Γιάννης Αγιοργιωτάκης Μαθηματικός στο Σ.Δ.Ε. Αλεξανδρούπολης Παρουσίαση Σχολικό έτος 24-25 Τίτλος Τα ποσοστά στην Εφορία (Μια πρόταση διδασκαλίας των ποσοστών στo Σ.Δ.Ε.) Σκοποί και Στόχοι 1. Να εξοικειωθούν οι εκπαιδευόμενοι με την έννοια του ποσοστού, την οποία συχνότατα συναντούν στην καθημερινή τους ζωή. 2. Να συνειδητοποιήσουν ότι το ποσοστό δεν μπορεί να εμφανίζεται αυθύπαρκτο και ως εκ τούτου υπάρχει ανάγκη μιας τιμής αναφοράς. 3. Καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας. 4. Καλλιέργεια της αναλυτικής σκέψης. 5. Αξιοποίηση του ενδιαφέροντος των εκπαιδευομένων και ανάδειξη της χρησιμότητας των Μαθηματικών σε τομείς της καθημερινότητας. 6. Ενημέρωση και παρουσίαση των βασικών στοιχείων της φορολογίας εισοδήματος σήμερα στην Ελλάδα. 7. Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της ικανοποίησης που προσφέρει μια εξειδικευμένη γνώση, όπως αυτή της φορολόγησης. Μέσα Υλικά Φωτοτυπίες με τις κλίμακες φορολογίας και τα ποσά που αφαιρούνται από το εισόδημα και από το φόρο. Οδηγίες για τη συμπλήρωση της φορολογικής δήλωσης εισοδήματος φυσικών προσώπων (Έκδοση του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών). Δηλώστε Έξυπνα των Χ. Μελά & Γ. Αυτιά. Κομπιουτεράκια Χρόνος Διδασκαλίας 8 1 διδακτικές ώρες Εισαγωγικά στη διδασκαλία Ο εκπαιδευτής κάνει μια γενική αναφορά στο σύστημα είσπραξης των φόρων, τη διάκρισή τους σε άμεσους και έμμεσους και επικεντρώνεται στη διαδικασία υποβολής της φορολογικής δήλωσης από φυσικά πρόσωπα. Γίνεται η διάκριση ότι ο φόρος μπορεί να υπολογιστεί είτε με βάση τα δηλωθέντα εισοδήματα είτε με βάση τα τεκμήρια. Είναι αναμενόμενο να αναφερθεί ο εκπαιδευτής στη λειτουργία των τεκμηρίων για λόγους συνέχειας και σφαιρικής εξέτασης του θέματος,
αν και από μαθηματικής πλευράς (ενότητα των ποσοστών) το θέμα που θα απασχολήσει την τάξη δεν είναι άλλο από τον υπολογισμό του φόρου με βάση τα δηλωθέντα εισοδήματα. Η εκπαιδευτική πρόταση είναι: τα παραδείγματα να είναι αυξανόμενης δυσκολίας, εισάγοντας νέα στοιχεία σε κάθε επόμενο παράδειγμα, έτσι ώστε να γίνονται εύκολα αφομοιώσιμα στηριζόμενοι κάθε φορά στην προηγούμενη γνώση. Πορεία της διδασκαλίας Μοιράζονται σε φωτοτυπία πίνακες που εμφανίζουν το κλιμάκιο εισοδήματος και το φορολογικό συντελεστή για α) Μισθωτούς και Συνταξιούχους και β) Μη Μισθωτούς Επαγγελματίες. Πίνακας 1 ΚΛΙΜΑΚΑ ΦΟΡΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΜΙΣΘΩΤΩΝ-ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής 1 % 34 1 3% Υπερβάλλον 4% Πίνακας 2 ΚΛΙΜΑΚΑ ΦΟΡΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΜΗ ΜΙΣΘΩΤΩΝ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής 84 % 5 1 3% Υπερβάλλον 4% Α. ΑΠΛΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Παράδειγμα 1 ο Μισθωτός δηλώνει ετήσιο εισόδημα 18. Πόσο φόρο θα πληρώσει; Με βάση την κλίμακα του Πίνακα 1 έχουμε: % 1 18 34 46 3% 51 138
