ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ www.dkmtkm.com/wordpress ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 4/4/2012 ΕΚΤΑΚΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΚΜ Eισήγηση για το θεματικό άξονα 2 «Ανάπτυξη» Σε μια περίοδο όπου κάθε επαγγελματική δραστηριότητα στη χώρα, παραπαίει μπροστά στο ενδεχόμενο της χρεωκοπίας και η οικονομική δυστοκία σε συνδυασμό με τα επαχθή για τους μηχανικούς κυβερνητικά μέτρα, έχουν οδηγήσει τον κλάδο των μηχανικών σε κρίσιμες για την επιβίωση του καταστάσεις, είναι απαραίτητη - πιο πολύ από κάθε άλλη φορά - η ανάληψη πρωτοβουλιών από την παράταξη, οι οποίες θα συμβάλλουν με χρήσιμο και παραγωγικό τρόπο στην άρση των παραπάνω αδιεξόδων. Η ΔΚΜ, μέσα από μία διαδικασία παραγωγής τεκμηριωμένων θέσεων λήψης πρωτοβουλιών, παρεμβάσεων/επικοινωνία και εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής συμμετοχής των συναδέλφων, πρέπει να αποτελέσει τον αποφασιστικό εκείνο παράγοντα - μέσω του Τεχνικού Επιμελητηρίου και των φορέων στους οποίους έχει εκπροσώπους - στην επιβίωση και την ανασυγκρότηση της χώρας, με τους Μηχανικούς να συμμετέχουν με τις γνώσεις τους σε αυτή δυναμικά και ουσιαστικά. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των παραπάνω, είναι η εφαρμογή ενός νέου οργανωτικού μοντέλου, το οποίο θα δώσει βάρος : στην παραγωγή θέσεων και προτάσεων, τόσο για τα θέματα ανάπτυξης όσο και για τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί από την υποτυπώδη λειτουργία του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ, και στην ανάληψη πρωτοβουλιών και την υλοποίηση παρεμβάσεων για τα παραπάνω θέματα. Οι πρωτοβουλίες θα πρέπει να αφορούν τα θέματα αποδυνάμωσης του πολλά υποσχόμενου, τουλάχιστον στην αρχή της γέννησής του, εργαλείου του ΕΣΠΑ. Το σκηνικό επιδεινώνουν η αντιμετώπιση του μνημονίου, ως θέσφατου και η αιτιολόγηση στο όνομα του επιλογών που θίγουν ανεπανόρθωτα την κοινωνική συνοχή και καταργούν ουσιαστικές αναπτυξιακές διεξόδους. Η ολοκληρωτική απουσία οποιασδήποτε αναπτυξιακής προοπτικής που στην ουσία τα όποια μέτρα έχουν ληφθεί μέχρι τώρα, αφορούν την συγκέντρωση κονδυλίων για μείωση της δραματικής αναλογίας δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ. Επιπλέον, η μη χρησιμοποίηση του επιστημονικού δυναμικού, είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό φορέα, καταλήγει σε ένα μοντέλο που αρνείται να αξιοποιήσει αποδοτικά το ισχυρότερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που διαθετει η Χώρα. Πιο συγκεκριμένα, θα αναφερθούμε παρακάτω στο τρίπτυχο Ανάπτυξη - ΕΣΠΑ/ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ - Ενέργεια και ΑΠΕ, μέσα από ένα πρίσμα διαπιστώσεων και προτεινόμενων λύσεων ή μέτρων. Η διατύπωση του οράματος εμπεριέχει τρεις βασικές έννοιες, οι οποίες προσδίδουν την απαιτούμενη έμφαση και περιεχόμενο στο στρατηγικό προσανατολισμό της ΠΚΜ και είναι: η Καινοτομία, η Ισόρροπη Ανάπτυξη και η Αειφόρος/Πράσινη/Ενεργειακή Ανάπτυξη.
1. ΝΕΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Η έννοια της ανάπτυξης σήμερα έχει εκλάβει από την κεντρική εξουσία ένα αφηρημένο πεδίο εφαρμογής. Η ΔΚΜ, στα πλαίσια της επανεκκίνησης της οικονομίας, έχοντας σαν μοχλό τον Μηχανικό και τις θεσμικές διαδικασίες, θα πρέπει να προτείνει μέτρα και τρόπους, ώστε η αφηρημένη αυτή έννοια να μην παραμείνει μόνο θεωρία. Με γνώμονα λοιπόν τα παραπάνω, αναφέρουμε ότι, βασικές επιδιώξεις της πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης στην Ελλάδα κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013 ήταν και είναι η επιτάχυνση του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης και βελτίωσης του επιπέδου διαβίωσης, ιδιαίτερα στις λιγότερο προηγμένες Περιφέρειες. Οι επιδιώξεις αυτές βέβαια είχαν τεθεί πριν την οικονομική κρίση η οποία έχει ανατρέψει στοχεύσεις, σχεδιασμούς και χρονοδιαγράμματα.mε βάση τα παραπάνω έχουμε να σημειώσουμε καταρχήν σε ότι αφορά τη Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας τα ακόλουθα: Οι αναπτυξιακοί στόχοι ήταν και παραμένουν οι: Ενίσχυση του αναπτυξιακού ρόλου και των προοπτικών της Θεσ/νίκης Ένταξη και αξιοποίηση της δυναμικής της ΠΚΜ στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του παραγωγικού ιστού της ΠΚΜ Διασφάλιση της συνοχής στο εσωτερικό της ΠΚΜ Προστασία του περιβάλλοντος με ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στην αναπτυξιακή διαδικασία. Η θεματική διάρθρωση των Αξόνων Προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος (Ε.