30% 0,84 12,52% 0,58 9,37% παγίων 0,18 2,02% 0,02 0,87% 0,10 0,10 Ευκαιρίας 1,01 14,39% 0,17 9,24% 0,59 11,81% 1,81 20,34% 0,23 10,04% 1,02 15,19% 0,81 13,50% Σύνολο 7,02 100,00% 1,84 100,00% 4,43 100,00% 8,9 100,00% 2,29 100,00% 5,60 100,00% 5,01 100,00% ελαιοσυλλογή και έκθλιψη 4,6 65,53% 0,74 40,22% 2,67 52,87% 4,75 53,37% 1,36 59,39% 3,06 56,38% 2,86 54,63% Κόστος καλλιέργειας και παραγωγής ελαιολάδου (σε 4/στρέμμα) Κατ' επάγγελμα αγρότης Μη κατ' επάγγελμα αγρότης Γενικός Μ.Ο. 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό Κλάδεμα 21,75 13,37% 11,43 4,44% 16,59 8,91% 26,7 11,78% 39,97 13,64% 33,34 12,71% 24,96 10,81% Όργωμα 32,94 20,25% 31,89 12,39% 32,42 16,32% 5,25 2,32% 5,88 2,01% 5,57 2,16% 18,99 9,24% Ψέκασμα 4,16 2,56% 5,46 2,12% 4,81 2,34% 14,93 6,58% 16,46 5,62% 15,70 6,10% 10,25 4,22% Πότισμα 4,57 2,81% 4,57 1,78% 4,57 2,29% 21,99 9,70% 17,61 6,01% 19,80 7,85% 12,19 5,07% Λίπανση 7,43 4,57% 14,29 5,55% 10,86 5,06% 34,42 15,18% 37,35 12,75% 35,89 13,96% 23,37 9,51% Ελαιοσυλλογή 51,44 31,62% 126,87 49,29% 89,16 40,46% 67 29,55% 96,88 33,06% 81,94 31,31% 85,55 35,88% Έκθλιψη 4,53 2,78% 27,04 10,51% 15,79 6,65% 0,14 0,06% 23,06 7,87% 11,60 3,97% 13,69 5,31% Διάφορα 12,38 7,61% 12,38 4,81% 12,38 6,21% 24,01 10,59% 24,01 8,19% 24,01 9,39% 18,20 7,80% παγίων 2,96 1,31% 2,48 0,85% 2,72 2,72 Ευκαιρίας 23,46 14,42% 23,46 9,11% 23,46 11,77% 29,33 12,94% 29,33 10,01% 29,33 11,47% 26,40 11,62% Σύνολο 162,66 100,00% 257,39 100,00% 210,03 100,00% 226,73 100,00% 293,03 100,00% 259,88 100,00% 234,95 100,00% ελαιοσυλλογή και έκθλιψη 106,69 65,59% 103,48 40,20% 105,09 52,90% 159,59 70,39% 173,09 59,07% 166,34 64,73% 135,71 58,81% Κόστος βιολογικής καλλιέργειας και παραγωγής ελαιολάδου σε (4/κιλό) Κόστος βιολογικής καλλιέργειας και παραγωγής ελαιολάδου σε (4/στρέμμα) 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό 4/kg Ποσοστό Κλάδεμα 0,36 8,09% 0,34 12,41% 0,35 10,25% 15 7,64% 30 11,60% 22,50 9,62% Όργωμα 0,74 16,63% 0 0,00% 0,37 8,31% 31 15,78% 0 0,00% 15,50 7,89% Φυτοπροστασία 0,79 17,75% 0,45 16,42% 0,62 17,09% 10,5 5,35% 18 6,96% 14,25 6,15% Πότισμα 0,19 4,27% 0,09 3,28% 0,14 3,78% 7,9 4,02% 7,9 3,05% 7,90 3,54% Λίπανση 33 16,80% 39,5 15,27% 36,25 16,04% Ελαιοσυλλογή 1,15 25,84% 1 36,50% 1,08 31,17% 48,22 24,55% 87,86 33,97% 68,04 29,26% Έκθλιψη 0,48 10,79% 0,48 17,52% 0,48 14,15% 20,06 10,21% 42,24 16,33% 31,15 13,27% Διάφορα 0,41 9,21% 0,23 8,39% 0,32 8,80% 17 8,65% 20 7,73% 18,50 8,19% παγίων 0,09 2,02% 0,04 1,46% 0,07 1,74% 3,75 1,91% 3,11 1,20% 3,43 Ευκαιρίας 0,24 5,39% 0,11 4,01% 0,18 4,70% 10 5,09% 10 3,87% 10,00 4,48% Σύνολο 4,45 100,00% 2,74 100,00% 3,60 100,00% 196,43 100,00% 258,61 100,00% 227,52 100,00% ελαιοσυλλογή και έκθλιψη 3,56 63,37% 1,26 55,02% 2,41 59,20% 128,15 65,24% 128,51 49,69% 128,33 57,47% 40
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ (Σελίδες 156) Επιστημονικός Υπεύθυνος: Ίδρυμα Βιομηχανικών & Οικονομικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) Πίνακας 52. Eλλάδα, αποπληθωρισμένες τιμές παραγωγού ανά ποιοτική κατηγορία, με έτος βάσης 2002/03 σε δραχμές/κιλό.έτη 1988-2003. 42
EYPΩΠAΪKH ENΩΣH Διάγραμμα 53. Eξέλιξη αποπληθωρισμένων τιμών παραγωγού στην Eλλάδα σε δρχ./κιλό. Έτη 1988/89-2002/03 43
Διάγραμμα 54. Σύγκριση τιμών παραγωγού (σε δραχμές) του extra παρθένου ελαιολάδου μεταξύ Ελλάδας - Ιταλίας - Ισπανίας, τα έτη 1988/89-2002/03 Πηγή: Eπεξεργασία Πίνακα 51 44