Συνεπώς ο φόρος που οφείλει ο μισθωτός είναι 138+51= 189 Παράδειγμα 2 ο Ζητείτε ο φόρος που θα πληρώσει επαγγελματίας με ετήσιο εισόδημα 25. Με βάση την κλίμακα του Πίνακα 2 έχουμε: 25 84 5 1 16 % 3% 4% 75 3 64 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΦΟΡΟΣ: 439 Εδώ αξίζει να επισημανθεί ότι το ποσό του τρίτου κλιμακίου (1 ) είναι διπλάσιο από το ποσό του δευτέρου κλιμακίου (5 ) όπως και οι συντελεστές φορολογίας. Βλέπουμε ότι ο φόρος του τρίτου κλιμακίου είναι τετραπλάσιος από το φόρο του δευτέρου κλιμακίου. Παράδειγμα 3ο Μισθωτός έχει ετήσιο εισόδημα 25. (Ίδιο με το εισόδημα του επαγγελματία του προηγουμένου παραδείγματος.) Ποιο είναι το ποσό του φόρου που θα επιβαρυνθεί; Με βάση την κλίμακα του Πίνακα 1 έχουμε: 25 1 34 1 16 % 3% 4% 51 3 64 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΦΟΡΟΣ: 415 Παρατηρώντας τα παραδείγματα 2 και 3 αξίζει να σημειώσουμε: 1. Ότι και στα δύο ανωτέρω σχεδιαγράμματα τα ποσά του 3 ου και 4 ου κλιμακίου είναι τα ίδια. Εκείνα που αλλάζουν είναι τα ποσά των δύο πρώτων κλιμακίων.
2. Ο φόρος που υποχρεούται να πληρώσει ο επαγγελματίας είναι μεγαλύτερος όπως αναμενόταν- από το φόρο του μισθωτού.(για το ίδιο ετήσιο εισόδημα.) Γιατί όρισε αυτή τη διαφοροποίηση η Οικονομική Υπηρεσία; Β. ΑΦΟΡΟΛΟΓΗΤΑ ΠΟΣΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΑ ΜΕΛΗ Το αφορολόγητο ποσό του πρώτου κλιμακίου των πινάκων 1 και 2 αυξάνεται κατά 1 εάν ο φορολογούμενος έχει ένα τέκνο που τον βαρύνει, κατά 2 εάν ο φορολογούμενος έχει δύο τέκνα που τον βαρύνουν, κατά 1 εάν ο φορολογούμενος έχει τρία τέκνα που τον βαρύνουν,και κατά 1 για κάθε τέκνο πάνω από τα τρία. Το ποσό με το οποίο πρασαυξάνεται το αφορολόγητο ποσό του πρώτου κλιμακίου, μειώνει το ποσό του δεύτερου κλιμακίου και εάν αυτό δεν επαρκεί, μειώνει το ποσό του τρίτου κλιμακίου. Εάν ο ένας σύζυγος δεν έχει εισόδημα ή αυτό που έχει είναι μικρότερο από το αφορολόγητο ποσό του πρώτου κλιμακίου της κλίμακας, το αφορολόγητο ποσό που αφορά τα τέκνα ή τη διαφορά που προκύπτει και μέχρι το αφορολόγητο ποσό που αφορά τα τέκνα, προστίθεται στο αφορολόγητο του άλλου συζύγου. Παράδειγμα 4ο Ζευγάρι μισθωτών έχει δύο παιδιά. Ο σύζυγος δηλώνει εισόδημα 15 και η σύζυγος επίσης 15. Πόσος είναι ο φόρος που θα πληρώσουν; Ο σύζυγος: 15 1 34 12 14 % 21 16 16 3% 48 ΦΟΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΖΥΓΟ: 69 Η σύζυγος: 15 1 34 % 51 16 3% 48 ΦΟΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΖΥΓΟ: 99 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΦΟΡΟΣ: 69 + 99 =168 Το αφορολόγητο ποσό του πρώτου κλιμακίου στο σύζυγο αυξάνεται κατά 2 λόγω των παιδιών. Ταυτόχρονα γίνεται μείωση του δευτέρου κλιμακίου κατά 2.