Π.) της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, που στηρίζεται σε μια κοινή δομή όλων των Ε.Π., ώστε να είναι ευχερέστερος ο συντονισμός των ενεργειών παρακολούθησης και υλοποίησης, είναι: Άξονας Προτεραιότητας (ΑΠ 1):Υποδομές - Υπηρεσίες Προσπελασιμότητας Άξονας Προτεραιότητας (ΑΠ 4): Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηματικότητα Άξονας Προτεραιότητας (ΑΠ 7): Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα Ζωής Άξονας Προτεραιότητας (ΑΠ 10): Τεχνική Υποστήριξη Εφαρμογής Πλην του Επιχειρησιακού Προγράμματος της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, έργα υποδομών μεταφορών συγχρηματοδοτούνται και από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ενίσχυση της Προσπελασιμότητας (ΕΠ-ΕΠ), το οποίο αποτελεί το θεματικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Τομέα των Μεταφορών του ΕΣΠΑ και είναι στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. Στους τομείς παρέμβασης του Προγράμματος περιλαμβάνονται οι οδικές, σιδηροδρομικές, συνδυασμένες, αεροπορικές, θαλάσσιες και αστικές μεταφορές καθώς και θέματα ασφάλειας των μεταφορών. Έργα που μέχρι σήμερα έχουν ενταχθεί στο ΕΠ-ΕΠ και τα οποία γεωγραφικά ανήκουν στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας αφορούν τις σιδηροδρομικές και αεροπορικές μεταφορές. Στρατηγικό σχέδιο Υποδομών - Μεταφορών Διαπιστώνεται πολυετής καθυστέρηση στην υλοποίηση δύο αναγκαίων έργων υποδομής όπως το ΜΕΤΡΟ και η παράκαμψη του ιστορικού κέντρου (αρχικά με την ιδέα της Υποθαλάσσιας Αρτηρίας, η οποία όμως δεν απέδωσε καρπούς και απορρόφθηκε σαν πρόταση). Ενώ λοιπόν, η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία όφειλαν εδώ και καιρό να δρομολογούν μοντέρνες υποδομές, περιβαλλοντικά έργα νέας γενιάς, σύγχρονες δράσεις για την προώθηση της ανταγωνιστικότητάς τους, καλούνται να στηρίξουν το μέλλον τους στα μεγάλα για την προηγούμενη 20ετία έργα.
Η καθυστέρηση είναι ιδιαίτερα σημαντική και παραμένουν επίκαιρες οι διαχρονικές βασικές μας στοχεύσεις και επιδιώξεις. Οι διαχρονικοί αυτοί σχεδιασμοί έχουν εν πολλοίς συμπεριληφθεί στο Στρατηγικό Σχέδιο Υποδομών μεταφορών (Master Plan) και του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου της Θεσσαλονίκης. Αστικές μεταφορές Οι αστικές μεταφορές, με ανάπτυξη του ΜΕΤΡΟ Θεσ/νίκης και επιφανειακού δικτύου σταθερής τροχιάς που συνδέει το Μητροπολιτικό κέντρο με τα γειτονικά αστικά κέντρα και με ανάπτυξη δικτύου λεωφορειακών γραμμών με ρόλο τροφοδοτικό προς τα μέσα σταθερής τροχιάς είναι από τα θέματα που πρέπει να τύχουν μίας επιτάχυνσης των διαδικασιών. Διευρωπαϊκοί άξονες Ενέργειες και δράσεις για την ολοκλήρωση των διευρωπαϊκών δικτύων στη ζώνη επιρροής της ΠΚΜ ( ΠΑΘΕ και Εγνατία Οδός), όπως: Η ολοκλήρωση των καθέτων αξόνων της Εγνατίας Οδού και οι συνδέσεις της με το υπόλοιπο εθνικό και περιφερειακό οδικό δίκτυο στο χώρο της Κεντρικής Μακεδονίας, και η επιτάχυνση των εργασιών στο τμήμα Πλαταμώνας Τέμπη του ΠΑΘΕ και προώθηση της κατασκευής του δεύτερου κλάδου του στο τμήμα Θεσ/νίκη Εύζωνοι. Σιδηροδρομικοί άξονες Η ολοκλήρωση του «κορμού» του σιδηροδρομικού άξονα ΠΑΘΕ-Π, στα όρια της ΠΚΜ και η βελτίωση των λοιπών γραμμών του περιφερειακού σιδηροδρομικού δικτύου, είναι από τους βασικούς αναπτυξιακούς τομείς. Η προώθηση επίσης του προαστιακού σιδηροδρόμου, η βελτίωση των λοιπών γραμμών του περιφερειακού σιδηροδρομικού δικτύου στη Βόρεια Ελλάδα καθώς και η Σιδηροδρομική Εγνατία (σε συνεργασία με Νομαρχιακές Επιτροπές και άλλα Περιφερειακά Τμήματα του ΤΕΕ). Εμπορικές μεταφορές Σημαντικό αντικείμενό πρέπει να αποτελέσουν οι συνδυασμένες μεταφορές, με δημιουργία εμπορευματικών κέντρων και τη σύνδεση του λιμένα με το αεροδρόμιο και το σιδηρόδρομο και τον ΠΑΘΕ και Εγνατία οδό. Αεροπορικές μεταφορές Ιδιαίτερης μεταχείρισης πρέπει να έχει το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του Master Plan «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ». αεροδρομίου Συντήρηση υποδομών ασφάλεια μεταφορών Βασικό θέμα και ιδιαίτερη μέριμνα χρήζει η αντιμετώπιση της ελλειπούς χρηματοδότησης για την συντήρηση των υποδομών, καθώς και η εγκατάσταση εξοπλισμού ενόργανης παρακολούθησης αλλά και γενικότερου ελέγχου σημαντικών έργων (γεφυρών και σηράγγων) για την ασφάλειά τους (monitoring). Έργα Σ.Δ.Ι.Τ.