Τι θα συνέβαινε αν απλά και μόνο αυξανόταν το ποσό του πρώτου κλιμακίου κατά 2 ; Παράδειγμα 5 ο Ο σύζυγος είναι μισθωτός με εισόδημα 175. Η σύζυγος είναι επαγγελματίας με εισόδημα 13. Το ζευγάρι έχει τρία παιδιά. Το αφορολόγητο του πρώτου κλιμακίου προσαυξάνεται κατά 1 όταν υπάρχουν τρία παιδιά. Η πολιτεία με το μέτρο αυτό, που είναι στοιχείο της δημογραφικής πολιτικής, ενισχύει τους φορολογουμένους που έχουν πάνω από δύο παιδιά. Ο σύζυγος: 175 1 34 41 175 % 3% Ο σύζυγος είναι αφορολόγητος. Το αφορολόγητο ποσό του πρώτου κλιμακίου έπρεπε να προσαυξηθεί κατά1. Αυξήθηκε κατά 75, επειδή το εισόδημα του συζύγου δεν επαρκεί. Η διαφορά 1-75=25 θα προστεθεί στο αφορολόγητο ποσό της συζύγου. Η σύζυγος: 13 84 46 +25 19 21 % 69 Συνεπώς ο φόρος που θα πληρωθεί από το ζευγάρι θα είναι 69. Γ. ΠΟΣΑ ΠΟΥ ΑΦΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ Η φορολογική νομοθεσία απαριθμεί με ακρίβεια, ποιες είναι οι δαπάνες και μέχρι ποιου ποσού, που αφαιρούνται από το εισόδημα. Εδώ αναφέρομε μερικές μόνο χρήσιμες για τη συνέχεια και την εξέλιξη του μαθήματος. 1. Ασφάλιστρα ζωής, ασθένειας, κ.λ.π. : Ολόκληρο το ποσό και μέχρι 1. 2. Δωρεές χρηματικών ποσών σε αθλητικά σωματεία, στο Δημόσιο, σε Ν.Π.Δ.Δ., κοινωφελή ιδρύματα, κ.λ.π. :Ολόκληρο το ποσό 3. Τόκοι δανείων για πρώτη κατοικία μέχρι 12m 2, που συνάφθηκαν μέχρι 31/12/22. Παράδειγμα 6 ο Θα πάρομε και πάλι την περίπτωση του ζευγαριού του παραδείγματος 4 που το βαρύνουν δύο παιδιά. Ο σύζυγος και η σύζυγος έχουν από 15 ετήσιο εισόδημα. Επιπλέον υπάρχει ασφάλεια ζωής και για τους
δύο. Γι αυτήν πληρώνουν από 1 ο καθένας. Ο σύζυγος εξυπηρετεί στεγαστικό δάνειο για πρώτη κατοικία και πλήρωσε για τόκους 11. Ο σύζυγος: 15-1 (για ασφάλιστρα)-11 (για τόκους)=129 % 129 1 29 12 9 135 Η σύζυγος: 15-1 (για ασφάλιστρα)=14 1 % 14 34 51 6 3% 18 69 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΖΕΥΓΑΡΙΟΥ: 135 + 69 =825 Θα είχε ενδιαφέρον το παραπάνω παράδειγμα να γίνει χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα ασφάλιστρα, παρά μόνο οι τόκοι του δανείου και να συγκριθεί ο φόρος που προκύπτει με το φόρο του παραδείγματος 4. Συμφέρει ένα δάνειο για πρώτη κατοικία; Δ. ΠΟΣΑ ΠΟΥ ΑΦΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΡΟ Το ποσό του φόρου που προκύπτει κατά περίπτωση, μειώνεται για : 1. έξοδα ιατρικής και νοσοκομειακής περίθαλψης. Αφαιρείται από το φόρο το της δαπάνης και μέχρι το ποσό των 6. 2. δαπάνη για το ενοίκιο της κύριας κατοικίας. Αφαιρείται από το φόρο το της δαπάνης και μέχρι 15 φόρου. 3. δαπάνη για το ενοίκιο των παιδιών που σπουδάζουν. Αφαιρείται από το φόρο το της δαπάνης και μέχρι15 φόρου. 4. δίδακτρα φροντιστηρίων, κ.λ.π. Αφαιρείται από το φόρο το της δαπάνης και μέχρι 15 φόρου. 5. οικογενειακές δαπάνες μισθωτών και συνταξιούχων. Αφαιρείται από το φόρο το της δαπάνης και μέχρι 75 φόρου. Για το φορολογούμενο που αποκτά εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες, εφόσον εργάζεται ή κατοικεί για εννέα (9) τουλάχιστον μήνες μέσα στο έτος που απέκτησε το εισόδημα, σε παραμεθόριες περιοχές, παρέχεται επιπλέον μείωση του φόρου για κάθε προστατευόμενο παιδί 3.