Παρακολούθηση της πορείας εφαρμογής του θεσμού αυτού και εξαγωγή συμπερασμάτων από τη λειτουργία των ΣΔΙΤ μέχρι σήμερα. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, εξειδικεύοντας περαιτέρω, όσον αφορά τις υποδομές και έχοντας σαν αρχική γραμμή ότι, όλος ο σχεδιασμός των αναπτυξιακών προτάσεων και προγραμμάτων θα πρέπει να ξεκινήσει έχοντας σαν βάση μία επικαιροποιημένη Γενική Κυκλοφοριακή Μελέτη, τα παρακάτω σημαντικά έργα θα προωθήσουν την ανάπτυξη: Μετρό Παρακολούθηση της πορείας υλοποίησής του με στόχο την επιτάχυνση των εργασιών κατασκευής της κύριας γραμμής και των επεκτάσεών του, σε πρώτη φάση των κλάδων Καλαμαριά - Αεροδρόμιο και Πλατεία Δημοκρατίας Σταυρούπολη, και σε επόμενη φάση των κλάδων Αμπελοκήπων, Μενεμένης, Ευόσμου, Ελευθερίου Κορδελιού καθώς και του κλάδου για την κάλυψη Τούμπας, Χαριλάου, Πυλαίας. Αντιμετώπιση των κυκλοφοριακών προβλημάτων που προκύπτουν από την κατασκευή του και της ασφάλειας των οικοδομών. Λιμάνι Παρακολούθηση της πορείας των μελετών και έργων για την ολοκλήρωση της 6ης προβλήτας και του απαιτούμενου εξοπλισμού καθώς επίσης και για τη δημιουργία εμπορευματικού κέντρου με τα αναγκαία έργα υποδομών για συνδυασμένες μεταφορές με τα λοιπά μέσα. Παράκαμψη ιστορικού κέντρου Παρακολούθηση των μελετών και παρεμβάσεων ώστε να επιλεχθεί μια από κάθε άποψη ολοκληρωμένη τεχνική λύση, ειδικά μετά την απόρριψη της λύσης της υποθαλλάσιας αρτηρίας. Αεροδρόμιο «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» Παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης του εκτελούμενου έργου επέκτασης του διαδρόμου προσαπογείωσης. Προώθηση της κατασκευής του νέου αεροσταθμού και των λοιπών υποδομών που προβλέπονται από το «MASTER PLAN». Ύδρευση Π.Σ. Θεσσαλονίκης Σημαντικό αντικείμενο θα αποτελέσει η υλοποίηση των έργων που περιλαμβάνονταν στο MASTER PLAN που είχε εκπονηθεί την δεκαετία του 90 και περιελάμβανε έργα δικτύων, δεξαμενών, επέκταση των διϋλιστηρίων για 600.000 κ.μ., προκειμένου να υδροδοτηθεί το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα από τον Αλιάκμονα. Αντιπλημμυρικά έργα Η επικαιροποίηση του MASTER PLAN και η υλοποίηση των έργων που περιλαμβάνονται σήμερα σ αυτό καθώς και η διασφάλιση των αναγκαίων πόρων για την χρηματοδότηση των αντιπλημμυρικών έργων (μικρών και μεγάλων καθώς και καθαρισμών). Εξωτερική περιφερειακή Παρακολούθηση των μελετών και παρεμβάσεις για την προώθησή υλοποίησης των έργων με ταυτόχρονη αντιμετώπιση ενδεχόμενων περιβαλλοντικών προβλημάτων στην εξωτερική περιφερειακή. Εθνικό οδικό δίκτυο και άλλοι σημαντικοί άξονες Ως προτεραιότητες είναι η παρακολούθηση της πορείας των μελετών και της υλοποίησης των έργων για την ολοκλήρωση των παρακάτω οδικών αξόνων: -Κ16 και αναβάθμιση εσωτερικής περιφερειακής Θεσσαλονίκης -Σύνδεση λιμένα με την ΕΓΝΑΤΙΑ και ΠΑΘΕ -Θεσ/νίκη - Πολυγύρου (Τμήμα Κ11 Θέρμη Βασιλικά Γαλάτιστα), -Θεσ/νίκη Χαλκηδόνα Έδεσσα - Φλώρινα,
-Θεσ/νίκη Κιλκίς Δοϊράνη. Προώθηση των έργων στα οδικά τμήματα, -Σύνδεση ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ με Χαλκιδική -Βέροια - Νάουσα Σκύδρα, -Σέρρες Αμφίπολη, -Κατερίνη Αγ. Δημήτριος, -Σχολάρι Μηχανιώνα - Περαία -Πολύγυρος Βράσταμα Πλανά Γομάτι Ιερισσός Ουρανούπολη και -Ποτίδαια - Κασσανδρεία Πευκοχώρι, Κυκλοφοριακό - Χώροι στάθμευσης Διαμόρφωση προτάσεων: α) για την αντιμετώπιση του προβλήματος της στάθμευσης των Ι.Χ. αυτοκινήτων στο σύνολό του ΠΣΘ με την κατασκευή υπόγειων χώρων στάθμευσης, β) για την ενίσχυση των μέσων μαζικής μεταφοράς με συμπληρωματικά μέσα σταθερής τροχιάς, γ) για την επέκταση αστυνόμευση των λεωφορειολωρίδων, δ) για την υγραεριοποίηση των αστικών λεωφορείων, και ε) για κατασκευή δικτύου ποδηλατοδρόμων στα αστικά κέντρα. Διερεύνηση του φαινομένου της παράνομης στάθμευσης, τις προεκτάσεις του προβλήματος στην ποιότητα ζωής των κατοίκων και στην προσπελασιμότητα (διπλοπαρκάρισμα, παρεμπόδιση στάσεων λεωφορείων, πεζοδρομίων, προσβάσεων ΑΜΕΑ, κλπ.). Διερεύνηση του προβλήματος τόσο στο κέντρο της πόλης όσο και σε επίπεδο «γειτονιάς». Δ.Ε.Θ. Παρακολούθηση της πορείας μελέτης και υλοποίησης των έργων των νέων εγκαταστάσεων της ΔΕΘ, της μεταφοράς από τον υφιστάμενο χώρο καθώς και της ανάπλασης της περιοχής που καταλαμβάνει σήμερα μαζί με τους χώρους του Γ Σ.Σ. για τη δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου αναψυχής και πολιτισμού. Γενικότερες Προτάσεις Δράσεις για το νέο αναπτυξιακό μοντέλο Η βιώσιμη αστική ανάπτυξη απαιτεί αλλαγές στα συστήματα διαχείρισης του αστικού και εξωαστικού χώρου και την οργάνωση του οικιστικού προγραμματισμού και ανάπτυξης από την Πολιτεία, με κύριο μοχλό την παρουσία του Μηχανικού σε όλες τις φάσεις της. Η διαρκώς φθίνουσα πορεία της βιομηχανίας (το 1988 το ποσοστό συμμετοχής στο ΑΕΠ ήταν 33 % και το 2006 ήταν 8 %) απαιτεί την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της και την αξιοποίηση της έρευνας στην παραγωγή καινοτόμων προϊόντων. Η απελευθέρωση των επαγγελμάτων και η κατάργηση των ελαχίστων αμοιβών, αμφισβητούν την επαγγελματική επιβίωση των Μηχανικών, αλλά και αυτή καθαυτή την ύπαρξη του ΤΕΕ. Επομένως, επιβάλλεται μία άμεση αλλαγή στο θεσμικό πλαίσιο για τις μελέτες και υπηρεσίες με τη θέσπιση σύγχρονων προδιαγραφών, τα ιδιωτικά και δημόσια έργα, αντικείμενα που έρχονται να προσεγγίσουν με την εμφάνισή τους τα τελευταίως εμφανιζόμενα νομοσχέδια, άλλα στην σωστή κατεύθυνση και άλλα μεγαλοποιώντας το πρόβλημα. Επομένως, το ο κόσμος των Μηχανικών θα πρέπει να είναι αρωγός σε μία προσπάθεια με συμβουλευτικό αλλά και επικριτικό ρόλο απέναντι στην πολιτεία, για την εξασφάλιση των απαραίτητων προϋποθέσεων για την εύρυθμη λειτουργία των νέων νομοθετικών ρυθμίσεων.
2. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΣΠΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ Μιλώντας προηγουμένως για Στρατηγικά Σχέδια Ανάπτυξης και αντίστοιχες κατά τα ανωτέρω δράσεις (π.χ. Ζώνη Καινοτομίας) και έχοντας σαν γνώμονα σήμερα το σχέδιο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, καταλαβαίνει κανείς ότι τέτοια ζητήματα είναι αρμοδιότητα υπερτοπικών διοικητικών δομών και δεν μπορούν να γίνουν από τοπικούς φορείς (π.χ. Δήμους). Λόγω όμως της αδυναμίας λειτουργίας του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ και της υποστήριξης, μέχρι σήμερα, των υπηρεσιών και προσωπικού ώστε να εκπονήσει και να διαχειρισθεί αναπτυξιακούς και χωροταξικούς σχεδιασμούς, καταλήγει το όλο εγχείρημα σε ένα αδιέξοδο. Με βάση τα στοιχεία που διαθέτουμε η επίτευξη των προαναφερθέντων αναπτυξιακών στόχων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας θα πραγματοποιηθεί από την υλοποίηση του ΕΣΠΑ. Σήμερα, ελάχιστα νέα έργα εκτελούνται εκτός από τα έργα γέφυρες και η όλη κατάσταση δεν υποδηλώνει ότι βαδίζουμε προς το τέλος της προγραμματικής περιόδου 2007-2013. Τα προβλήματα είναι τα εξής (τα οποία βέβαια ισχύουν για όλες τις περιφέρειες της Χώρας): Η αδυναμία εκταμίευσης πόρων από το διαρκώς συρρικνούμενο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), που δεν επαρκεί για κάλυψη της εθνικής συμμετοχής. Το εξαιρετικά πολύπλοκο, δύσκαμπτο και γραφειοκρατικό μοντέλο διαχείρισής του Το ασαφές πλαίσιο διοίκησης και διαχείρισης μετά την εφαρμογή του νέου μοντέλου Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης και Αποκεντρωμένης Διοίκησης (ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ) και Η αδυναμία των φορέων για ωρίμανση και υλοποίηση έργων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, η έλλειψη κονδυλίων, η καθυστέρηση του ΕΣΠΑ, η διαρκής μέιωση του ΠΔΕ που επιδεινώνεται με την απώλεια των 2.1 δις για την τριετία 2010-12, σε συνδυασμό με την απουσία αναπτυξιακής πολιτικής, εγείρουν σοβαρά ζητήματα σχετικά με: τους τρόπους χρηματοδότησης, τις διαδικασίες σχεδιασμού ανάθεσης και παραγωγής, και την ύπαρξη, τη μορφή και τη δραστηριοποίηση των Τεχνικών Εταιρειών, που επί πλέον πλήττονται από την καθυστέρηση πληρωμών. Η χώρα εξακολουθεί να παραμένει ουραγός στην αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων. Σε αυτό συνηγορεί και το χαμηλό ποσοστό απορροφητικότητας που σημειώνουν τουλάχιστον οι δύο Άξονες Προτεραιότητας, ΑΠ 1 & ΑΠ 7, αντίστοιχα 26.4 % & 23.5 % αντίστοιχα πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων έχει συρρικνωθεί, με αποτέλεσμα να επιφέρεται ένα ακόμη πλήγμα για την υλοποίηση υποδομών και για τους μελετητές και τους κατασκευαστές συναδέλφους. Ο Νόμος 3852/2010 (Καλλικράτης), ενώ φιλοδοξούσε να αναδιοργανώσει την τοπική αυτοδιοίκηση, δημιούργησε τεράστιες ασάφειες και προβλήματα σε καίρια ζητήματα όπως για παράδειγμα στην διαχείριση των συγχρηματοδοτούμενων Δημοσίων Έργων. Για να λειτουργήσει η Αυτοδιοίκηση, θα απαιτηθούν πολλές ακόμα ερμηνευτικές εγκύκλιοι και χρονικό διάστημα αρκετών μηνών, πολυτέλεια που δεν διαθέτει η χώρα. Το Οργανόγραμμα των Υπηρεσιών που συνοδεύει το νόμο, είναι επιεικώς ανεπαρκές και οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερες δυσλειτουργίες, ενώ ιδρύει διπλές υπηρεσίες (π.