Πριν προχωρήσουμε σε παράδειγμα, που θα αναφέρεται και στην τελευταία αυτή περίπτωση ποσών που μειώνουν το φόρο κατά περίπτωση, θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε, ότι δίνεται η ευκαιρία να γίνει λόγος για μια κατηγορία προβλημάτων, που έχει σχέση με τα ποσοστά και τα κλάσματα Είναι τα προβλήματα εύρεσης της αρχικής τιμής όταν γνωρίζουμε ένα μέρος της ή ένα ποσοστό της. Παράδειγμα 7 ο Ποιο είναι το μεγαλύτερο ποσό για ιατρική και νοσοκομειακή περίθαλψη, που επιτρέπεται να δαπανήσει ένας φορολογούμενος, προκειμένου να έχει τη μέγιστη φορολογική ωφέλεια των 6 ; Εδώ γνωρίζουμε ότι το του ζητουμένου ποσού είναι τα 6. Με τη γνωστή μεθοδολογία βρίσκουμε ότι το ζητούμενο ποσό (1%) είναι τα 4. Αν ο φορολογούμενος υπερβεί αυτό το ποσό δεν θα έχει επιπλέον ελάφρυνση φορολογική. Παράδειγμα 8 ο Ποιο είμαι το ποσό των οικογενειακών δαπανών, που θα πρέπει να δηλώσει ένας μισθωτός ή συνταξιούχος, προκειμένου να επιτύχει τη μέγιστη φορολογική ωφέλεια των 75 ; Εδώ και πάλι το του ζητουμένου ποσού είναι τα 75. Τελικά βρίσκουμε ότι το ποσό που ζητάμε είναι τα 5. Όμοια μπορούμε να δουλέψουμε για τα δίδακτρα στα φροντιστήρια των παιδιών, για το ενοίκιο της κύριας κατοικίας και για τα ενοίκια των παιδιών που σπουδάζουν. Παρακάτω αναφέρουμε ένα ακόμα παράδειγμα, που από μαθηματικής πλευράς είναι όμοιο με τα δύο προηγούμενα, έχει όμως ενδιαφέρον, γιατί σχετίζεται με τις νέες τεχνολογίες και τις εργασίες μέσω διαδικτύου. Ο φορολογούμενος που υποβάλλει τη φορολογική του δήλωση μέσω του Internet έχει επιπλέον έκπτωση του φόρου 2,5% και μέχρι του ποσού των 118. Παράδειγμα 9 ο Ποιος είναι ο φόρος που έχει υπολογιστεί σε φορολογούμενο, που υπέβαλε τη φορολογική του δήλωση μέσω διαδικτύου, ώστε να ωφεληθεί ακριβώς το ανώτερο ποσό των 118 ; Το 2,5% του ζητούμενου φόρου είναι τα 118. Κατά τα γνωστά βρίσκουμε ότι το ποσό που ζητάμε είναι τα 472.