χ. εργαστήρια ελέγχου δημοσίων έργων και στις περιφέρειες, αλλά και στις αποκεντρωμένες διοικήσεις). Διαπιστωμένα προβλήματα του ΕΣΠΑ Δυο είναι τα βασικότερα διαπιστωμένα προβλήματα που δυσχεραίνουν την διαδικασία υποβολής και υλοποίησης των προγραμμάτων ΕΣΠΑ,
το πρώτο έγκειται στην αυξημένη γραφειοκρατία, και το δεύτερο στην καθυστέρηση ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων και την έναρξη της χρηματοδότησης. Ειδικότερα, όσον αφορά την αυξημένη γραφειοκρατία, εντοπίζεται στο μεγάλο πλήθος δικαιολογητικών που απαιτούνται από τους εκάστοτε φορείς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα ΝΕΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2011, όπου μάλιστα, η υποβολή του συνόλου των δικαιολογητικών ήταν προαπαιτούμενη για την ένταξη της πρότασης στη φάση της αξιολόγησης. Μια τέτοια απαίτηση όχι μόνο επιφέρει επιπρόσθετο βάρος στους υποβάλλοντες αίτηση και δυσχεραίνει την όλη διαδικασία αλλά δεν είναι και σύμφωνη με το αντίστοιχο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων (FP7), όπου τα απαραίτητα δικαιολογητικά κατατίθενται μετά την έγκριση της πρότασης. Το δεύτερο βασικό πρόβλημα οφείλεται στην αρκετά παρατεταμένη περίοδο αξιολόγησης των υποβληθέντων προτάσεων. Και σε αυτήν την περίπτωση, η σύγκριση με τα αντίστοιχα Ευρωπαϊκά προγράμματα καταδεικνύει τις αδυναμίες των Ελληνικών. Έτσι, ενώ στα Ευρωπαϊκά προγράμματα, παρόλο που ο όγκος των υποβληθέντων προτάσεων είναι πολύ μεγαλύτερος των Ελληνικών (ο τυπικός αριθμός συμμετεχόντων κρατών ανά πρόταση είναι 5-7), το τυπικό διάστημα της φάσης αξιολόγησης δεν ξεπερνά τους έξι (6) μήνες. Αντίθετα, στα προγράμματα του ΕΣΠΑ, το αντίστοιχο διάστημα ανέρχεται στους δώδεκα (12) και πλέον μήνες. Ενδεικτικό παράδειγμα, αποτελεί και πάλι το πρόγραμμα ΝΕΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2011, όπου σύμφωνα με το σχετικό ΦΕΚ, η αξιολόγηση όχι μόνο δεν άρχισε αμέσως μετά την υποβολή των προτάσεων, αλλά η επιτροπή αξιολόγησης ορίστηκε σχεδόν τρεις (3) μήνες μετά τη λήξη της υποβολής. Μπορεί εύκολα να αναλογιστεί κανείς τις συνέπειες μιας τέτοιας καθυστέρησης, όταν μάλιστα η προκήρυξη αφορά προϊόντα καινοτομίας, όπου η μη έγκαιρη ολοκλήρωση της διαδικασίας μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη αποτυχία του εγχειρήματος. Επιπρόσθετα, μια βασική αδυναμία του μηχανισμού του ΕΣΠΑ, οφείλεται στην επικάλυψη των πληροφοριών. Αναλυτικότερα, ζητείται από τους δικαιούχους να καταθέσουν δικαιολογητικά που σχετίζονται με πληροφορίες, οι οποίες είναι ήδη διαθέσιμες στους φορείς υλοποίησης. Ως παράδειγμα, αναφέρουμε τη δήλωση de minimis, όπου κάθε φυσικό πρόσωπο υποχρεούται να δηλώσει υπεύθυνα για την υπαγωγή του ή μη στον κανόνα de minimis στον ίδιο τον φορέα που διαχειρίζεται την εν λόγω πληροφορία. Ένα επιπλέον πρόβλημα που έχει διαπιστωθεί στο μηχανισμό του ΕΣΠΑ αφορά στο κανονιστικό πλαίσιο των εκάστοτε προγραμμάτων που δεν συνάδουν με τις πραγματικές ανάγκες των δικαιούχων, την ενίσχυση των οποίων έχουν ως σκοπό αυτά τα προγράμματα. Κυριότερα παραδείγματα αυτής της ασυμφωνίας αποτελούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας καθώς και ο υποχρεωτικός τρόπος κατανομής των δαπανών. Χαρακτηριστική έκφανση του πρώτου αποτελεί το πρόγραμμα «Ολοκληρωμένο σχέδιο παρέμβασης για την στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων τους: Δράση 1», όπου επιλέξιμα πρόσωπα ορίζονταν οι άνεργοι, ήτοι οι κάτοχοι κάρτας ανεργίας. Αυτός ο ορισμός απέκλειε από την ένταξη στο πρόγραμμα, το σύνολο των επαγγελματιών μηχανικών, αφού οι Μηχανικοί δεν δικαιούνται να κατέχουν κάρτα ανεργίας. Όσον αφορά την κατανομή των δαπανών, είναι γενικά διαπιστωμένο, όπως φαίνεται μεταξύ άλλων και από τα πολυάριθμα συναφή σχόλια στις επίσημες ιστοσελίδες των προκηρύξεων, ότι η τόσο σε βάθος εξειδίκευσή τους περιπλέκει αναίτια τη σύνταξη της πρότασης. Επιπλέον, είναι βέβαιο ότι μια τέτοια εξειδίκευσή έχει ως αποτέλεσμα να ευνοεί την υλοποίηση συγκεκριμένων κάθε φορά κατηγοριών δικαιούχων σε βάρος των υπολοίπων. Ως σύγκριση παρατίθενται και πάλι τα αντίστοιχα Ευρωπαϊκά προγράμματα, όπου οι κατηγορίες δαπανών είναι τυπικά μόνο τρεις (3), ενώ για παράδειγμα, στο πρόγραμμα ΝΕΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2011, οι κατηγορίες ήταν δέκα (10). Προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του ΕΣΠΑ Συνεχίζοντας την αναφορά στο ΕΣΠΑ ας περάσουμε μετά τη διαπίστωση των προβλημάτων σε συγκεκριμένες βελτιωτικές προτάσεις. Τα έργα υποδομών θα δώσουν ανάσα και αρκετές (προσωρινές)
θέσεις εργασίες. Ωστόσο, αυτό που ωθεί την ανάπτυξη, κάτι για το οποίο όλοι μιλάν σήμερα, είναι η αύξηση της παραγωγής και παράλληλα η αύξηση των εξαγωγών. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που διαθέτει μια απύθμενη δεξαμενή ταλαντούχων και καταρτισμένων νέων, η οποία δυστυχώς εκρέει αυξητικά προς την αλλοδαπή. Ένας λόγος είναι σαφώς το εγχώριο περιβάλλον, αλλά το πρόβλημα δεν σταματά και τελειώνει εκεί. Αυτό που διαπιστωμένα λείπει σήμερα από την αγορά είναι η έλλειψη αρχικών κεφαλαίων κίνησης. Πολλοί νέοι σήμερα έχουν καταπληκτικές καινοτόμες ιδέες, αλλά αδυνατούν να τις υλοποιήσουν λόγω έλλειψης του αρχικού κεφαλαίου έναρξης (seed capital). Αυτοί οι νέοι με αυτές τις ιδέες, εάν τις υλοποιήσουν, μπορούν να πετύχουν ένα τεράστιο εξαγωγικό όφελος για τη χώρα και πολλές καινούριες θέσεις εργασίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το συνεργατικό σχήμα εταιρειών μικροηλεκτρονικής που μέσα σε λιγότερο από μία (1) δεκαετία έχει πετύχει κύκλο εξαγωγών 500.000.000 ευρώ. Για να επιτευχθεί όμως αυτό χρειάζονται σαφώς υποδομές, αλλά και εργαλεία χρηματοδότησης. Το χρηματοδοτικό εργαλείο seed capital είναι αρκετά διαδεδομένο στο εξωτερικό, αλλά άγνωστο για την πλειονότητα των Ελλήνων. Το χειρότερο, ωστόσο, δεν είναι η έλλειψη τέτοιων κεφαλαίων, αλλά ότι το κενό τους πληρώνεται από έξυπνους ξένους επενδυτές που πιστεύουν και επενδύουν σε αυτές τις καινοτόμες ιδέες και καρπώνονται το όφελος από την κερδοφορία τους. Αυτό που προτείνεται λοιπόν, είναι η δημιουργία προγραμμάτων μικροχρηματοδότησης για start-up εταιρείες με ταχύτατη αξιολόγηση και εκταμίευση. Σχετικά προγράμματα που τρέχουν σήμερα, εξαιρώντας τα υπόλοιπα προβλήματα, καθυστερούν σημαντικά (συνήθως άνω των δώδεκα (12) μηνών) με αποτέλεσμα η όποια καινοτομία να γίνεται παρωχημένη. Επειδή, ο έλεγχος τόσο μεγάλης κλίμακας προτάσεων είναι σχετικά δύσκολος, προτείνεται να ανατεθεί η διαχείριση των κονδυλίων στους αντίστοιχους φορείς. Για παράδειγμα, για τους Μηχανικούς, το ρόλο του διαχειριστικού φορέα μπορεί κάλλιστα να παίξει το ΤΕΕ. Δικλείδες ασφαλείας για αδιαφανείς διαδικασίες είναι πολύ εύκολο να βρεθούν, εφόσον υπάρχει διάθεση προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα προαναφερόμενα καταστούν ευνοϊκότερο το οικονομικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις και τους Μηχανικούς, ώστε να επιτευχθεί μία επιτάχυνση της προώθησης και της εταιρικότητας. Ο κόσμος των Μηχανικών, μέσω του ΤΕΕ, μπορεί να καθοδηγήσει και να συμβουλεύσει για επαγγελματικά θέματα, επιχειρηματικές ευκαιρίες και προσκλήσεις του ΕΣΠΑ, μέσω ενός καναλιού τακτικής ενημέρωσης από ειδικούς για τα συγκεκριμένα θέματα. Με αυτόν τον τρόπο, οι Μηχανικοί θα υποστηρίζονται και θα υποστηρίζουν διαδικασίες συμμετοχής σε προγράμματα ΕΣΠΑ και γενικά σε ότι αφορά νέες ευκαιρίες, στον τομέα της ορθολογικής χρήσης χρηματοδοτικών εργαλείων και άλλων παράλληλων προγραμμάτων. Επιπλέον, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποτρέπονται κινήσεις όπως αυτής της τροπολογίας που κατατέθηκε στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης - Βελτίωση Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος - Νέα Εταιρική Μορφή - Σήματα - Μεσίτες Ακινήτων - Ρύθμιση θεμάτων Ναυτιλίας, Λιμένων και Αλιείας και άλλες διατάξεις, με τι οποίες οι τελικές πληρωμές ΕΣΠΑ (ποσό που καταβάλλεται μετά την ολοκλήρωση του έργου) κατάσχονται, παρακρατούνται ή αποδίδονται στο δημόσιο εάν ο ιδιώτης οφείλει στην εφορία, ασφαλιστικά ταμεία κ.τ.λ., δεν επιφέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα ανάπτυξης, ειδικά μέσα στο βαρύ οικονομικό κλίμα της εποχής.