Παράδειγμα 1 ο Ζευγάρι μισθωτών έχει δύο παιδιά. Το ετήσιο εισόδημα του συζύγου είναι 165 και της συζύγου 153. Πλήρωσαν για δίδακτρα σε φροντιστήρια των παιδιών: για το πρώτο παιδί 7 και για το δεύτερο παιδί 11 το χρόνο. Επιπλέον ο σύζυγος πλήρωσε για τόκους στεγαστικού δανείου 15. Πόσο φόρο θα πληρώσουν; Ο σύζυγος: 165 15(τόκοι δανείου) = 1545 1545 1 34 12 14 % 21 25 25 3% 615 ΦΟΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΖΥΓΟ: 825 Η σύζυγος: 153 1 34 % 51 19 3% 57 ΦΟΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΖΥΓΟ: 18 Μειώσεις από το φόρο: 1. Για το πρώτο παιδί το των 7 είναι 15. 2. Για το δεύτερο παιδί το των 11 είναι 165. (Θα αφαιρεθούν μόνο 15 ) Άρα συνολικά θα αφαιρεθούν από το φόρο 15 + 15 = 255. Το ποσό των 255 μερίζεται μεταξύ των συζύγων, ανάλογα με το ύψος του δηλουμένου εισοδήματος. Έτσι: 165 Ο σύζυγος 255.. 132 318 Η σύζυγος 255. 153 318 123 Τελικός φόρος για το σύζυγο: 825 132 = 693 Τελικός φόρος για τη σύζυγο: 18 123 = 957
Τέλος μπορούμε να αναφερθούμε και σε μια τρίτη περίπτωση που έχει σχέση με τα προβλήματα των ποσοστών. Όταν μας δίνονται η αρχική και η τελική τιμή και το ζητούμενο είναι το ποσοστό. Παράδειγμα 11 ο Στον πίνακα 8 της φορολογικής δήλωσης, μας ζητείτε να συμπληρώσουμε στους κατάλληλους κωδικούς το φόρο που αναλογεί και το φόρο που παρακρατήθηκε. Μισθωτός λοιπόν, σύμφωνα με τη βεβαίωση αποδοχών του, αναγράφει στο φόρο που αναλογεί το ποσό των 227,32 και στο φόρο που παρακρατήθηκε 2152,14. Θα ήθελε να μάθει πόσο τοις εκατό διαφέρουν αυτά τα δύο ποσά μεταξύ τους. Με τη γνωστή μαθηματική μεθοδολογία βρίσκουμε ότι η διαφορά ανάμεσα στα δύο αυτά ποσά είναι 2,5%, πράγμα το οποίο μπορούμε και να επιβεβαιώσουμε στη συνέχεια, ανατρέχοντας σε κάποιο βοηθητικό τεύχος για τη συμπλήρωση της φορολογικής δήλωσης. (π.χ ΔΗΛΩΣΤΕ ΕΞΥΠΝΑ, Χρήστου Μελά & Γιώργου Αυτιά σελ. 129) Παράδειγμα 12 ο Φορολογούμενος σύμφωνα με τη βεβαίωση αποδοχών του, φέρεται να έχει καθαρό εισόδημα το έτος 23: 15238,35 και το έτος 24: 17524,1. Πόσο τοις εκατό αυξήθηκε το εισόδημά του; Τελειώνοντας δεν είναι καν ανάγκη να επισημάνουμε, ότι υπάρχουν δεκάδες άλλες περιπτώσεις, όπου τα ποσοστά χρησιμοποιούνται στη φορολογία. Είναι αξιόλογο όμως και πρέπει να αναφερθεί με ιδιαίτερο παράδειγμα, ότι στην εφάπαξ πληρωμή του φόρου γίνεται έκπτωση 1,5%. Φ.Π.Α 4,5% 9% 19%, φορολογία εμπορικών επιχειρήσεων, εισόδημα από ακίνητα κ.λ.π. είναι τομείς που μπορούμε να επιμείνουμε ανάλογα με το χρόνο που διαθέτουμε και το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων. Παρατηρήσεις 1. Οι εκπαιδευόμενοι έδειξαν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Η συμμετοχή τους ήταν ενεργητική καθ όλη τη διάρκεια της ενότητας. 2. Ιδιαίτερα βοηθητικά στάθηκαν τα διαγράμματα Προηγούνταν η αφαίρεση των διαφόρων απαλλασσόμενων ποσών από το εισόδημα. Έπειτα γινόταν η κατανομή του εισοδήματος σε κλιμάκια. Ακολουθούσε η φοροαπαλλαγή λόγω παιδιών και τέλος η αφαίρεση των διαφόρων ποσών από το φόρο. 3. Η χρήση Υπολογιστικών μηχανών (κομπιουτεράκια) είναι απαραίτητη. 4. Σε κάθε μάθημα καλό είναι να γίνεται μια αναφορά και σύνδεση με τα προηγούμενα.