3. ΕΝΕΡΓΕΙΑ και ΑΠΕ O κλάδος της ενέργειας τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται ραγδαία σε παγκόσμιο επίπεδο και αποτελεί έναν από τους τομείς όπου πρέπει να επικεντρωθεί η προσοχή τόσο της πολιτείας όσο και των πολιτών. Η εξάρτηση της χώρας από ξεπερασμένες μορφές ενέργειας θεωρείται ως ανάγκη να μεταβληθεί και να οδηγηθεί η χώρα με στρατηγικές επιλογές σε νέες εναλλακτικές και φθηνές στην παραγωγή τους μορφές. Επικεντρώνοντας και στον στόχο που έχει θέσει η ευρωπαϊκή ένωση για το 20-20- 20 (20% μείωση των αερίων θερμοκηπίου, 20% αύξηση ενεργειακής αποδοτικότητας και επιπλέον αύξηση του ποσοστού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20%) μέχρι το 2020, οφείλουμε ως χώρα να αναπτύξουμε την ενεργειακή πολιτική μας αφήνοντας πίσω το μοντέλο των ακριβών και εξόχως επιβλαβών για το περιβάλλον μορφών ενέργειας. Μέσω της αλλαγής αυτής είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια ισχυρή δυναμική ανάπτυξης και να δημιουργηθεί σημαντικός αριθμός θέσεων εργασίας. Προτού, όμως, επεκταθούμε περισσότερο στα θέματα της ενέργειας, των ανανεώσιμων πηγών της και της εξοικονόμησης της οφείλουμε πρώτα και πάνω από όλα να αναφερθούμε στην αξιοποίηση του φυσικού πλούτου της χώρας που από ότι, προσφάτως, αποδεικνύεται και υπάρχει και περιμένει εδώ και πολλά χρόνια να τον εκμεταλλευτούμε. Στην κατεύθυνση αυτή παρατηρείται μια σημαντική εξέλιξη τα τελευταία χρόνια και έχουν δρομολογηθεί κάποιες σημαντικές εξελίξεις. Παρόλα αυτά, πρέπει να τονιστεί, ότι η εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου δεν πρέπει να δοθεί εν λευκώ σε μη εγχώρια χέρια. Ο εξειδικευμένος τεχνικός κόσμος της χώρας, αν και έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες να απαξιωθεί, υπάρχει και είναι ανάγκη να αποτελέσει πυλώνα της όλης προσπάθειας προκειμένου να καταστεί δυνατός ο υγιής έλεγχος τον κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και συμφερόντων. Το συγκεκριμένο θέμα αποτελεί, ίσως, το σημαντικότερο κομμάτι της πίτας της ενέργειας και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής από σύνολο του πολιτικού και τεχνικού κόσμου της χώρας, και είναι δυνατόν να δώσει τεράστια ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη της, δεν μπορεί δε να εξαντληθεί σε τόσο λίγες γραμμές και απαιτεί πάρα πολύ διεξοδική συζήτηση. Περνώντας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων 5 ετών έχει συντελεστεί αξιοσημείωτη ανάπτυξη. Έχει δημιουργηθεί πλήθος νέων εταιριών στο χώρο, όπως, και αρκετές θέσεις εργασίας. Αρκετά μεγάλο κομμάτι του τεχνικού κόσμου απασχολείται με τον τομέα με δημιουργικό και αποτελεσματικό τρόπο. Παρόλα αυτά, τα αρνητικά τείνουν να γίνουν περισσότερα από τα θετικά. Απλήρωτοι επιχειρηματίες, «παραπλανημένοι» αγρότες, τεράστιες καθυστερήσεις, έλλειψη χρηματοδότησης, όπως και πολλά άλλα αρνητικά γεγονότα αποτελούν το πιο πρόσφατο σκηνικό του κλάδου. Αντί να δοθούν τα ορθά κίνητρα ανάπτυξης των ΑΠΕ, δόθηκε η εντύπωση ότι αποτελούν το νέο ιδιότυπο «Ελντοράντο» και έσπευσαν όλοι οι χρυσοθήρες να εκμεταλλευτούν το θησαυρό. Οφείλουμε, όμως, να κρατήσουμε τα θετικά της διαμορφωμένης κατάστασης και να αλλάξουμε νοοτροπία. Να ξεφύγουμε από την παγιωμένη λογική ότι ΑΠΕ είναι τα φωτοβολταϊκά και «λίγο» τα αιολικά σε επιχειρηματικό επίπεδο. Η χώρα μας έχει τεράστια δυναμική τόσο σε αυτές τις μορφές ενέργειας όσο και στην γεωθερμία, τη βιομάζα και την ενέργεια από υδροηλεκτρισμό. Σαν μερικά παραδείγμα ορθολογικής αξιοποίησης των ΑΠΕ μπορούν να αναφερθούν, τα τεράστια γεωθερμικά πεδία πρέπει να αξιοποιηθούν και τροφοδοτήσουν τις κοντινές κοινωνίες με άφθονη, φθηνή ενέργεια μέσω τοπικών δικτύων διανομής, η άφθονη βιομάζα που παράγεται ως κατάλοιπο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων πρέπει να συλλέγεται τοπικά στις αγροτικές κοινωνίες και μετατρέπεται σε φθηνή ενέργεια. Ακόμη παραπέρα, τα οργανικά απόβλητα που συγκεντρώνονται στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων αποτελούν τεράστιο ενεργειακό απόθεμα που μπορεί να αποδώσει σημαντικές ποσότητες ενέργειας, όπως, επίσης και τα ζωικά απόβλητα στις κτηνοτροφικές μονάδες. Σαν κεντρικό στόχο οφείλουμε να προτείνουμε φθηνές εναλλακτικές μορφές ενέργειας προκειμένου να απαλλάξουμε την κοινωνία από τις πανάκριβες και ξεπερασμένες μορφές ενέργειας. Και ενώ στις ΑΠΕ έχει συντελεστεί κάποια πρόοδος στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας έχουμε προχωρήσει ελάχιστα. Ένα τεράστιο ποσοστό ενέργειας καταναλώνεται δίχως αντίκρισμα, αφού συνεχίζουμε να ζούμε και να εργαζόμαστε σε ενεργοβόρα κτίρια, χωρίς να ξέρουμε τις πραγματικές ενεργειακές τους ανάγκες. Έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια εξοικονόμησης ενέργειας μέσω της υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, ωστόσο οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες και περνούν μέσα από δαιδαλώδης διαδικασίες. Σε αυτόν τον τομέα μπορούν να δοθούν κίνητρα στην ιδιωτική πρωτοβουλία και νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας Επιχειρήσεις
Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) Energy Saving Companies (ESCOs). Οι επιχειρήσεις αυτές είναι ιδιωτικοί φορείς, ειδικευμένοι στην παροχή συνόλου υπηρεσιών ενέργειας, σε πελάτες-χρήστες που κατέχουν ή λειτουργούν εγκαταστάσεις, όπως κτίρια, βιομηχανίες ή εργοστάσια. Παρέχουν τις υπηρεσίες τους μέσω της σύναψης συμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας με τους πελάτες τους. Όσα χρήματα εξοικονομούνται από τις παρεμβάσεις των επιχειρήσεων αυτών στα κτίρια αυτοχρηματοδοτούν τα όποια ενεργειακά έργα. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες μπορούν να αποτελέσουν εφαλτήριο της αγοράς και να εξοικονομήσουν χρήματα από τους καταναλωτές, χαμένη ενέργεια από τα κτίρια και ανάπτυξη στην αγορά. Μία ακόμη στοχευμένη δράση που οδηγεί σε τεράστια εξοικονόμηση ενέργεια αποτελεί η χρήση έξυπνων μετρητών στα κτίρια. Μέσω κατάλληλου και φθηνού εξοπλισμού και λογισμικού είναι δυνατόν ο καθένας στον υπολογιστή του να επιθεωρεί τις καταναλώσεις ενέργειας στο κτίριο του και προσαρμόζει τη χρήση των συσκευών με κατάλληλο και ενεργειακά αποδοτικό τρόπο. Σε όλα τα παραπάνω, όπως, και σε πλήθος άλλων στοχευμένων δράσεων το ΤΕΕ οφείλει να λάβει πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο κλάδος των μηχανικών έχει τις δυνατότητες να αποτελέσει τον βασικό σύμβουλο της πολιτείας και από κοινού να χαραχθεί η ενεργειακή πολιτική της χώρας. Οφείλουμε να απαλλαγούμε από στείρες νοοτροπίες που μας διακατέχουν και «βολεύουν» κάποια συμφέροντα και να οδηγήσουμε την κοινωνία σε εναλλακτικές, φθηνές ενεργειακές λύσεις. Ο συγκεκριμένος κλάδος, μαζί με τον τουρισμό και τον πρωτογενή τομέα μπορούν να αποτελέσουν την ναυαρχίδα της πολυπόθητης ανάπτυξης της χώρας και να δημιουργήσουν ικανό αριθμό θέσεων εργασίας ούτως ώστε να απασχοληθεί δημιουργικά μεγάλο κομμάτι του τεχνικού κόσμου. Κλείνοντας, το θέμα της ενέργειας είναι ανεξάντλητο και έτσι οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε. Μπορούμε μέσω της ορθής και άμεσης καταγραφής της ζήτησης και των πραγματικών ενεργειακών αναγκών να «παραμετροποιήσουμε» την παραγωγή μας και να εκμεταλλευτούμε όλες τις δυνοτότητες που μας δίνει η έρευνα (στην οποία σημειωτεόν έχουμε εξόχως αξιόλογο δυναμικό) να δράσουμε οργανωμένα και στοχευμένα. Να δημιουργήσουμε κατά το δυνατόν ενεργειακά αυτόνομες κοινωνίες απαλλαγμένες από την περιβαλλοντική επιβάρυνση που τώρα επιφέρουμε.